Września Autor: Klaudia Mularczyk Uczennica Liceum Ogólnokształcącego Im. Henryka Sienkiewicza we Wrześni

Września Września (niem. Wreschen) – miasto w województwie wielkopolskim, w powiecie wrzesińskim, siedziba gminy miejsko- wiejskiej Września. Położone 50 km na wschód od Poznania, nad rzeką Wrześnicą[1]. Miasto znajduje się przy międzynarodowej autostradzie A-2 na odcinku Poznań – Warszawa[2].

Historia Najstarsza wzmianka źródłowa o Wrześni pochodzi z 1256 r. Września jako miasto - civitas - po raz pierwszy została wymieniona w liście biskupa krakowskiego Bodzanty z rodu Porajów w 1357 r. Podczas wojny szwedzkiej w 1656 r. miasto zostało poważnie zniszczone. W 1664 r. miasto uległo zniszczeniu wskutek pożarów oraz wojskowych rekwizycji ze strony Szwedów. Na wiadomość o wybuchu powstania styczniowego w 1863 r. mieszkańcy Wrześni pośpieszyli z pomocą walczącym po drugiej stronie granicy powstańcom. Cały świat usłyszał o strajku dzieci we Wrześni, który rozpoczął się 20 maja 1901 r. Niemiecki nauczyciel wymierzył karę cielesną dzieciom za odmowę odpowiadania w języku niemieckim na lekcji religii. Zastrajkowało wówczas 118 uczniów i uczennic. Ich rodziców władze niemieckie ukarały więzieniem. Rozwój miasta został brutalnie zahamowany we wrześniu 1939 r. Września została zajęta przez Niemców 10 września 1939 r. Po wojnie nastąpiła intensywna rozbudowa i modernizacja przemysłu, gospodarki komunalnej, zaplecza socjalnego i kulturalnego, szkolnictwa i węzła komunikacyjnego. Stworzono zalew na rzece Wrześnicy (26 ha, 3 km dł.), a przy nim niewielki ośrodek wypoczynkowy.

Kościoły Wrześni W mieście znajduje się sześć kościołów rzymsko- katolickich: kościół Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny i św. Stanisława Biskupa Męczennika (farny), kościół Świętego Ducha, kościół św. Królowej Jadwigi, kościół św. Józefa, kościół św. Kazimierza Królewicza, kościół Świętego Krzyża .

kościół Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny i św kościół Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny i św. Stanisława Biskupa Męczennika (farny) Fot. Klaudia Mularczyk Fot. Klaudia Mularczyk Jest to świątynia gotycka z XV wieku, bazylikowa, trójnawowa z wieżą, spalona w pierwszej wojnie szwedzkiej w 1655, odbudowana 1672, przebudowana 1792 przez Jana Bindera z Kórnika[1]. Zlokalizowana jest w centrum miasta. Fot. Klaudia Mularczyk

kościół Świętego Ducha Murowany dawny kościół ewangelicki . Po II wojnie światowej kościół został rewindykowany i przekazany w użytkowanie parafii rzymskokatolickiej (wyświęcony 8 grudnia 1946). W nawiązaniu do istniejącego dawniej na Opieszynie kościoła szpitalnego Świętego Ducha, świątynia otrzymała takie wezwanie. Od 1960 pełnił funkcję kościoła rektorskiego, a od 1969 stał się kościołem parafialnym . Obecny kościół powstał w latach 1894-1895 w stylu neogotyckim, na miejscu wcześniejszych kościołów z 1817 i 1822. Zbudowany z cegły, na kamiennym fundamencie. Od strony ul. Opieszyn wieża na planie kwadratu, z kruchtą w przyziemiu. Kościół przykryty wysokim dachem dwuspadowym, pokrytym dachówką [1]. Fot. Klaudia Mularczyk

kościół św. Królowej Jadwigi. Murowany kościół we wschodniej części Wrześni. Do 1997, kiedy Jadwiga Andegaweńska została kanonizowana przez Jana Pawła II, kościół występował pod wezwaniem błogosławionej Królowej Jadwigi. Autorem projektu kościoła jest inż. arch. Andrzej Chudziak[1]. Fot. Klaudia Mularczyk Świątynia w stanie surowym została oddana do użytku wiernych w 1995. W kolejnych latach trwały prace wykończeniowe. Uroczystej konsekracji kościoła dokonał w dniu 15 października 2003 ks. arcybiskup gnieźnieński Henryk Muszyński[1].

kościół Świętego Krzyża Pierwsza kaplica na Lipówce powstała w XVII wieku i została ufundowana przez proboszczów wrzesińskich. Jej powstanie w tym miejscu łączone jest z położonym w pobliżu źródełkiem, uważanym za cudowne. Kościół orientowany, zbudowany z drewna, w konstrukcji zrębowej na planie prostokąta. Przykryty wysokim dachem, krytym gontem, zwieńczonym wieżyczką na sygnaturkę i chorągiewką. Wnętrze zdobi XIX-wieczna polichromia. W ołtarzu głównym znajduje się obraz "Ukrzyżowanie". Ołtarze boczne poświęcone są św. Rozalii i św. Rochowi. Od 1966 siedziba ośrodka duszpasterskiego, przekształconego w 1975 w samodzielną parafię. W latach 1982-1985 w pobliżu kościoła powstał murowany kościół św. Józefa. Poniżej kościoła źródełko, ocembrowane w 1927, z figurami Jezusa Chrystusa i Samarytanki ze sztucznego kamienia. Na terenie przykościelnym wyeksponowano również nieużywany dzwon z odlewni w Lauchhammer[1]. Fot. Klaudia Mularczyk

kościół Świętego Krzyża Źródło przy kościele. Fot. Klaudia Mularczyk Dzwon przy kościele. Fot. Klaudia Mularczyk

kościół św. Józefa Fot. Klaudia Mularczyk Fot. Klaudia Mularczyk Zbudowany w latach 1982-1985 w pobliżu drewnianego kościoła Świętego Krzyża. Został poświęcony w dniu 30 września 1985 przez ks. prymasa kardynała Józefa Glempa. Po prawej stronie od wejścia głównego do kościoła znajduje się pamiątkowa tablica upamiętniająca to wydarzenia. Na tablicy medaliony z wizerunkami ks. prymasa i papieża Jana Pawła II [1].

kościół św. Kazimierza Królewicza W dniu 14 kwietnia 1988 ks. prymas kardynał Józef Glemp poświęcił kamień węgielny pod nowy kościół. Uroczystej konsekracji kościoła dokonał w dniu 18 września 1996 ks. arcybiskup gnieźnieński Henryk Muszyński. Kościół to nowoczesna w formie budowla z wieżą. Wnętrze świątyni bardzo nietypowe, z czterema rzędami ławek, każdy pod innym kątem. Prezbiterium, lamperia oraz cała posadzka wyłożona marmurem. Po lewej stronie od ołtarza 7 fresków, a pod nimi marmurowo-złota chrzcielnica. Po prawej stronie ołtarza tabernakulum w formie tablic Dziesięciu przykazań z dekoracją w formie krzewu gorejącego. Kościół posiada kilka witraży - nad wejściem głównym okrągły witraż przedstawiający Matkę Boską z dzieciątkiem Jezus. Wieża na planie kwadratu, nieotynkowana, kryta miedzianym hełmem. W 1998 zawieszono na niej trzy dzwony, a w 2001 elektroniczny zegar z czterema kwadratowymi tarczami[1].

Pałac na Opieszynie Fot. Klaudia Mularczyk W swej obecnej postaci został wybudowany około 1870 dla Edwarda hrabiego Ponińskiego, dawnego właściciela miasta. Fot. Klaudia Mularczyk Usytuowany w rozległym parku krajobrazowym (obecnie Park Miejski im. Dzieci Wrzesińskich), składa się z budynku głównego oraz znacznie oddalonych dwóch bocznych segmentów Park został oddzielony fosą od czworobocznego dziedzińca, otoczonego budynkami administracyjnymi i zabudowaniami gospodarczymi. Po II wojnie światowej w 1945 budowlę przejęła Powiatowa Męska Szkoła Gospodarstwa Wiejskiego. Teren wokół pałacu stracił swoje pierwotne rozplanowanie, fosa została zasypana, część budynków rozebrano. Na ich miejscu wybudowano szkołę podstawową i amfiteatr.

Ratusz Wybudowany w stylu neogotyckim w latach 1909-1910. Znajduje się przy ulicy Ratuszowej, przy Rynku. Obecnie po generalnym remoncie, który miał miejsce w 1992, jest siedzibą Urzędu Miasta i Gminy Września[1]. Fot. Klaudia Mularczyk Nad wejściem do budynku, na kartuszu, umieszczony jest herb Wrześni. Na klatce schodowej i w sali Rady Miejskiej znajdują się witraże [1]. Fot. Klaudia Mularczyk

Muzeum Regionalne im. Dzieci Wrzesińskich Fot. Klaudia Mularczyk Fot. Klaudia Mularczyk Muzeum Regionalne im. Dzieci Wrzesińskich we Wrześni poświęcone jest upamiętnieniu Wiosny Ludów (1848), strajku dzieci wrzesińskich (1901) oraz powstania wielkopolskiego(1918/1919). Położone jest przy ul. Dzieci Wrzesińskich 13, w zabytkowym budynku dawnej Katolickiej Szkoły Ludowej wybudowanej w 1790 r. W 1966r. zostało założone w tym miejscu obecne muzeum. Muzeum eksponuje także zabytki archeologiczne dotyczące historii Wrześni i okolicy w pradziejach i wczesnym średniowieczu. Pokazane są również eksponaty z grodziska w niedalekim Grzybowie[1].

Pomnik Dzieci Wrzesińskich Fot. Klaudia Mularczyk

Pomnik Marii konopnickiej Fot. Klaudia Mularczyk

Sąd Rejonowy Fot. Klaudia Mularczyk Budynek utrzymany w stylu renesansu gdańskiego, powstały w 1906 r., trójkondygnacyjny, nakryty wysokim dachem dwuspadowym z szerokimi wystawami dachowymi. Elewacja w partii cokołowej oblicowana granitem. Wokół okien i naroża piaskowiec. Czteroosiowe elewacje budynku wieńczą wysokie szczyty. Wejście główne umieszczone zostało asymetrycznie w profilowanym portalu z ozdobnym zwieńczeniu (m.in. z wizerunkiem orła)[3].

Starostwo powiatowe Fot. Klaudia Mularczyk Fot. Klaudia Mularczyk Budynek stanął w latach dziewięćdziesiątych XIX w. w miejscu dawnego cmentarza szpitalnego Świętego Ducha. Dwukondygnacyjny obiekt wzniesiono na rzucie dwóch prostokątów. Elewację wzbogacają dwa ryzality boczne i jeden narożny. Dawniej bryłę starostwa zdobiła loggia zwieńczona trójkątnym tympanonem oraz liczne i wymyślne gzymsy i pilastry. Obecnie fasada ma znacznie uproszczoną formę[3].

Plac Św. Stanisława Fot. Klaudia Mularczyk

pomnik ukrywającej książkę w języku polskim przed zaborcą Fot. Klaudia Mularczyk

Park piłsudzkiego Fot. Klaudia Mularczyk Fot. Klaudia Mularczyk Park powstał w 1925 r., z początku nosił nazwę Wiosny Ludów, a od roku 1935 przemianowano go na park Józefa Piłsudskiego. Wśród drzewostanu dominują olchy, topole, platany i orzechy czarne. Znajdują się tutaj  fontanna oraz głaz narzutowy stanowiące ozdobę parku[4].

Zalew wrzesiński Fot. Klaudia Mularczyk Fot. Klaudia Mularczyk Zalew Lipówka /Zalew Wrzesiński/-zbiornik retencyjny zbudowany w latach 1965-67,utworzony na potrzeby rolnictwa , także rekreacji i sportów wodnych /taką funkcję pełnił w latach 70-tych/.Zasilany wodami rzeki Wrześnicy /prawy dopływ Warty dł.60,7 km/ oraz czterema rowami melioracyjnymi. Pojemność zbiornika to ok. 300 tys. metrów sześciennych , znajduje sie na wys. 103,7m n.p.m. Zalew ma kształt silnie wydłużony , linia brzegowa słabo rozwinięta , porośnięta trzciną oraz pałką wodną ;liczne stanowiska wędkarskie. Długość : ok 3,7 km,szerokość:15-180 m . W części środkowej-przegłębienie po byłym korycie . Średnia gł.:1,3m;maxymalna ok.:3,5m[5].

Cmentarz parafialny we wrześni Fot. Klaudia Mularczyk Fot. Klaudia Mularczyk Fot. Klaudia Mularczyk Fot. Klaudia Mularczyk Fot. Klaudia Mularczyk

Literatura [1] http://pl.wikipedia.org/wiki/Września [2] http://www.mapofpoland.pl/Wrzesnia,opis.html [3]http://wrzesnia.powiat.pl/ [4]http://www.polskaniezwykla.pl/ [5] http://www.wedkuje.pl/