Kształcenie specjalne

Nowe tendencje związane z edukacją uczniów posiadających orzeczenie do kształcenia specjalnego Szkolnictwo wysoko specjalistyczne - placówki kształcenia specjalnego; Szkolnictwo integracyjne (oddziały, klasy i szkoły integracyjne) – forma planowego i świadomego integrowania uczniów przy wsparciu specjalistów; Edukacja włączająca – organizacja kształcenia specjalnego oparta na nowym modelu doskonalenia zawodowego nauczycieli

Nowe wyzwania przed: - uczelniami wyższymi ; - placówkami doskonalenia nauczycieli; - poradniami psychologiczno-pedagogicznymi ; - organami prowadzącymi; - organami sprawującymi nadzór pedagogiczny, - komisjami egzaminacyjnymi; - przedszkolami, szkołami, placówkami; - organizacjami pozarządowymi,

Leksykon pojęć

Ważne pojęcia Kształcenie specjalne; Orzeczenie ; Opinia; Wczesne wspomaganie rozwoju; Zajęcia rewalidacyjne; Zajęcia rewalidacyjno-wychowawcze; Przedłużenie etapu edukacyjnego.

Art. 71b ustawy o systemie oświaty Kształceniem specjalnym obejmuje się dzieci i młodzież z zaburzeniami i odchyleniami rozwojowymi, wymagające stosowania specjalnej organizacji nauki i metod pracy.

Odchylenia rozwojowe dodatnie ujemne Szczególne uzdolnienia i talenty ujemne Ograniczenia rozwoju fizycznego i psychicznego

Odchylenia (opóźnienia) rozwojowe Są to indywidualne opóźnienia rozwoju w stosunku do ustalonych norm, nie będące jednak zaburzeniami z uwagi na niewielkie nasilenie objawów, ograniczony zakres i czas trwania. Opóźnienie rozwoju: WR < WŻ : wiek rozwoju niższy niż wiek życia. Rozwój nieharmonijny: gdy poszczególne sfery rozwijają się w innym tempie, np. gdy stwierdzamy opóźnienie rozwoju np. czynności ruchowych i percepcji wzrokowej podczas gdy pozostałe czynności rozwijają się w tempie odpowiednim do wieku życia : WR <= WŻ. Opóźnienia parcjalne: dotyczą nieco szerszego wycinka obserwowanego zjawiska, np. motoryki dużej i małej, wszystkich funkcji percepcji słuchowej Zaburzenia fragmentaryczne - zakres zaburzeń jest mniejszy i dotyczy wybranych sfer np. dotyczy tylko motoryki małej.

Opinia Dokument wydawany przez poradnie psychologiczne, publiczne, niepubliczne, specjalistyczne w określonej sprawie ( zgodnie z SIO). Opinia poza danymi ucznia zawiera ocenę aktualnego rozwoju ucznia oparta o wyniki badań psychologicznych i pedagogicznych, czasem także logopedycznych, oraz odpowiadające im zalecane formy pomocy psychologiczno - pedagogicznej . Zalecenia w obrębie poszczególnych form pomocy skierowane do szkoły, nauczycieli, dziecka i rodziców. Szczególnym przypadkiem jest opinia o potrzebie wczesnego wspomagania rozwoju - jedyna wydawana przez zespół orzekający dla dzieci nie objętych jeszcze nauczaniem w szkole.

Zaburzenia w rozwoju Nieprawidłowy rozwój w jednej lub więcej sferach o zróżnicowanym nasileniu - od lekkiego poprzez umiarkowany i znaczny do głębokiego. Niepełnosprawność.

Uczeń niepełnosprawny W rozumieniu przepisów prawa oświatowego - to uczeń posiadający orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego wydane przez zespół orzekający działający w publicznej poradni psychologiczno-pedagogicznej, w której rejonie działania znajduje się placówka, do której uczęszcza dziecko

Orzecznictwo –Zespoły Orzekające wydają Opinie o potrzebie wczesnego wspomagania rozwoju dziecka, orzeczenia o potrzebie kształcenia specjalnego. orzeczenia o potrzebie indywidualnego nauczania, a także o potrzebie zajęć rewalidacyjno – wychowawczych. Orzeczenia - Rodzaje orzeczeń; - orzeczenia o potrzebie indywidualnego obowiązkowego rocznego przygotowania przedszkolnego dla dzieci, których stan zdrowia uniemożliwia lub znacznie utrudnia uczęszczanie do przedszkola lub oddziału przedszkolnego zorganizowanego w szkole podstawowej

Orzeczenia o braku potrzeby…….. orzeczenia o potrzebie indywidualnego nauczania dla dzieci i młodzieży, których stan zdrowia uniemożliwia lub znacznie utrudnia uczęszczanie do szkoły, orzeczenia o potrzebie zajęć rewalidacyjno-wychowawczych orzeczenia o potrzebie kształcenia specjalnego Orzeczenia o braku potrzeby……..

