1 Uwarunkowania związane z implementacją dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady Europy nr 2001/80/WE z 23 października 2001 r. w sprawie ograniczenia emisji niektórych zanieczyszczeń do powietrza z dużych obiektów energetycznego spalania paliw w Polsce dr hab. Inż. Janusz Mikuła

2 Dyrektywa 2001/80/WE podobnie jak dyrektywa 88/609/EWG dotyczy wszystkich obiektów energetycznego spalania paliw, w których moc cieplna wprowadzana do paleniska w paliwie jest równa lub większa niż 50 MW t, z wyłączeniem obiektów, w których produkty spalania są wykorzystywane bezpośrednio w procesach wytwórczych. Do nowej dyrektywy wprowadzono wymagania w zakresie emisji dla procesów spalania w turbinach gazowych, a także dla procesów spalania biomasy. Dyrektywa nie stosuje się do obiektów, w których spalane są odpady objęte dyrektywą 2000/76/WE w sprawie spalania odpadów oraz do procesów spalania w silnikach spalinowych.

3 Dyrektywa 2001/80/WE dzieli duże obiekty energetycznego spalania paliw na trzy kategorie: ­ tzw. najnowsze obiekty, w odniesieniu do których wystąpiono po 26 listopada 2002 r. z wnioskiem o pozwolenie na budowę (a w przypadku braku procedury budowlanej – z wnioskiem na użytkowanie) niezależnie od daty ich uruchomienia i te, które uzyskały pozwolenie 1 lipca 1987 r. lub później i będą uruchomione po 27 listopada 2003 r. Dla tych obiektów ustanowiono około dwukrotnie ostrzejsze normy emisji niż w dyrektywie 88/609/EWG.

4 ­ tzw. nowe obiekty, które – podobnie jak to określono w dyrektywie 88/609 – uzyskały pozwolenie na budowę (lub na użytkowanie)1 lipca 1987 r. lub później oraz w odniesieniu do których wystąpiono przed 27 listopada 2002 r. z wnioskiem o pozwolenie na budowę (a w przypadku braku procedury budowlanej – z wnioskiem na użytkowanie) i które oddane zostały do użytkowania nie później niż 27 listopada 2003 r. Dla tych obiektów ustanowiono (głównie dla NOx), ostrzejsze normy emisji niż w dyrektywie 88/609/EWG. tzw. istniejące obiekty, które – podobnie jak to określono w dyrektywie 88/609 – uzyskały pozwolenie na budowę (lub na użytkowanie) przed 1 lipca 1987 r. Dla tych obiektów w dyrektywie ustanowiono podobne normy emisji jak dla obiektów nowych do osiągnięcia od lub (zależnie od zanieczyszczenia i mocy obiektu) lub zobowiązano ich operatorów do osiągnięcia istotnej redukcji emisji poprzez realizację tzw. krajowego planu redukcji emisji SO 2, NOx i pyłu, zwany dalej KPRE. Plan ten powinien być opracowany zgodnie z wytycznymi, które zostaną określone przez Komisję do

5 Obiekty istniejące, które ze względu na stan techniczny są przeznaczone do likwidacji mogą po przepracować max godzin (lecz nie dłużej niż do r.) bez obowiązku dostosowania się do wymagań dyrektywy. W takim przypadku operatorzy tych źródeł do 30 czerwca 2004 r. powinni złożyć deklarację o gotowości ich wyłączenia w odpowiednim czasie. Jako rozwiązanie alternatywne wobec stosowania norm emisji dla źródeł istniejących, dyrektywa dopuszcza realizację do 2008 r. i odpowiednio do 2016 r. KPRE z istniejących dużych źródeł spalania prowadzącego do tej samej redukcji emisji, która może być osiągnięta przez stosowanie norm emisji dla źródeł istniejących w 2000 r.

6 Normy emisji dyrektywy, jakie mają obowiązywać od 1 stycznia 2008 r. dla źródeł istniejących, są ostrzejsze od polskich, które będą obowiązywać od 2006 r: - dla paliw stałych: - SO 2 : w zakresie mocy źródła powyżej 300 MWt, - NOx: – w zakresie mocy źródła powyżej 500 MWt, - Pył: w całym zakresie mocy, - dla paliw ciekłych: - SO 2 : w zakresie mocy źródła powyżej 300 MWt, - NOx: – w całym zakresie mocy, - dla paliw gazowych: - NOx: – w całym zakresie mocy, Kolejne zaostrzenie wymagań emisji NOx dla istniejących źródeł opalanych paliwami stałymi zgodnie z dyrektywą 2001/80/WE ma nastąpić od 2016 r.

7 Normy emisji, jakie będą obowiązywały źródła nowe są ostrzejsze od polskich: - dla paliw stałych, źródła o mocy powyżej 500 MWt dla NOx (zaostrzenie od 2016 r) - dla paliw ciekłych, źródła o mocy powyżej 500 MWt dla NOx zaostrzenie od 2008 r - dla paliw gazowych, w całym zakresie mocy dla NOx od 2008 r. Normy emisji jakie będą obowiązywały źródła tzw. najnowsze w większości są około dwukrotnie ostrzejsze od tych, jakie będą obowiązywały źródła nowe. Istnieją także pewne różnice w wymaganiach dla turbin gazowych.

