„Zna proporcją, mocium panie”: przyczynek do metodyki nauczania opracowania rzeczowego według JHP BN Kacper Trzaska Pracownia Języka Haseł Przedmiotowych BN Instytut Bibliograficzny Biblioteka Narodowa

Plan wystąpienia Szkolenia prowadzone przez zespół Pracowni JHP BN Badania własne – metoda i wyniki Czynniki wpływające na jakość opracowania przedmiotowego Wnioski końcowe

Szkolenia prowadzone przez zespół Pracowni JHP BN

Szkolenia JHP BN zewnętrzne i wewnętrzne wykłady i ćwiczenia

Szkolenia JHP BN materiał merytoryczny podzielony na siedem części: gramatyka i słownictwo tematy ogólne tematy osobowe tematy geograficzne tematy korporatywne tematy tytułowe tematy formalne

Wykłady różne formy przyjęte haseł w obrębie jednego rodzaju zasady tworzenia charakterystyki wyszukiwawczej dobór jednostek leksykalnych relacje pomiędzy jednostkami leksykalnymi odzwierciedlone w słowniku schematy opracowania źródła informacji o JHP BN

Ćwiczenia – szkolenie zewnętrzne tworzenie charakterystyk wyszukiwawczych na podstawie podanego tytułu, który jednoznacznie wskazuje zakres tematyczny dokumentu wyszukiwanie tematów, określników i odsyłaczy czytanie artykułów wzorcowych

Ćwiczenia – szkolenie wewnętrzne dwustopniowe tworzenie charakterystyk wyszukiwawczych na podstawie podanego tytułu, który jednoznacznie wskazuje zakres tematyczny dokumentu samodzielne opracowanie przedmiotowe otrzymanego dokumentu

Ćwiczenia – elementy wspólne korekta błędów opracowania wskazanie elementów treści, które należy wyrazić bądź pominąć w charakterystyce przedmiotowej porównywanie opisów przedmiotowych dokumentów dostępnych w bazach BN

Realizowane cele wykorzystanie JHP BN do wyrażenia treści opracowywanego dokumentu umiejętność analizy dokumentu pod względem treści i formy

Badania własne – metoda i wyniki

Materiał badawczy szkolenia zewnętrzne i wewnętrzne na poziomie podstawowym przeprowadzone w 2011 r. propozycje charakterystyk wyszukiwawczych sporządzone na podstawie tytułu bądź otrzymanego dokumentu zapisywane ze wszystkimi elementami formatu MARC21

Materiał badawczy opisy przedmiotowe sporządzone podczas szkoleń 884

Metoda badawcza analiza charakterystyk przedmiotowych błędy formalne adekwatność opracowania adnotacje przy każdej propozycji opracowania były podstawą podziału materiału na charakterystyczne grupy błędów

9 Wyniki dziewięć obszarów problemowych typowe błędy powtarzające się we wszystkich grupach

Wyniki 6/3 Błędy analityczne Błędy formalne

Wyniki Analityczne Schemat opracowania Stosowanie określników rzeczowych |x badanie |x metody Stosowanie określników rzeczowych |x w literaturze |x w fotografii Stosowanie określników chronologicznych - brak określnika - błędny określnik - |y 21 w. vs. |y od 2001 r. Analityczne

Wyniki Uogólnienie przedmiotu dokumentu - brak uogólnienia - zbyt duże uogólnienie Stosowanie tematów formalnych - brak określenia formy dokumentu - błędne określenie formy dokumentu Analityczne

Wyniki Formalne błędna kolejność haseł błędne numery pól formatu MARC21 brak zgłoszenia zapotrzebowania na nowe hasło wzorcowe słownikowe Formalne

Przykłady opisów przedmiotowych będących podstawą badania w formie zaproponowanej przez uczestnika szkolenia w formie przyjętej przez prowadzącego szkolenie

Analityczne Brak użycia schematu opracowania

Moje świata widzenie IX : 9 Konkurs Poetycki dla Młodych Twórców im Moje świata widzenie IX : 9 Konkurs Poetycki dla Młodych Twórców im. Zbigniewa Dominiaka 611 24 Konkurs Poetycki dla Młodych Twórców im. Zbigniewa Dominiaka |n (9 ; |d 2011 ; |c Łódź) 651 4 Łódź (woj. łódzkie) |x imprezy |y od 2001 r. 655 4 Antologie 655 4 Poezja polska |y 21 w. 655 4 Poezja polska |x konkursy i festiwale |y od 2001 r.

