Europejski Kongres Gospodarczy 2009 Elektrownia poligeneracyjna innowacyjnym rozwiązaniem na poprawę klimatu  Krzysztof Jałosiński – Prezes Zarządu Zakłady Azotowe Kędzierzyn S.A. Europejski Kongres Gospodarczy 2009 Katowice 15-17.04.2009 r.

Obiekt Demonstracyjny IGCC-CCS Zeroemisyjny Kompleks Energo-Karbochemiczny Obiekt Demonstracyjny IGCC-CCS Rozszerzenie oficjalnej nazwy – Zeroemisyjny Kompleks Energo-Karbochemiczny dla którego czynimy starania by miał status obiektu DEMONSTRACYJNEGO w EU CCS Demonstration Programme – ma być wybranych 12 projektów które uzyskają ten status, wiążący się z uninymi dotacjami/subwencjami. W projektach tych przetestowane zostaną w skali przemysłowej, technologie i techniki pozwalające ograniczyć emisję (powstałą w wyniku działalności przemysłowej) dwutlenku węgla do atmosfery. 2 2

Nasza ODPOWIEDŹ NA WYZWANIA UNIJNEJ POLITYKI ENERGETYCZNO – KLIMATYCZNEJ w zakresie 1.zeroemisyjnych technologii energetycznych 2. nowych żródeł gazu syntezowego dla chemii Główna przewaga PROJEKTU KĘDZIERZYN to prócz realizacji zeroemisyjnych technologii w energetyce stworzenie możliwości produkcji gazu syntezowego (podstawa wielu kompleksów produktowych w chemii – w naszym przypadku kompleksu metanolowego) w oparciu o węgiel a nie o gaz ziemny. 3 3

PROJEKTU KĘDZIERZYN – ELEKTROWNI POLIGENERACYJNEJ Z USUWANIEM CO2 PARTNERZY PROJEKTU Zakłady Azotowe Kędzierzyn S.A. jeden z największych: -producentów chemicznych w Polsce i Europie -krajowych eksporterów -podmiotów gospodarczych w regionie opolskim firma zaangażowana ekologicznie uczestniczy w globalnym programie „Odpowiedzialność i Troska” Południowy Koncern Energetyczny S.A. drugi pod względem wielkości producent energii w Polsce ponad 14% udziału w krajowej mocy elektrycznej – (4,9 GWe) ponad 16% w produkcji ciepła na rynku lokalnym – (2,4 GWt) Partnerzy inicjatorzy PROJEKTU KĘDZIERZYN, jest duża szansa na wsparcie projektu przez dużych, nie tylko branżowych, partnerów zagranicznych ZAK – PKE W 2007 roku Spółki podjęły wspólne działania, których głównym celem jest realizacja PROJEKTU KĘDZIERZYN – ELEKTROWNI POLIGENERACYJNEJ Z USUWANIEM CO2 4 4

INTEGRATED GAZYFICATION COMBINED CYCLE Oczyszczanie gazu Zgazowanie Produkcja gazu syntezowego Produkcja energii elektrycznej 5 5

CARBON CAPTURE AND STORAGE Składowanie CO2 Wychwytywanie CO2 IGCC 6 6

Innowacyjny charakter elektrowni poligeneracyjnej: Produkcja energii elektrycznej, ciepła i gazu syntezowego Eliminacja / znaczne ograniczenie emisji CO2 Możliwość efektywnego wykorzystanie składowanego CO2 7 7

PROJEKT KĘDZIERZYN Pierwszy na świecie Zeroemisyjny Kompleks Energo – Karbochemiczny Pilotażowy projekt dla najbardziej zanieczyszczonego regionu Polski – Górnego Śląska Projekt stworzenia rurociągu do transportu CO2 – rozwiązanie problemu braku odpowiednich składowisk na Górnym Śląsku Pierwsza w Europie próba wprowadzenia sekwestracji chemicznej Szansa na rozwój Polskiej Karbochemii Projekt rozpoznawalny i wspierany w UE zarówno przez NGO’s jak i przedstawicieli EC i EP 8 8

