Zespół nadpobudliwości psychoruchowej ADHD. Praca z uczniem nadpobudliwym.

  Przyczyną wielu trudnych wychowawczo zachowań ucznia na terenie szkoły są często różnorodne formy nadpobudliwości psychoruchowej, w tym też tzw. Zespół ADHD.Terminem „trudności wychowawcze” określa się najczęściej zaburzenia zachowania się dziecka. Są to nieprawidłowości w zachowaniu, przejawiające się w takich sposobach zachowania się dziecka, które są uporczywe i niepoddające się zwykłym oddziaływaniom wychowawczym.   Pojęcie „trudności wychowawcze” jest zamiennie używane z takimi pojęciami, jak np. „nieprzystosowanie” czy „niedostosowanie” społeczne.   Dzieci sprawiające trudności wychowawcze mogą być z jednej strony złośliwe, agresywne, lekceważące swoje obowiązki lub- z drugiej strony nieśmiałe, przewrażliwione, lękliwe, wycofujące się z kontakt ó w z innymi.

  Dziecko może odbiegać swoim zachowaniem od rówieśników;   a) w sferze fizycznej, na skutek np.: defektów narządów zmysłowych ( wzroku, słuchu ), zaburzeń psychosomatycznych ( epilepsja) czy innych schorzeń;   b) w sferze umysłowej, np. zaburzenia mowy czy obniżony poziom sprawności intelektualnych;   c) w sferze emocjonalnej, np.: nieumiejętność wyrażania uczuć;   d) w sferze społecznej, np.: zaburzenia w przystosowaniu się do środowiska, zaburzenia w kontaktach z innymi, zachowania przestępcze.

  Objawy ADHD muszą być co najmniej przez sześć miesięcy obserwowalne w szkole i w domu dziecka, aby m ó c zdiagnozować ten zesp ó ł chorobowy.   Diagnoza ADHD rozpoczyna się od diagnozy wykonanej przez następujące osoby: pediatra, neurolog, laryngolog, okulista, psychiatra dziecięcy. Ta wstępna diagnoza ma na celu wykluczenie chor ó b somatycznych.   Kolejny etap to diagnoza funkcjonalna ( ocena intelektu, emocji, funkcjonowania społecznego).   W jej ustaleniu biorą udział: pedagog szkolny, psycholog z Poradni Psychologiczno- Pedagogicznej, nauczyciele uczący dziecko. Warunki diagnozowania Zespołu ADHD: 1) pierwsze przejawy zaburzeń zachowania muszą pojawić się przed 7 rokiem życia, 2) przejawy zachowań muszą mieć charakter całościowy   ( widoczny w wielu sytuacjach), relacje tylko rodzic ó w mogą okazać się niewystarczające, objawy nie wynikają z zaburzeń rozwojowych

 Objawy zespołu nadpobudliwości psychoruchowej układają się w trzy grupy: 1. Zaburzenia koncentracji uwagi. 2. Nadmierna aktywność ruchowa ( nadruchliwość). 3. Impulsywność. Ad.1 W zakresie zaburzeń koncentracji uwagi uczeń: - nie potrafi skoncentrować się na szczegółach, obejmuje ogół, ma trudności z analizą matematyczną, nie jest w stanie pisać krok po kroku opowiadania itp., - ma trudności z utrzymaniem uwagi na zadaniach lub czynnościach związanych z zabawą i grą, - często wydaje się nie słyszeć, co do niego zostało powiedziane ( słucha, ale nie słyszy), - nie może dużo zapamiętać ( tylko ok. 25 % informacji), - szybko traci zainteresowanie czynnością wykonywaną - ma trudności z organizowaniem sobie pracy czy zabawy, - nie lubi zajęć wymagających wysiłku intelektualnego, - często gubi rzeczy niezbędne do pracy -nie radzi sobie w grach zespołowych, bo zapomina reguły gry, - ma wysoki poziom intelektualny, ale poleceń nie wykonuje, nie odrabia zadań.

  Ad.2 W zakresie zaburzeń związanych z nadruchliwością uczeń: - wykonuje zbędne ruchy, ma tzw. tiki ( np. bawi się drobnymi rzeczami; ciągle manipuluje rzeczami- przekłada, odkłada, ogląda, chowa, wyjmuje itd.), - przemieszcza się po sali, biega po klasie, tupie w trakcie zajęć, chodzi od ławki do ławki, wybiega na korytarz   - śpi mało albo wcale, chodzi w nocy po domu, nie dając spać innym domownikom, -jest gadatliwy, krzyczy ( jest to formą rozładowania napięcia), - jego ruchy są niepłynne, wyglądają jak „szarpanie”, są mało precyzyjne, np. strąca przedmioty, plączą mu się nogi, ciągle kogoś szturcha, - wierci się na krześle.

  Ad. 3 W zakresie impulsywności uczeń:   - wyrywa się z odpowiedzią nieproszony i mówi często nie na temat, bo nie słucha,   - przerywa innym wypowiedź, nie może się doczekać swojej kolejki,   - pokazuje złość, bunt („wybucha”). W sferze emocjonalnej Zespół ADHD częściej stwierdza się u chłopców, bo chłopcy są impulsywni, nadruchliwi.   Natomiast dziewczynki częściej mają problem z koncentracją uwagi, co z kolei jest trudniejsze do zdiagnozowania.

