Merytoryczne i metodyczne przygotowanie ucznia zdolnego do konkursu Opracowanie: Teresa Kozioł Konsultant LSCDN Oddział w Chełmie

Głównym celem edukacji jest nie nauka, lecz rozbudzenie ducha Głównym celem edukacji jest nie nauka, lecz rozbudzenie ducha. – Ernest Renan Jak to osiągnąć?

Przygotowanie merytoryczne i metodyczne Przygotowanie merytoryczne - znajomość treści, wybór konkretnych zagadnień, które są niezbędne. W trakcie tego przygotowania nauczyciel określa, jakie treści, w jakim celu i w jakim porządku będzie realizował (autorzy zadań-programy w regulaminie). Przygotowanie metodyczne – jak poprowadzić zajęcia, jakie zastosować metody nauczania i środki dydaktyczne. Przygotowanie merytoryczne i metodyczne

Co zawierają programy merytoryczne ? 1. Cele edukacyjne. 2. Zakres treści nauczania (wiedza, umiejętności, treści PP, kompetencje). 3. Zakres wymaganej wiedzy do poszczególnych etapów konkursów… 4. Rodzaje zadań i formy sprawdzania (rodzaje testów, część ustna). (Na każdym z trzech etapów konkursu, arkusz zawierać będzie różne typy zadań zamkniętych i otwartych. 5. Literatura (dla nauczyciela i ucznia). Co zawierają programy merytoryczne ?

Cele konkursów – rodzaje: aksjologiczne - poznawcze, estetyczne, rozwijanie uzdolnień i zainteresowań uczniów, rozszerzenie wiedzy i umiejętności, edukacja twórcza, pobudzanie myślenia dywergencyjnego,(wiele możliwych rozwiązań, nowatorskie idee, dywergencyjne myślenie psychol. proces myślowy zakładający wiele punktów widzenia i obejmujący liczne możliwości problemu, bez troski o "logiczny" układ), rozwijanie pamięci, kształcenie wyobraźni i kreatywności zarówno ucznia jak i nauczyciela, rozbudzanie wrażliwości estetycznej i kulturowej, promowanie uczniów utalentowanych,

Cele specyficzne, związane z przedmiotem Np. kształcenie postawy szacunku wobec tradycji i przeszłości, kształtowanie umiejętności całościowego odbioru świata przyrody i zachodzących w nim zjawisk, budzenie świadomości językowej i uwrażliwianie na bogactwo i piękno ojczystego języka, kształcenie umiejętności dostrzegania i przewidywania wpływu substancji chemicznych na środowisko naturalne i zdrowie człowieka.

Cele etyczne, wartości uniwersalne uświadomienie poczucia własnej wartości, kształcenie nawyków szlachetnej rywalizacji, kształcenie umiejętności spędzania wolnego czasu, Radzenie sobie z niepowodzeniami - odporność na stres towarzyszący sukcesom, porażkom (10 miłych sytuacji, zdrowy perfekcjonizm (jest pozytywny i pozwala pchać do przodu nasze wizje i plany), wizualizacja), wyrabianie systematyczności, pracowitości i wytrwałości, refleksji. Cele etyczne, wartości uniwersalne

Czy zawsze cele zostają osiągnięte Czy zawsze cele zostają osiągnięte? Czy celem konkursów jest: osiągnięcie tytułu laureata? Cele edukacyjne – realizacja może zakończyć się uzyskaniem przez ucznia miana finalisty, laureata (również etapu szkolnego) Cele wychowawcze – realizacja może zakończyć się sukcesem, tj. zmianą postawy ucznia, pogłębieniem zainteresowań („zaszczepienie” nowym pomysłem). Należy pamiętać: Konkursy dostarczają wielu przyjemności, wzruszeń, radości i umacniają wzajemną komunikację, ale też wywołują obawy, lęki, niezadowolenie, złość a nawet rozpacz.