PROJEKT KĘDZIERZYN Wytworzona Moc: 309MWe ; 137 MWt Produkcja Syn-Gazu: 1,55 mld Nm3/rok Wychwycone CO2: 3 360 000 Mg/rok Ograniczenie emisji CO2 : 92 % Zużycie paliwa (węgiel): 2,09 mln ton /rok Dla biomasy realizowany będzie program badawczy współzgazowania węgla kamiennego i biomasy. Celem jest osiągnięcie 10% udziału biomasy w paliwie. Nakłady inwestycyjne szacowane są na podstawie dzisiejszych bilansów dla których materiałem źródłowym są bilanse zawarte we Wstępnym Studium Wykonalności. Projekt jest nowatorski i innowacyjny stąd w wielu obszarach trwają prace w zakresie materiałów źródłowych (np. obszar transportu i składowania CO2) ostateczna weryfikacja nakładów inwestycyjnych i kosztów innych prac (np. w obszarze uzyskania akceptacji społecznej szczególnie w miejscach składowania CO2) nastąpi w Studium Wykonalności, którego wybór wykonawcy (o renomie światowej) aktualnie następuje. Nakłady inwestycyjne: 5,03 mld zł NPV; IRR: 1,12 mld zł; 9,19% Prosty; dynamiczny okres zwrotu: 13 lat; 20,6 lat 9 9

Sprężanie i skraplanie CO2 PROJEKT KĘDZIERZYN Synteza metanolu Para WP 137 MW t Metanol 550 tys Mgrok H2+CO+CO2 1, 55 mld Nm3/rok Tlen Zgazowania Reaktory Konwersja CO Usuwanie CO2 i siarki Sprężanie i skraplanie CO2 Składowanie CO2 2,4 mln Mg/rok Węgiel Biomasa GP TG Energia el. Na schemacie blokowym przedstawiono główne wyspy technologiczne projektu. Produktami instalacji są: Energia elektryczna Metanol (pośrednio gaz syntezowy o regulowanym, dowolnym składzie H2:CO:CO2) Energia cieplna Surowce: Węgiel kamienny Biomasa (opcjonalnie z udziałem do 10%) Powietrze (lub tlen, w zależności od sposoby realizacji zadania) Dwutlenek węgla jest w pełnej opcji CCS (CO2 Capture and Storage), tj. wychwytywanie, transport i składowanie (na schemacie transportu i składowania nie zamieszczono) H2 309MW e GP TP Kocioł odzysknicowy

Sekwestracja CO2 - Uwarunkowania geograficzne budowa podziemnych składowisk CO2 i infrastruktury transportowej Basen mezozoiczny do składowaniaCO2 65% Bełchatów Kędzierzyn (blisko źródeł węgla kamiennego) i Bełchatów (blisko źródeł węgla brunatnego) – dwaj polscy kandydaci w EU CCS Demonstation Programme mają wspólny rejon, wskazany przez Państwowy Instytut Geologiczny, jako miejsce składowania CO2. Dodatkowo ze względu na swe położenie będzie badany program logistyki CO2– jedno z pożądanych kryteriów oceny projektów przez EU. Lokalizacja PROJEKTU KĘDZIERZYN na obszarze, gdzie zlokalizowanych jest 65% europejskich zasobów węgla kamiennego i w pobliżu największego w Europie miejsca o strukturze geologicznej predysponowanej do magazynowania CO2 to dodatkowy atut geograficzny projektu. Kędzierzyn Wskazania PIG miejsca składowaniawa CO2

PROJEKT KĘDZIERZYN Podstawa rozwoju strategicznego ZAK S.A. Nawozy Formald. Poliacetal Aminoplasty Fenoplasty Amoniak Węgiel Kwas octowy Polioctany Octany Kopolimery EVA/VAE POX Reforming Konwersja Wydzielenie CO2 Syn-Gaz Gaz ziemny Zgazowanie Metanol Węglan dimetylu Poliwęglany Dla ZAK S.A. projekt ma charakter strategiczny z tytułu stworzenia możliwości podwojenia produkcji gazu syntezowego w naszej firmie w oparciu o krajowy surowiec jakim jest węgiel. Dodatkowa ilość gazu syntezowego to możliwość utworzenia w ZAK S.A. tzw. „trzeciej nogi” tj. kompleksu metanolowego z możliwością nie tylko wytworzenia nowych wyrobów, ale również wytworzenia własnego propylenu (drugi, po gazie ziemnym surowiec strategiczny w głównej mierze importowany) w oparciu o krajowy surowiec (węgiel) Innowacyjność projektu elektrowni poligeneracyjnej to w głównej mierze stworzenie komercyjnych podstaw do produkcji energii elektrycznej w oparciu o węgiel, bez emisji dwutlenku węgla z równoczesnym procesem wytworzenia podstaw surowcowych dla dużej gałęzi chemii przemysłowej. Biomasa Eter dimetylowy Propylen OXO Alkohole, Oxoplasty Etylen Propylen Poliolefiny Tworzywa

