Wielowymiarowa analiza poziomu ubóstwa w województwie podlaskim w latach 2009 – 2010 – prezentacja wyników badań własnych Katarzyna Dębkowska

Plan prezentacji Podejścia w badaniu ubóstwa Metodologia badania przeprowadzonego przez OIS ROPS w Białymstoku Wyniki badań Wnioski i rekomendacje Źródło: glowimages.com

Ubóstwo jest zjawiskiem wielowymiarowym Ubóstwo jest zjawiskiem wielowymiarowym. Badania i analizy dotyczące pomiaru skali jego rozmiarów mają charakter względny i zależą od przyjętej definicji i metody pomiaru.

Podejścia w analizie sfery ubóstwa Analiza sfery ubóstwa Podejście klasyczne (wydatki/dochody) Podejście obiektywne Podejście absolutne Podejście względne Podejście subiektywne Podejście wielowymiarowe (wydatki/dochody oraz czynniki pozadochodowe Źródło: Tomasz Panek, Ubóstwo i nierówności, dylematy pomiaru, Instytut Statystyki i Demografii SGH

Zagrożenie ubóstwem w Polsce w latach 2000 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS

Wskaźniki zagrożenia ubóstwem w 2010r. Źródło: Ubóstwo w Polsce w 2010 r., GUS Departament Badań Społecznych i Warunków Życia

Metoda badawcza W badaniu wykorzystano metody porządkowania liniowego oparte na zmiennych syntetycznych. Porządkowanie liniowe umożliwia wielowymiarową analizę zjawiska ubóstwa. Opisuje zjawisko za pomocą kilku zmiennych, pozwalając na: - ustalenie podobieństw obserwacji (województw, powiatów, gmin) pod względem stopnia zagrożenia ubóstwem - uszeregowanie obserwacji (województw, powiatów, gmin) pod względem stopnia zagrożenia ubóstwem, od najmniej do najbardziej zagrożonych Źródło: Dziurawe buty / Shutterstock

Procedura badawcza Na wstępie dokonano stymulacji zmiennych, czyli zamieniamy destytmulant (XD) na stymulanty (XS). Następnie dokonano normalizacji zmiennych, czyli transformacji zmiennych diagnostycznych do możliwości ich porównywania. Normalizację przeprowadzono za pomocą standaryzacji i = 1,2,…,n j = 1,2,..,m W kolejnym kroku dla każdego obiektu wyznaczono sumę przyporządkowanych mu rang ze względu na wszystkie zmienne. Następnie wylicza się wartość zmiennej syntetycznej jako średnią wartość rang wg formuły: i = 1,2,…,n

Badanie poziomu ubóstwa zostało przeprowadzone na podstawie zmiennych diagnostycznych określających sytuację społeczno-gospodarczą i dotyczyło lat 2009-2010. Analiza została przeprowadzona oddzielnie dla każdego roku, a poziom ubóstwa przedstawiono oddzielnie dla województw Polski oraz powiatów i gmin województwa podlaskiego. Takie podejście pozwoliło na szczegółowe zbadanie stopnia zagrożenia ubóstwem poszczególnych jednostek terytorialnych. Ponadto rozszerzenie analizy na okres dwóch lat pozwoliło na zbadanie ubóstwa w ujęciu dynamicznym i określenie zmian stopnia zagrożenia w analizowanym okresie.

X1 - Dochody budżetów gmin ogółem na 1 mieszkańca w złotych Poziom ubóstwa w województwach w latach 2009-2010- zmienne diagnostyczne X1 - Dochody budżetów gmin ogółem na 1 mieszkańca w złotych X2- Przeciętna powierzchnia użytkowa mieszkania w m2 na 1 osobę X3- Nakłady inwestycyjne na 1 mieszkańca X4- Liczba osób w rodzinach objętych pomocą społeczną z powodu ubóstwa na 1000 mieszkańców X5- Liczba osób w rodzinach niepełnych objętych pomocą społeczną na 1000 mieszkańców X6- Liczba osób w rodzinach wielodzietnych objętych pomocą społeczną na 1000 mieszkańców X7- Udział bezrobotnych zarejestrowanych w liczbie ludności w wieku produkcyjnym X8- Przeciętne miesięczne wynagrodzenie brutto w zł