Moje świata widzenie IX : 9 Konkurs Poetycki dla Młodych Twórców im Moje świata widzenie IX : 9 Konkurs Poetycki dla Młodych Twórców im. Zbigniewa Dominiaka 611 24 Konkurs Poetycki dla Młodych Twórców im. Zbigniewa Dominiaka |n (9 ; |d 2011 ; |c Łódź) 655 4 Antologie 655 4 Poezja polska |y 21 w. 655 4 Poezja polska |x konkursy i festiwale |y od 2001 r.

610 24 NSZZ "Solidarność". |b Region Gorzów Wielkopolski Niezależny Samorządny Związek Zawodowy "Solidarność" w regionie Gorzów Wielkopolski w dokumentach. T. 1, 1980-1981 610 24 NSZZ "Solidarność". |b Region Gorzów Wielkopolski 648 4 1980-1981 655 4 Źródła historyczne

610 24 NSZZ "Solidarność". |b Region Gorzów Wielkopolski Niezależny Samorządny Związek Zawodowy "Solidarność" w regionie Gorzów Wielkopolski w dokumentach. T. 1, 1980-1981 610 24 NSZZ "Solidarność". |b Region Gorzów Wielkopolski 648 4 1980-1981 651 4 Gorzów Wielkopolski (woj. lubuskie ; okręg) |x organizacje |y1980-1981 r. 655 4 Źródła historyczne

Lot do nieba : prawdziwa historia pilota : katastrofa lotnicza Lot do nieba : prawdziwa historia pilota : katastrofa lotnicza... jedyny ocalony... podróż do nieba... i z powrotem 600 14 Black, Dale 650 4 Śmierć kliniczna 650 4 Śmierć |x psychologia 655 4 Pamiętniki amerykańskie |y 20-21 w.

Lot do nieba : prawdziwa historia pilota : katastrofa lotnicza Lot do nieba : prawdziwa historia pilota : katastrofa lotnicza... jedyny ocalony... podróż do nieba... i z powrotem 600 14 Black, Dale 650 4 Lotnicy |z Stany Zjednoczone |y od 1945 r. 650 4 Ofiary katastrof i wypadków |z Stany Zjednoczone |y od 1945 r. 650 4 Śmierć kliniczna 650 4 Śmierć |x psychologia 655 4 Pamiętniki amerykańskie |y od 1945 r.

Analityczne Stosowanie określników rzeczowych |x badanie |x metody

650 4 Jakość życia |x badanie Dorośli z niepełnosprawnością intelektualną w labiryntach codzienności : analiza badań, krytyka podejść, propozycje rozwiązań 650 4 Jakość życia |x badanie 650 4 Niepełnosprawni umysłowo |x socjologia 650 4 Rehabilitacja społeczna

650 4 Niepełnosprawni umysłowo |x jakość życia |z Polska |y od 2001 r. Dorośli z niepełnosprawnością intelektualną w labiryntach codzienności : analiza badań, krytyka podejść, propozycje rozwiązań 650 4 Niepełnosprawni umysłowo |x jakość życia |z Polska |y od 2001 r. 650 4 Rehabilitacja społeczna |z Polska |y od 2001 r.

Leo English : little ones : teacher's book 650 4 Język angielski |x nauczanie 655 4 Poradniki dla nauczycieli

Leo English : little ones : teacher's book 650 4 Język angielski |x nauczanie początkowe |x metody 655 4 Poradniki dla nauczycieli

Analityczne Stosowanie określników rzeczowych |x w literaturze |x w fotografii

Tarnów : piękne ślady wieków 651 4 Tarnów (woj. małopolskie) |x w fotografii 655 4 Albumy 655 4 Fotografia polska |y od 2001 r.

Tarnów : piękne ślady wieków 651 4 Tarnów (woj. małopolskie) 655 4 Albumy 655 4 Fotografia polska |y od 2001 r.

