PODSTAWY KREATYWNOŚCI cz.1 prof. dr hab. inż. Wojciech Kacalak Politechnika Koszalińska PODSTAWY KREATYWNOŚCI Podstawy innowacji i przedsiębiorczości CZĘŚĆ 1 2012/2013 Kierunki studiów: INWESTYCJE I WDROŻENIA PRZEMYSŁOWE BUDOWA I EKSPLOATACJA MASZYN TRANSPORT ZARZĄDZANIE I INŻYNIERIA PRODUKCJI INFORMATYKA

JAKA JEST NASZA CYWILIZACJA W PORÓWNANIU Z PRZESZŁOŚCIĄ ? Definicje JAKA JEST NASZA CYWILIZACJA W PORÓWNANIU Z PRZESZŁOŚCIĄ ? 1. CORAZ SZYBSZA. 2. ZNACZNIE WIĘCEJ PRZEDMIOTÓW WYMAGAJĄCYCH OBSŁUGI. 3. WIĘKSZA ŁATWOŚĆ, ZASIĘG I SZYBKOŚĆ PRZEMIESZCZANIA SIĘ LUDZI – MOBILNOŚĆ LUDZI, RZECZY I INFORMACJI. 4. DUŻA LICZBA ZDARZEŃ I INFORMACJI WYMAGAJĄCYCH INTERPRETACJI. 5. POTRZEBA PODEJMOWANIA WIELU WAŻNYCH DECYZJI – SZYBKO, CZĘSTO I ODPOWIEDZIALNIE. SZEROKI ZASIĘG SKUTKÓW.

WYŚCIG CYWILIZACJI – Z KIM ŚCIGA SIĘ CYWILIZACJA ? SAMA Z SOBĄ. CZY ROZWÓJ LUDZKOŚCI JEST ZAPROGRAMOWANY ? BEZPOŚREDNIO NIE. NATOMIAST DĄŻENIE CZŁOWIEKA DO ULEPSZEŃ I ZMIAN, A TAKŻE DO ZDOBYWANIA NOWEGO, JEST JEDNĄ Z JEGO CECH. CZY ROZWOJEM ŚWIATA MOŻNA STEROWAĆ I KTO MÓGŁBY BYĆ STERNIKIEM ? JUŻ SAMO STEROWANIE JEDNĄ DZIEDZINĄ – np. GOSPODARKĄ JEDNEGO KRAJU JEST TRUDNE, A SĄ PRZECIEŻ DZIEDZINY SŁABIEJ STEROWALNE.

Złożoność kryteriów dobrych decyzji DLACZEGO PODEJMOWANIE DOBRYCH DECYZJI JEST TAK TRUDNE I CZY SĄ METODY WSPOMAGAJĄCE ? DLACZEGO JEST TAK TRUDNE ? Matematycznie można to ująć tak: OPIS WIELU PROBLEMÓW WYMAGAŁBY LICZBY RÓWNAŃ DĄŻĄCEJ DO NIESKOŃCZONOŚCI, A RÓWNANIA TE ZAWIERAŁYBY ZMIENNE, KTÓRYCH LICZBA TEŻ DĄŻYŁABY DO NIESKOŃCZONOŚCI, I BYŁBY TO TYLKO OPIS STANU CHWILOWEGO, A NIE OPIS PRZYSZŁOŚCI. LUDZIE POTRAFIĄ ROZWIĄZYWAĆ TYLKO OGRANICZONE ZBIORY RÓWNAŃ Z PRZELICZALNĄ LICZBĄ ZMIENNYCH. Mogą zatem coraz więcej fragmentów i stanów optymalizować, wyniki mogą być lepsze, ale nie mogą być GWARANTOWANE.

NA WĄSKIEJ GROBLI POD GÓRKĘ. Równowaga ROZWÓJ KAŻDEGO CZŁOWIEKA I KAŻDEJ SPOŁECZNOŚCI MOŻNA PRZYRÓWNAĆ DO JAZDY NA ROWERZE NA WĄSKIEJ GROBLI POD GÓRKĘ. DOPÓKI JEDZIEMY, MAMY RÓWNOWAGĘ. „Kto chce, aby ten świat pozostał takim jakim jest, ten nie chce, aby ten świat istniał.” Napis na belce stropowej w na domu z XVIII w. w Wolfenbüttel (Niemcy).

