Terapia grupowa Wykład Bernadetta Izydorczyk PSYCHODRAMA U DZIECI Terapia grupowa Wykład Bernadetta Izydorczyk

Literatura Alfons Aichinger, Walter Holl: Psychodrama. Terapia grupowa z dziećmi.Wyd.Jedność,Kielce,1999

Grupa rówieśnicza - ważna dla rozwoju dziecka jak rodzina Grupa rówieśnicza - ważna dla rozwoju dziecka jak rodzina! Funkcje grupy daje możliwość aktywnego przeżycia konfliktów we wspólnym działaniu (zabawie) pozwala na naukę nowych ról, które nie znają ograniczeń związanych z wiekiem, płcią nauka i sprawdzenie obowiązujących norm społecznych Uczy komunikacji i współpracy – pozwala przezwyciężyć dziecięcy egocentryzm Nowe w/w doświadczenia = zmiany rozwojowe w pojmowaniu samego siebie ( = poznanie uczuć bycia jednym z wielu) = bycie lubianym i współdziałanie w grupie

Moreno – psychodrama u dzieci „Pod względem historycznym psychodrama wywodzi się z początków zabawy (.....),która nabrała nowego znaczenia przed wybuchem I wojny światowej, kiedy to zaczęliśmy bawić się z dziećmi w ogrodach i na ulicach Wiednia. Zabawa jako zasada samowyleczenia i terapii grupowej ,jako jedna z form pierwotnych doświadczeń;(....) zabawa jako pozytywny czynnik związany ze spontanicznością i kreatywnością. Podnieśliśmy zabawę do rangi metodycznej, systematycznej zasady”(moreno,1973)

Teoria ról i rozwoju i główne techniki psychodramy – wywodzą się z doświadczeń w pracy z dziećmi Moreno: doświadczenia: 1917- 1919 - socjometryczne badania niemowląt i dzieci w szpitalu w Mittendorf 1931- 1932 – w/w badania w przedszkolach i szkołach w Nowym Yorku, trening spontaniczności i podziału na role w Hudson – School (ośrodku wychowawczym dla dziewcząt z trudnościami wychowawczymi)

Inni i doświadczenia pracy psychodramą z dziećmi - tradycja amerykańska USA – od lat 60 tych (Drabkova, Lockwood, Harr, Shearon, Stockvis, Zacharias). Przedstawianie realnych sytuacji a pracy z dziećmi Shearon - wykorzystywał klasyczny proces psychodramy w terapii dzieci – - z ograniczeniem czasowym fazy zabawy ( do kilku minut = krótki czas koncentracji uwagi dziecka) – - duże znaczenie dla fazy rozgrzewki - nacisk na fazę powtórzeń (nowe role są ćwiczone i wzmacniane) - małe znaczenie katharsis

Inni i doświadczenia pracy psychodramą z dziećmi - tradycja francuska i niemiecka Psychodrama we Francji - analitycy Szkoły Paryskiej (Lebovici) – psychodrama analityczna - technika leczenia analitycznego Psychologiczna Poradnia dla dzieci i młodzieży w Ulm – terapia grupowa i psychodrama u dzieci – musi spełniać w/w wymagania (w przeciwieństwie do dorosłych) - szybkie przejście od wyobrażeń i uczuć do ich motorycznego wyrażenia - impulsywność i gwałtowność - słabo ustrukturowana osobowość z minimalną tolerancją na frustrację i śladowym sterowaniem, niedostatecznie wykształcone sumienie - niewerbalna komunikacja przy pomocy działania, - potrzeba swobody ruchów i zabawy

W trakcie trwania zabawy dziecko przeżywa siebie jako konstruktora własnego świata. Centralne znaczenie symbolicznej zabawy! Im młodsze dziecko tym częściej przestawia swoje wewnętrzne życie w zabawie i działaniu Im starsze tym więcej komunikacji werbalnej Istotna rola zabawy symbolicznej – dzieci same tworzą konstelacje wewnętrznych obrazów, aby znaleźć rozwiązanie swych konfliktów, problemów, zadań Zabawa - to kreatywna inscenizacja konfliktu, aktywne przełożenie i akceptacja doświadczeń nad pokonywaniem problemów dziecka Dziecko odkrywa w niej kreatywny wymiar i dystansuje się do konkretnej rzeczywistości, sprowadzając ją do roli świata jednego z wielu.

