Społeczno-ekologiczna odpowiedzialność przedsiębiorstw na poziomie lokalnym Społeczna odpowiedzialność przedsiębiorstwa zaczyna się tam, gdzie kończy się zasięg oddziaływania prawa  K. Davies Niniejsza prezentacja powstała w ramach projektu „Lokomotywa zrównoważonego rozwoju – partnerstwo na rzecz ekorozwoju w gminie” dofinansowanego ze środków Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej.

  Koncepcja społecznej odpowiedzialności biznesu CSR i odpowiedzialność ekologiczna przedsiębiorstw

Kształtowanie się koncepcji CSR (1) Funkcjonujący obecnie model konsumpcji i produkcji cechuje wysoki stopień ekologicznego i społecznego niezrównoważenia, zarówno w skali globalnej, jak i lokalnej; Następuje wzrost społecznych i publicznych oczekiwań wobec sektora przedsiębiorstw, dotyczących ich relacji z otoczeniem przyrodniczym i społecznym; Sektor gospodarczy jest w największym stopniu oskarżany o degradację środowiska naturalnego i ukierunkowanie działalności gospodarczej wyłącznie na maksymalizację dochodów, bez uwzględniania ekologicznych i społecznych kosztów działania; Stymulowanie maksymalizacji konsumpcji, poprzez działania marketingowe i ofensywną reklamę. Współcześnie można zaobserwować wzrost społecznych i publicznych oczekiwań wobec sektora przedsiębiorstw, dotyczących ich relacji z otoczeniem przyrodniczym i społecznym. Sektor gospodarczy jest w największym stopniu oskarżany o degradację środowiska naturalnego i ukierunkowanie działalności gospodarczej wyłącznie na maksymalizację dochodów, bez uwzględniania ekologicznych i społecznych kosztów działania. Związane jest to ze stymulowaniem przez ten sektor maksymalizacji konsumpcji, poprzez działania marketingowe i ofensywną reklamę. Funkcjonujący obecnie model konsumpcji i produkcji cechuje wysoki stopień ekologicznego i społecznego niezrównoważenia, zarówno w skali globalnej, jak i lokalnej.

Kształtowanie się koncepcji CSR (2) Inicjatywa i apel premier Norwegii Gro Harlem Brundtland z 1987 roku o zrównoważony rozwój, ekologiczną i społeczną odpowiedzialność działalności gospodarczej; Od czasu konferencji ONZ pt. Środowisko i Rozwój w Rio de Janeiro w 1992 r. nastąpiło zwiększenie instrumentów i mechanizmów ekonomicznych w ochronie środowiska, w szczególności tych o charakterze dobrowolnym; Wprowadzanie do zarządzania strategicznego przedsiębiorstw elementów uwzględniających aspekty środowiskowe i podejmowanie projektów tzw. społecznej odpowiedzialności przedsiębiorstw; Kontynuacja i poszerzenie tego kierunku działań o międzysektorowe inicjatywy partnerskie na rzecz trwałego i zrównoważonego rozwoju było głównym przesłaniem Szczytu Ziemi w Johannesburgu w 2002 r. Inicjatywa i apel premier Norwegii Gro Harlem Brundtland z 1987 roku o zrównoważony rozwój, ekologiczną i społeczną odpowiedzialność działalności gospodarczej, była inicjatywą skierowaną do globalnych korporacji. Można uznać, że praktyczną odpowiedzią pewnej części przedsiębiorstw na apele polityków i gremiów społecznych o proekologiczną i prospołeczną transformację działalności gospodarczej, było wprowadzanie do zarządzania strategicznego elementów uwzględniających aspekty środowiskowe i podejmowanie projektów tzw. społecznej odpowiedzialności przedsiębiorstw. Swoisty punkt zwrotny w podejściu do sektora przedsiębiorstw, jako głównego adresata polityki ekologicznej, stanowiła konferencja ONZ pt. Środowisko i Rozwój w Rio de Janeiro w 1992 r. Istota tego zwrotu polegała na zmniejszeniu restrykcyjności polityki ekologicznej względem przedsiębiorstw, zwiększeniu instrumentów i mechanizmów ekonomicznych w ochronie środowiska, w szczególności tych o charakterze dobrowolnym oraz na rozwoju partycypacji społecznej w procesie podejmowania decyzji. Kontynuacja i poszerzenie tego kierunku działań o międzysektorowe inicjatywy partnerskie na rzecz trwałego i zrównoważonego rozwoju było głównym przesłaniem ostatniego Szczytu Ziemi, jaki miał miejsce w Johannesburgu w 2002 r. i zostało wyrażone w przyjętej tam Deklaracji i Planie Działania.