Cechy przetwarzanych informacji INFORMACJA NIEPEŁNA INFORMACJA NIEPEWNA INFORMACJA NIEŚCISŁA

Oczekiwania i czynniki sukcesu Czego chcemy ? Sprawnego działania ZYSK Wykorzystania kompetencji pracowników WYDAJNOŚĆ Dobrej adaptacji ELASTYCZNOŚĆ DZIAŁANIA Dobrego wizerunku SPOŁECZNE POPARCIE Osiągania celu SKUTECZNOŚĆ Satysfakcji pracowników MOTYWACJA Doskonałości ROZWÓJ Oddziaływania WPŁYW Nowej, wyższej jakości KREATYWNOŚĆ

Fenomen rozwoju W latach 90. XX wieku (ok. dziesięciu lat temu) na podstawie analiz rozwoju gospodarczego USA i Japonii, stwierdzono, że dysproporcji w rozwoju tych krajów i krajów europejskich są sprzeczne z uznawaną dotychczas teorią ekonomii. Wykazano, iż gospodarka, której rozwój opiera się na intensywnym wykorzystaniu wiedzy, może rozwijać się lepiej od innych, generuje szybszy postęp techniczny i organizacyjny, efektywniej wykorzystuje kreatywność ludzi i potencjał materialny. Gospodarkę opartą na wiedzy (GOW) zaczęto definiować jako gospodarkę zależną od wykorzystywania wiedzy i informacji. Wiedza jest wówczas traktowana jako produkt oraz jako kreator wzrostu gospodarczego. Kreatywność pracowników staje się najważniejszym elementem.

UMIEJĘTNOŚCI EMOCJONALNEGO ODDZIAŁYWANIA NA OTOCZENIE. Czynniki sukcesu Naszych studentów uczymy nie wiedzy, ale tego jak ukształtować własne cechy i umiejętności, aby właśnie osiąganie sukcesów po studiach było łatwe i pewne. Bardzo elastyczny program studiów i partnerski system studiowania ukierunkowany jest na ułatwienie studentom zdobycia czterech umiejętności: WIEDZY, KREATYWNOŚCI, DETERMINACJI i UMIEJĘTNOŚCI EMOCJONALNEGO ODDZIAŁYWANIA NA OTOCZENIE. Uważamy te cztery cechy za podstawę sukcesów naszych absolwentów, ale w większości procesów nauczania tego brakuje. Większość procesów kształcenia koncentruje się tylko na przekazywaniu wiedzy.

Sukces nie jest dzieckiem szczęścia – jest po prostu sumą faktów. „Osoba, która twierdzi, że coś nie może być zrobione nie powinna przeszkadzać tej, która właśnie to robi” - powiedzenie chińskie „Okręt jest bezpieczny w porcie, ale przecież nie po to buduje się statki” Sukces nie jest dzieckiem szczęścia – jest po prostu sumą faktów. Gdy ktoś osiąga sukces, to mówi się „ale miał szczęście”, co musiałoby oznaczać, iż ludzie są pracowitością, zdolnościami, kreatywnością, wytrwałością i innymi pozytywnymi cechami obdarzeni sprawiedliwie, a jedynie szczęściem niesprawiedliwie.

ile kosztuje oraz ile jest warta Ile kosztuje wiedza ? Prof. dr hab. inż. Wojciech Kacalak INŻYNIERSKIE ZASTOSOWANIA KOMPUTERÓW Politechnika Koszalińska Wiedza, ile kosztuje oraz ile jest warta

Cechą wiedzy jest dążenie do uporządkowania powyższych połączeń. Wiedza Wiedza jest połączeniem doświadczenia, ocen wartości, informacji o kontekście oraz analitycznego wglądu w zagadnienia, które tworzy podstawy dla oceny i włączania nowych doświadczeń i informacji oraz modelowania rzeczywistości i prognozowania cech przyszłości. Cechą wiedzy jest dążenie do uporządkowania powyższych połączeń. Wiedza składa się z uporządkowanych opisów, relacji i procedur.