Kiedy cele zostają osiągnięte? Droga do osiągnięcia celów, rozwinięcie zainteresowań ucznia, poszerzenie jego wiedzy i umiejętności, przejście przez etap szkolny – już są znaczącym osiągnięciem. Już samo podjęcie decyzji wiążącej się z nowym wyzwaniem znacznie wzbogaca każdego człowieka. Efektem przystąpienia do konkursu nie jest tylko uzyskanie miana laureata. Znacznie ważniejsze jest wyrabianie nawyku systematycznej nauki, pogłębiania wiedzy i zainteresowań, nawiązywanie i rozwijanie wielkiej wartości – wzajemnej sympatii – ucznia i mistrza i wreszcie propozycja twórczego sposobu spędzania czasu, bo przygotowania do konkursu zazwyczaj odbywają się poza zajęciami lekcyjnymi. Kiedy cele zostają osiągnięte?

Z jakimi uczniami pracuje nauczyciel przygotowując ich do konkursów ? Regulamin konkursów przedmiotowych mówi: Konkursy są skierowane do uczniów szczególnie uzdolnionych, wykazujących zainteresowanie związane z wybranym przedmiotem.

KTO TO JEST UCZEŃ ZDOLNY? E. Gondzik[1] scharakteryzował ucznia zdolnego w sposób następujący: „Uczeń zdolny (...) wyróżnia się wysokim poziomem sprawności intelektualnej, specjalnymi zdolnościami i łatwością uczenia się, a także możliwościami osiągnięć twórczych, szerokimi zainteresowaniami (...) samodzielnością, twórczą wyobraźnią”. [1] E.Gondzik, Wybrane problemy z dydaktyki kształcenia uczniów zdolnych, „Oświata i Wychowanie” 1976 nr 6. KTO TO JEST UCZEŃ ZDOLNY?  

DIAGNOZA UCZNIA ZDOLNEGO W toku obserwacji uczniów nauczyciel musi kierować się m.in. następującymi kryteriami: sprawnością uczenia się i działania ucznia, wzmożoną aktywnością intelektualną i motywacją, niezależnością, wyrażającą się w samodzielnych sądach i poleganiu na sobie, gotowością ucznia do żarliwej obrony własnego stanowiska.

Diagnozowanie uczniów zdolnych Obserwacja, diagnozowanie klas przez wychowawcę (ankiety dla uczniów, rodziców, rozmowy z rodzicami), diagnozowanie przez nauczycieli uczących, psychologa –testy na inteligencję, -założenie karty ucznia zdolnego, pomiar , który polega na analizie prac i wytworów dziecka oraz analizie jego osiągnięć szkolnych. Diagnozowanie uczniów zdolnych

sprawność językowa (rozumienie szerokiego zakresu słów, łatwe dysponowanie potrzebnymi słowami oraz giętkość i umiejętność dobitnego wyrażania myśli), zdolność skojarzeniowa, umiejętność ogarniania wielu idei i wiązania większej ilości faktów, wyjątkowy zasób energii umysłowej i fizycznej, a nawet poczucie humoru. Cechy pomocne w prawidłowym rozpoznawaniu i wyławianiu uczniów zdolnych

ROZWIJANIE ZDOLNOŚCI – typy działań

Cztery zasadnicze typy działań nastawionych na rozwijanie zdolności: 1. Przyspieszanie rozwoju uczniów zdolnych (akceleracja). 2. Wyposażanie ich w większy zasób wiedzy. 3. Umożliwienie im uzyskania wiedzy o wyższym poziomie trudności zgodnie z poziomem ich rozwoju intelektualnego, poziomem zdolności i uzdolnień. 4. Kształtowanie u uczniów zdolnych myślenia twórczego i rozwijanie oryginalności.