8 W dyrektywie 2001/80 dla obiektów, w których jest spalane paliwo stałe i normy emisji SO 2 nie mogą być osiągnięte ze względu na charakterystykę paliwa zastępczo w stosunku do standardów emisji istnieje możliwość dotrzymania tzw. stopnia odsiarczania (jest to stosunek ilości siarki, która w ciągu określonego czasu nie jest wprowadzana do powietrza z instalacji energetycznego spalania paliw, do ilości siarki zawartej w paliwie wprowadzonym do instalacji energetycznego spalania paliw i zużytym w tym samym czasie). W obecnie obowiązującym rozporządzeniu MŚ z dnia 30 lipca 2001 nie wprowadzono możliwości rozliczania się z emisji poprzez stopień odsiarczania.

9 Polskie przepisy dopuszczają pracę źródła emisji do 240 godzin w kalendarzowym roku bez ochronnych urządzeń odsiarczających. Nowa dyrektywa dopuszcza maksymalnie 120 godzin pracy na 12 miesięcy przy zakłóceniach pracy urządzeń ochronnych. Dyrektywa 88/609 wymagała prowadzenia ciągłych pomiarów dla każdego nowego źródła emisji o mocy powyżej 300 MWt. Podobny wymóg zapisany jest w polskich przepisach z terminem obowiązywania od początku 2001 r, lecz dotyczy wszystkich źródeł (istniejących i nowych), lub grup źródeł o mocy powyżej 300 MWt odprowadzających spaliny wspólnym emitorem. W dyrektywie 2001/80 wymóg prowadzenia ciągłych pomiarów dotyczy wszystkich źródeł o mocy powyżej 100 MWt, przy czym dla źródeł najnowszych w terminie od r. a dla źródeł istniejących i nowych w terminie od r.

10 W związku z wdrożeniem dyrektywy 2001/80 w Polsce może okazać się konieczne między innymi: w terminie do r. podjęcie decyzji[1] o wycofaniu kotłów z eksploatacji po godzinach pracy licząc od 1 stycznia 2008 r. (lecz nie później niż do końca 2015 r.), które nie będą zobowiązane do spełnienia wymagań ograniczenia emisji określonych w dyrektywie,[1] dla obiektów istniejących opalanych paliwami stałymi o mocy powyżej 300 MWt budowa instalacji wysoko-skutecznego odsiarczania spalin do 2007 r.

11 dla obiektów istniejących opalanych paliwami stałymi o mocy powyżej 500 MWt zmodernizowanie instalacji pierwotnych do redukcji emisji NOx do 2007 r., a następnie do budowy w tych źródłach, które pozostaną w eksploatacji po 2015 r. dodatkowo katalitycznego (lub w niektórych przypadkach niekatalitycznego) odazotowania spalin. Z konieczności spełnienia części tych wymogów mogłyby być wyłączone obiekty pracujące szczytowo, dla obiektów nowych o mocy powyżej 100 MWt opalanych paliwami stałymi, które zostaną uruchomione po zastosowanie wysokoskutecznego odsiarczania i odpylania spalin, a także odazotowania spalin metodami pierwotnymi i katalitycznymi lub zastosowanie kotłów fluidalnych z niekatalitycznym odazotowaniem spalin,

12 Ponadto należy także zwrócić uwagę na konieczność zastosowania dla obiektów istniejących opalanych paliwami stałymi w całym zakresie mocy wysoko- skutecznego odpylania spalin (głębsza niż zakładano dotychczas modernizacja lub wymiana odpylaczy do 2007 r.), budowę dla obiektów opalanych paliwami ciekłymi i gazowymi odpowiednio skutecznych metod redukcji emisji NOx oraz wyposażenie obiektów o mocy powyżej 100 MWt w systemy ciągłego monitoringu emisji do powietrza.

13 Wprowadzenie dyrektywy do polskiego ustawodawstwa związane będzie z dokonaniem dość zasadniczych zmian w ustawie POŚ oraz z koniecznością wydania przepisów wykonawczych. Zmiany będą musiały być dokonane głównie w przepisach dotyczących przeciwdziałania zanieczyszczeniom (POŚ Tytuł III – Przeciwdziałanie zanieczyszczeniom) oraz mających za przedmiot funkcjonowanie środków finansowo- prawnych (POŚ - Tytuł V – Środki finansowo-prawne), jeśli zostanie wybrana opcja KPRE. Zakładając, że taka decyzja zostanie podjęta, opracowanie instrumentów i mechanizmów prawnych wdrożenia celów KPRE, w tym prawdopodobnie instytucji handlu emisjami, będzie przedsięwzięciem niezwykle skomplikowanym wydaje się jednak, że niezbędnym.

14 W chwili obecnej brak jest przykładów wdrażania KPRE, nawet w postaci projektów, przez państwa członkowskie UE. Niezależnie od tego, podstawowym instrumentem wdrażania Dyrektywy 2001/80/WE będą pozwolenia zintegrowane, gdyż zgodnie z Aneksem I pkt 2 do Dyrektywy 96/61/UE z 24 września 1996 r. w sprawie zintegrowanego zapobiegania i ograniczania zanieczyszczeń źródła energetycznego spalania paliw, w których moc cieplna wprowadzana do paleniska w paliwie przekracza 50 MW t (t.j. mocy odpowiadającej zakresowi stosowania Dyrektywy 2001/80/WE) są objęte jej wymaganiami, w tym obowiązkiem uzyskania pozwolenia zintegrowanego przez operatorów tych źródeł na prowadzenia działalności.