Kształtowanie się koncepcji CSR (3) Społeczna odpowiedzialność przedsiębiorstw (biznesu) jest tłumaczeniem angielskiej formuły Corporate Social Responsibility (w skrócie CSR); CSR jest koncepcją określającą szereg inicjatyw, projektów i programów, jak również sposobów zarządzania, podejmowanych i wprowadzanych przez przedsiębiorstwa, mających na celu dobro danej społeczności, lub społeczeństwa jako całości; Działania CSR należą do "miękkich" instrumentów realizacji zrównoważonego rozwoju; Upowszechnienie koncepcji postaw CSR w sektorze przedsiębiorstw stanowi istotny warunek ich angażowania się w przedsięwzięcia na rzecz lokalnego ekorozwoju. Określenie "społeczna odpowiedzialność przedsiębiorstw" jest tłumaczeniem angielskiej formuły Corporate Social Responsibility (w skrócie CSR), określającej szereg inicjatyw, projektów i programów, jak też sposobów zarządzania, podejmowanych i wprowadzanych przez przedsiębiorstwa, mających na celu dobro danej społeczności, lub społeczeństwa jako całości. Jako takie należą one do tzw. "miękkich" instrumentów realizacji zrównoważonego rozwoju. Do "twardych" instrumentów równoważenia działalności gospodarczej przedsiębiorstw o aspekty społeczne i środowiskowe należy wdrażanie proekologicznych technik i technologii. Upowszechnienie koncepcji postaw CSR w sektorze przedsiębiorstw stanowi istotny warunek ich angażowania się w przedsięwzięcia na rzecz lokalnego ekorozwoju.

Kształtowanie się koncepcji CSR (4) CSR traktuje się jako metodę zarządzania strategicznego i budowania długofalowej przewagi konkurencyjnej firmy na rynku; Działania CSR wykraczają poza zobowiązania prawne i mają charakter całkowicie dobrowolny; Podstawową powinnością firmy jest przestrzeganie wymogów prawnych i dostarczanie produktów zaspokajających potrzeby społeczne, w odpowiedniej jakości i cenie, zgodnie z obowiązującymi regulacjami prawnymi oraz tworzenie miejsc pracy, opłacanych proporcjonalnie do wkładu pracy pracowników; Działania CSR-owe postrzega się raczej jako inwestycję, niż tylko jako koszt. Obecnie CSR traktuje się jako metodę zarządzania strategicznego i budowania długofalowej przewagi konkurencyjnej firmy na rynku, zarówno lokalnym, jak i ponadlokalnym. Należy mieć na uwadze, że działania określane mianem CSR wykraczają poza zobowiązania prawne i mają charakter całkowicie dobrowolny. Podstawową powinnością firmy jest przestrzeganie wymogów prawnych i dostarczanie produktów zaspokajających potrzeby społeczne, w odpowiedniej jakości i cenie, zgodnie z obowiązującymi regulacjami prawnymi oraz tworzenie miejsc pracy, opłacanych proporcjonalnie do wkładu pracy pracowników. Istotne jest to, że CSR postrzega się nie jako dodatkowy koszt działalności gospodarczej, lecz jako inwestycję. Na takim stanowisku stoi także UE: Mimo, że głównym obowiązkiem przedsiębiorców jest przynoszenie zysków, przedsiębiorstwa mogą jednocześnie pomagać w osiąganiu celów społecznych i ekologicznych, poprzez włączenie społecznej odpowiedzialności przedsiębiorstw jako kluczowej inwestycji do swojej podstawowej strategii biznesowej, swoich instrumentów zarządzania oraz innych działań (...) CSR jest procesem, w ramach którego przedsiębiorstwa zarządzają swoimi relacjami z wieloma interesariuszami, którzy mogą mieć duży wpływ na powodzenie ich działalności gospodarczej. Zatem należy to traktować jako inwestycje, a nie jako koszt, podobnie jak w przypadku zarządzania jakością (...) Oczekuje się, że społecznie odpowiedzialne przedsiębiorstwa powinny przynosić zyski finansowe powyżej średniej, ponieważ zdolność przedsiębiorstwa do skutecznego radzenia sobie z kwestiami ekologicznymi i społecznymi może być wiarygodnym wskaźnikiem jakości zarządzania.

Model interesariuszy FIRMA ŚRODOWISKO NATURALNE SPOŁECZNOŚĆ LOKLANA ORGANIZACJE POZARZĄDOWE SAMORZĄD LOKALNY KONTRAHENCI I PARTNERZY Koncepcja CSR bazuje na tzw. modelu interesariuszy, w którym do podmiotów, z którymi liczy się dana firma, nie zalicza się już tylko klientów, pracowników, dostawców, udziałowców (akcjonariuszy) czy podwykonawców, lecz także wiele organizacji z otoczenia społecznego firmy oraz środowisko naturalne.