Wiedza człowieka (eksperta) wiedza może być ukryta (milcząca) – wiemy jak postępować w danych okolicznościach, ale nie wiemy dlaczego i nie potrafimy tego wyjaśnić, asocjacyjna wiedza empiryczna – znamy wiele przykładów i umiemy je wykorzystać do poprawnego wnioskowania, jednak w tylko w określonym, dość wąskim zakresie, wiedza głęboka – dokładnie wiemy dlaczego (oczywiście w pewnej dziedzinie), potrafimy rozwiązywać nowe problemy.

Wiedza składa się z uporządkowanych opisów, relacji i procedur. Wiedza człowieka Wiedza składa się z uporządkowanych opisów, relacji i procedur. Jednym z podziałów jest podział wiedzy na: 1. WIEDZĘ JAWNĄ PODDAJĄCĄ SIĘ FORMALIZACJI I PRZEKAZOWI ZA POMOCĄ POWSZECHNIE ZROZUMIAŁYCH FORM PRZEKAZU. 2. WIEDZĘ UKRYTĄ, STANOWIĄCĄ ZASÓB INDYWIDUALNYCH UMIEJĘTNOŚCI, DOŚWIADCZEŃ, PRZEKONAŃ, INTUICJI, NIESFORMALIZOWANYCH INFORMACJI TEORETYCZNYCH I PRAKTYCZNYCH, I WIELU INNYCH (NP. OBRAZÓW W PAMIĘCI), SKŁADAJĄCYCH SIĘ NA WIEDZĘ CZŁOWIEKA, SPECJALISTY CZY EKSPERTA. Myślenie zawsze polega na modelowaniu najczęściej z zastosowaniem wnioskowania rozmytego. Świadomość jest cechą fizyczną działającego mózgu. Procesy fizyczne można symulować obliczeniowo, ale nie towarzyszy im świadomość.

Rozkład poziomu wiedzy Liczność populacji ROZKŁAD POZIOMU WIEDZY Dawno temu – brak poczucia niższości z powodu niskiego poziomu wiedzy - poczucie niższości wynikało najczęściej z podziałów społecznych Wiek XIX – XX – zauważalne poczucie mniejszych szans z powodu niskiego poziomu wiedzy Wiek XXI – silne poczucie odrzucenia i braku szans (agresja jako reakcja) Poziom wiedzy

Możliwości wydobywania i przetwarzania informacji GĘSTOŚĆ STRUMIENIA INFORMACJI = MOŻLIWOŚCI WYDOBYWANIA INFORMACJI Potrzeby poznawcze Oczekiwany zakres analiz Potrzeba automatyzacji analiz danych Możliwości przetwarzania danych przez człowieka 2011 Czas

Informacja nie jest wiedzą, ale nie ma wiedzy bez informacji. Trochę relacji Informacja nie jest wiedzą, ale nie ma wiedzy bez informacji. Wiedza nie jest mądrością, ale nie ma mądrości bez wiedzy. Jakie są relacje między faktami, danymi, informacją, wiedzą i mądrością ? Fakty to jeszcze nie dane, Dane to jeszcze nie informacja, Informacja to jeszcze nie wiedza, Wiedza to jeszcze nie mądrość, Mądrość to jeszcze nie wszystko, A wszystko nie jest ludziom potrzebne do godnego życia. INFORMACJA + ROZUMIENIE WIEDZA WIEDZA + WARTOŚCI MĄDROŚĆ MĄDROŚĆ + SKROMNOŚĆ SZACUNEK SZACUNEK + SPOLEGLIWOŚĆ UZNANIE Wiedza może się rozszerzać i pogłębiać, ale ulega też korozji i erozji.

Wiedza posiada co najmniej sześć wartości: Wartości wiedzy Wiedza posiada co najmniej sześć wartości: Jedną - polegającą na rozumieniu i gotowości do rozwiązywania problemów. Drugą – sprzyjającą racjonalizmowi zachowań i zrównoważonego stanu ducha (pogodny stan ducha nie jest skutkiem naiwnej niewiedzy). Trzecią – polegającą na umiejętności rozwiązywania określonych problemów. Czwartą – gdy występuje w połączeniu z kreatywnością - polegającą na tworzeniu nowych nieoczywistych rozwiązań. Piątą – polegającą na tym, że jeśli popełnia się sporadyczne błędy, to nie prowadzi to do błądzenia. Szóstą - polegającą na tym, że można się nią dzielić i wówczas się mnoży.