Konstelacja „para terapeutów- kilkoro dzieci” – podobieństwo do sytuacji rodzinnej Wyzwolony we wspólnej zabawie z terapeutami stosunek „przekaz –kontra przekaz” to ważny element terapii Terapeuci – dzieci w zabawie – układ podobny jak w rodzinie – można przebieg dzieciństwa przenieść na scenę = odgrywać uwewnętrznione nastroje ,stany Działania w grupie dziecięcej można przyrównać do ponownej inscenizacji specyficznych faz w rozwoju dziecka w jego społecznym kontekście Podejście psychodynamiczne- w grupie reprodukowane są z życia rodzinnego, jego podsystemów Podejście socjodynamiczne - grupa to społeczna rzeczywistość, w której można wykształcić pewne kompetencje i sposób posługiwania się językiem

Teoria osobowości Moreno (człowiek jako społeczny atom) – wymaga terapii w grupach - wyleczenie wypływa ze spotkania z innymi Pomoc w wyleczeniu wymaga współpracy i wzajemności w działaniu w spotkaniu z innymi ludźmi Psychodrama nie ogranicza się do leczenia zaburzeń Psychodrama wspiera i rozwija spontaniczność i kreatywność dziecka Tam gdzie natrafia na ograniczenia, zakazy – próbuje zbudzić je do nowego życia( w symbolicznej zabawie)

Faza przygotowawcza do psychodramy dziecięcej 1/ Ustalenie wskazań dla każdego dziecka (problemy w relacjach z rodziną, otoczeniem społecznym, szkolnym 2/ Przeciwwskazania do udziału w grupie - dzieci, które w okresie wczesnego dzieciństwa doświadczyły deficytów uczuciowych ,poczucia bezpieczeństwa i opieki (traumy) – nie wykształciły „pierwotnego zaufania”, jak i „śladowej autonomii i inicjatywy” 3/ Skład grupy - dzieci w wieku 5-6 lat – do 4 w grupie (duże pragnienie bycia widzianym i otoczonym opieką) - dzieci w wieku od 8 r.ż – 6 w grupie (kreatywna różnorodność, bez utraty z pola widzenia pojedynczych osób)

Konstelacja składu zależy od osobowości każdego z dzieci Konstelacje trójkowe – niekorzystny wpływ (szczególnie gdy w grupie jest 5 osób – ryzyko, że utworzy się para, jedno dziecko zostanie samo) Dziewczęta– chłopcy ( dziewczęta - większe skłonności do depresji i zahamowań tworzą przeciwwagę do chłopców – bardziej agresywnych w fantazjach wielkościowych) Duże korzyści dla dzieci lękliwych, ruchliwych i agresywnych Różnica wieku między dziećmi – do 1roku,decyduje poziom rozwoju dzieci Kontrakt - z dziećmi i rodzicami (powód zgłoszenia się dziecka, zasady,konieczność wprowadzenia okresu próbnego – 5 spotkań, czas trwania terapii –ok.1 rok)

Setting – układ (określone warunki zewnętrzne) Pomieszczenie - nie mniejsze niż 30 m kw; zbyt obszerne – skłania do zachowań-zredukowanych tylko do motoryki i tracą ekspresywny wymiar; zbyt małe – wpływa ujemnie na spontaniczność – nasila napięcie –wybuchy gwałtownych emocji Pomoce – rekwizyty ( w tym duże kolorowe chusty); dzieci nie przynoszą zabawek z domu (rozwijają konieczność poradzenia sobie w życiu tylko z dostępnego materiału, prowadzenia negocjacji, wspieranie komunikacji i współżycia w grupie Czas spotkania- 1 godzina, rozpoczynać grupę - dbając o nie przerywanie zajęć (ferie, urlopy itp.) po upłynięciu 10 spotkań;2 trenerów

Fazy psychodramy – faza początkowa Faza początkowa – rozgrzewka – psychodrama symboliczna (pytanie w co się dzieci chciałaby dzisiaj pobawić) – wspólnie decydują o przestawianej historyjce 1 krok – wprowadzenie do zajęć grupowych i poszukiwanie tematu - Werbalne startery (interwencja terapeuty na płaszczyźnie werbalnej) - Niewerbalne startery (interwencja terapeuty na płaszczyźnie niewerbalnej) 2 krok – wybór ról przez dzieci (kim chcą być i krótki opis roli), terapeuci pomagają w opisie roli 3 krok – urządzenie scenerii (tutaj nie ma widowni!! – nie ma typowej sceny). Całe pomieszczenie to przestrzeń zabawy!