Zakres i instrumenty CSR ZAKRES CSR prawa człowieka prawa pracownicze zaangażowanie w sprawy społeczne, ochrona środowiska, relacje z dostawcami. INSTRUMENTY CSR: kampanie społeczne, marketing zaangażowany społecznie (Cause Related Marketing); standardy społecznej odpowiedzialności; raportowanie społeczne; etyczne inwestowanie; uzasadnione znakowanie ekologiczne i społeczne produktów; programy etyczne i in. W obszar zainteresowania koncepcji CSR wchodzą więc kwestie z zakresu: praw człowieka, praw pracowniczych, zaangażowania w sprawy społeczne, ochronę środowiska, relacje z dostawcami. W realizacji tej koncepcji korzysta się z szeregu instrumentów i form działania, takich jak: kampanie społeczne, marketing zaangażowany społecznie (Cause Related Marketing); standardy społecznej odpowiedzialności; raportowanie społeczne; etyczne inwestowanie; uzasadnione znakowanie ekologiczne i społeczne produktów; programy etyczne i in. Według cytowanego w wykładzie głównym Bolesława Roka: odpowiedzialność społeczna to efektywna strategia zarządzania, która poprzez prowadzenie dialogu społecznego na poziomie lokalnym przyczynia się do wzrostu konkurencyjności przedsiębiorstw na poziomie globalnym i jednocześnie kształtowania korzystnych warunków dla rozwoju społecznego i ekonomicznego.

Etapy rozwoju CSR Podstawowy - zgodność działalności gospodarczej z przepisami prawa. Obejmuje ona podejmowanie działań prospołecznych i proekologicznych, jakie są wymagane przez prawo (np. wypłata wynagrodzeń pracowniczych w terminie, przestrzeganie zasad bhp, przestrzeganie norm emisji). Można to określić jako odpowiedzialność narzucona; Zaawansowany – podejmowanie inicjatyw o charakterze dobrowolnym pod wpływem otoczenia. Działania prospołeczne i proekologiczne są w tym przypadku formą odpowiedzi przedsiębiorstwa na presję ze strony zewnętrznego lub wewnętrznego otoczenia (związki zawodowe, organizacje pozarządowe, władze publiczne). Można to określić jako odpowiedzialność wymuszona; Wzorcowy – Dobrowolne inicjatywy na rzecz otoczenia społecznego i przyrodniczego. Przedsięwzięcia na tym poziomie obejmują działania wynikające z wewnętrznego przekonania i inwencji przedsiębiorstwa oraz jego postawy obywatelskiej (corporate citizenship). Zakres możliwych prospołecznych i proekologicznych działań jest praktycznie nieograniczony i zależy od zasobów, potencjału organizacyjnego i finansowego oraz misji i strategii przedsiębiorstwa. Inicjatywy te można określić jako odpowiedzialność świadoma. Według Bolesława Roka rozwój koncepcji CSR przebiega przez następujące etapy: 1. podstawowy – obejmujący podejmowanie działań prospołecznych i proekologicznych, jakie są wymagane przez prawo (np. wypłata wynagrodzeń pracowniczych w terminie, przestrzeganie zasad bhp, przestrzeganie norm emisji); 2. zaawansowany – obejmujący podejmowanie inicjatyw o charakterze dobrowolnym pod wpływem otoczenia. Działania prospołeczne i proekologiczne są w tym przypadku formą odpowiedzi przedsiębiorstwa na presję ze strony zewnętrznego lub wewnętrznego otoczenia; 3 wzorcowy – obejmujący dobrowolne inicjatywy na rzecz otoczenia społecznego i przyrodniczego. Przedsięwzięcia na tym poziomie obejmują działania wynikające z wewnętrznego przekonania i inwencji przedsiębiorstwa oraz jego postawy obywatelskiej (corporate citizenship). Zakres możliwych prospołecznych i proekologicznych działań jest praktycznie nieograniczony i zależy od zasobów, potencjału organizacyjnego i finansowego oraz misji i strategii przedsiębiorstwa.

CSR a JST? Czy przedsiębiorstwa i firmy powinny jedynie wytwarzać produkty i oferować usługi odpowiedniej jakości oraz tworzyć miejsca pracy? Dlaczego jednostki samorządowe powinny być zainteresowane koncepcją CSR i jej upowszechnieniem? Obecnie wielu problemów ekologicznych i społecznych nie uda się rozwiązać jedynie wysiłkiem podmiotów publicznych czy pozarządowych i konieczne jest włączenie się do tych działań podmiotów sektora biznesu; Ważne jest aby działania prospołeczne i proekologiczne były skoordynowane i właściwie ukierunkowane, nad czym powinien właśnie czuwać lokalny samorząd. Czy przedsiębiorstwa i firmy powinny jedynie wytwarzać produkty i oferować usługi odpowiedniej jakości oraz tworzyć miejsca pracy? Czasami od firm wymaga się, aby były sponsorem jakiejś inicjatywy społecznej lub też dobroczynnym darczyńcą. Zgodnie z koncepcją CSR nowoczesne zarządzanie firmą wymaga, aby w horyzoncie jej zainteresowań byli nie tylko klienci, ale również inne podmioty z otoczenia, w którym firma działa, w szczególności społeczność lokalna, ale również środowisko przyrodnicze. W długofalowej perspektywie jedynie firma, która buduje pozytywne relacje ze wszystkimi interesariuszami może być stabilna i przewidywalna, ciesząc się zaufaniem i dobrą reputacją. Dlaczego jednostki samorządowe powinny być zainteresowane koncepcją CSR i jej upowszechnieniem? Obecnie wielu problemów ekologicznych i społecznych nie uda się rozwiązać jedynie wysiłkiem podmiotów publicznych czy pozarządowych i konieczne jest włączenie się do tych działań podmiotów sektora biznesu. Ważne jest aby działania te były skoordynowane i właściwie ukierunkowane, nad czym powinien właśnie czuwać lokalny samorząd.

