GLOBALNY KRYZYS FINANSOWY Materiały wykładowe

Źródła i mechanizm współczesnego kryzysu finansowego 2008-2009

Globalna ekonomia RYNKI FINANSOWE Gospodarka materialna RYNKI DÓBR I USŁUG; RYNKI CZYNNIKÓW PROD. Gospodarka wirtualna RYNKI FINANSOWE

Zawał na Wall Street - pada piramida finansowa wszechczasów i wiara w neoliberalną wizję kapitalizmu 15.IX.2008 r. Bankrutuje 158 letni BI Lehman Brothers, Merrill Lynch wchłonięty przez detaliczny Bank of America, BI Bear Stearns w III.2008 r. przejmuje konkurencja, Goldman Sachs i Morgan Stanley – dobrowolnie pod nadzór Fed.

Banki inwestycyjne z Wall Street Nie przyjmują depozytów Nie udzielają kredytów Obsługują korporacje, państwa, instytucje finansowe Doradzają przy wielkich inwestycjach, fuzjach Gromadzą kapitał na ich realizację Handlują instrumentami finansowymi: akcje obligacje bony skarbowe waluty derywaty (pochodna innego dobra, np. kredytu).

Przyczyny globalnego kryzysu gospodarczego Od zakończenia „zimnej wojny” długi okres luźnej polityki pieniężnej; 2. Niskie stopy procentowe zachęcały do wprowadzania innowacji finansowych. BC nie reagowały jednoczesnym wdrażaniem odpowiednich regulacji; 3. Powstanie bąbli spekulacyjnych: IT, rynek nieruchomości, rynki surowcowe; 4. Funding gaps (różnica pomiędzy przyrostem kredytów i depozytów w sektorze bankowym)

Źródła i mechanizm współczesnego kryzysu finansowego, 2008 r. Nadpłynność informacji, zleceń, błyskawiczny obieg M; Przeintegrowanie rynków finansowych; Łatwość komunikacji, sprzężeń; Deficyt demokracji – władza technokratów; Zapaść tzw. sekurytyzacji - systemu gospodarowania ryzykiem; Chciwość bankierów z Wall Street; Boom internetowy, boom budowlany; Brak modelu określającego relacje między państwem a rynkiem w dobie globalizacji; Polityka deregulacyjna Billa Clintona → „casino economy”; Miękka polityka Fed.; Opóźnione, nieskoordynowane, doraźne reakcje państw w zakresie kontrcyklicznych działań.

Podstawowe stopy procentowe Fed i EBC 2001-2004 2,0 1,25 1,0 Od X.2002 r. – 1,25 % Od VI.2003 r. – 1 % Od VI. 2004 r. podwyżki – 1,25 %, ….

Źródła kryzysu finansowego w USA - hossa i derywaty Hossa nieruchomości; Banki detaliczne na wielka skalę udzielają kredytów; By móc udzielać kolejnych, pozbywają się poprzednich kredytów; → BI z Wall Street: dzielą udzielone pożyczki pakują w instrumenty pochodne (CDO) derywaty sprzedają inwestorom; W l. 2000-2006 nominalna wartość corocznych emisji CDO wzrastała 12-krotnie; Największa pakownia kredytów - Lehman Brothers.

- chciwość, subprime i zapaść sekurytyzacji Źródła kryzysu finansowego w USA Kredytowa „mielonka” → pozbywa BD obciążeń z własnych ksiąg; BI i inni inwestorzy - zwiększone zyski; W 2006 r. – koniec wiarygodnych kredytobiorców; Bankierzy kuszą domami osoby bez zdolności kredytowej; 2006-2007 - tzw. subprime (kredyty „prawie pierwszorzędne”) – 60% udzielonych pożyczek hipotecznych; BI „mielą i pakują” subprime, sprzedając je/derywaty jako pierwszorzędną pożyczkę. Derywaty, pomyślane jako sposób na rozproszenie ryzyka, posłużyły do rozpylenia pewnych strat po całym systemie finansowym

Subprime Zobowiązanie bezdomnego do spłaty kredytu → rosnące zyski; Podpis kredytobiorcy = „aktywo” banku; Bank może udzielać kolejnych kredytów na zakup kolejnych nieruchomości → ↑cena; Popyt bezdomnego nie miał odpowiednika w sile jego podaży.