Wiedza ogólnie dostępna – zasoby informacyjne – wiedza skodyfikowana Struktura wiedzy Wartość wiedzy Nowa wiedza Wiedza specjalistów – spersonalizowana – wiedza „gorąca” – indywidualne umiejętności i chronione technologie EKSPERCI Wiedza ogólnie dostępna – zasoby informacyjne – wiedza skodyfikowana SPECJLIŚCI WYKSZTAŁCENI PRACOWNICY SYSTEMY EKSPERTOWE Zasięg wiedzy

Kierunek zmian wymagań w czasie Linia efektów w funkcji wysiłku Efekty a wysiłek Efekty Linia satysfakcji dla niskich wymagań dotyczących efektu 100% Kierunek zmian wymagań w czasie Linia satysfakcji dla wysokich wymagań dotyczących efektu Linia efektów w funkcji wysiłku Wysiłek

Komputery wyposażone w wiedzę Systemy ekspertowe to „programy z wiedzą” Sam program realizuje procedury wnioskowania i obliczania, objaśniania, uczenia, komunikowania Wiedza zapisana jest w osobnych zbiorach, zawartych w bazach wiedzy. Wiedza ta może być poszerzana przez program (uczenie), jest od niego niezależna i może być przenoszona do innych systemów.

Przykład: tabela decyzyjna Klient jest wiarygodny T Klient nie jest wiarygodny Klient płaci gotówką Klient dokonuje przedpłaty Klient płaci przelewem Wartość kontraktu jest duża Wartość kontraktu jest mała Decyzja ostateczna: sprzedać po cenie standardowej X Decyzja ostateczna: przyznać klientowi upust Decyzja ostateczna: odrzucić ofertę

Przykład:baza wiedzy (przesłanki) 1 2 3 jeżeli Klient płaci gotówką to Decyzja wstępna: sprzedać towar Klient dokonuje przedpłaty Klient płaci przelewem i Klient jest wiarygodny Klient nie jest wiarygodny Decyzja ostateczna: odrzucić ofertę Wartość kontraktu jest duża Decyzja ostateczna: przyznać klientowi upust Wartość kontraktu jest mała

Wyzwania przyszłości W XXI wieku strategia rozwoju państwa i regionów powinna opierać się na edukacji narodowej. Przewaga państw rozwiniętych nad zacofanymi wynika z różnic w POZIOMIE WYKSZTAŁCENIA ORAZ POZIOMIE NAUKI I TECHNOLOGII. Z TEGO WYWODZIĆ SIĘ BĘDZIE STRATEGIA UNII EUROPEJSKIEJ I TAKA POWINNA BYĆ RÓWNIEŻ STRATEGIA REGIONALNA. Dostępność i powszechność wykształcenia staje się coraz ważniejszym warunkiem rozwoju, a szczególnie w społeczeństwach o malejącej liczbie osób w wieku aktywności zawodowej. Jakość życia zależy w największym stopniu od poziomu wykształcenia i kultury nie określonego człowieka, ale całego społeczeństwa. Liczy się nie sama wiedza lecz jej upowszechnienie i wykorzystanie.

Wartość firmy Wartości niematerialne, a w szczególności kapitał wiedzy pracowników, znacznie wpływa na zwiększenie wartości firmy – wartość firmy zależy od polityki kadrowej W 1980 r. wartość rynkowa firm amerykańskich była zbliżona do wartości księgowej, obecnie jest ponad 6-krotnie wyższa. W Polsce współczynnik ten dla spółek giełdowych osiąga wartość ok. 2. Stosunek wartości rynkowej do księgowej USA 6 5 4 Polska 3 2 1 80 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 00 01 02 03

Rada Europejska w Lizbonie, w marcu 2000 r. postanawia: Strategia lizbońska Rada Europejska w Lizbonie, w marcu 2000 r. postanawia: „...UMOŻLIWIĆ UNII EUROPEJSKIEJ W CIĄGU NAJBLIŻSZYCH 10 LAT OSIĄGNIĘCIE NAJBARDZIEJ NA ŚWIECIE KONKURENCYJNEJ I DYNAMICZNEJ GOSPODARKI OPARTEJ NA WIEDZY.” Rada Europejska w Barcelonie, w marcu 2002 r. stwierdza: UNIA EUROPEJSKA W 2010 ROKU POWINNA WYDAWAĆ 3.0% PRODUKTU KRAJOWEGO BRUTTO NA BADANIA NAUKOWE.

