INNOWACJE TRANSFER WIEDZY I TECHNOLOGII Waldemar Książczak

Jakie są kluczowe zmiany w funkcjonowaniu światowej i narodowych gospodarek wywołanych przez proces globalizacji? Definicja globalizacji “swobodny przepływ towarów, usług, pracy, kapitału i wiedzy pomiędzy krajami”. Główne trendy demograficzne, które będą wpływały na globalną gospodarkę: Według szacunków ONZ do roku 2050 ludność Europy skurczy się o ponad 70 milionów, czyli około 10%, W tym samym czasie ludność Azji wzrośnie o 1,300 milionów a ludność Afryki o nieco ponad miliard.

Zmiana strategii funkcjonowania przedsiębiorstw Zmiana strategii funkcjonowania przedsiębiorstw. Na globalnym rynku pracy przedsiębiorca przesuwa miejsce pracy tam gdzie jest w stanie produkować najefektywniej i najtaniej. W przypadku Polski skutkuje to napływem inwestycji bezpośrednich pomimo wstrzymania procesu prywatyzacji. Na globalnym rynku pracy pracobiorcy przenoszą się tam gdzie ich kwalifikacje są najlepiej opłacane. Według różnych szacunków z Polski wyjechało już około 5 procent osób w wieku aktywności zawodowej.

Głównym celem strategii lizbońskiej jest stworzenie na terytorium Europy, do roku 2010, najbardziej konkurencyjnej gospodarki na świecie. Strategia skupia się na czterech kwestiach: innowacyjności (gospodarka oparta o wiedzę), liberalizacji (rynków telekomunikacji, energii, transportu oraz rynków finansowych), przedsiębiorczości (ułatwieniu w zakładaniu i prowadzeniu działalności gospodarczej), spójności społecznej (kształtowanie nowego aktywnego państwa socjalnego

Jakie obszary strategii gospodarczej Polski wymagają zmiany aby globalizacja prowadziła do wyraźnej poprawy życia Polaków? Od wielu lat brak jest wspólnej wizji Polski i brak jest przywództwa, które zainspirowałoby Polaków do realizacji tej wizji; Mając najlepszych informatyków na świecie jesteśmy zacofani w dziedzinie e-administracji (Polska jest w tym obszarze na trzecim miejscu od końca w Unii Europejskiej)

Kluczem do odniesienia sukcesu przez Polskę w XXI wieku będzie umiejętność wykorzystania wiedzy, potęga gospodarcza kraju będzie budowana siłą umysłów, a nie siłą rąk i maszyn Tempo powstawania innowacji, tempo podnoszenia efektywności znacząco przyspieszyło. Żeby wygrać w coraz bardziej konkurencyjnej globalnej gospodarce trzeba nie tylko iść do przodu, trzeba iść do przodu coraz szybciej.

STRATEGICZNE OBSZARY BADAWCZE I TECHNOLOGICZNE DLA POLSKI Info (inżynieria oprogramowania wiedzy i wspomagania decyzji, sieci inteligencji otoczenia, optoelektronika), Techno (nowe materiały i technologie, nanotechnologie, projektowanie systemów specjalizowanych), Bio (biotechnologia i bioinżynieria, postęp biologiczny w rolnictwie i ochrona środowiska, nowe wyroby i techniki medyczne), Basics (nauki obliczeniowe oraz tworzenie naukowych zasobów informatycznych, fizyka ciała stałego, chemia ze względu na posiadany potencjał naukowy w tym zakresie).

Za kluczowe kwestie w zakresie innowacyjności uznaje się: KIERUNKI DZIAŁAŃ PROINNOWACYJNYCH WYZNACZONE REGIONALNĄ STRATEGIĄ INNOWACJI Za kluczowe kwestie w zakresie innowacyjności uznaje się: rozwój firm w kierunku gospodarki opartej na wiedzy, efektywny system współpracy gospodarki i nauki w regionie, proinnowacyjne otoczenie biznesu.

PROJEKTY PILOTAŻOWE RIS Regionalne Centrum Innowacyjności (RCI) Toruński Park Technologiczny (TPT) Bydgoski Park Przemysłowo-Technologiczny Centrum Projektowania Narzędzi i Technologii Przetwórstwa Tworzyw Sztucznych INFOBINET Regionalne laboratoria techniczne i rolnicze – Centra Rozwoju Innowacyjności Inkubator Przedsiębiorczości Akademickiej UMK Utworzenie Funduszu Badań i Wdrożeń oraz Funduszu typu speed capital

NOWE TECHNOLOGIE W BRANŻACH TRADYCYJNYCH NA PRZYKŁADZIE BUDOWNICTWA Sektor high-tech i wiedzochłonne usługi biznesowe odgrywają ogromną rolę w przemianie tradycyjnych branż gospodarki. Istotnym czynnikiem innowacyjności i konkurencyjności branż tradycyjnych jest wzornictwo.

UWARUNKOWANIA ROZWOJU WYSOKICH TECHNOLOGII Przedsiębiorstwa wysokotechnologiczne i wiedzochłonne usługi biznesowe są kluczowym elementem systemu innowacyjnego ze względu na własną innowacyjność, jak i pobudzanie innowacyjności innych sektorów. Dla rozwoju wysokich technologii niezbędne jest właściwe funkcjonowanie kanałów transferu wiedzy między sektorem nauki a przemysłem. Firmy wysokotechnologiczne uzależnione są bardziej niż inne branże gospodarki, od wiedzy powstającej głownie na uczelniach. Część z firm wysoko technologicznych to przedsiębiorstwa odpryskowe z uczelni. To uzależnienie od uczelni i usług okołobiznesowych prowadzi do skupienia się branż wysoko technologicznych i wiedzochłonnych w pobliżu centrów akademickich. W rezultacie większość tych przedsiębiorstw wchodzi w skład klastrów.

