WYGRAĆ Z AZBESTEM prof. dr hab. inż. Jerzy Dyczek, Przewodniczący Rady Programowej „Programu usuwania azbestu”, Akademia Górniczo-Hutnicza, Kraków

azbest - co to jest, jak wygląda i ile jest azbestu w Polsce Materiały zawierające azbest, ich charakterystyka, zastosowanie, trwałość i ryzyko emisji włókien azbest - co to jest, jak wygląda i ile jest azbestu w Polsce zastosowania azbestu, wyroby zawierające azbest lokalizacja azbestu ryzyko emisji włókien azbestowych trwałość materiałów zawierających azbest J. Dyczek

Do Polski wwieziono po 1945r. ok. 2 mln ton azbestu Kopalnia azbestu. Ural

Uwagi wstępne Azbest jest substancją kancerogenną a odpady zawierające azbest zaliczono do niebezpiecznych W Polsce na dachach i elewacjach znajduje się około 1,3 mld m2 płyt azbestowo-cementowych (około 14,5 milionów ton) Azbest (w płytach azbestowo cementowych i innych materiałach) występuje w instalacjach przemysłowych Odpowiednie, bezpieczne postępowanie z takimi materiałami i odpadami skutecznie minimalizuje ryzyko ważna jest świadomość, że ryzyko kontaktu z azbestem podczas eksploatacji, usuwania, transportu i składowania można w praktyce wyeliminować

Oszacowanie ilości materiałów zawierających azbest w wybranych instalacjach i branżach Odpady twarde i miękkie Budynki (dachy i elewacje) 14 500 000 t Drogi, place … ? Kominy i kanały dymowe (wszystkie branże) 3 000 t (w tym ok. 200 t sznurów azbestowych) Chłodnie kominowe w energetyce zawodowej 33 500 t Chłodnie wentylatorowe (wszystkie branże) 70 000 t Hutnictwo, metalurgia, przemysł chemiczny w tym petrochemia i przemysł ceramiczny 60 000 t

Oszacowanie ilości materiałów zawierających azbest (cd.) W miastach zabudowanych jest ok. 0,3 mld m2 płyt azbestowo-cementowych Na wsiach zabudowanych jest ok. 1 mld m2 płyt azbestowo-cementowych

Azbest chryzotylowy i azbesty amfibolowe Pod względem mineralogicznym rozróżnia się dwie grupy azbestów: grupę serpentynów (chryzotyli) i grupę azbestów amfibolowych SERPENTYNY AMFIBOLE chryzotyl amozyt azbest grunerytowy azbest chryzotylowy krokidolit włókn. nazywany azb. niebieskim azbest biały odmiana ribekitu antofilit wysoka odporność tremolit i aktynolit (małe znaczenie)

Azbest. Wzory chemiczne Chryzotyl Mg6 [(OH)8Si4010] Krokidolit (riebeckit) Na2Fe3Fe2 [(OH)Si4011]2 Amozyt (gruneryt) (Fe,Mg)7 [(OH)Si4011]2 Antofyllit (Mg, Fe)7[(OH)Si4O11]2 Tremolit Ca2Mg5 [(OH)Si4011]2 Aktynolit (amiant) Ca2(Mg, [(OH)Si4O11]2

Grubość niektórych włókien organicznych i nieorganicznych Włókno średnica włókna [nanometry] włókno łykowe (len) 12 000 – 80 000 bawełna 10 000 – 25 000 wełna 2 000 – 50 000 włos ludzki 38 000 nylon 1 000 – 9 000 włókno szklane (cienkie) 1 000 – 7 000 włókno mineralne 3 000 – 9 000 azbest chryzotylowy 15 – 42 azbest amfibolowy 100 – 300 1mm = 1 000 m = 1 000 000 nm 1m = 1 000 nm

Azbest chryzotylowy Długowłóknisty azbest nie zawierający talku (Chiny) Azbest krótkowłóknisty zanieczyszczony talkiem

Azbest amozytowy (grupa azbestów amfibolowych) J. Dyczek

Udział azbestu w wyrobach

Trwałość wyrobów azbestowo-cementowych Uszkodzenia mechaniczne korozja Problem korozji jest analogiczny do problemu korozji betonu

czas eksploatacji około 30 lat Płyty faliste czas eksploatacji około 30 lat Nieliczne odsłonięte włókna powiązane z podłożem. Miasto średniej wielkości. Małe natężenie kwaśnych deszczy. ( -10m - ) Korozja dalej posunięta. Odsłonięte włókna pozostają wyraźnie powiązane z podłożem. ( - 10m - )

Płyty płaskie prasowane typu KARO. Katowice Płyty płaskie prasowane typu KARO. Katowice. Czas eksploatacji przeszło 20 lat Włókna azbestu pokryte produktami reakcji cementu i zespolone z podłożem ( -10m - ) Na skorodowanej powierzchni widoczne iglaste kryształy wtórnego gipsu ( -10m - )

Płyty płaskie prasowane typu KARO. Katowice Płyty płaskie prasowane typu KARO. Katowice. Czas eksploatacji przeszło 40 lat Znaczna korozja. Odsłonięta, luźna wiązka włókien azbestu. ( -10m - ) Znaczne ryzyko emisji Powierzchnia przełomu , odłamane naroże płyty. ( -10m - )

Bezpieczne postępowanie z materiałami zawierającymi azbest Obecne regulacje prawne stanowią dobre podstawy bezpiecznego postępowania z azbestem i materiałami zawierającymi azbest. Pilnego uzupełnienia wymagają zasady i tryb kontroli przestrzegania prawa w tym zakresie. Nie zawsze usuwanie płyt azbestowo-cementowych jest celowe, często pomalowanie właściwymi farbami stanowi dobre zabezpieczenie przed ryzykiem emisji włókien azbestowych.

Dziękuję za uwagę