Faza zabawy Swoboda improwizacji; pierwsze opisy to wzór natomiast dynamika interakcji prowadzi w większości do zmiany planu przedstawienia W czasie zabawy powstaje korzystna przestrzeń dla rozwoju. W niej – dzieci mogą w coraz to nowej inscenizacji powtarzać ”złe sceny”, które musiały przeżyć, oraz wprowadzać „wymarzone sceny”. W inscenizacji dochodzi do rozładowania napięć, uczuć, następuje uczucie ulgi, rozładowania psychicznych zakłóceń i wykształcenie zdrowej akceptacji siebie samego. Prowadzący służą przykładem – muszą być w stanie przejąć każdą rolę i wcielić się w nią kiedy zabawa wymaga stymulacji Terapeuci nadają strukturę, aby zabawa nie utknęła w ”martwym punkcie”, nie była chaotyczna

Techniki Zamiana ról Lustro Rozmowa z samym sobą Dublowanie, sobowtóry – Dublowanie empatyczne, wspierające, eksploracyjne, ambiwalentne

Zamiana ról Dziecko zaznajamia się z rzeczywistością świata „TY” U dorosłych - protagonista zamienia rolę z antagonistą U dzieci – świadome, samoczynne dokonanie się zamiany w dzieciach Dzieci aktualizując konflikty w nadawanych rolach, wprowadzają je na scenę - przekraczając role, odwracając sytuacje, zmieniając role bez zarządzania jej zamiany w czasie gry Rzutują na terapeutów cechy tych ról i zmuszają ich do identyfikowania się z tymi cechami i odgrywania na scenie) Terapeuta na scenie wchodzi w rolę antagonisty, ale też dostosowuje się do dodatkowych życzeń dziecka

Lustra Sposób przekazu informacji o własnej osobie - zrozumienie własnego JA U dorosłych protagonista w odzwierciedleniu swojego zachowania poprzez wspierające JA, które go naśladuje, jest konfrontowany – widzi samego siebie w lustrze – jakby „oczyma widza” U dzieci - aktywny udział terapeutów w zabawie pokazuje dziecku odbicie jego sytuacji (np. dziecko w roli władczej, karzącej; terapeuta w roli pasywnej, cierpiącej) – wspieranie empatii! Rozmowa z samym sobą - u dorosłych to sformułowanie myśli, uczuć ,które w przeszłości nie zostały wyrażone; u dzieci - terapeuci w zamianie roli otrzymują pozycje, na których znajdują się w rzeczywistym życiu dzieci; Terapeuci w rolach werbalizują za dzieci

Dublowanie i sobowtóry Dublowanie – krótkotrwałe działanie w roli U dorosłych – prowadzący lub inny członek grupy występuje za protagonistą jako jego sobowtór U dzieci - Sobowtór – towarzyszy dziecku dłużej (nawet przez całą zabawę), udzielając mu wsparcia; Prowadzący przejmuje role Dublowanie empatyczne - terapeuta wczuwa się w sytuację dziecka poprzez narzuconą mu rolę i nawiązują z nim kontakt na wybranej przez nie pozycji w zabawie (na płaszczyźnie symbolicznej) Dublowanie wspierające i sobowtóry – wspieranie kreatywności dziecka, poszerzania repertuaru jego ról i możliwości rozwojowych; Prowadzący reprezentuje nie dostrzeżoną jeszcze przez dziecko potrzebę, wzmacnia jego intencje

Dublowanie eksploracyjne – terapeuta pozostając w swojej roli głośno prowadzi monolog, lub oboje terapeuci prowadzą dialog wyjaśniający np. dlaczego dziecko zachowuje się w taki sposób w grupie, mogą się tutaj pojawić interpretujące komentarze Dublowanie ambiwalentne - U dorosłych - dwie osoby po lewej i prawej stronie protagonisty pokazują jego przeciwstawne tendencje U dziecka - terapeuci w przyznanych im przez dzieci rolach, prowadzą odpowiednią rozmowę, przy założeniu, że każdy z nich reprezentuje przeciwstawną tendencję Interpretujące interwencje - w psychodramie u dzieci wgląd dokonuje się przez działanie; Terapeuci poprzez odgrywanie ról dostrzegają i czują jako obiekty narzuconego im postępowania = otrzymują materiał do interpretowania procesów u dzieci; Udział terapeuty w zabawie= interpretacja poczynionych obserwacji - czasami też podczas zabawy

Faza końcowa Cel – to zamknięcie działania ,zakończenie zabawy i umożliwienie krótkiej retrospekcji – odnoszącej się do wydarzeń spotkania Fazę zabawy należy zakończyć na ok. 10 minut przed końcem zajęć. Terapeuci mówią np. „Nasz czas dobiega końca ,nie jesteśmy..... Zdejmują role stanowczo i do końca! Dzieci sprzątają salę po grze Faza rozmowy po grze – krótka (inaczej niż u dorosłych) – pobudzanie dzieci do informacji zwrotnych –feetback) Terapeuci pytają jak się czuły w zabawie, co się podobało, a co nie Refleksja w fazie rozmowy wychodzi głównie od terapeutów. Informacja zwrotna z ról –nie tak istotna jak u dorosłych - nie wymagają tego od dzieci, ale sami terapeuci krótko opowiadają o tym, jak czuli się w rolach Terapeuci nie interpretują działań dzieci