PROJEKT KĘDZIERZYN Przykład obiektu przyjaznego dla środowiska naturalnego 8 % BIOMASA (10%) 0,25 mln Mg/rok WĘGIEL KAMIENNY 1, 9 mln Mg/rok WĘGIEL KAMIENNY 2, 09 mln Mg/rok 100% 960 000 Mg CO2/rok (metanol) 26 % 2 400 000 Mg CO2/rok 66 % Ze względu na krótki okres obiegu dwutlenku węgla poprzez biomasę (kilkanaście lat w stosunku do węgla – kilka milionów lat), emisja CO2 z biomasy nie jest uznawana za trwałe wprowadzenie CO2 do atmosfery, a w naszym przypadku możemy mówić o tzw. ujemnym wskaźniku CO2. 92 % Całkowita emisja 8% - 10% (biomasa) = -2 %

PROJEKT KĘDZIERZYN Przykład obiektu zwiększającego bezpieczeństwo energetyczne Polski – dywersyfikacja surowców energetycznych WYDOBYCIE Bezpieczeństwo gazowe Do tej pory bezpieczeństwo energetyczne Polski w obszarze gazu ziemnego postrzegane było tylko w kategoriach dywersyfikacji pomiędzy wydobyciem własnym i dywersyfikacją zakupów (import). My wskazujemy na trzecią drogę – produkcją własną – rozumianą jako wytworzenie, dotychczas wytwarzanych w oparciu o gaz ziemny, produktów podstawowych (gaz syntezowy) w oparciu o krajowy surowiec jakim jest węgiel. Dla przykładu 25 reaktorów zgazowania węgla zastępuje cały importowany gaz ziemny. Nasz projekt jest projektem rozwiązującym strategiczne zagadnienia Polski (bezpieczeństwo energetyczne) połączone z technologiami przyjaznymi środowisku naturalnemu. ZAKUP PRODUKCJA

POLITYKA UNII EUROPEJSKIEJ Redukcja emisji CO2 i przeciwdziałanie ociepleniu klimatu to jedne z priorytetów UE na najbliższe lata Pakiet Energetyczno-Klimatyczny powoduje, że Polska będzie musiała zmodernizować cały system wytwarzania energii elektrycznej, mając najwyższy w UE udział kosztów zakupu uprawnień emisyjnych w kosztach wytwarzania energii elektrycznej. UE konstruuje programy badawcze i inwestycyjne wspierające rozwój Czystych Technologii Węglowych (12 projektów DEMO) Ważny interes Polski. Węgiel w Polsce stanowi 92% w strukturze wytwarzania energii elektrycznej – średnio w EU 22%. Nikt w EU, tak jak Polska, nie będzie zainteresowany skutkami wprowadzenia pakietu energetyczno-klimatycznego i jego wpływowi na cenę energii elektrycznej. W celu minimalizacji skutków ekonomicznych i utrzymania konkurencyjności naszej gospodarki, Polska winna stać się liderem w obszarze wprowadzania czystych technologii węglowych. Przez najbliższe 40-50 lat nie jesteśmy w stanie znacząco zmienić struktury surowcowej wytwarzania energii elektrycznej i zrezygnować z naszego potencjału jakim jest posiadanie zasobów surowcowych węgla. Wyjście naprzeciw priorytetom EU i wprowadzenie czystych technologii węglowych winno się stać jednym z najważniejszych priorytetów naszego kraju. Interes nas, jako społeczeństwa (dywersyfikacja gazu ziemnego i węgiel jako surowiec strategiczny) i interes podmiotów gospodarczych (np. PKE S.A. i ZAK S.A.) winien być podstawą by wspólnie w ramach Partnerstwa Publiczno-Prywatnego stworzyć a następnie czynnie uczestniczyć w Polskim Programie Operacyjnym Czystych Technologii Węglowych finansowanym ze środków EU będących w gestii Rządu Polskiego, projekcie promującym wykorzystanie węgla dla energetyki i chemii w nowoczesnych, innowacyjnych technologiach przyjaznych środowisku.