Realizacja strategii Lizbońskiej REALIZACJA STRATEGII LIZBOŃSKIEJ W POLSCE % PKB na bad.nauk. 1 2 3 4 1988 1989 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 JAPONIA UE USA Za 50 lat ? ??? POLSKA

Porównanie z innymi krajami Nakłady na prace badawcze i rozwojowe a PNB na mieszkańca dla różnych krajów europejskich % PKB na badania i rozwój

Wyzwania przyszłości Ekspansja nowoczesnych sektorów eksplozyjnych, wykorzystujących najnowsze osiągnięcia nauki i techniki: przemysłu komputerowego, telekomunikacyjnego, usług informacyjnych, biotechnologii, medycyny, technologii genetycznych, sztucznej inteligencji, inżynierii materiałowej i nanotechnologii, technologii transferu wiedzy. SEKTORY EKSPLOZYJNE SĄ ŹRÓDŁEM NOWYCH TECHNIK I TECHNOLOGII DLA INNYCH PRZEMYSŁÓW.

Twórczość i kreatywność Prof. dr hab. inż. Wojciech Kacalak Politechnika Koszalińska TWÓRCZOŚĆ I KREATYWNOŚĆ

Twórczość TWÓRCZOŚĆ TWÓRCZYM PROCESEM JEST PROCES MYŚLENIA PROWADZĄCY DO POWSTANIA NOWEJ I UŻYTECZNEJ IDEI. TWÓRCZĄ OSOBOWOŚCIĄ JEST OSOBOWOŚĆ CZŁOWIEKA, KTÓRY SZCZEGÓLNIE CZĘSTO LUB SZCZEGÓLNIE ŁATWO WYTWARZA NOWE I CENNE IDEE. CECHY TWÓRCZEGO WYROBU: 1. TRAFNOŚĆ - zaspokajanie jakiejś potrzeby materialnej lub intelektualnej, uznawanie iż wytwór jest sensowny, 2. ORYGINALNOŚĆ - wolność od naśladownictwa, w tym również od autoplagiatu, jeśli ktoś tworzy dużo i w podobnym stylu, (oryginalność dla odbiorcy),

Dalsze cechy twórczości CECHY TWÓRCZEGO WYROBU (cd): 3. NIEZWYKŁOŚĆ - rzadkość występowania podobnych wytworów i ich cech, 4. KONIECZNOŚĆ - przekonanie, iż wytwór taki jest potrzebny i wcześniej czy później musi się pojawić, choć niekoniecznie w jakiejś konkretnej postaci i jako dzieło konkretnego człowieka, 5. WARTOŚĆ ESTETYCZNA – wszystko, nie tylko dzieła sztuki, ale też np. wynalazki, eksperymenty naukowe lub dowody matematyczne mogą być wartościowane w sensie elegancji, są uznawane za „ładne” lub „eleganckie” w szczególnym sensie tego słowa.

Jakość prac naukowych i inżynierskich motto: JAKOŚĆ PRAC TWÓRCZYCH JEST CO NAJWYŻEJ TAK WYSOKA JAK: JAKOŚĆ WIEDZY, JAKOŚĆ METOD ANALIZY, JAKOŚĆ WYDOBYWANIA I ANALIZY DANYCH. Wraz ze zwiększaniem się złożoności systemu, zdolność do sformułowania DOKŁADNYCH I W DODATKU ZNACZĄCYCH stwierdzeń o jego zachowaniu zmniejsza się, aż do osiągnięcia wartości progowej, poza którą precyzja i znaczenie (lub istotność) opisu zaczynają być nie tylko konkurencyjnymi, ale nawet prawie wykluczającymi się cechami.