Koncepcja CC (Corporate Citizenship) – zaangażowanie biznesu na rzecz społeczności lokalnej

Przedsiębiorstwa a społeczność lokalna Kapitał społecznego zaufania Corporate Citizenship – obywatelska postawa firmy – Corporate Community Involvement – społeczne zaangażowanie przedsiębiorstwa Działania z tego obszaru oferują szerokie spektrum możliwych działań, w szczególności: wspieranie podmiotów lokalnych: finansowe, organizacyjne, rzeczowe wolontariat pracowniczy zlecanie prac do wykonania lokalnym podmiotom społecznym lokalną współpracę biznesu z organizacjami pozarządowymi w obszarze przedsięwzięć na rzecz środowiska Działania z zakresu CSR zmierzają do tego, aby firmy konkurowały ze sobą nie tylko na płaszczyźnie kosztów, ceny i jakości wytwarzanych produktów i świadczonych usług, ale także w obszarze społecznej i środowiskowej odpowiedzialności, przyczyniając się w ten sposób do zrównoważonego rozwoju lokalnego. Kształtowanie pozytywnych relacji ze społecznością lokalną, w której działa przedsiębiorstwo, w szczególności z lokalnym samorządem, organizacjami pozarządowymi i grupami społecznymi, pozwala firmom budować i korzystać z cennej i coraz bardziej docenianej formy kapitału, jakim jest kapitał społecznego zaufania. Kapitał ten przekłada się na cele ekonomiczne i biznesowe, gdyż pozwala zwiększyć lojalność i przywiązanie klientów do firmy i jej produktów, jak również utrzymać pozytywne relacje z wszystkimi partnerami firmy oraz pozyskać zaufanie inwestorów. Aby firma mogła być dobrze postrzegana w społeczności lokalnej powinna wykazywać się postawą obywatelską (ang. Corporate Citizenship) i pokazywać, że sprawy, które bezpośrednio dotyczą społeczności lokalnej i jakości jej życia nie są jej obojętne. Działania z zakresu CSR zmierzają do tego, aby firmy konkurowały ze sobą nie tylko na płaszczyźnie kosztów, ceny i jakości wytwarzanych produktów i świadczonych usług, ale także w obszarze społecznej i środowiskowej odpowiedzialności. Ten obszar działań CSR określa się też mianem społecznego zaangażowania przedsiębiorstw CCI (ang. Corporate Community Involvement). Działania z tego obszaru oferują szerokie spektrum możliwych działań.

Wspieranie podmiotów lokalnych: finansowe, organizacyjne, rzeczowe W aspekcie przedmiotowym wspierane podmiotów lokalnych może dotyczyć zarówno organizacji publicznych, prywatnych, jak i społecznych i przybierać formę: dotacji finansowych: np. dla organizacji pozarządowych i pożytku publicznego, zakup pomocy dydaktycznych do szkół i bibliotek, wspieranie lokalnych kampanii społeczno-ekologicznych; donacji rzeczowych: np. przekazanie (używanego) sprzętu komputerowego, mebli, wyposażenia do szkół, organizacji pozarządowych, ośrodków edukacji ekologicznej, itp. donacji produktowych firmy: np. firma produkująca artykuły biurowe może przeznaczyć jakąś partię swoich produktów (najlepiej proekologicznych!) do biur lokalnych organizacji społecznych i ekologicznych wsparcia organizacyjnego: polegającego na użyczeniu sprzętu (np. pojazdów) i innych zasobów firmy na lokalne potrzeby (np. nieodpłatne użyczenie pojazdu do przewozu odpadów przez firmę gospodarki odpadami na potrzeby lokalnej akcji sprzątania lasu). W aspekcie przedmiotowym wspierane podmiotów lokalnych może dotyczyć zarówno organizacji publicznych, prywatnych, jak i społecznych i przybierać formę: dotacji finansowych: np. dla organizacji pozarządowych i pożytku publicznego, zakup pomocy dydaktycznych do szkół i bibliotek, wspieranie lokalnych kampanii społeczno-ekologicznych; donacji rzeczowych: np. przekazanie (używanego) sprzętu komputerowego, mebli, wyposażenia do szkół, organizacji pozarządowych, ośrodków edukacji ekologicznej, itp. donacji produktowych firmy: np. firma produkująca artykuły biurowe może przeznaczyć jakąś partię swoich produktów (najlepiej proekologicznych!) do biur lokalnych organizacji społecznych i ekologicznych wsparcie organizacyjne: polega na użyczeniu sprzętu (np. pojazdów) i innych zasobów firmy na lokalne potrzeby (np. nieodpłatne użyczenie pojazdu do przewozu odpadów przez firmę gospodarki odpadami na potrzeby lokalnej akcji sprzątania lasu). Spektrum możliwych działań w tym obszarze zależy od inwencji konkretnej firmy, sytuacji ekonomicznej i zakresu rozpoznania przez nią oraz hierarchizacji społecznych potrzeb w środowisku lokalnym. Pomocna w tym zakresie jest współpraca firm zaangażowanych społecznie z lokalnym samorządem, społecznością lokalną, organizacjami pozarządowymi. Działania w tym obszarze powodują również znaczny postęp na drodze do integracji społecznej społeczności lokalnej.