- derywaty od derywatów i zapaść sekurytyzacji Źródła kryzysu finansowego w USA Derywaty od derywatów (CDS) – ubezpieczenia na wypadek, gdyby dany derywat kredytowy miał okazać się bezwartościowy; Największy emitent CDS – koncern AIG; Agencje ratingowe zawyżają wartość nowych instrumentów; Bańka spekulacyjna na rynku nieruchomości pęka, ceny domów gwałtownie spadają; Ludzie nie spłacają kredytów nie dlatego, że ich domy potaniały, ale dlatego, że pieniądz podrożał – stopy procentowe wzrosły.

Skutki restrykcyjnej polityki pieniężnej Fed - od połowy 2004 r. – VI Skutki restrykcyjnej polityki pieniężnej Fed - od połowy 2004 r. – VI.2006 r. Wzrost stóp procentowych i kosztu kapitału Niewypłacalność milionów Amerykanów – klientów „prawie pierwszorzędnych”; Drastyczny spadek cen nieruchomości; Bezdomni kredytobiorcy żyli jednak w nadziei, że jeśli nie będą mogli spłacać kredytów, przekraczających wartość ich własnej podaży, to „najwyżej” sprzedadzą domy, które kupili, mimo że ich nie potrzebowali; Instytucje finansowe – pełne portfele papierów-derywatów, o spadającej, nieokreślonej wartości (cząstki różnych kredytów); Wstrzymanie pożyczek międzybankowych; Pierwsza panika; → Od połowy 2007 r. BC pompują setki mld $ i euro, by uchronić giełdy przed utratą płynności.

- delewarowanie, bez ujawniania strat, 2007-IX.2008 Mechanizm kryzysu finansowego w USA Hossa → lewar finansowy - pożyczanie gigantycznych sum, by w ryzykownych transakcjach zarobić jeszcze więcej, a potem szybko zwrócić pożyczkę, zachowując różnicę; Pęka bańka → BI zostają z bezwartościowymi derywatami i ogromnymi długami zaciągniętymi na ich zakup; Delewarowanie: Część BI - sprzedaje duże pakiety udziałów funduszom państwowym z Chin, Singapuru, Abu Dhabi → kapitał w miejsce gigantycznych odpisów; Część BI - spekuluje dalej – pieniędzmi pożyczonymi od Fed w nadziei, że zdążą odrobić straty przed następnym terminem raportów kwartalnych

- rozlanie kryzysu subprime na cały system finansowy Mechanizm kryzysu finansowego w USA IX. 2008 r. – nacjonalizacja Freddie Mac i Fannie Mae - agencji kredytowych, gwarantujących pośrednio 80% pożyczek hipotecznych (potencjalne zobowiązania 5 bln $); Po bankructwie Lehman Brothers, Fed przejmuje AIG, ubezpieczyciela, który podpisał tak wiele CDS, że jego upadek uruchomiłby lawinę wyprzedaży banków → krach giełdy ≈ 1929 r.

Globalny kryzys finansowy 2008 ma standardowy przebieg, zgodny z typowym schematem paniki. Niestandardowe są tylko jego zasięg i głębia.

Studium paniki czyli mechanizm kryzysu finansowego 1/2 + ↑podaż pieniądza łatwy kredyt Irracjonalny ↑ cen niektórych aktywów (nieruchomości) System finansowy: skomplikowany, mało przejrzysty Korekta cen ↓ Kto, ile stracił ? ↑ niespłacone kredyty psychologia spowolnienie obiegu pieniężnego Złe zarządzanie ryzykiem blokada aktywności

Przy braku gotówki, sprzedają swoje aktywa: obligacje, akcje, waluty Studium paniki 2/2 Banki i fundusze inwestycyjne (spekulacyjne) spłacają swoje zobowiązania przez zaciąganie kolejnych Przy braku gotówki, sprzedają swoje aktywa: obligacje, akcje, waluty Korekta cen ↓ tych aktywów Coraz więcej trzeba sprzedać aktywów, by uzyskać określoną ilość pieniędzy Deflacja cen aktywów kryzys na rynkach finansowych