Nauka a wynalazki Bieganie do przodu na taśmie treningowej różni się od biegania do przodu. Nowe wynalazki powodują, że naukowcy przestają drążyć, modelować i opisywać problemy, które należą już do przeszłości, a zaczynają zajmować się nowymi. Dokładniejsze poznanie starych problemów nie ma już znaczenia dla rozwoju nauki i zastosowań. NAUKA TYM BARDZIEJ WZMACNIA SWOJE ZNACZENIE IM SKUTECZNIEJ TWORZY NOWE WYNALAZKI, KTÓRE GENERUJĄ NOWE KIERUNKI BADAWCZE.

Ilość przetwarzanych informacji Stosunek ilości przetwarzanej informacji do ilości ekspertów, którzy potrafią interpretować określone dane, powiększył się setki i tysiące razy. Automatyzacja przetwarzania danych, nowe metody i algorytmy modelowania oraz rozwój teorii procesów, stają się zatem nowymi zadaniami nauki.

Odkrywanie praw i budowanie teorii „CZŁOWIEK PRAWDY NIE TWORZY, TYLKO JĄ ODKRYWA” Papież Jan Paweł II na spotkaniu z Rektorami polskich uczelni w Toruniu w 1999 roku

Nasze decyzje dotyczą przyszłości Człowiek w swoim postępowaniu nieustannie dokonuje modelowania i symulacji, choć najczęściej robi to w sposób niejawny i intuicyjny. Człowiek wielu rzeczy nie jest pewny, ma świadomość niepełności informacji i braku ścisłości wielu ograniczeń i wymagań – a mimo to podejmuje decyzje, bo chce lub musi. Człowiek nie może przeprowadzić eksperymentu z przyszłością, bo ta dopiero nastąpi, a człowiek nie posiada możliwości sterowania biegiem czasu. Na podstawie przeszłości, podejmuje w teraźniejszości decyzje, które dotyczą przyszłości. Człowiek modeluje nie tylko przeszłość i przyszłość, ale również teraźniejszość, bo inaczej nie jest w stanie jej opisać.

Obecnie coraz częściej interesują nas problemy: Jakie problemy ? Obecnie coraz częściej interesują nas problemy: trudne do eksperymentalnego rozwiązania, zjawiska w niezwykle małych obszarach, trwające bardzo krótko, mające probabilistyczny charakter i składające się w WIELKIEJ LICZBIE na obserwowany wynik. Rozwój metod przetwarzania danych i środków technicznych do realizacji przetwarzania spowodował niezwykły wzrost zapotrzebowania na wydobywanie, analizowanie, gromadzenie, przesyłanie i udostępnianie szczegółowych informacji o badanych procesach i obiektach.

Typowe cechy modelowania Typowe cechy modelowania złożonych obiektów i procesów: możliwe ulepszenia modeli i rozszerzenia ich zakresu nie są ograniczone, czas i praca jaką przeznacza zespół lub osoba na tworzenie określonego modelu są ograniczone, modele tworzą ludzie, więc odbijają się w nich również inne ograniczenia dotyczące akceptowalnego stopnia złożoności, czytelności i możliwości wykorzystania. ŚWIAT NIE DZIELI SIĘ NA OBSZARY HUMANISTYCZNE I ŚCISŁE, bo w takim podziale byłyby nauki „ludzkie” i „nieludzkie”, „ścisłe” i „nieścisłe”. Nie uda się rozdzielić takich zagadnień jak np. komunikacja ludzi i urządzeń technicznych, systemy komunikacyjne, usługi internetowe, … Informacja jest mierzalna i może być zapisana. Wiedza jest niemierzalna, ale można jej przypisać wartość i może być w części przekształcona w jawną, wtedy ta część staje się dostępnym modelem wiedzy autora.

Emocje i ocena rzeczywistości Ludzie przeżywają emocje, tworzą modele i dokonują ocen nie w odpowiedzi na faktycznie zaistniałą sytuację, ale z powodu jej interpretacji (przedświadomy system interpretacyjny).