Wolontariat pracowniczy Wolontariat pracowniczy – dobrowolne angażowanie się pracowników firm w świadczenie różnego rodzaju prac na rzecz pomocy potrzebującym i rozwiązywania różnych problemów społeczności lokalnej. Wsparcie to może przybierać formę: finansową, organizacyjną, logistyczną, rzeczową. Wolontariat przybiera często formę współpracy i wspierania lokalnych organizacji pozarządowych. Działania określane mianem wolontariatu pracowniczego polegają na dobrowolnym angażowaniu się pracowników firm w świadczenie różnego rodzaju prac na rzecz pomocy potrzebującym i rozwiązywania różnych problemów społeczności lokalnej. W ramach działań wolontarystycznych pracownicy wykorzystują często swoją wiedzę, umiejętności i zdolności, a firma, w której są zatrudnieni wspiera i popiera te działania, które odbywają się zazwyczaj w czasie pracy. Wsparcie to może przybierać formę finansową, organizacyjną, logistyczną, rzeczową. Wolontariat przybiera często formę współpracy i wspierania lokalnych organizacji pozarządowych. Przykładem może być pomoc w prowadzeniu rachunkowości tym organizacjom społecznym przez lokalne firmy (biura) rachunkowe; udzielanie nieodpłatnych porad prze kancelarie prawnicze; nieodpłatna pomoc w wyremontowaniu siedzib organizacji społecznych przez lokalne firmy remontowo-budowlane; udzielanie nieodpłatnych korepetycji z języka obcego dla uczniów przez pracowników szkół językowych, itp.

Zlecanie prac do wykonania lokalnym podmiotom społecznym Przedsiębiorstwo zaangażowane społecznie może wspierać lokalne organizacje pozarządowe poprzez powierzenie im do wykonania pewnego rodzaju prac i zadań, w zależności od profilu gospodarczego danego podmiotu. W przypadku podejmowania przez firmy systematycznej współpracy i współdziałania z podmiotami lokalnymi, wskazane jest nawiązywanie konsolidujących trwałych porozumień i partnerstw. Współpraca ta może dotyczyć zarówno instytucji publicznych (jednostka samorządu terytorialnego, powiatowy urząd pracy), jak i organizacji trzeciego sektora. Powierzanie prac do wykonania przez firmę podmiotom zewnętrznym określana jest fachowo mianem outsourcingu. Przedsiębiorstwo zaangażowane społecznie może wspierać lokalne organizacje pozarządowe poprzez powierzenie im do wykonania pewnego rodzaju prac i zadań, w zależności od profilu gospodarczego i możliwości danego podmiotu. W przypadku firm gospodarki odpadami ciekawym sposobem współdziałania może być również zlecenie przez firmy gospodarki odpadami (zarówno komunalne, jak i prywatne) organizacjom pozarządowym, działającym np. w obszarze aktywizacji społeczno-zawodowej osób zagrożonych wykluczeniem społecznym, bezpośredniej zbiórki surowców wtórnych na danym obszarze na potrzeby selektywnej gospodarki odpadami i recyklingu. W przypadku podejmowania przez firmy systematycznej współpracy i współdziałania z podmiotami lokalnymi, wskazane jest nawiązywanie konsolidujących trwałych porozumień i partnerstw. Współpraca ta może dotyczyć zarówno instytucji publicznych (jednostka samorządu terytorialnego, powiatowy urząd pracy), jak i organizacji trzeciego sektora.