Stopień zagrożenia ubóstwem w województwach w 2009 r. i 2010 r. Źródło: Opracowanie własne

X1 - Dochody budżetów gmin ogółem na 1 mieszkańca w złotych Poziom ubóstwa w powiatach województwa podlaskiego w latach 2009-2010 – zmienne diagnostyczne X1 - Dochody budżetów gmin ogółem na 1 mieszkańca w złotych X2- Przeciętna liczba osób na 1 mieszkanie X3- Przeciętna powierzchnia użytkowa mieszkania w m2 na 1 osobę X4- Nakłady inwestycyjne w przedsiębiorstwach wg. wybranych sekcji X5- Nakłady inwestycyjne i wartość brutto środków trwałych na 1 mieszkańca X6- Liczba osób w rodzinach objętych pomocą społeczną z powodu ubóstwa na 1000 mieszkańców X7- Liczba osób w rodzinach niepełnych objętych pomocą społeczną na 1000 mieszkańców X8- Liczba osób w rodzinach wielodzietnych objętych pomocą społeczną na 1000 mieszkańców X9- Liczba bezrobotnych na 1000 mieszkańców w wieku produkcyjnym X10- Przeciętne miesięczne wynagrodzenie brutto w zł

Stopień zagrożenia ubóstwa w 2009 r. i 2010 r Stopień zagrożenia ubóstwa w 2009 r. i 2010 r. na terenie powiatów województwa podlaskiego Źródło: opracowanie własne.

X1 - Dochody budżetów gmin ogółem na 1 mieszkańca w złotych Poziom ubóstwa w gminach województwa podlaskiego w latach 2009-2010 – zmienne diagnostyczne X1 - Dochody budżetów gmin ogółem na 1 mieszkańca w złotych X2- Przeciętna liczba osób na 1 mieszkanie X3- Przeciętna powierzchnia użytkowa mieszkania w m2 na 1 osobę X4- Liczba osób w rodzinach objętych pomocą społeczną z powodu ubóstwa na 1000 mieszkańców X5- Liczba osób w rodzinach niepełnych objętych pomocą społeczną na 1000 mieszkańców X6- Liczba osób w rodzinach wielodzietnych objętych pomocą społeczną na 1000 mieszkańców X7- Liczba bezrobotnych na 1000 mieszkańców w wieku produkcyjnym

Rozkład dochodów budżetów gmin w latach 2009-2010 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS

Rozkład Przeciętnej liczby osób na 1 mieszkanie w gminach w latach 2009-2010 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS

Rozkład przeciętnej powierzchni użytkowej mieszkań w latach 2009-2010 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS

Rozkład liczby osób w rodzinach objętych pomocą społeczną z powodu ubóstwa na 1000 mieszkańców w gminach w latach 2009-2010 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych MPiPS

Rozkład liczby osób w rodzinach niepełnych objętych pomocą społeczną na 1000 mieszkańców w gminach w latach 2009-2010 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych MPiPS

Rozkład liczby osób w rodzinach wielodzietnych objętych pomocą społeczną na 1000 mieszkańców w gminach w latach 2009-2010 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych MPiPS

Rozkład liczby bezrobotnych na 1000 mieszkańców w wieku produkcyjnym w gminach w latach 2009-2010 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych WUP

Stopień zagrożenia ubóstwem gmin województwa podlaskiego w 2009 r Stopień zagrożenia ubóstwem gmin województwa podlaskiego w 2009 r. i w 2010 r. Źródło: opracowanie własne