Odróżnienie wczesnego wspomagania rozwoju dziecka od kształcenia specjalnego Odróżnienie wczesnego wspomagania rozwoju dziecka od kształcenia specjalnego jest istotnym czynnikiem racjonalnego udzielania wsparcia dziecku i jego rodzinie: - są to formy niezależne, - istotne znaczenie ma wiek dziecka i moment rozpoznania niepełnosprawności

Efektywność systemu kształcenia specjalnego Jednym z podstawowych elementów systemu kształcenia specjalnego jest stworzenie możliwości jak najwcześniejszego diagnozowania niepełnosprawności i wczesne wspomaganie rozwoju dziecka . Opinie o potrzebie wczesnego wspomagania rozwoju dziecka od chwili wykrycia niepełnosprawności do podjęcia nauki w szkole. Opinie te wydawane są nie tylko przez zespoły orzekające działające w publicznych poradniach psychologiczno-pedagogicznych ale również przez niepubliczne poradnie specjalistyczne – posiadające określone w tym zakresie uprawnienia )

Zajęcia rewalidacyjno-wychowawcze Za spełnianie obowiązku szkolnego rozumie się też udział dzieci z głębokim upośledzeniem umysłowym w zajęciach rewalidacyjno-wychowawczych organizowanych w grupie lub w indywidualnych zajęciach rewalidacyjno-wychowawczych.

Kształcenie specjalne Definiowane jest jako stosowanie (wobec wcześniej określonych uczniów ) specjalnej organizacji nauki oraz form i metod pracy, czyli: - zatrudnienie specjalistów; stosowanie form i metod pracy dostosowanych do możliwości i potrzeb dziecka; dostosowanie programu nauczania do potrzeb i możliwości poznawczych dziecka; indywidualizowanie procesu edukacyjnego, w tym pracy domowej oraz oceny postępów uczniów; stosowanie odpowiednich pomocy i środków dydaktycznych; dostosowanie sprzętów i pomieszczeń; zorganizowanie dojazdu dziecka do szkoły;

Art. 71b ust. 1 ustawy z dnia 7 września 1991r. o systemie oświaty Kształcenie to może być prowadzone w formie nauki w szkołach ogólnodostępnych, szkołach lub oddziałach integracyjnych, szkołach lub oddziałach specjalnych i ośrodkach.

Organizacja kształcenia specjalnego w szkole ogólnodostępnej (masowej) Rodzice ucznia składają u dyrektora szkoły wniosek o zorganizowanie kształcenia specjalnego wraz z orzeczeniem ppp o potrzebie kształcenia specjalnego. Dyrektor szkoły organizuje kształcenie specjalne, zapewniając uczniowi: - dostosowanie wymagań edukacyjnych do jego indywidualnych potrzeb psychofizycznych; - indywidualne zajęcia rewalidacyjne (w porozumieniu z organem prowadzącym) prowadzone przez odpowiednich specjalistów; - możliwość przedłużenia etapu edukacyjnego; - odpowiednie pomoce dydaktyczne i sprzęt; - likwidację barier architektonicznych Dyrektor zapewnia ponadto pomoc psychologiczno-pedagogiczną rodzicom i nauczycielom.

Zajęcia rewalidacyjne W zależności od rodzaju oraz stopnia zaburzeń i odchyleń rozwojowych dzieciom i młodzieży Dyrektor szkoły, z wyjątkiem szkoły specjalnej, w uzgodnieniu z organem prowadzącym, przydziela dodatkowe godziny na prowadzenie indywidualnych zajęć rewalidacyjnych z uczniami niepełnosprawnymi.

W szkolnym planie nauczania należy dodatkowo uwzględnić dla uczniów niepełnosprawnych, w zależności od rodzaju i stopnia niepełnosprawności, następujące zajęcia rewalidacyjne: 1) korekcyjne wad postawy (gimnastyka korekcyjna), 2) korygujące wady mowy (logoterapia), 3) orientacji przestrzennej i poruszania się, 4) nauki języka migowego lub innych alternatywnych metod komunikacji 5) inne, wynikające z programów rewalidacji