Korzyści firmy z działań CSR Do przykładowych korzyści, jakie może odnosić firma ze współpracy z podmiotami trzeciego sektora, w tym z podmiotami gospodarki społecznej należą: Wzrost lojalności pracowników i ich przywiązania do firmy. Jeśli pracownicy widzą, że firma angażuje się w sprawy społeczne i nie koncentruje się wyłącznie na maksymalizacji zysku, zaczynają mięć do niej bardziej emocjonalny i etyczny stosunek. Wzrost przychylności społeczności lokalnej. Obserwując działalność firmy i jej zaangażowanie w sprawy społeczne, wizerunek firmy wśród lokalnego społeczeństwa ulega poprawie i zaczyna kojarzyć się z pożytecznymi działaniami na rzecz wspólnego dobra. Zainteresowanie konsumentów produktami (usługami) firmy (marketing szeptany). Klienci firmy i konsumenci nabywający jej produkty wiedząc o tym, że firma również angażuje się w sprawy społeczne stają się wobec niej bardziej przyjaźnie nastawieni, lojalni i zaczynają wybierać produkty tej właśnie firmy. Ponieważ działania CSR-owe nie są jeszcze powszechne w Polsce, wszelkie inicjatywy tego typu, odpowiednio zakomunikowanie, spotykają się z zainteresowaniem mediów (prasy, radia, telewizji lokalnej). Może to korzystnie wpłynąć na wizerunek i reputację firmy, powodując wzrost zainteresowania jej ofertą produktową lub usługową, również ze strony potencjalnych kontrahentów i inwestorów, którzy w coraz większym zakresie uwzględniają aspekty pozaekonomiczne swoich partnerów, w szczególności jej stosunek do spraw społecznych czy środowiska naturalnego. Do przykładowych korzyści, jakie może odnosić firma ze współpracy z podmiotami trzeciego sektora, w tym z podmiotami gospodarki społecznej należą: Wzrost lojalności pracowników i ich przywiązania do firmy. Jeśli pracownicy widzą, że firma angażuje się w sprawy społeczne i nie koncentruje się wyłącznie na maksymalizacji zysku, zaczynają mięć do niej bardziej emocjonalny i etyczny stosunek. Wzrost przychylności społeczności lokalnej. Obserwując działalność firmy i jej zaangażowanie w sprawy społeczne, wizerunek firmy wśród lokalnego społeczeństwa ulega poprawie i zaczyna kojarzyć się z pożytecznymi działaniami na rzecz wspólnego dobra. Zainteresowanie konsumentów produktami (usługami) firmy (marketing szeptany). Klienci firmy i konsumenci nabywający jej produkty wiedząc o tym, że firma również angażuje się w sprawy społeczne stają się wobec niej bardziej przyjaźnie nastawieni, lojalni i zaczynają wybierać produkty tej właśnie firmy.

Lokalna współpraca biznesu z organizacjami pozarządowymi w obszarze przedsięwzięć na rzecz środowiska Na płaszczyźnie ochrony środowiska relacje pomiędzy sektorem NGOs (POE) a sektorem przedsiębiorstw miały często charakter konfliktowy - dotyczyły one często planowanych inwestycji, sposobów produkcji i samych produktów, które stanowiły lub mogły stanowić duże zagrożenie dla środowiska (zanieczyszczenia, ścieki, odpady, azbest). Od końca lat 90-tych można jednak równolegle zaobserwować tendencję przeciwstawną, przejawiającą się we współpracy w sferze ochrony środowiska i zrównoważonego rozwoju. Pozarządowe organizacje ekologiczne i konsumenckie powinny w ramach przedsięwzięć partnerskich pełnić funkcje kształtowania proekologicznej świadomości i zrównoważonych postaw, preferencji i zachowań konsumenckich. Na płaszczyźnie ochrony środowiska relacje pomiędzy sektorem NGOs (POE) a sektorem przedsiębiorstw miały często charakter konfliktowy. Dotyczyły one w szczególności planowanych inwestycji, sposobów produkcji i samych produktów, które stanowiły lub mogły stanowić duże zagrożenie dla środowiska (zanieczyszczenia, ścieki, odpady, azbest). Konflikty dotyczące kwestii środowiskowych były także obecne na linii władze lokalne – społeczność lokalna i jej organizacje obywatelskie (np. lokalizacja inwestycji uciążliwej dla otoczenia). Od końca lat 90-tych można jednak równolegle zaobserwować tendencję przeciwstawną, przejawiającą się we współpracy w sferze ochrony środowiska i zrównoważonego rozwoju. Spadek intensywności konfliktów na linii przedsiębiorstwa – POE powodowany był stopniowym procesem ekologizacji ich działalności, stymulowanej rozwojem prawodawstwa ochrony środowiska i postępującym wprowadzaniem w Polsce standardów europejskich w tym zakresie. Zmiana w aktywności POE, od kontestacji nieekologicznych działań po stronie przedsiębiorstw, w kierunku kształtowania proekologicznych postaw konsumenckich, sprzyja powstawaniu konstruktywnych relacji współpracy. Pozarządowe organizacje ekologiczne i konsumenckie powinny w ramach przedsięwzięć partnerskich pełnić funkcje kształtowania proekologicznej świadomości i zrównoważonych postaw, preferencji i zachowań konsumenckich. Stanowić to powinno główny czynnik równoważenia popytu konsumenckiego (wzorca konsumpcji). W wykładzie głównym przedstawiono opis lokalnej inicjatywy międzysektorowej na rzecz edukacji ekologicznej w obszarze kształtowania nawyków segregacji odpadów oraz przydatne linki.