Racjonalizm człowieka CZŁOWIEK W SWYM DZIAŁANIU POSŁUGUJE SIĘ NIE TYLKO: ROZUMOWANIEM RACJONALNYM (ALGORYTMICZNYM), LECZ TAKŻE UWZGLĘDNIA OBOWIĄZUJĄCE ZASADY I DOKONUJE WARTOŚCIOWANIA MORALNEGO, ALE RÓWNIEŻ PODLEGA SKUTKOM ROZUMOWANIA EMOCJONALNEGO, KTÓRE MOŻE ZNACZNIE ZAKŁÓCAĆ OBRAZ RZECZYWISTY I RACJONALIZM DZIAŁANIA, CZŁOWIEK PONADTO MA PEWNE UPODOBANIE DO SPONTANICZNEGO IRRACJONALIZMU, NAWET Z PEŁNĄ ŚWIADOMOŚCIĄ TEGO POSTĘPOWANIA. NIEPEŁNY RACJONALIZM DZIAŁAŃ MOŻE SIĘ REDUKOWAĆ W SKALI MASOWYCH RELACJI MIĘDZY NIMI, ALE TEŻ NIEKIEDY MOŻE SIĘ POTĘGOWAĆ. AFORYZM: Człowiek zaczyna zachowywać się racjonalnie dopiero wtedy, gdy już nie ma innego wyjścia.

Problemy ograniczonego racjonalizmu człowieka NIEPEŁNY RACJONALIZM DZIAŁAŃ CZŁOWIEKA STAJE SIĘ SZCZEGÓLNIE WIDOCZNY W SYTUACJACH: ZASKOCZENIA, PRZESTRACHU, UTRATY WALORÓW OSOBISTYCH, POGORSZENIA WARUNKÓW BYTU, MULTIPLIKACJI ODDZIAŁYWAŃ CZYNNIKÓW EMOCJONALNYCH, BRAKU OSOBISTEJ ODPOWIEDZIALNOŚCI, ILUZJI, ŻE INNI ROZWIĄŻĄ PROBLEMY I NAPRAWIĄ EWENTUALNE SZKODY, LUB PRZEŚWIADCZENIA, ŻE NASZE POSTĘPOWANIE JEST USPRAWIEDLIWIONE, ALBO, ŻE NIEPRAWDOPODOBNE, A KORZYSTNE ROZWIĄZANIE JEST WIELCE PRAWDOPODOBNE, PRZEKONANIA, ŻE INNE POGLADY TO EFEKT NEGATYWNEGO NASTAWIENIA. WAŻNE JEST, ABY LUDZIE MAJĄCY WIĘKSZY WPŁYW NA LOKALNE I GLOBALNE SPOŁECZNOŚCI, BYLI MNIEJ OBCIĄŻENI SKŁONNOŚCIAMI DO EMOCJONALNEGO IRRACJONALIZMU.

Przetwarzanie informacji przez człowieka ZALETY człowieka w przetwarzaniu informacji UMIEJĘTNOŚĆ ADAPTACJI DO ODBIORU INFORMACJI NIEPEWNEJ OBNIŻANIE POZIOMU KONSERWATYZMU W PRZYPADKACH ZASKAKUJĄCYCH WARTOŚCI PIERWSZYCH DANYCH ŚWIADOME I PODŚWIADOME KORZYSTANIE Z UMIEJĘTNOŚCI ODKRYWANIA NOWYCH ZALEŻNOŚCI WADY człowieka w przetwarzaniu informacji OGRANICZENIE PERCEPCJI DO KILKU (NAJCZĘŚCIEJ 5...9) STOPNI ZRÓŻNICOWANIA ODBIERANYCH SYGNAŁÓW BARDZO SILNE OGRANICZENIE ILOŚCI DANYCH, JAKIE MOGĄ BYĆ JEDNORAZOWO ZAPAMIĘTANE SKŁONNOŚĆ DO KONSERWATYZMU" I ULEGANIA PRESJI OCZEKIWANIA NA INFORMACJĘ SPODZIEWANĄ, SUBIEKTYWNE I BŁĘDNE SZACOWANIE PRAWDOPODOBIEŃSTW ILOCZYNU I SUMY ZDARZEŃ