 Ze względu na różnorodność możliwych objawów występujących w zespole ADHD wyszczególnia się różne typy tego zespołu.  1. Typ nasilony- z pełnymi trzema rodzajami objawów  ( w zakresie zaburzeń koncentracji uwagi, impulsywności i nadruchliwości). Trudno jest z takim dzieckiem pracować, a jeszcze trudniej kompensować zaburzenia. i nadruchliwości). Trudno jest z takim dzieckiem pracować, a jeszcze trudniej kompensować zaburzenia.  2. Typ z przewagą zaburzeń koncentracji uwagi  ( częściej u dziewczynek). Jest trudny do zdiagnozowania.  3. Typ z przewagą zaburzeń w sferze nadruchliwości. Dominuje u chłopców. Można go częściowo kompensować. 

  Praca z dzieckiem nadpobudliwym musi angażować rodzic ó w, żeby nastąpiły jej efekty. Istotnym elementem budowania strategii postępowania z uczniem nadpobudliwym zar ó wno w procesie nauczania jak i wychowania w domu są: zasady, polecenia,konsekwencje. Planując pracę z nim należy pamiętać o dwu zasadach: 1) Objawy ADHD nie są winą dziecka, rodzic ó w lub nauczycieli; 2) Objawy ADHD trwają latami. Nie można żadnymi terapeutycznymi metodami doprowadzić do ich zniknięcia a jedynie do lepszego funkcjonowania dziecka mimo ich obecności. Dziecko powinno być objęte terapią w poradni. Najbardziej wskazana byłaby terapia rodzinna, gdyż cała rodzina jest dotknięta objawami chorobowymi dziecka.

  Pomoc w szkole: 1) Należy skracać zadania, dzielić je na krótkie polecenia 2) Dziecko z ADHD należy posadzić blisko biurka, kontrolować i wydatkować jego energię ( np. kazać mu coś przynieść, wytrzeć tablicę, zmoczyć ściereczkę itd.). 3) Zadawać mu mniej prac domowych, bo w domu może być zupełnie inaczej organizowana praca z tym dzieckiem, inne podejście rodziców. 4) Zadania dla tego dziecka powinny być krótkie, ciekawe, ilustrowane. ( rysunki, wierszyki, symbole, karteczki przypominające o czymś). 5) Instrukcje dla dziecka należy powtarzać kilkakrotnie i kazać jemu powtórzyć. 6) Zaznaczać ważność pewnych zdań przez zastukanie palcem w ławkę, zaklaskanie czy inny gest.

7) Chwalić, gdy dziecko wykona coś dobrze ) Wzmacniać przejawy pożądanych zachowań. 9) Stosować zrozumiałe dla dziecka reguły i zasady pracy. 10) Nie odraczać kar, interweniować od razu. Stosować zrozumiały, konsekwentny system kar - - i nagr ó d. 11) Uczeń taki powinien siedzieć daleko od okna, od drzwi ( w środkowym rzędzie), aby wyeliminować wszelkie bodźce. 12) Należy zminimalizować ilość przedmiot ó w na ławce( r ó wnież w celu ograniczenia bodźc ó w). Na ławce nie powinny znajdować się żadne przedmioty

„ Zadania rodzic ó w w pracy z dzieckiem Rodzice powinni: 1) umożliwić dziecku wydatkowanie energii przez wybieganie, skoki, biegi ( min. 60 minut dziennie). Ma to na celu rozluźnianie napięcia mięśniowego; 2) rozr ó żniać rzeczy ważne od mniej ważnych i pilnować ich wykonania, wydawać kr ó tkie, cząstkowe polecenia, 3) ułożyć dziecku plan dnia; 3) ułożyć dziecku plan dnia; 4)eliminować pośpiech szczeg ó lnie rano ( dopilnować, aby dziecko wcześniej wstało i spokojnie mogło wykonać wszystkie zadania); 5) rozstrzygać konflikty, gdy uspokoi się zar ó wno dziecko jak i rodzic; 6) niczego nie wymuszać na dziecku, nie łamać jego woli; 7) akceptować dziecko, ale nie jego złe zachowania; nie atakować charakteru dziecka tylko jego zachowanie. 4)eliminować pośpiech szczeg ó lnie rano ( dopilnować, aby dziecko wcześniej wstało i spokojnie mogło wykonać wszystkie zadania); 5) rozstrzygać konflikty, gdy uspokoi się zar ó wno dziecko jak i rodzic; 6) niczego nie wymuszać na dziecku, nie łamać jego woli; 7) akceptować dziecko, ale nie jego złe zachowania; nie atakować charakteru dziecka tylko jego zachowanie.

Zamiast kar należy: - wskazać pomocną metodę, możliwość jakiegoś działania, - określić jasno oczekiwania wobec dziecka, podsuwać mu alternatywne rozwiązania. Jak widać, praca z uczniem nadpobudliwym psychoruchowo winna mieć charakter bezpośredni- oddziaływanie na samego ucznia, jak i charakter pośredni- oddziaływanie na jego środowisko szkolne i rodzinne. Wówczas dopiero jej efekty będą pełniejsze. Dziękuję za uwagę. Dziękuję za uwagę. Opracowała; Elżbieta Komorek