CSR a ekonomia społeczna CSR ≠ Ekonomia społeczna Ekonomia społeczna: Działalność gospodarcza stowarzyszeń i fundacji Spółdzielnie socjalne Centra Integracji Społecznej Zakłady Aktywności Zawodowej Społeczna odpowiedzialność biznesu jest często utożsamiania z tzw. ekonomią społeczną, czyli działalnością gospodarczą angażującą osoby z grupy tzw. zagrożenia wykluczeniem społecznym (osoby długotrwale bezrobotne, niepełnosprawne, uzależnione). Do gospodarki społecznej zalicza się zazwyczaj spółdzielnie i organizacje pozarządowe (stowarzyszenia, fundacje) prowadzące działalność gospodarczą, w szczególności zaś spółdzielnie socjalne, centra integracji społecznej, zakłady aktywności zawodowej. Ekonomia społeczna jest instrumentem realizacji zrównoważonego rozwoju lokalnego, szczególnie w jego wymiarze społecznym, choć wiele z tych organizacji działa również w obszarze ochrony środowiska, przyczyniając się do tworzenia lokalnych, zielonych miejsc pracy. Dobrych przykładem jest działalność Stowarzyszenia "Niepełnosprawni dla Środowiska EKON", angażującego osoby niepełnosprawne umysłowo do selektywnej zbiórki odpadów sprzed drzwi domów i mieszkań, osiągając w tym zakresie jednocześnie wysoką skuteczność. W procesie stymulowania rozwoju inicjatyw przedsiębiorczości społecznej mają do odegrania lokalni animatorzy integracji i aktywizacji społeczno-zawodowej. Przewodnik po tej tematyce jest do pobrania w wykładzie głównym.

Zadania JST w tworzeniu warunków i w promocji koncepcji CSR Korzyści ze współpracy jednostki samorządowej z biznesem: pomoc i pozyskanie partnera w rozwiązywaniu lokalnych problemów społecznych (np. aktywizacja zawodowa osób z grupy wykluczenia); polepszenie relacji z sektorem biznesu (tworzenie nowych płaszczyzn współpracy); pozyskanie istotnego instrumentu realizacji lokalnych programów społeczno-rozwojowych i integracyjno-aktywizacyjnych. Zadania JST: pogłębianie swojej wiedzy nt. koncepcji społecznej odpowiedzialności biznesu (CSR), podejmowanie szkoleń w tym zakresie; promowanie i upowszechniania koncepcji CSR w środowisku lokalnego biznesu i społeczności lokalnej; identyfikacja przedsiębiorstw zaangażowanych społecznie, tworzenie lokalnych baz danych takich firm; zachęcanie, wyróżniane i nagradzanie w przejrzysty sposób działań CSR-owych, np. przez organizację lokalnych konkursów, rankingów, nagród; promocji dobrych praktyk CSR-owych na poziomie lokalnym i regionalnym; stosowania społecznych i ekologicznych klauzul w zamówieniach publicznych (tzw. zrównoważone zamówienia publiczne) W nawiązywaniu szerszej współpracy organizacji społecznych z lokalnym biznesem prywatnym, dużą rolę do odegrania mają lokalne samorządy, które mogą z tego również odnieść korzyści. Należy do nich np.: pomoc i pozyskanie partnera w rozwiązywaniu lokalnych problemów społecznych (np. aktywizacja zawodowa osób z grupy wykluczenia); polepszenie relacji z sektorem biznesu (tworzenie nowych płaszczyzn współpracy); pozyskanie istotnego instrumentu realizacji lokalnych programów społeczno-rozwojowych i integracyjno-aktywizacyjnych. Aby ułatwić współpracę biznesowo-społeczną liderzy samorządowy powinni podejmować działania w obszarze: pogłębiania swojej wiedzy nt. koncepcji społecznej odpowiedzialności biznesu (CSR), podejmowanie szkoleń w tym zakresie; promowania i upowszechniania koncepcji CSR w środowisku lokalnego biznesu i społeczności lokalnej; identyfikacji przedsiębiorstw zaangażowanych społecznie, tworzenie lokalnych baz danych takich firm; zachęcania, wyróżniana i nagradzania w przejrzysty sposób działań CSR-owych, np. przez organizację lokalnych konkursów, rankingów, nagród; promocji dobrych praktyk CSR-owych na poziomie lokalnym i regionalnym; stosowania społecznych i ekologicznych klauzul w zamówieniach publicznych (tzw. zrównoważone zamówienia publiczne), które zwiększają szansę na wygranie przetargów przez firmy angażujące się w działania prospołeczne i proekologiczne.