Akceleracja ( przyspieszenie) Może przybierać różne formy: • wcześniejsze rozpoczynanie nauki, • podwójnej promocji ( przeskakiwania klas ) • szybszego przerabiania materiału • systemu nauczania bezklasowego, • wcześniejszego kończenia szkoły i przechodzenia na następny szczebel nauczania. Te formy pracy są odpowiednie dla dzieci dojrzałych emocjonalnie, społecznie i fizycznie. Dobrze jest obejmować przyspieszeniem grupy dzieci, a nie pojedynczych uczniów ( ze względu na zaistniałe w grupie więzi ). Akceleracja ( przyspieszenie)

Przyspieszanie tempa nauki uczniów zdolnych można osiągnąć m. in Przyspieszanie tempa nauki uczniów zdolnych można osiągnąć m.in. poprzez indywidualizację nauczania, polegającą na: różnicowaniu tempa uczenia się, różnicowaniu treści kształcenia – w odniesieniu do różnych uczniów. Indywidualny tok uczenia powoduje jednak częściowe zerwanie ucznia z systemem klasowo – lekcyjnym, co niekorzystnie wpływa na jego rozwój społeczny.

Ad 2.  Poszerzanie treści programowych i pozaprogramowych jest znacznie lepszym rozwiązaniem. Najbardziej radykalną metodą wzbogacania treści są specjalne programy dla uczniów zdolnych. Realizacja ich bywa połączona z organizowaniem dodatkowych zajęć w szkole.

Ad 3.  Różnicowanie poziomu trudności polega na takim kształtowaniu procesu nauczania, aby był on szybki, a zarazem wzbogacony o dodatkowe treści. Wzbogacenie pionowe: zwiększa się intensywność pracy, poszerza zakres wiedzy. Wzbogacenie poziome: nauczyciel dostarcza w trakcie nauki większą ilość zadań o tej samej trudności.

Kształcenie wielopoziomowe jest realizowane w różnych wariantach, m.in. - tworzenie w klasach kilku poziomów grup przy zróżnicowaniu poziomu trudności i zakresu materiału nauczania dla poszczególnych grup, praca w grupach, w których uczniowie uzdolnieni pełnią rolę liderów, a praca może być formą konkursów, organizowanie zajęć pozalekcyjnych dla uczniów o podobnych uzdolnieniach, praca indywidualna nauczyciela z uczniem.

Ad 4. Inspirowanie uczniów zdolnych do aktywności twórczej i oryginalności myślenia m.in. – nauczanie problemowe. (rozwija operacje myślowe, jak analiza, synteza, porównywanie i uogólnianie oraz płynność i giętkość myślenia). metody aktywizujące, gry dydaktyczne, demonstrowanie indywidualnych osiągnięć uczniów, dobre, własne materiały oraz umiejętne ich wykorzystanie, opracowywanie zadań i problemów w oparciu o dodatkową literaturę, prowadzenie gazetki szkolnej – metoda rozwijania zainteresowań uczniów.

Inspirowanie do pracy samodzielnej Ważnym aspektem jest praca samodzielna, niezależna oraz w różnym stopniu indywidualna. (np. metoda projektu edukacyjnego) Uczniowie otrzymując zadania do zrealizowania pracują w czytelni, prowadzą eksperymenty, zbierają potrzebne im materiały. Nauczyciel powinien być cały czas do dyspozycji uczniów, radzić w razie jakichkolwiek wątpliwości, służyć pomocą, być w stałym kontakcie z uczniem, prowadzić konsultacje. Inspirowanie do pracy samodzielnej

Rola nauczyciela w pracy z uczniem zdolnym Ważny jest osobisty kontakt nauczyciela z uczniem, omawianie nurtujących go problemów i kontrola wyników jego pracy. Zdolny uczeń ma prawo oczekiwać od nauczyciela zaangażowania w rozwój swojego talentu oraz szerokiej pomocy w rozwiązywaniu problemów.