Skutki globalnego kryzysu finansowego

Dopóki płynność rynków finansowych jest blokowana przez bilionowe wierzytelności, a brak wzajemnego zaufania instytucji finansowych paraliżuje ich aktywność, globalny kryzys finansowy będzie trwał; Przeżywamy obecnie najpoważniejszy kryzys finansowo- gospodarczy po II wojnie światowej w l.30. gospodarka USA skurczyła się o 30 proc. recesja 2009 r. → spadek światowego PKB o 2-3 proc.

Skutki globalnego kryzysu finansowego 1/3 Spowolnienie wzrostu gospodarczego, recesje, (globalna recesja 2009); Olbrzymie wahania indeksów; Wzrost bezrobocia; Spadek cen i płac; Upadłości wielu instytucji finansowych i firm, (przetrwają: Bank of America, JP Morgan Chase); Przejęcia i konsolidacje; Brak zaufania wśród banków – nie pożyczają pieniędzy → BC tną stopy procentowe → ludzie wolą gotówkę niż lokaty - „pułapka płynności”;

Skutki globalnego kryzysu finansowego 2/3 Spadek popytu na surowce energetyczne i ich cen, Spadek popytu na żywność; Szansa na ekspansje polskich firm; Wzrost oprocentowania kredytów i depozytów, zaostrzenie procedur; Spadek dostępności do kredytów: mniej pożyczek dla firm, mniej kredytów samochodowych, mniej kredytów studenckich, mniej kart kredytowych;

Skutki globalnego kryzysu finansowego 3/3 Akcje ratowania rynków → wzrost zadłużenia rządów; „Prawie pierwszorzędni” kredytobiorcy - uwolnieni od pożyczek; Państwo - uzależnione od życia na kredyt u Rosji, Chin i „petroreżimów” znad Zatoki Perskiej; Gorsze wyniki firm, eksporterów; Emeryci, którzy przejdą na emeryturę za kilka lat.

Plany ratowania gospodarki światowej przed globalnym kryzysem gospodarczym 1/2 Stworzenie globalnego, przejrzystego systemu wczesnego ostrzegania przed kryzysami finansowymi; Globalna, interdyscyplinarna, antyrecesyjna reakcja, Przejmowanie przez państwo „toksycznych” aktywów → odblokowanie obiegu finansowego, Wykupywanie długów zagrożonych instytucji przez rządy, największe banki, Fed i EBC lub ich nacjonalizacja, Obniżki stóp procentowych przez BC →↑ podaży pieniądza;

BC radykalnie tną podstawowe stopy procentowe, 04.12.2008 r. - -3 2,5 -1,75 -2,75 2 18 2,5 2 2 Islandia Strefa euro Szwecja W. Brytania 18 2 -0,75 2,25 13 2 -0,2 -0,25 Rosja Kanada 0,3 5,75 -1 -1,75 Japonia Polska 1 1 USA -1,9 Szwajcaria 2,5 -0,75 5,58 11 Chiny 0,75 Węgry Czechy -3 13,75 -0,5 -1,5 Zmiana od IX.2008 r. Obecna stopa %, 04.XII.2008 r. 4,25 3,25 7,5 Brazylia Australia 1 Słowacja Indie

Plany ratowania gospodarki światowej przed globalnym kryzysem gospodarczym 2/2 Zagwarantowanie przez rządy spłacalności najbezpieczniejszych obligacji; Linie kredytowe dla krajów rozwijających się; Konieczny superfundusz (USA, UE) Dotychczas przeciętny kryzys finansowy wymagał dokapitalizowania banków środkami ok. 8% PKB danego kraju Troubled Assets Relief Program – 700 mld $, 5% PKB USA – plan odkupienia szkodliwych derywatów; Zmiana prawa → zmuszenie banków komercyjnych (BK) do szybkiej restrukturyzacji długów (zamiany długów na akcje).