Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocławiu Prof. dr hab. Barbara Kutkowska instytut nauk ekonomicznych i społecznych Prof. dr hab. Barbara Kutkowska Przemiany w rolnictwie dolnośląskim po integracji z Unią Europejską Wrocław, 29 listopada 2013 r.

Plan wystąpienia: 1. Warunki przyrodnicze i ekonomiczne produkcji rolniczej 2. Przemiany strukturalne w zakresie: liczby i powierzchni gospodarstw powierzchni użytków rolnych powierzchni zasiewów pogłowia zwierząt struktury produkcji globalnej i towarowej 3. Finansowe wsparcie rolnictwa w ramach WPR w woj. dolnośląskim 4. Dynamika nakładów inwestycyjnych 5. Zmiany wartości środków trwałych 6. Podsumowanie

Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocławiu instytut nauk ekonomicznych i społecznych

Na przemiany strukturalne w rolnictwie dolnośląskim wpływ miały: Procesy globalizacyjne ( WTO i sytuacja na światowych rynkach rolnych) Integracja Polski z UE i wsparcie finansowe w ramach WPR

Rys.1. Polski handel zagraniczny ogółem Źródło: Fundacja Programów Pomocy dla Rolnictwa

Rys. 2. Polski handel zagraniczny artykułami rolno-spożywczymi Źródło: Fundacja Programów Pomocy dla Rolnictwa

Lp. Wyszczególnienie 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 % 1 Eksport 8,4 8,0 8,7 9,9 9,7 11,7 11,2 11,1 2 Import 6,5 6,8 5,9 6,1 6,4 7,0 8,6 8,1 8,3 Udział handlu artykułami rolno-spożywczymi w handlu zagranicznym Polski Źródło: Fundacja Programów Pomocy dla Rolnictwa

Skumulowana wartość wsparcia finansowego w ramach WPR w woj Skumulowana wartość wsparcia finansowego w ramach WPR w woj. dolnośląskim Wg stanu 30.09.2013 r. Lp. Wyszczególnienie Wartość mln zł 1 Płatności bezpośrednie 5 550,7 2 PROW 2007-2013 2 599,9 3 PROW 2004-2006 510,4 4 SAPARD 146,1 5 SPO „Rolnictwo” 186,9 6 Razem 8 994,0 Źródło: ARiMR – DOR we Wrocławiu

Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocławiu instytut nauk ekonomicznych i społecznych Woj. dolnośląskie dysponuje 6,2% areałem UR w kraju i zajmuje 8. lokatę w kraju pod względem areału gruntów rolnych

Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocławiu instytut nauk ekonomicznych i społecznych

Po roku 2000 nastąpił w woj. dolnośląskim systematyczny spadek liczby gospodarstw rolnych. PSR 2010 wykazał, że w stosunku do PSR 1996 było ich o 28% mniej. Największą dynamikę spadku obserwuje się wśród gospodarstw najmniejszych (do 1 ha -19%, 1-5 ha -16%). Znacząco wzrosła liczba gospodarstw największych o powierzchni powyżej 50ha ( o 49%) i powyżej 100ha (99%). W roku 2010 ogólna liczba gospodarstw wynosiła 107, 3 tys., w tym gospodarstw powyżej 1 ha UR – 62,9 tys.

(w kraju przeciętna powierzchnia gospodarstwa wynosi 7,95 ha UR) Obserwuje się proces koncentracji gruntów rolnych. W gospodarstwach powyżej 50 ha znajduje się obecnie 52% użytków rolnych województwa. Koncentracja gruntów jest korzystna z punktu widzenia lepszego wykorzystania czynników produkcji: pracy i sprzętu rolniczego, a także możliwości wykorzystywania ekonomicznych efektów skali produkcji. Integracja Polski z UE wpłynęła na wzrost cen gruntów rolnych i stawek czynszu dzierżawnego, co przyczyniło się do spotęgowania procesu koncentracji ziemi rolniczej w gospodarstwach obszarowo większych i pogłębiło niechęć rolników do wyzbywania się gruntów rolniczych (Berbeka 2012). Średnia powierzchnia gospodarstwa rolnego w województwie dolnośląskim wzrosła o 30%, z 8,1 ha w roku 1996 roku do 10,5 ha w 2010, w tym 11,06 ha UR dla gospodarstw prowadzących działalność rolniczą. (w kraju przeciętna powierzchnia gospodarstwa wynosi 7,95 ha UR)

Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocławiu instytut nauk ekonomicznych i społecznych

80% gospodarstw dolnośląskich prowadzi działalność rolniczą ( więcej o 16%), w tym 72% działalność wyłącznie rolniczą. 20% gospodarstw nie prowadzi działalności rolniczej. W latach 2002-2010 o 16% zwiększyła się liczba gospodarstw prowadzących działalność rolniczą, natomiast o 8% zmniejszyła się liczba gospodarstw nie prowadzących działalności rolniczej, Spadła również liczba gospodarstw łączących działalność rolniczą z pozarolniczą (o 7,6%).

Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocławiu instytut nauk ekonomicznych i społecznych Powierzchnia zasiewów w woj. dolnośląskim stanowi 7% zasiewów w kraju. Pod zasiewami znajduje się 80% ziemi rolniczej, a 3% jest ugorowanej ( w kraju odpowiednio- 67% i 3%)

Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocławiu instytut nauk ekonomicznych i społecznych 13% udział dolnośląskiego w uprawie rzepaku i 2. lokata po wielkopolskim

Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocławiu instytut nauk ekonomicznych i społecznych

Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocławiu instytut nauk ekonomicznych i społecznych W woj. dolnośląskim w latach 2002 2010 o 70% zwiększyło się zużycie nawozów mineralnych

Wykres 3. Dynamika pogłowia zwierząt gospodarskich w 2010 r. [%] Bydło Trzoda chlewna Owce Konie Drób ogółem Wykres 3. Dynamika pogłowia zwierząt gospodarskich w 2010 r. [%] (2002=100)

Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocławiu instytut nauk ekonomicznych i społecznych

Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocławiu instytut nauk ekonomicznych i społecznych

W latach 2004-2013 rolnicy w woj. dolnośląskie otrzymali 5,5 mld złotych dopłat bezpośrednich = 100%

Dopłaty bezpośrednie razem Zróżnicowanie wsparcia finansowego w ramach WPR wg powiatów Lp. Powiat Dopłaty bezpośrednie razem zł % ogółu 1 Powiat bolesławiecki 192 707 666,07 3,5 2 Powiat dzierżoniowski 174 532 180,64 3,1 3 Powiat głogowski 156 494 159,89 2,8 4 Powiat górowski 197 167 793,24 3,6 5 Powiat jaworski 243 917 572,11 4,4 6 Powiat jeleniogórski 108 090 266,61 1,9 7 Powiat kamiennogórski 73 426 535,63 1,3 8 Powiat kłodzki 283 280 581,53 5,1 9 Powiat legnicki 294 155 895,43 5,3 10 Powiat lubański 105 161 588,71 11 Powiat lubiński 147 046 371,97 2,6 12 Powiat lwówecki 145 216 864,08 13 Powiat milicki 117 298 357,58 2,1 14 Powiat oleśnicki 284 512 770,64 15 Powiat oławski 222 668 998,56 16 Powiat polkowicki 142 465 522,40 17 Powiat strzeliński 320 070 769,87 5,8 18 Powiat średzki 281 177 046,06 19 Powiat świdnicki 333 470 984,56 20 Powiat trzebnicki 264 586 267,47 4,8 21 Powiat wałbrzyski 75 315 588,06 1,4 22 Powiat wołowski 158 063 634,20 23 Powiat wrocławski 616 653 737,94 11,1 Powiat ząbkowicki 294 297 513,59 24 Powiat zgorzelecki 111 110 372,17 25 Powiat złotoryjski 207 810 771,05 3,7 26 Razem woj. dolnośląskie 5 550 699 809,99 100 Źródło: Materiały ARiMR DOR we Wrocławiu

W latach 2004-2013 rolnicy w woj. dolnośląskie otrzymali 3,4 mld złotych w ramach, SAPARD, SPO, PROW = 100%

% wsparcia wojewódzkiego Wsparcie finansowe rolnictwa dolnośląskiego w latach 2004-2013 (SPO, PROW 2004-2006, PROW 2007-2013) Lp. Powiat   % wsparcia wojewódzkiego (100=3,3mld zł) 1 2 9 3 4 5 6 7 8 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 bolesławiecki dzierżoniowski głogowski górowski jaworski jeleniogórski kamiennogórski kłodzki legnicki lubański lubiński lwówecki milicki oleśnicki oławski polkowicki strzeliński średzki świdnicki trzebnicki wałbrzyski wołowski wrocławski ząbkowicki zgorzelecki złotoryjski 2,9 2,2 3,3 4,5 3,6 3,4 8,6 4,7 2,0 3,0 4,9 2,6 3,9 5,4 2,5 3,5 9,9 4,3 1,7 26 Razem woj. dolnośląskie 100,0 Źródło: Materiały ARiMR DOR we Wrocławiu

świdnickiii strzeliński MAPA 3. Skumulowana wartość wsparcia finansowego: dopłaty bezpośrednie, SAPARD, SPO Rolnictwo, PROW 2004-2006, PROW 2007-2013 w zł /1 ha UR ( 30.09.2013 r.) ARiMR DOR we Wrocławiu

legnicki wrocławski MAPA 4 . Skumulowana wartość wsparcia finansowego: dopłaty bezpośrednie, SAPARD, SPO Rolnictwo, PROW 2004-2006, PROW 2007-2013 w zł /1 gospodarstwo ( 30.09.2013 r.) ARiMR DOR we Wrocławiu

Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocławiu instytut nauk ekonomicznych i społecznych

Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocławiu instytut nauk ekonomicznych i społecznych

Podsumowanie Na przemiany strukturalne w rolnictwie dolnośląskim wpływ miały : integracja Polski z UE i wsparcie finansowe w ramach WPR oraz procesy globalizacyjne Obserwuje się powolny proces koncentracji gruntów rolnych w gospodarstwach o areałach powyżej 50 i 100ha UR Zwiększa się liczba gospodarstw prowadzących działalność rolniczą Zasoby gospodarstw rolnych przesunęły się w stronę produkcji roślinnej, zwłaszcza rzepaku i zbóż, produkcja zwierzęca ulega ograniczaniu (czy to jest korzystne z punktu widzenia rolnictwa zrównoważonego?) Dzięki wsparciu finansowemu z UE zwiększyła się dynamika nakładów inwestycyjnych i ograniczony został proces deprecjacji wartości majątku trwałego w rolnictwie. Duże zróżnicowanie subregionalne poziomu wsparcia finansowego w ramach WPR pociąga za sobą konieczność łączenia instrumentów polityki rolnej i polityki spójności.

Dziękuję za uwagę