Złote pszczoły : Żydzi międzywojennej Warszawy : antologia komiksów 650 4 Żydzi |x w literaturze polskiej 655 4 Komiksy

Złote pszczoły : Żydzi międzywojennej Warszawy : antologia komiksów 655 4 Komiksy

Analityczne Stosowanie określników chronologicznych - brak określnika - błędny określnik - |y 21 w. vs. |y od 2001 r.

Ostańce : kamienice warszawskie i ich mieszkańcy. T. 2 650 4 Architektura polska |x historia 650 4 Budownictwo mieszkaniowe |z Polska 651 4 Warszawa |x budownictwo 651 4 Warszawa |x ludność

Ostańce : kamienice warszawskie i ich mieszkańcy. T. 2 650 4 Architektura polska |x historia |y 20 w. 650 4 Budownictwo miejskie |z Polska |y 20 w. 650 4 Budownictwo mieszkaniowe |z Polska |y 20 w. 651 4 Warszawa |x budownictwo |y 20 w. 651 4 Warszawa |x ludność |y 20 w.

Badania nad ekologią i dziedziczeniem biedy w wielkim mieście 650 4 Ankieta |z Polska |y od 1989 r. 650 4 Rodzina |x socjologia |z Polska |y od 1989 r. 650 4 Ubóstwo |x badanie |z Polska |y od 1989 r. 651 4 Łódź (woj. łódzkie) |x socjologia |y 20-21 w.

Badania nad ekologią i dziedziczeniem biedy w wielkim mieście 650 4 Rodzina |x socjologia |z Polska |y od 1989 r. 650 4 Ubóstwo |z Polska |y od 1989 r. 651 4 Łódź (woj. łódzkie) |x socjologia |y od 1989 r.

Obszar czarnomorsko-kaspijski w stosunkach międzynarodowych 651 4 Czarnomorski, region |x gospodarka |y 21 w. 651 4 Czarnomorski, region |x polityka międzynarodowa |y 21 w. 651 4 Kaspijski, region |x gospodarka |y 21 w. 651 4 Kaspijski, region |x polityka międzynarodowa |y 21 w. 651 4 Kaukaz (region) |x gospodarka |y 21 w. 651 4 Kaukaz (region) |x polityka międzynarodowa |y 21 w. 651 4 Azja Środkowa |x gospodarka |y 21 w. 651 4 Azja Środkowa |x polityka międzynarodowa |y 21 w.

Obszar czarnomorsko-kaspijski w stosunkach międzynarodowych 651 4 Azja Środkowa |x gospodarka |y od 2001 r. 651 4 Azja Środkowa |x polityka |y od 2001 r. 651 4 Czarnomorski, region |x gospodarka |y od 2001 r. 651 4 Czarnomorski, region |x polityka |y od 2001 r. 651 4 Kaspijski, region |x gospodarka |y od 2001 r. 651 4 Kaspijski, region |x polityka |y od 2001 r. 651 4 Kaukaz (region) |x gospodarka |y od 2001 r. 651 4 Kaukaz (region) |x polityka |y od 2001 r.

Analityczne Stosowanie tematów formalnych - brak określenia formy dokumentu - błędne określenie formy dokumentu

O podatkach stanowionych i stosowanych : zbiór artykułów - lata 2010-2011 650 4 Podatek od towarów i usług |z Polska |y od 2001 r.

O podatkach stanowionych i stosowanych : zbiór artykułów - lata 2010-2011 650 4 Podatek |z Polska |y od 2001 r. 655 4 Publicystyka polska |y od 2001 r.

Gnieźnianie 1984-2008 651 4 Gniezno (woj. wielkopolskie) |x biografie |y od 1944 r. 655 4 Biografie

Gnieźnianie 1984-2008 651 4 Gniezno (woj. wielkopolskie) |x biografie |y od 1980 r. 655 4 Słowniki biograficzne

Analityczne Uogólnienie przedmiotu dokumentu - brak uogólnienia - zbyt duże uogólnienie

Przyrodnicze skarby Częstochowy 650 4 Krajobraz |z Polska 650 4 Przyroda |z Polska 651 4 Częstochowa (woj. śląskie ; okręg) |x fauna i flora 651 4 Częstochowa (woj. śląskie ; okręg) |x geografia fizyczna 655 4 Wydawnictwa popularne