Formy pracy z uczniami uzdolnionymi - przykłady: zadawanie uczniom zdolnym dodatkowych zadań podczas prac klasowych i domowych, korygowanie przez uczniów zdolnych błędów kolegów, prowadzenie przez uczniów zdolnych fragmentów lekcji,(czasami przygotowanie całej lekcji), pełnienie funkcji asystenta nauczyciela, zachęcanie do czytania czasopism związanych z danym przedmiotem, zwiększanie wymagań, co do ścisłości i precyzji ich wypowiedzi, organizowanie konkursów dotyczących działów materiału, samodzielne poznawanie przez ucznia zdolnego nowego materiału (ewentualne niejasności konsultuje z nauczycielem), przekazywanie pod opiekę stałą lub doraźną uczniów słabych uczniom zdolnym, powierzanie przewodnictwa w pracy grupowej. Formy pracy z uczniami uzdolnionymi - przykłady:

Zajęcia pozalekcyjne odbywają się w czasie wolnym, powinny więc wychodzić naprzeciw czterem funkcjom: -regeneracja sił fizycznych i psychicznych, -rozrywka, -rozwój zainteresowań i uzdolnień indywidualnych, -szukanie swego miejsca w społeczeństwie, co wiąże się z kształtowaniem postaw moralno- społecznych. Zajęcia pozalekcyjne

ZASADY ORGANIZACJI ZAJĘĆ POZALEKCYJNYCH zasada dobrowolności uczestnictwa w zajęciach (ucznia nie można zmusić do uczęszczania na zajęcia pozalekcyjne, bo brak chęci z jego strony nie przyniesie w pracy żądanych rezultatów), w pozyskiwaniu uczestników warto sięgnąć do motywacji sukcesu; zasada atrakcyjności – tylko zajęcia atrakcyjne w treści i sposobie prowadzenia mogą liczyć na względnie stałych uczestników. ZASADY ORGANIZACJI ZAJĘĆ POZALEKCYJNYCH

Należy zwrócić uwagę na inne aspekty: Pracę z uczniem zdolnym w oparciu o program autorski . Tworzenie klubów czy kół zainteresowań. Wystąpienie o ITN, IPN (indywidualny tok lub program nauczania). Udzielanie serdecznego wsparcia w rozwoju pasji, zainteresowań. Organizowanie obozów naukowych czy przedmiotowych.

Pomoce techniczne, środki dydaktyczne Starsze klasy szkoły podstawowej, gimnazjum: - Komputer z odpowiednim oprogramowaniem, - filmy, audycje, - tablica multimedialna, - komputerowe programy edukacyjne, - wykorzystywanie internetu w poszukiwaniu informacji rozwijających zainteresowania, opracowanie bazy danych (zasoby internetowe dla przedmiotu). Pomoce techniczne, środki dydaktyczne

§ 9. Zajęcia rozwijające uzdolnienia organizuje się dla uczniów szczególnie uzdolnionych oraz prowadzi się przy wykorzystaniu aktywnych metod pracy. Liczba uczestników zajęć nie może przekraczać 8 ROZPORZĄDZENIE MINISTRA EDUKACJI NARODOWEJ 1) z dnia 30 kwietnia 2013 r. w sprawie zasad udzielania i organizacji pomocy psychologiczno-pedagogicznej w publicznych przedszkolach, szkołach i placówkach

"Jest tylko jeden sposób nauki - poprzez działanie”. - Paulo Coelho

LITERATURA: Karwowski, M. (red.) (2009). Identyfikacja potencjału twórczego, Teoria. Metodologia. Diagnostyka. Warszawa: Wydawnictwo APS. Nęcka, E. (2003). Inteligencja. Geneza, Struktura, Funkcje. Gdańsk: GWP. Przybylska, I. (2007). Inteligencja emocjonalna a uzdolnienia twórcze i funkcjonowanie szkole młodzieży. Katowice:Wydawnictwo UŚ. Rimm, S.B. (1994). Bariery szkolnej kariery. Dlaczego dzieci zdolne mają słabe stopnie?. Warszawa: WSiP.

Dziękuję