Liczba godzin rewalidacji indywidualnej Zajęcia te są obowiązkowe dla każdego ucznia z niepełnosprawnością bez względu na to gdzie realizuje obowiązek szkolny: w szkole specjalnej, ogólnodostępnej, integracyjnej. Zgodnie z aktualnie obowiązującym rozporządzeniem w sprawie ramowych planów nauczania z dnia 7 luty 2012r. ( Załącznik nr 1) tygodniowy wymiar godz. zajęć rewalidacyjnych dla ucz. niepełnosprawnych w każdym r. szk. wynosi po 2 godz. na ucznia – w oddziale ogólnodostępnym lub integracyjnym

Rewalidacja indywidualna a nauczanie indywidualne Uczniom z orzeczeniem do kształcenia specjalnego i dodatkowo objętym nauczaniem indywidualnym przysługują zajęcia rewalidacji indywidualnej. Uczniowie ci są uczniami danej klasy i należy ich w miarę możliwości (oczywiście dziecka) umożliwić udział w zajęciach organizowanych przez szkołę (uroczystości, imprezy, udział w wybranych lekcjach ) pod opieką nauczyciela prowadzącego nauczanie indywidualne.

Kto zapewnia organizację kształcenia specjalnego Ustawa art, Kto zapewnia organizację kształcenia specjalnego Ustawa art,.71b,ust 5a „…odpowiednią formę kształcenia, na wniosek rodziców, zapewnia jednostka samorządu terytorialnego, właściwa ze względu na miejsce zamieszkania dziecka, do której zadań należy prowadzenie przedszkoli i szkół…” Praktyka: rodzic-organ prowadzący szkołę, do której chce posłać swoje dziecko i składa wniosek, w którym wskazuje wybraną placówkę. Organ prowadzący zapewnia odpowiednią formę kształcenia dziecka

Organ prowadzący zapewnia odpowiednią formę kształcenia dziecka Jeśli powiat właściwy ze względu na miejsce zamieszkania dziecka nie prowadzi szkoły lub ośrodka – odpowiedniego ze względu na rodzaj zaburzeń i odchyleń rozwojowych, starosta tego powiatu kieruje dziecko do najbliższego powiatu prowadzącego taką szkołę lub ośrodek. Starosta najbliższego powiatu prowadzącego taką placówkę nie może odmówić przyjęcia dziecka do szkoły lub ośrodka

Prawa rodziców Wybór miejsca kształcenia specjalnego dla swojego dziecka; Dostęp do pełnej informacji o prawach jakie przysługują rodzicom i możliwościach w zakresie kształcenia swoich dzieci; Organizacja dowozu dzieci; Orzeczenie lub opinię o wczesnym wspomaganiu rozwoju dziecka dostają tylko rodzice. Szkoła nie ma prawa kierować dziecka do poradni ani zmuszać rodziców do przekazania lub pokazania orzeczenia. Poradnia nie ma prawa wydać ww. dokumentów bez zgody rodziców

Prawo ucznia do przedłużenie okresu nauki Dla uczniów niepełnosprawnych można przedłużyć okres nauki na każdym etapie edukacyjnym, co najmniej o 1 rok, zwiększając proporcjonalnie liczbę godzin zajęć edukacyjnych. Decyzję o przedłużeniu uczniowi okresu nauki podejmuje dyrektor szkoły w uzgodnieniu z rodzicami (prawnymi opiekunami) ucznia, nie później niż do końca lutego roku poprzedzającego ostatni rok nauki w danej szkole, na podstawie szczegółowej analizy osiągnięć edukacyjnych ucznia dokonanej przez radę pedagogiczną

§ 5. 1. Dla uczniów niepełnosprawnych oraz uczniów szkół w zakładach poprawczych i schroniskach dla nieletnich można przedłużyć okres nauki na każdym etapie edukacyjnym o jeden rok, zwiększając proporcjonalnie wymiar godzin obowiązkowych zajęć edukacyjnych. 2. Decyzję o przedłużeniu okresu nauki uczniowi niepełnosprawnemu podejmuje rada pedagogiczna, po uzyskaniu pozytywnej opinii zespołu, którego zadaniem jest planowanie i koordynowanie udzielania uczniowi pomocy psychologiczno- -pedagogicznej, o którym mowa w przepisach w sprawie zasad udzielania i organizacji pomocy psychologiczno-pedagogicznej w publicznych przedszkolach, szkołach i placówkach, oraz zgody rodziców ucznia. 3. Decyzję o przedłużeniu okresu nauki uczniowi szkoły w zakładzie poprawczym lub schronisku dla nieletnich podejmuje dyrektor szkoły, po zasięgnięciu opinii rady pedagogicznej. 4. Decyzje, o których mowa w ust. 2 i 3, podejmuje się nie później niż: 1) w przypadku szkoły podstawowej – do końca lutego danego roku szkolnego odpowiednio w klasie III i klasie VI; 2) w przypadku gimnazjum oraz szkoły ponadgimnazjalnej – do końca lutego w ostatnim roku nauki w gimnazjum lub szkole ponadgimnazjalnej. Dla uczniów klas I i IV szkoły podstawowej i I gimnazjalnej i ponadgimnazjalnej od 1 września 2012 r. (Rozp. MEN z dn. 7 lutego 2012 r.) DECYZJĘ O PRZEDŁUŻENIU ETAPU EDUKACYJNEGO MOŻNA PODJĄĆ W KAŻDEJ KLASIE z ZASTRZEŻENIEM, ŻE KAŻDY ETAP MOŻNA PRZEDŁUŻYĆ TYLKO O 1 ROK.