Przyrodnicze skarby Częstochowy 651 4 Częstochowa (woj. śląskie ; okręg) |x fauna i flora 651 4 Częstochowa (woj. śląskie ; okręg) |x geografia fizyczna 655 4 Wydawnictwa popularne

Bóle kręgosłupa i stawów 650 4 Leczenie |x metody niekonwencjonalne 650 4 Ziołolecznictwo 655 4 Poradniki

Bóle kręgosłupa i stawów 650 4 Kręgosłup |x choroby |x leczenie |x metody niekonwencjonalne 650 4 Stawy (anat.) |x choroby |x leczenie |x metody niekonwencjonalne 655 4 Poradniki

Formalne - błędna kolejność haseł - błędne numery pól formatu MARC21 - brak zgłoszenia zapotrzebowania na nowe hasło wzorcowe słownikowe

650 4 Balkon |x budowa i konstrukcje Tarasy i balkony : projektowanie i warunki techniczne wykonania i odbioru robót 650 4 Balkon |x budowa i konstrukcje 650 4 Taras |x budowa i konstrukcje 650 4 Materiały budowlane

650 4 Balkon |x budowa i konstrukcje 650 4 Materiały budowlane Tarasy i balkony : projektowanie i warunki techniczne wykonania i odbioru robót 650 4 Balkon |x budowa i konstrukcje 650 4 Materiały budowlane 650 4 Taras |x budowa i konstrukcje

Krynica na starej fotografii 610 24 Krynica (woj. małopolskie) |x historia 655 4 Albumy 655 4 Fotografia polska |y 19 w. 655 4 Fotografia polska |y 1901-1939 r.

Krynica na starej fotografii 651 4 Krynica (woj. małopolskie) |y 1901-1939 r. 655 4 Albumy 655 4 Fotografia polska |y 1901-1939 r.

Kucie swobodne i półswobodne 650 4 Metale |x obróbka plastyczna 655 4 Podręczniki akademickie

Kucie swobodne i półswobodne 650 4 Kucie półswobodne 650 4 Kucie swobodne 655 4 Podręczniki akademickie

Podsumowanie wyników

Czy struktura i zasady JHP BN mogą wpływać na problemy podczas opracowania przedmiotowego? język sztuczny skomplikowane zasady wyboru form przyjętych duża ilość jednostek leksykalnych prekoordynacja schematyczność pragmatyka językowa notacja paranaturalna rozbudowana sieć odsyłaczy relacje paradygmatyczne i asocjacyjne jasno określone zasady gramatyczne zapewniona rozdzielczość informacji przyjmowanie za wzór wypracowanych schematów

Etapy opracowania przedmiotowego analiza dokumentu synteza, ustalanie tematów głównych poszukiwanie i dobór tematów i określników [A. Stolarczyk, 2004] analiza dokumentu redukcja informacji tworzenie charakterystyki słownej przekład na język informacyjno-wyszukiwawczy [J. Woźniak-Kasperek, 2004]

Analiza treści fałszywa interpretacja treści dokumentu błędna ocena relewancji nadmierna / zbyt ograniczona redukcja informacji przedmiot główny / równorzędny / poboczny / przynależny aspekty treści / obszar geograficzny / zakres chronologiczny / przeznaczenie czytelnicze / forma dokumentu

Podsumowanie

Jakość opracowania przedmiotowego [J. Woźniak-Kasperek, 2004] jakość analizy opracowanych dokumentów właściwa selekcja informacji odpowiednia synteza wyselekcjonowanych informacji prawidłowy przekład na JIW znajomość JIW prawidłowy dobór JIW do potrzeb systemu i użytkowników wiedza ogólna i specjalistyczna indeksatora znajomość języka obcego, w jakim napisany jest dokument czynniki o charakterze psychiczno-intelektualnym

Podsumowanie

Pracownia Języka Haseł Przedmiotowych BN Instytut Bibliograficzny Kacper Trzaska Pracownia Języka Haseł Przedmiotowych BN Instytut Bibliograficzny Biblioteka Narodowa e-mail: k.trzaska@bn.org.pl tel. 608-24-45