Struktura surowcowa wytwarzania energii elektrycznej W obecnej strukturze surowcowej wytwarzania energii elektrycznej, przy dodatkowych kosztach związanych z kosztem za emisję CO2 POLSKA poniesie niewspółmierny do pozostałych krajów EU wzrost kosztów wytwarzania energii elektrycznej. Znajdzie to swe odzwierciedlenie w pogorszeniu pozycji konkurencyjnej naszej gospodarki. Aby temu zapobiec niezbędnym jest zaangażowanie Rządu RP w zminimalizowaniu tej niekorzystnej sytuacji poprzez stworzenie PROGRAMU OPERACYJNEGO „CZYSTE TECHNOLOGIE WĘGLOWE” Projekt takiego programu został przygotowany przez PKE S.A. i ZAK S.A. przy współudziale IChPW. Polska powinna zamienić tę słabą stronę (92% węgla w strukturze wytwarzania energii elektrycznej) w swoją przewagę (posiadane przez nas duże zasoby węgla) stosując innowacyjne technologie zawarte e PROJEKCIE KĘDZIERZYN.

przewagi konkurencyjne PROJEKT KĘDZIERZYN przewagi konkurencyjne Nowa jakość – integracja technologiczna energetyki i chemii, efekty synergii Niższe koszty wychwytywania CO2 w technologii zgazowania niż spalania węgla, Wytwarzanie energii elektrycznej w oparciu o czyste technologie węglowe - szansa modernizacji polskiej infrastruktury energetycznej. Koszt wytworzenia gazu syntezowego i/lub wodoru z węgla jest niższy niż z gazu ziemnego - pożądana zmiana bazy surowcowej w chemii, z gazu ziemnego na węgiel Możliwość testowania/badania w naszej instalacji demonstracyjnej 19 bloków technologicznych PROJEKT KĘDZIERZYN otwiera drogę do polskiej specjalności w skali globalnej – CZYSTYCH TECHNOLOGII WĘGLOWYCH i CHEMII -, opartych na nowatorskich i innowacyjnych rozwiązaniach przyjaznych środowisku naturalnemu. Komentarz ze slajdu 13 z konkluzją: PROJEKT KĘDZIERZYN - elektrownia poligeneracyjna – to nie tylko szansa dla ZAK i PKE na uzyskanie przewagi konkurencyjnej w obszarze produkcji energii elektrycznej, ciepła i gazu syntezowego, ale również promowanie nowatorskich, innowacyjnych technologii przyjaznych środowisku naturalnemu.

Dziękuję za uwagę Konkluzje: 1. Ze względu na strukturę surowcową wytwarzania energii elektrycznej Polska powinna być liderem polityki EU w obszarze energetyczno-klimatycznym. 2. Ze względu na posiadane zasoby węgla w Polsce, Polska winna być liderem w EU w obszarze Czystych Technologii Węglowych. 3. Bezpieczeństwo energetyczne w obszarze gazu ziemnego, wymaga rozwiązania dywersyfikacji dostaw poprzez uruchomienie programów zgazowania węgla jako zamiennika surowcowego gazu ziemnego w wielu strategicznych obszarach np. Chemia i Petrochemia. 4. Wytworzenie gazu syntezowego z węgla jest tańsze niż z gazu ziemnego stąd zgazowanie węgla jest drogą do poprawy konkurencyjności naszej gospodarki w obszarze Wielkiej Syntezy Chemicznej i zmniejszenia w obszarze surowcowy niekorzystnego ujemnego bilansu handlowego z zagranicą. 5. Realizując wspomniane wyżej 4 podstawowe priorytety : ELEKTROWNIA POLIGENERACYJNA to nowatorskie, innowacyjne rozwiązanie godzące dwa, nie zawsze spójne z sobą w przeszłości nurty, tj. industrializację i ochronę środowiska naturalnego. Projekt ten generuje duże efekty synergii w obu obszarach.