Standardy społecznej odpowiedzialności biznesu Aspekty: Dialog z interesariuszami; raportowanie etyczne, społeczne i środowiskowe; kultura organizacyjna; uczciwy handel; prawa człowieka i warunki pracy; rozwój zasobów ludzkich; ochrona środowiska; ochrona zwierząt; rozwój społeczności lokalnych/ Standardy społecznej odpowiedzialności W sytuacji pojawienia się wielu form działania z zakresu szeroko pojętej społecznej i ekologicznej odpowiedzialności przedsiębiorstw, powstała potrzeba ich uniwersalizacji i standaryzacji. Wynikała ona także z dostrzeganej rozbieżności pomiędzy deklaracjami a praktyką w zakresie CSR. W latach 90-tych powstało wiele certyfikowanych standardów regulujących aspekty działalności gospodarczej w odniesieniu do społecznego i środowiskowego otoczenia przedsiębiorstwa – interesariuszy. Wspólną cechą tych standardów jest wymóg opracowania polityki społecznej lub ekologicznej przedsiębiorstwa, stworzenie procedur ich realizacji, mechanizmów monitoringu i doskonalenia oraz procedur weryfikacji ich efektywności i skuteczności. Wśród zagadnień i procesów, które obejmują te standardy znajdują się: dialog z interesariuszami; raportowanie etyczne, społeczne i środowiskowe; kultura organizacyjna; uczciwy handel; prawa człowieka i warunki pracy; rozwój zasobów ludzkich; ochrona środowiska; ochrona zwierząt; rozwój społeczności lokalnych. Należy do nich zaliczyć normę AA1000, SA8000, standardy raportowania Global Reporting Initiative GR, zasady Programu ONZ Global Compact. Normy i wytyczne: AA1000, SA8000, ISO 14001, EMAS, standardy raportowania Global Reporting Initiative GRI, Global Compact, ISO 26000.

Norma ISO 26000 Działania odpowiedzialne społecznie: przyczyniają się do zrównoważonego rozwoju, włączając zdrowie i dobrobyt społeczeństwa, uwzględniają oczekiwania interesariuszy (osób lub grup, które są zainteresowane decyzjami lub działaniami organizacji), są zgodne z prawem i spójne z międzynarodowymi normami zachowania, są wprowadzone w całej organizacji i praktykowane w jej działaniach Przewodnik (Norma) ISO 26000 zawiera wytyczne dotyczące: terminów i definicji związanych z odpowiedzialnością społeczną,  podstaw, trendów i charakterystyk odpowiedzialności społecznej,  zasad i praktyk odnoszących się do odpowiedzialności społecznej,  kluczowych obszarów odpowiedzialności społecznej,  wdrażania i promowania zachowania odpowiedzialnego społecznie w organizacji i w jej  politykach i praktykach w obrębie jej sfery wpływu,  identyfikowania interesariuszy, komunikowania zobowiązań, osiągnięć i innych informacji związanych z odpowiedzialnością społeczną. Szczególnie interesująca jest Norma ISO 26000, która została wprowadzona przez Międzynarodową Organizację Normalizacyjną w listopadzie 2010 r. i dotyczy koncepcji społecznej odpowiedzialności biznesu. O ile takie normy jak ISO 9001 dotyczące zarządzania jakością czy ISO 14001 poświęcone zarządzaniu środowiskowemu, które są certyfikowane, Norma ISO 26000 (26000 Guidance on Social Responsibility) ma charakter niecertyfikowanych wytycznych do dobrowolnego stosowania, podobnie jak cała koncepcja CSR. Norma ma charakter przewodnika, nad którym prace trwały sześć lat i zostały wypracowane przez grupę 450 ekspertów i obserwatorów z 99 krajów oraz 42 organizacji międzynarodowych i regionalnych zaangażowanych w różne aspekty odpowiedzialności społecznej. Dokument został tak zaprojektowany, że może być stosowany nie tylko przez firmy, ale także przez instytucje publiczne i organizacje pozarządowe. W dokumencie odpowiedzialność społeczna została zdefiniowana jako "odpowiedzialność organizacji za wpływ jej decyzji i działań na społeczeństwo i środowisko, poprzez przejrzyste i etyczne zachowanie, które: przyczynia się do zrównoważonego rozwoju, włączając zdrowie i dobrobyt społeczeństwa, uwzględnia oczekiwania interesariuszy (osób lub grup, które są zainteresowane decyzjami lub działaniami organizacji),  jest zgodne z mającym zastosowanie prawem i spójne z międzynarodowymi normami zachowania,  jest wprowadzone w całej organizacji i praktykowane w jej działaniach Na slajdzie pokazano główne wytyczne normy ISO 26000.

Zapraszamy do zadawania pytań autorowi wykładu! Niniejsza prezentacja powstała w ramach projektu „Lokomotywa zrównoważonego rozwoju – partnerstwo na rzecz ekorozwoju w gminie” dofinansowanego ze środków Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej.