WSSE Gorzów Wlkp. październik 2009 Zagrożenie bioterroryzmem lub niebezpieczną chorobą zakaźną w świetle działań Państwowej Inspekcji Sanitarnej WSSE Gorzów Wlkp. październik 2009

Zagadnienia: Zagrożenie bioterroryzmem. Działania Państwowej Inspekcji Sanitarnej w tym zakresie. System reagowania kryzysowego w Państwowej Inspekcji Sanitarnej. Wdrażanie skutecznych metod przeciwdziałania i likwidacji zagrożeniu biologicznemu. EWRS system wczesnego ostrzegania i reagowania zagrożeniom zdrowia publicznego, Krajowy Punkt Centralny ds. Międzynarodowych Przepisów Zdrowotnych.

Bioterroryzm Jest prowadzeniem działań terrorystycznych z wykorzystaniem biologicznych środków masowego rażenia. Jest formą terroryzmu uważana za szczególnie niebezpieczną ze względu: na niski koszt wytwarzania broni, możliwość utajnienia jej produkcji i magazynowania, dostępność technologii oraz sposób działania broni biologicznej.

Cechami środków biologicznych warunkujących ich skuteczność są: wysoka śmiertelność (np. wąglik - ok. 80%, gorączka krwotoczna Ebola - 76%); łatwość uzyskania i produkcji masowej; mała masa cząsteczek ułatwiająca dyspersję ( 1 - 5 mm) w formie aerozolu; możliwość zakażenia przez kontakt bezpośredni; brak skutecznego leczenia; brak szczepionki.

Obawa przed bioterroryzmem nie powinna być powodem do paniki, lecz sprzyjać rozwijaniu gotowości na taką ewentualność. Już w styczniu 1998 r. prezydent USA B. Clinton stwierdził, że należy być przygotowanym nie tylko na użycie broni masowego rażenia, ale też na realne zagrożenie nowymi chorobami zakaźnymi.

Zadania i zakres działania służb sanitarno-epidemiologicznych określa ustawa o Państwowej Inspekcji Sanitarnej z dnia 14 marca 1985r. z późniejszymi zmianami. (Dz.U. z 2006 r. Nr 122, poz. 851, Nr 104, poz. 708, Nr 143, poz. 1032,  Nr 170, poz. 1217, Nr 171, poz. 1225 i Nr 220, poz. 1600,  z 2007 r. Nr 176, poz. 1238) Główny Inspektor Sanitarny ustala ogólne kierunki działania organów PIS lub w przypadku zagrożenia bezpieczeństwa sanitarnego w zakresie należącym do właściwości PIS- szczegółowe zasady postępowania państwowych inspektorów sanitarnych, a także zasady współdziałania z innymi organami.

CELEM DZIAŁANIA PIS jest: - ochrona zdrowia ludzkiego przed niekorzystnym wpływem szkodliwości i uciążliwości środowiskowych - zapobieganie powstawaniu chorób, w tym zakaźnych i zawodowych ZADANIA: - - działalność zapobiegawcza i przeciwepidemiczna w zakresie chorób zakaźnych. /Ustawa z dnia 14 marca 1985 r. o Państwowej Inspekcji Sanitarnej (Dz.U.98.90.575 z późn. zm./

Struktura organizacyjna Państwowej Inspekcji Sanitarnej

Na terenie województwa lubuskiego zadania w zakresie bezpieczeństwa sanitarnego realizują niżej wymienione jednostki: WSSE w Gorzowie Wlkp., 11 PSSE, z laboratoriami mikrobiologicznymi w 4 jednostkach: 1 WSSE, 3 PSSE: PSSE Międzyrzecz, PSSE Zielona Góra, PSSE Żary).

Stacje sanitarno-epidemiologiczne woj. lubuskiego: WSSE w Gorzowie Wlkp. PSSE w Drezdenku PSSE w Gorzowie Wlkp. PSSE w Krośnie Odrzańskim. PSSE w Nowej Soli PSSE w Międzyrzeczu PSSE w Słubicach PSSE w Sulęcinie PSSE w Świebodzinie PSSE w Zielonej Górze PSSE w Żaganiu PSSE w Żarach

W związku z atakami terrorystycznymi i wzrostem prawdopodobieństwa zagrożenia atakiem bioterrorystycznym Polski, w drugiej połowie września 2001 roku podjęto działania doraźne polegające na opracowaniu planów postępowania i koordynacji działań służb w warunkach takiego zagrożenia. Uruchomiono z rezerwy Rady Ministrów środki finansowe na doposażenie służb ratowniczych i Państwowej Inspekcji Sanitarnej. W dniu 19 września 2001 r. powstał Zespół ds. związanych z zachorowaniami na niebezpieczne choroby powołany przez Głównego Inspektora Sanitarnego. Przygotowano wstępne plany działań oraz procedury współdziałania między różnymi służbami, a także harmonogram dalszych niezbędnych przedsięwzięć. Ustalono procedury współdziałania Państwowej Inspekcji Sanitarnej z Krajowym Centrum Koordynacji Ratownictwa i Ochrony Ludności oraz pozostałymi służbami i inspekcjami, w tym również zasady powiadamiania i współpracy w przypadku zagrożenia niebezpieczną chorobą zakaźną oraz bioterroryzmem. Opracowano także instrukcję postępowania z podejrzanymi o skażenie przesyłkami oraz instrukcję dla lekarzy podstawowej opieki zdrowotnej zwracające ich uwagę na objawy towarzyszące możliwości ataku o podłożu bioterrorystycznym.

Utworzono sieć dobrze wyposażonych laboratoriów mikrobiologicznych:

Zadania Państwowej Inspekcji Sanitarnej w zakresie działalności przeciwepidemicznej: monitorowanie sytuacji epidemiologicznej: przyjmowanie zgłoszeń o zachorowaniach na choroby zakaźne, dokonywanie okresowych analiz sytuacji epidemiologicznej w województwie lubuskim, natychmiastowe reagowanie na wszelkie odstępstwa od „tzw. sytuacji normalnej”, natychmiastowe powiadamianie Wydziału Zarządzania Kryzysowego Urzędu Wojewódzkiego o wystąpieniu masowych zachorowań oraz pojedynczych przypadkach zachorowań i zgonów na niebezpieczną chorobę zakaźną lub zdarzenie stanowiące zagrożenie dla zdrowia publicznego podejmowanie działań zapobiegawczych skierowanych w zależności od rodzaju drobnoustroju chorobotwórczego na: źródło zakażenia, drogi szerzenia się zakażenia lub wrażliwą populację mieszkańców województwa lubuskiego.

W związku z realizacją zadań przeciwepidemicznych Państwowa Inspekcja Sanitarna: wydaje decyzje administracyjne, wnioskuje do Wydziału Bezpieczeństwa i Zarządzania Kryzysowego Lubuskiego Urzędu Wojewódzkiego o uruchomienie przez Wojewodę Lubuskiego innych służb i inspekcji, przedstawia projekty rozporządzeń Wojewody Lubuskiego i wnioskuje o ich wydanie, wnioskuje do Wojewody Lubuskiego o wprowadzenie na terenie województwa lubuskiego lub jego części stanu zagrożenia epidemicznego lub stanu epidemii. O wynikach podjętych działań powiadamiany jest natychmiast Wojewoda Lubuski poprzez Wydział Bezpieczeństwa i Zarządzania Kryzysowego Lubuskiego Urzędu Wojewódzkiego w Gorzowie Wlkp. Państwowy Wojewódzki Inspektor Sanitarny każdorazowo o wystąpieniu niebezpiecznej choroby zakaźnej lub masowych zachorowaniach powiadamia również Głównego Inspektora Sanitarnego i KPC.

System reagowania kryzysowego w Państwowej Inspekcji Sanitarnej

Wdrażanie skutecznych metod przeciwdziałania i likwidacji zagrożeniu biologicznemu zależne jest wielu elementów: szybkości rozpoznania i wykrycia zakażenia czynnikiem biologicznym, kwalifikacji lekarzy specjalistów i umiejętności oceny w zakresie niebezpieczeństw wynikających z zastosowania broni biologicznej w celach terrorystycznych oraz rozpoznania pierwszych symptomów zagrożenia, sprawności transportu sanitarnego, przygotowania obiektów lecznictwa zamkniętego do hospitalizacji zwiększonej liczby pacjentów lub chorych na szczególnie niebezpieczne choroby zakaźne.

Państwowa Inspekcja Sanitarna posiada wypracowane metody postępowania na wypadek wystąpienia w Polsce szczególnie niebezpiecznej choroby zakaźnej, które obejmują: zgłaszanie przypadków zachorowań, identyfikację czynnika chorobotwórczego, prowadzenie dochodzenia epidemiologicznego, ustalenie osób narażonych na zachorowanie, wydawanie zaleceń i zarządzeń w celu ograniczenia rozprzestrzeniania się zachorowań.

Po 11 września 2001 roku, do zadań pionu epidemiologii zostały włączone działania mające na celu przeciwdziałanie skutkom ewentualnego ataku bioterrorystycznego. W oparciu o wytyczne Głównego Inspektora Sanitarnego opracowano szczegółowe „Ujednolicone zasady postępowania i współpracy w przypadku zagrożenia niebezpieczną chorobą zakaźną lub bioterroryzmem”. W latach 2001-2005 pracownicy PIS województwa lubuskiego uczestniczyli łącznie w 43 akcjach związanych z zabezpieczeniem rozsypanego proszku, w latach 2005 i 2006 roku nie wystąpiły takie zdarzenia.

Ze szczególną uwagą traktowano sygnały zagrożenia związane z pracą urzędów pocztowych oraz szkół. Żadna sytuacja nie była bagatelizowana, aczkolwiek większość zdarzeń miała charakter złośliwych incydentów bądź bezmyślnych żartów. Zabezpieczany proszek poddawano badaniom. W żadnym przypadku nie wyizolowano zarodników laseczek wąglika. Osoby „narażone” objęto nadzorem epidemiologicznym i poddano konsultacji lekarzy chorób zakaźnych. W 2002 roku zorganizowano cykl szkoleń o tematyce związanej z zagrożeniami związanymi z użyciem broni biologicznej, z postępowaniem w przypadku zachorowań na ospę prawdziwą oraz rozpoznawaniem zachorowań występujących po użyciu mniej znanych czynników broni biologicznej. Ich adresatem był personel służby zdrowia. Łącznie w szkoleniach uczestniczyło 1500 osób.

Dnia 11 września 2007 roku do Muzeum Ziemi Lubuskiej w Zielonej Górze niezidentyfikowana firma kurierska dostarczyła 3 przesyłki adresowane odpowiednio do dyrektora, z-cy dyrektora i głównej księgowej muzeum. Paczki nie posiadały danych nadawcy. Przesyłki zostały otwarte przez adresatów. Wewnątrz znajdowały się albumy rozwoju cywilizacji tureckiego pisarza. Poza tym nie stwierdzono żadnych niepokojących elementów mogących wskazywać na zagrożenie biologiczne lub chemiczne. Początkowo paczki nie wzbudziły większych obaw, dopiero artykuł opisujący podobne zdarzenie na terenie Torunia spowodował, iż zawiadomiono odpowiednie służby.

Minister Spraw Wewnętrznych i Administracji Państwowy Zakład Higieny SCHEMAT POWIADAMIANIA I WSPÓŁPRACY W PRZYPADKU ZAGROŻENIA NIEBEZPIECZNĄ CHOROBĄ ORAZ BIOTERRORYZMEM Przewodniczący Komitetu Rady Ministrów ds. Zarządzania w Sytuacjach Kryzysowych Minister Spraw Wewnętrznych i Administracji Minister Zdrowia Krajowe Centrum Koordy-nacji Ratownictwa i OL KG Policji GIS, MSWiA Szef OCK Państwowy Zakład Higieny lub inny instytut naukowo-badawczy Głóny Inspektor Sanitarny Przypadek choroby zakaźnej Bioterroryzm (np. podłożony proszek przesyłka) Wojewódzki szpital chorób infekcyjnych Starosta Powiatowe Centrum Zarządzania Kryzysowego Policja, PSP Wojewoda Centrum Zarządzania Kryzysowego Wojewody KW Policji, PSP - Lekarz I kontaktu - Szpital - Pogotowie Ratunkowe Powiatowy Inspektor Sanitarny Wojewódzki Inspektor Sanitarny

chorobą zakaźną oraz bioterroryzmem Schemat powiadamiania i współpracy w przypadku zagrożenia niebezpieczną chorobą zakaźną oraz bioterroryzmem Zachorowanie na niebezpieczną chorobę zakaźną NIEBEZPIECZNY MATERIAŁ POLICJA KW PSP TEL. 997 TEL. 998 TEL. KOM. 112 ----------------------------------------- STAROSTA ------------------------------------- POWIATOWE LUB MIEJSKIE CENTRUM ZARZĄDZANIA KRYZYSOWEGO PAŃSTWOWY POWIATOWY INSPEKTOR SANITARNY PAŃSTWOWY WOJEWÓDZKI INSPEKTOR SANITARNY TEL. 0 95 722 60 57, FAX 0 95 722 46 52 WOJEWODA ------------------------------------------- CENTRUM ZARZĄDZANIA KRYZYSOWEGO WOJEWODY GŁÓWNY INSPEKTOR SANITARNY TEL. 0 22 635 45 81 FAX 0 22 635 45 81 KW POLICJI KW PSP

Ogólny schemat postępowania z podejrzaną przesyłką PAŃSTWOWA INSPEKCJA SANITARNA Komenda Policji zabezpieczenie terenu PAŃSTWOWA STRAŻ POŻARNA Wojewódzki Inspektorat Weterynarii WSSE, INSTYTUTY BADAWCZE, NARODOWY INSTYTUT ZDROWIA PUBLICZNEGO-PZH Państwowa Inspekcja Sanitarna Dochodzenie epidemiologiczne Przesył ka Podjęcie przesyłki Transport wskazany przez CZK

Od momentu wejścia Polski do Unii Europejskiej podjęto szereg zobowiązań międzynarodowych w zakresie ochrony zdrowia przed biologicznymi, chemicznymi i fizycznymi (w tym radiacyjnymi) czynnikami chorobotwórczymi, jak chociażby włączenie naszego kraju do sieci nadzoru nad tymi zagrożeniami (EWRS, RAS-BICHAT, RASFF)”.

EWRS (Early warning and response system) system wczesnego ostrzegania i reagowania dotyczącego zagrożeń zdrowia publicznego we wdrażaniu Międzynarodowych Przepisów Zdrowotnych państw członkowskich UE o: przypadkach wystąpienia zachorowań na jedną z 44 objętych w UE nadzorem epidemiologicznym chorób zakaźnych - jeśli istnieje zagrożenie jej transgranicznego szerzenia się na pozostałe kraje UE informowanie o podjętych działaniach przeciwepidemicznych

KOMUNIKAT GŁÓWNEGO INSPEKTORATU SANITARNEGO W ZWIĄZKU Z WYSTAPIENIEM PRZYPADKÓW ZKAŻENIA WIRUSEM GRYPY ŚWIŃ TYPU A/H1N1 U LUDZI W USA I MEKSYKU z dnia 27 kwietnia 2009 r. (godz. 22.00) (Źródło: WHO, CDC, ECDC) Liczba krajów, które odnotowały przypadki zakażenia wirusem grypy świń H1N1 lub osób z objawami grypopodobnymi, które są w trakcie dochodzenia epidemiologicznego wzrasta gwałtownie. SYTUACJA W PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH UNII EUROPEJSKIEJ Dwa kraje UE odnotowały potwierdzone przypadki zakażenia. Są to Hiszpania i Wielka Brytania. W obu przypadkach osoby z kontaktu znajdują się pod nadzorem. Z przeprowadzonego dochodzenia epidemiologicznego wynika, że wszystkie potwierdzone przypadki zakażenia podróżowały do Meksyku. W kolejnych 6 krajach UE prowadzone jest dochodzenie epidemiologiczne mające na celu wykluczenie lub potwierdzenie zakażeń. Są to Czechy, Dania, Niemcy, Grecja, Irlandia i Włochy. We Francji i Szwecji osoby, które były pod nadzorem, gdyż wykazywały objawy zakażenia, zostały wykluczone. INNE KRAJE W krajach z poza UE odnotowało łącznie 76 potwierdzonych przypadków zachorowań (40 w USA, 30 w Meksyku i 6 w Kanadzie). Większość przypadków z USA i wszystkie z Kanady podróżowały do Meksyku. Ponadto w Meksyku ponad 1600 osób jest podejrzanych o zakażenie. Wszystkie kraje wdrożyły odpowiednie działania, w tym informowanie opinii publicznej, podróżujących, informowanie lekarzy. Kilka krajów wdrożyło wzmożony nadzór.

RAS - BICHAT (Rapid Alert System for Biological and Chemical Attacks and Threats) - system powiadamiania i współpracy o zagrożeniach biologicznych, chemicznych i radiacyjnych SCHEMAT POWIADAMIANIA O ZAGROŻENIU:

BEZPIECZEŃSTWO ŻYWNOŚCI W Polsce utworzono System Wczesnego Ostrzegania o Niebezpiecznych Produktach Żywnościowych i Środkach Żywienia Zwierząt RASFF (Rapid Alert System for Food and Feed). Ma on na celu utrzymać wysoki stopień ochrony zdrowia i życia konsumentów w oparciu o zbieranie i szybkie przekazywanie informacji o zakwestionowanych produktach mogących stanowić potencjalne zagrożenie. Siecią RASFF w Polsce kieruje Główny Inspektor Sanitarny poprzez Krajowy Punkt Kontaktowy, który działa w systemie 24-godzinnym. Zespół 20 ekspertów naukowych powołanych przez Głównego Inspektora Sanitarnego do oceny ryzyka analizuje wszystkie zgłoszenia, dokonuje oceny ryzyka i proponuje Głównemu Inspektorowi Sanitarnemu działania zaradcze, które są podejmowane w drodze decyzji.

Schemat Organizacyjny Systemu Wczesnego Ostrzegania o Niebezpiecznych Produktach Żywnościowych i Środkach Żywienia Zwierząt – RASFF

Przykładem na to, jak ważne dla życia i zdrowia ludzi jest odpowiednio wczesne, sprawne i umiejętne podejmowanie stosownych działań w obliczu zagrożeń, jest m.in.: skuteczna walka w roku 2003 z epidemicznie szerzącym się wysoce niebezpiecznym zespołem ostrej, ciężkiej niewydolności oddechowej (SARS) podjęcie szeregu przedsięwzięć o charakterze planistycznym w związku z możliwością wykorzystania wirusa ospy prawdziwej przez terrorystów, czy ze spodziewaną pandemią grypy (…).

Zagrożenie niebezpieczną chorobą zakaźną – współpraca Krajowego Punktu Centralnego (KPC) do spraw Międzynarodowych Przepisów Zdrowotnych (IHR 2005) i Państwowej Inspekcji Sanitarnej ,

IHR 2005-zadania: Zapobieganie, ochrona przed i zwalczanie międzynarodowego rozprzestrzeniania się chorób oraz zapewnienie reakcji służb zdrowia publicznego proporcjonalnej do zagrożeń, bez niepotrzebnych zakłóceń ruchu i handlu. Odpowiedź na narastający ruch i handel/ kompromis pomiędzy bezpieczeństwem zdrowotnym a przepływem dóbr i ruchem osób Poszanowanie praw człowieka Utworzenie planu wdrożenia 2009 Wdrożenie 2012

Krajowy Punkt Centralny ds Krajowy Punkt Centralny ds. Międzynarodowych przepisów Zdrowotnych (KPC ds. MPZ) „wyznaczona przez kraj jednostka, która zapewni ciągłą komunikację z Punktami Kontaktowymi WHO w ramach tych Przepisów” Zadania KPC: Odbieranie i konsolidacja informacji od krajowych organów administracji publicznej Ocena zdarzenia (Algorytm oceny) zgodnie z zasadami naukowymi i instrumentem decyzyjnym/ czy ma międzynarodowe znaczenie/ pod tym kontem należy zgłaszać do KPC Przesyłanie powiadomień wymaganych przez IHR(2005) do WHO Weryfikacja informacji uzyskanej przez WHO z innych źródeł Rozsyłanie informacji otrzymanych od WHO do krajowych organów administracji publicznej organów odpowiedzialnych za nadzór i zgłaszanie, przejścia graniczne, zdrowie publiczne, zakłady opieki zdrowotnej KPC muszą ustanowić kanały informacyjne z odp instytucjami, które będą przekazywać niezbędne info

KPC ds. MPZ obejmuje 4 główne obszary działania: Partnerstwo ponadnarodowe i międzysektorowe. Wzmocnienie krajowych systemów zdrowia publicznego. Zapobieganie nagłym międzynarodowym zagrożeniom dla zdrowia publicznego i ich zwalczanie. Prawo i monitorowanie wdrażania przepisów. 1. WHO, wszystkie kraje, wszystkie sektory – świadomość przepisów/ pomoc we wdrażaniu/ mobilizacja środków 2. Krajowe systemy: każdy kraj członkowski – dokonać oceny, przygotować plan (nadzór i zwalczanie zagrożeń) - poprawa bezpieczeństwa zdrowotnego dot. podróży i transportu (stałe działalność kontrolna/ odpowiednia infrastruktura na przejściach granicznych) 3. Zapobieganie i zwalczanie międzynarodowych – światowy system powiadamiania i przeciwdziałania nagłym zdarzeniom (koordynacja) - zarządzanie znanym ryzykiem (grypa, meningity, żółta gor, SARS, polio, skażenia żywności, substancje chemiczne i radioaktywne) 4. Prawne: zrozumienie obowiązków i praw i wdrożenie Monitoring stanu wdrażania przepisów w kraju.

Definicje: „zdarzenie” – pojawienie się zachorowań lub sytuacji potencjalnie prowadzącej do wystąpienia zachorowań. „zagrożenie dla zdrowia publicznego” – sytuacja, w której istnieje prawdopodobieństwo wystąpienia zdarzenia, które może mieć niekorzystny wpływ na zdrowie ludzi, w szczególności jeśli istnieje prawdopodobieństwo szerzenia się na skalę międzynarodową.

Powiadomienia międzynarodowe (WHO i inne KPC) Powiadomienie w ciągu 24 godzin : o zdarzeniu o znaczeniu międzynarodowym, o zdarzeniu nietypowym, o zdarzeniu, które miało miejsce w innym kraju oraz weryfikacja zdarzenia Komunikacja dwustronna pomiędzy KPC WHO -Po dokonaniu oceny 24 godziny na uzyskanie oficjalnej zgody na zgłoszenie, przygotowanie i wysłanie raportu do WHO -Zdarzenie nietypowe, które może mieć znaczenie międzynarodowe – 24h od nieformalnej oceny -zdarzenie, które miało miejsce w innym kraju – 24 h - Weryfikacja: dostępna informacje; status oceny wg instrumentu decyzyjnego

Poliomyelitis wywołane dzikim szczepem Choroby bezwzględnie zgłaszane do WHO wg definicji przypadku WHO IHR (2005): Ospa prawdziwa Poliomyelitis wywołane dzikim szczepem Grypa ludzi wywołana nowym podtypem SARS Cholera Dżuma płucna Żółta gorączka Wirusowe gorączki krwotoczne (Ebola, Marburg, Lassa, in.) Gorączka Zachodniego Nilu Pierwsza kategoria – choroby zawsze zgłaszane – uwaga definicja przypadku wg WHO

Podsumowanie: Strach przed użyciem broni biologicznej , jako orężem terroru, czy pojawieniem się niebezpiecznej choroby zakaźnej towarzyszy społeczeństwu z każdym doniesieniem o takich zdarzeniach występujących w świecie. Należy jednak pamiętać, że nasze bezpieczeństwo zależy przede wszystkim od zachowania umiaru, spokoju i umiejętności rzeczywistej oceny sytuacji oraz konieczności współdziałania między państwami i instytucjami.