Wstęp do filozofii Wykład nr 1 O filozofii

Etymologia gr. fileo, filein – kochać, miłować, pragnąć, przyjaźnić się, gr. sofia – mądrość, wiedza

Interpretacje etymologii 1. Interpretacja przypisywana Pitagorasowi (Diogenes Laertios): ”żaden człowiek nie jest mądry, mądry jest tylko bóg”. 2. Interpretacja Platona (Uczta 203-204, Sokrates – Diotyme: mit o Erosie): „pośrodku jest pomiędzy mądrością a głupotą”. 3. Interpretacja filologiczna (por. K. Albert, O Platońskim pojęciu filozofii): analogia między filo-sofos a złożeniami: filo-sitos (miłośnik jedzenia, obżartuch), fil-ippos (miłośnik i posiadacz koni).

Sytuacja mądrości 1. Pożądana a nieosiągalna. 3. Pożądana i osiągalna, bliska. 2. Interpretacja pośrednia: głupiec – nie ma mądrości i nie wie o tym; Filozof – jw., ale wie o tym i zbliża się do niej.

Koncepcje mądrości 1. Koncepcja biblijna (hebrajska): mądrość jako pewna postawa życiowa – zaufanie i posłuszeństwo Bogu („Bojaźń Boża – zaiste mądrością”). Słuch. 2. Koncepcja grecka: mądrość jako dogłębna wiedza o całości rzeczywistości w świetle jej pierwszych zasad i ostatecznych przyczyn. 3. Koncepcja rzymska: mądrość jako sztuka życia szczęśliwego (życia w dobrze zorganizowanym państwie, a także korzystającego z wynalazków technicznych). Dotyk i smak.

2. Arystoteles (Metafizyka 982 a) wiedza „godna wyboru dla niej samej” (ideał theoria związany pierwotnie ze wzrokiem), rozumowa (nie zmysłowa, bo dotycząca tego, co najgłębsze, niezmienne i trudno poznawalne), o wszystkim (nie o szczegółach), zwł. o (ostatecznych) przyczynach.

Geneza filozofii Zachodu VII/VI w. przed Chr. stopniowa racjonalizacja mitu (funkcje egzyst.) i uteoretycznienie umiejętności praktycznych; rozwiązywanie problemów w oparciu o doświadczenie i rozumowanie (naturalne władze poznawcze człowieka); Pytanie o arche – początek, zasada, pratworzywo

Specyfika (definicja?) filozofii Różnie pojmowalna Dotyczy spraw najbardziej podstawowych: ostatecznych zasad i przyczyn, sztuki życia Bardziej poszukiwanie niż zamknięty system wiedzy Dzieło naturalne (nie objawione), raczej rozumu (nie zmysłów, nie intuicji)

Specyfika filozofii (2) ogólność (ale logika i OTW) ostateczność (ale wielu filozofów współczesnych unika ostatecznych wyjaśnień) konieczność twierdzeń (ale logika) inny aspekt (jaki?: istnienie, istota) metaprzedmiotowość (ale metanauki) krytycyzm (ale racjonalność)

Źródła filozofii (K. Jaspers) zdziwienie (starożytność, metafizyka) wątpienie (nowożytność, epistemologia – Kartezjusz, filozofia podmiotu) wstrząs, świadomość naszej kruchości i tzw. sytuacji granicznych (starożytność: filozofia jako sztuka życia i umierania, poszukiwanie zbawienia; współczesność – egzystencjalizm)

Dyscypliny filozofii Metafizyka (ontologia) – teoria bytu Epistemologia – teoria poznania Aksjologia – teoria wartości: etyka – dobro moralne, estetyka – piękno itp. Dyscypliny specyficzne: filozofia człowieka, języka, kultury, nauki, religii etc. Dyscypliny pomocnicze (hf, l, mn, p, mfia)

Koncepcje (typy) filozofii Filozofia autonomiczna – niezależna od nauki, religii i sztuki – f. klasyczna: oparta na rozumie (własny przedmiot i metoda) Filozofia powiązana z religią lub sztuką – f. egzystencjalna (irracjonalizująca): oparta na przeżyciach Filozofia powiązana z nauką

Filozofie „naukowe” (FN) F. powiązana z naukami przyrodniczymi – f. pozytywistyczna lub postpoz: synteza (lub analiza) wiedzy przyrodniczej wg wiodącej idei (np. rozwoju) F. ... z n. formalnymi – f. neopozytywistyczna: analiza języka (logiki) nauki ... humanistycznymi – f. hermeneutyczna lub f. lingwistyczna

Filozofia analityczna Związki z FN: (a) przyrodoznawstwo – wzorzec wiedzy; (b) język – przedmiot lub narzędzie badań; (c) język idealny (formalny – logika) lub potoczny (językoznawstwo); (d) akcent na precyzję, krytycyzm i argumentację. Dziś – powrót FK, ale w kontekście jw., zwł. (d)

Inna typologia filozofia systematyczno-wyjaśniająca filozofia opisująco-analityczna filozofia egzystencjalno-wyrażająca

F S-W Rzeczywistość naturalizm, supranaturalizm/platonizm, perypatetyzm (arystotelizm, złoty środek)

F O-A Poznanie sceptycyzm, transcendentalizm

F E-W Człowiek Antropocentryzm - aksjocentryzm; Pesymizm - optymizm