Przepisy rozporządzenia z dnia 7 lutego 2012r Przepisy rozporządzenia z dnia 7 lutego 2012r. regulujące przedłużanie etapu edukacyjnego stosuje się od 1 września 2012r. dla uczniów z klas: I i IV szkoły podstawowej, I gimnazjum, I szkoły ponadgimnazjalnej Dla uczniów z pozostałych klas, do zakończenia danego etapu edukacyjnego stosuje się przepisy rozporządzenia z dnia 12 lutego 2002r. z póź. zmianami.

cd. przedłużanie etapu edukacyjnego Nie jest to forma nie promowania ucznia, ani też nie klasyfikowania. Nie wydaje się uczniowi świadectwa, natomiast w arkuszu ocen ucznia wpisuje się informację o przedłużonym etapie edukacyjnym. Zapis „co najmniej o jeden rok” mówi przede wszystkim o tym, iż nie można przedłużenia dokonać na okres krótszy niż rok. Zapis ten nie upoważnia do nieuzasadnionego przedłużania o więcej niż rok. Jeśli uczeń nie robi wystarczających postępów należy weryfikować diagnozę jego rozwoju poznawczego – duże prawdopodobieństwo wystąpienia regresu poznawczego

Organizacja kształcenia specjalnego Sposób organizacji kształcenia specjalnego uzależniony jest w dużym stopniu od poziomu intelektualnego ucznia oraz rodzaju i stopnia niepełnosprawności Szczególna grupa – uczniowie niepełnosprawni intelektualnie. Tendencje ogólnoświatowe w kształceniu uczniów niepełnosprawnych intelektualnie.

Kadra W szkołach integracyjnych i w szkołach ogólnodostępnych z oddziałami integracyjnymi zatrudnia się dodatkowo nauczycieli posiadających specjalne przygotowanie pedagogiczne oraz specjalistów prowadzących zajęcia rewalidacyjne. W uzasadnionych przypadkach w szkołach tych można zatrudnić pomoc nauczyciela.

Kadra Zgodnie z zapisami w rozporządzeniu o ramowych statutach. „ w szkołach specjalnych i w szkołach ogólnodostępnych z oddziałami specjalnymi dla uczniów z upośledzeniem umysłowym w stopniu umiarkowanym i znacznym, z niepełnosprawnością ruchową, z autyzmem i niepełnosprawnościami sprzężonymi w klasach I-IV zatrudnia się pomoc nauczyciela. W uzasadnionych przypadkach dopuszcza się zatrudnienie pomocy nauczyciela w klasach V i VI”

Uczniowie upośledzeni umysłowo w stopniu lekkim Szczególna grupa wymagająca szczególnego zaangażowania ze strony nauczycieli z uwagi na: - obowiązującą tę samą podstawę programową kształcenia ogólnego; - brak podręczników do kształcenia specjalnego dostosowanych do nowej podstawy programowej; - skale ocen 1-6 ( szczególne znaczenie ma tutaj ocena 1 i 6) - druk świadectwa – taki sam, jak dla uczniów w normie intelektualnej ale z dopisem nad wynikami klasyfikacji rocznej, co nie zawsze jest odpowiednio interpretowane

Ze wstępu do podstawy programowej kształcenia ogólnego „Szkoła oraz poszczególni nauczyciele podejmują działania mające na celu zindywidualizowane wspomaganie rozwoju każdego ucznia, stosownie do jego potrzeb i możliwości. Uczniom z niepełnosprawnościami, w tym uczniom z upośledzeniem umysłowym w stopniu lekkim, nauczanie dostosowuje się ponadto do ich możliwości psychofizycznych oraz tempa uczenia się”.