Zalety i wady człowieka w przetwarzaniu informacji ZALETY człowieka w przetwarzaniu informacji OBNIŻANIE POZIOMU KONSERWATYZMU (OPÓŹNIENIA W DOKONYWANIU PRZESZACOWAŃ PRAWDOPODOBIEŃSTWA ZDARZEŃ WRAZ Z NAPŁYWANIEM NOWYCH INFORMACJI), GDY ILOŚĆ DANYCH JEST MAŁA, I NAGRADZANA JEST DOKŁADNOŚĆ A NIE WYDAJNOŚĆ WADY człowieka w przetwarzaniu informacji BŁĘDY W ODKRYWANIU NOWYCH ZALEŻNOŚCI, WYNIKAJĄCE: Z TENDENCJI DO POMIJANIA WPŁYWU WIELKOŚCI PRÓBKI, SKŁONNOŚCI DO PRZYPISYWANIA WIĘKSZYCH PRAWDOPODOBIEŃSTW INFORMACJOM ŁATWIEJ ZAPAMIĘTYWANYM SKŁONNOŚCI DO PRZEDWCZESNEGO ODRZUCANIA MOŻLIWYCH WSPÓŁZALEŻNOŚCI LUB UZNAWANIA ZA OCZYWISTĄ WSPÓŁZALEŻNOŚĆ CECH, KTÓRYCH WARTOŚCI SĄ TYLKO SKORELOWANE W DANEJ REALIZACJI.

Szacowanie prawdopodobieństw zdarzeń Czy i w jakim stopniu subiektywne prawdopodobieństwa podlegają takim samym prawom jak prawdopodobieństwa obiektywne? Wyniki badań wskazują, iż u osoby podejmującej decyzję występuje skłonność: Do zawyżania prawdopodobieństwa iloczynu zdarzeń niezależnych A i B (sytuacji, gdy zajdzie zarówno zdarzenie A jak i zdarzenie B) Do zaniżania prawdopodobieństwa sumy zdarzeń A i B (sytuacji, gdy zajdzie przynajmniej jedno z tych zdarzeń) W przypadku możliwego wystąpienia jednego ze zdarzeń niezależnych A i B, gdy zdarzenie A występowało z częstością większą od oczekiwanej, decydent ulega skłonności do zawyżania prawdopodobieństwa oczekiwanego zdarzenia B.

Przyczyny błędów w myśleniu Błąd schematycznego oparcia się na wiedzy: Żaden milioner nie pracuje ciężko Niektórzy bogaci ludzie pracują ciężko Więc niektórzy milionerzy nie są bogatymi ludźmi INNE PRZYCZYNY BŁĘDÓW: ZDARZENIA EMOCJONALNIE NACECHOWANE EFEKT EUFORII Z UZNANIA WŁASNEJ WIEDZY JAKO WYJĄTKOWEJ STEREOTYPY OGRANICZONA RACJONALNOŚĆ: (Heurystyka wystarczalności (strategia zadowolenia)): Wybranie pierwszej opcji, która spełnia minimum wymagań (nie rozważamy wszystkich) Przewidywanie żalu postdecyzyjnego >>> preferowanie braku podejmowania akcji Ciąg zobowiązań lub uzależnień od innych błędnych decyzji Błąd inwersji terminów w przesłankach (zakładanie symetrii relacji): „Wszystkie A są B” = „Wszystkie B są A”; „Niektóre A nie są B” = „Niektóre B nie są A”

DOŚWIADCZENIACH INNYCH NA WŁASNYCH BŁĘDACH Kilka zasad i prawd MOŻNA UCZYĆ SIĘ NA: DOŚWIADCZENIACH INNYCH NA WŁASNYCH BŁĘDACH DOBRY DECYDENT POPEŁNIA CO NAJWYŻEJ: JEDEN BŁĄD ROCZNIE I WIE, ŻE TO O JEDEN ZA DUŻO ZŁY DECYDENT POPEŁNIA DWA BŁĘDY ROCZNIE, I TWIERDZI, ŻE TO NIEWIELE Prawa małych liczb są specyficzne.

PUŁAPKI NAUCZANIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW ROZWIĄZYWANIE PROBLEMÓW PRZEZ EKSPERTÓW: Jak wiedza wpływa na reprezentację problemu? Jak zmienia się reprezentacja pod wpływem wiedzy? Eksperci pracują „w przód”: Eksperci pracują nad danymi wyciągając wnioski „w przód”, nowicjusze zaś „wstecz”. Badania nad inżynierami: Eksperci – stosują prawa dotyczące problemu, nowicjusze – podobieństwa powierzchowne.

Dziękuję za uwagę DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ

UZUPEŁNIENIA