RANKING GMIN POD WZGLĘDEM ZAGROŻENIA UBÓSTWEM Miejsce w rankingu 2009 2010 Gmina 1 Białystok Nowinka 2 Mielnik 3 Michałowo Suraż 4 Narewka 5 Łomża m. 6 Rutka-Tartak 7 Białowieża 8 Suwałki 9 10 Sidra Suwałki m. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. 109 Dziadkowice Grajewo 110 Mały Płock Szczuczyn 111 Zbójna Wąsosz 112 Płaska Zambrów 113 Filipów Jeleniewo 114 Kolno 115 Bargłów Kościelny Rajgród 116 Stawiski Kolno m. 117 118 Nowy Dwór Źródło: opracowanie własne

Wnioski Województwo podlaskie w obydwu analizowanych latach charakteryzuje się wysokim stopniem zagrożenia ubóstwem. Stopień zagrożenia ubóstwem w powiatach województwa podlaskiego w latach 2009-2010 był zróżnicowany terytorialnie. Więcej powiatów zagrożonych ubóstwem było w roku 2009, wówczas to 47% powiatów w wysokim lub bardzo wysokim stopniu było zagrożonych zjawiskiem ubóstwa, roku 2010 takich 35% powiatów. Bardzo wysokim stopniem zagrożenia ubóstwem w latach 2009-2010 cechował się powiat kolneński. Regiony o wysokim stopniu zagrożenia ubóstwem w obydwu badanych latach to powiat: moniecki, sokólski, grajewski, suwalski i sejneński. Niskim albo bardzo niskim stopniem zagrożenia ubóstwem charakteryzują się w latach 2009-2010: Białystok, Łomża oraz powiat wysokomazowiecki.

Wnioski Stopień zagrożenia ubóstwem zmienia się w czasie w przypadku niektórych powiatów. Pozytywną tendencję można odnotować w powiatach siemiatyckim i augustowskim, gdzie stopień zagrożenia zmienił się z umiarkowanego na niski oraz w białostocki i zambrowskim, gdzie stopień zagrożenia ubóstwem zmienił się z wysokiego na umiarkowany. Odnotowano również powiaty, gdzie pogorszyła się sytuacja związana ze stopniem zagrożenia ubóstwem, w powiecie hajnowskim stopień zagrożenia zmienił się z niskiego na umiarkowany.

Wnioski Gminy najbardziej zagrożone ubóstwem to w roku 2010: Nowy Dwór, Bargłów Kościelny, Kolno m., Rajgród, Filipów, Jeleniewo, Zambrów, Wąsosz, Szczuczyn i Grajewo. Najmniejsze zagrożenie wystąpiło w 2010 w gminach: Nowinka, Mielnik, Suraż, Białystok, Narewka, Łomża, Białowieża, Suwałki, Michałowo. Można zaobserwować gminy, których zagrożenie ubóstwem jest względne stałe w czasie. Do takich gmin można zaliczyć gminy: Białystok, Nowinka, Mielnik, Narewka, Łomża, Białowieża, Suwałki, Michałowo. Zajmują one niezmiennie miejsca w pierwszej dziesiątce rankingu jako gminy najmniej zagrożone ubóstwem. Natomiast gminy takie jak Jeleniewo czy Bargłów Kościelny zajmują końcowe miejsca w rankingu zarówno w roku 2009, jak i 2010. Obserwujemy zwiększenie się liczby gmin w wysokim lub bardzo wysokim stopniu zagrożenia ubóstwem w roku 2010 w porównaniu do roku 2009.

Rekomendacje Analiza poziomu ubóstwa powinna być przeprowadzana na poziomie gmin, a nie powiatów. Takie podejście daje bardziej szczegółowe wyniki Mając na uwadze konieczność monitorowania gmin województwa podlaskiego w zakresie stopnia zagrożenia ubóstwem należy analizować dane statystyczne dotyczące liczby osób i rodzin objętych pomocą społeczną, a także liczbę zarejestrowanych bezrobotnych Pełna analiza stopnia zagrożenia ubóstwem powinna uwzględniać zmienne dodatkowe obrazujące ekonomiczną sytuację gmin i jej mieszkańców

Dziękuję za uwagę Obserwatorium Integracji Społecznej Regionalnego Ośrodka Polityki Społecznej w Białymstoku ul. Kombatantów 7 15-110 Białystok tel. 85 744 72 72 www.rops-bialystok.pl