Uczniowie z upośledzeniem w stopniu umiarkowanym i znacznym Edukacja uczniów z upośledzeniem umysłowym w stopniu umiarkowanym i znacznym odbywa się w oparciu o odrębną podstawę programową (Załącznik Nr 3 )- Podstawa programowa kształcenia ogólnego dla uczniów z upośledzeniem umysłowym w stopniu umiarkowanym lub znacznym w szkołach podstawowych i gimnazjach.

Uczniowie z upośledzeniem w stopniu umiarkowanym i znacznym c.d. Specyfika kształcenia uczniów z upośledzeniem w stopniu umiarkowanym i znacznym polega na nauczaniu i wychowaniu całościowym, zintegrowanym, opartym na wielozmysłowym poznaniu otaczającego świata – w całym procesie edukacji. Podstawa programowa nie wyróżnia odrębnych celów, zadań ani treści nauczania dla kolejnych etapów edukacyjnych w szkole podstawowej i gimnazjum.

Uczniowie z upośledzeniem w stopniu umiarkowanym i znacznym c.d. Na każdym etapie edukacyjnym w szkole podstawowej i gimnazjum wyodrębnia się: Zajęcia edukacyjne: funkcjonowanie w środowisku, muzyka z rytmiką, plastyka, technika, wychowanie fizyczne, religia/ etyka. 2. Zajęcia rewalidacyjne.

Uczniowie z upośledzeniem w stopniu umiarkowanym i znacznym c.d. Zajęcia rewalidacyjne są prowadzone w celu: wspomagania rozwoju uczniów; rozwijania psychofizycznej sprawności ucznia oraz zdolności do odniesienia sukcesu; rozwijanie zainteresowań (w szczególności muzycznych, teatralnych, tanecznych, śpiewu i sportowych), sprawności manualnej oraz zdolności plastycznych; usprawniania funkcjonowania ucznia oraz jego kondycji fizycznej; wspomagania samodzielności społecznej; wdrażania do aktywności ruchowej i kształtowania umiejętności samodzielnego organizowania wypoczynku i rekreacji. Zajęcia rewalidacyjne są ustalane na podstawie orzeczenia o potrzebie kształcenia specjalnego.

Uczniowie z upośledzeniem w stopniu umiarkowanym i znacznym c.d. Uczniowie z upośledzeniem umysłowym w stopniu umiarkowanym i znacznym otrzymują wyłącznie oceny opisowe na wszystkich etapach kształcenia, zarówno z zachowania jak i zajęć edukacyjnych. Uczniowie tacy nie podlegają obowiązkowi zdawania sprawdzianów i egzaminów.

Uczniowie z upośledzeniem w stopniu umiarkowanym i znacznym c.d. Ze względu na specyficzny charakter edukacji uczniów, a także indywidualne tempo i zakres nauki każdego ucznia, osiągnięcia w poszczególnych sferach oddziaływań pedagogicznych i rewalidacyjnych są planowane indywidualnie. Dokonywana okresowo przez nauczycieli i specjalistów wielospecjalistyczna ocena poziomu funkcjonowania ucznia umożliwia modyfikowanie indywidualnego programu edukacyjnego i dostosowanie poziomu oczekiwanych osiągnięć ucznia do jego możliwości.

Uczniowie z upośledzeniem w stopniu umiarkowanym i znacznym c.d. Uczniowie z upośledzeniem umysłowym w stopniu umiarkowanym i znacznym otrzymują świadectwa promocyjne i kończące szkołę według odrebnego wzoru. Uczniom niepełnosprawnym intelektualnie można przedłużyć okres nauki na każdym etapie edukacyjnym co najmniej o rok.

Kształcenie uczniów z upośledzeniem umysłowym w stopniu głębokim Kształcenie uczniów z upośledzeniem umysłowym w stopniu głębokim realizowane jest w oparciu o art. 7 ust. 3 ustawy z 19 sierpnia 1994r. o ochronie zdrowia psychicznego (Dz. U. nr 111 poz.535 z późniejszymi zmianami) oraz o ustawę o systemie oświaty z 7 września 1991r. Dla tej grupy dzieci i młodzieży tworzy się oddziały w placówkach kształcenia specjalnego (zespołowe zajęcia rewalidacyjno – wychowawcze) lub też ich edukacja odbywa się w formie indywidualnych zajęć rewalidacyjno-wychowawczych, w domu rodzinnym i w obecności rodzica lub opiekuna ucznia. Za spełnianie obowiązku szkolnego uznaje się udział dzieci i młodzieży upośledzonych umysłowo w stopniu głębokim właśnie w zajęciach rewalidacyjno-wychowawczych, organizowanych zgodnie z przepisami rozporządzenia MEN z dn. 30 stycznia 1997 r.