WYSOKIE TECHNOLOGIE A INNOWACYJNOŚĆ Miano wysokiej technologii nadaje się branżom, lub produktom które spełniają określone ilościowe i jakościowe kryteria w przyjętym okresie i miejscu. Stosowanym głównym kryterium ilościowym jest poziom wydatków na działalność badawczo-rozwojową w stosunku do wartości produkcji. Pojęcie innowacyjności jest bardziej uniwersalne i niezależne od konkretnych uwarunkowań. Innowacja to zastosowanie wynalazku o jakimkolwiek poziomie technologicznym w odniesieniu do produktu lub procesu.

DEFINICJE INNOWACYJNOŚCI P. Drucker : “Innowacja to szczególne narzędzie przedsiębiorców za pomocą którego ze zmiany czynią okazję do podjęcia nowej działalności gospodarczej lub do świadczenia nowych usług”. Jest ona według niego raczej pojęciem ekonomicznym lub społecznym niż technicznym. J. Schumpeter: “ Innowacja to tworzenie zmian fundamentalnych lub radykalnych, obejmujących transformację nowej idei lub wynalazku w rynkowy produkt lub proces”. G.S. Altshuller: “Innowacja jest złożonym zjawiskiem i zbiorem umiejętności, odmiennym sposobem organizowania, syntezy i wyrażania wiedzy, postrzegania świata i tworzenia nowych idei, perspektyw, reakcji i produktów”.

Rodzaje innowacji Innowacja produktowa - dotyczy wyrobów i procesów - są to wszelkiego rodzaju zmiany polegające na udoskonaleniu wyrobu już wytwarzanego przez przedsiębiorstwo, bądź na rozszerzeniu struktury asortymentowej o nowy produkt. Innowacje procesowe (technologiczne) - to zmiany w stosowanych przez organizację metodach wytwarzania, a także w sposobach docierania z produktem do odbiorców. Innowacja systemowa – to tworzenie nowego rozwiązania w dziedzinie technologii informacyjnych i komunikacyjnych prowadzącego do zmian przepływów informacji.

Do tych nielicznych, którzy zajmują wobec innowacji postawę wyczekującą, stosuje się przestroga Gary'ego Hamela: “Gdzieś w jakimś garażu jakiś przedsiebiorca odlewa pocisk, na którym widnieje nazwa twojej firmy. Masz zatem tylko jedną możliwość – strzelić pierwszy. Musisz wyprzedzać innowatorów w dziedzinie innowacji.”

Trzy warunki powodzenia innowacji wg P.F. Druckera: Innowacja jest pracą, która wymaga wiedzy, a często również ogromnej pomysłowości. Aby osiągnąć powodzenie, nowatorzy muszą wykorzystywać swoje silne strony oraz być emocjonalnie dostrojeni do okazji do innowacji. Innowacja musi być zawsze blisko rynku, orientować się na rynek, a w istocie być przez niego inspirowana.

SCHEMAT PRZEBIEGU PROCESU INNOWACJI Krok 1 Analiza rynku, składająca się z oceny bieżących i przyszłych potrzeb klientów oraz analiza konkurencyjności istniejącej i potencjalnej. Krok 2 Ocena stanu wiedzy technicznej i organizacyjnej. Ustalenie potencjalnych źródeł innowacji własnych. Krok 3 Sformułowanie zadania projektowego. Krok 4 Stworzenie zespołu realizującego zadanie, ustalenie składu, struktury i lidera. Krok 5 Opracowanie koncepcji realizacji (biznesplan). Harmonogram, koszty, efekty. Krok 6 Decyzja o przyjęciu (odrzuceniu) projektu. Krok 7 Opracowanie projektu technicznego ze szczegółowym podziałem na zadania. Krok 8 Ocena techniczna i ekonomiczna. Przydział środków na realizację. Krok 9 Realizacja. Próby techniczne. Promocja. Krok 10 Zakończenie projektu. Realizacja produkcyjna (wdrożenie). Krok 11 Ocena wyników wnioski

STRATEGIA FIRMY Wg A.D. Chandlera: Strategia to proces określenia długofalowych celów i zamierzeń organizacji oraz przyjęcia kierunków działania, oraz alokacji zasobów koniecznych do zrealizowania tych celów. Wg J. Penca: Strategia to zestaw konkretnych decyzji oraz koncepcja rozwiązywania określonych problemów i wyboru określonych działań, mających na celu zapewnienie przedsiębiorstwu osiągnięcie określonych celów.

STRATEGIE OFENSYWNE Strategia pionierska pozwalająca firmie na wcześniejsze wejście na rynek niż konkurenci i czerpanie z tego tytułu długofalowych korzyści do jakich zaliczamy: opanowanie rynku z możliwością stosowania wysokich cen, wcześniejszy kontakt z konsumentem, możliwość ustanowienia nowych standardów przemysłowych, wyrobienie sobie marki (Pampers – określenie pieluch, Windows – system operacyjny, Karscher – myjka ciśnieniowa). Strategia naśladowcza . Dzięki wykorzystaniu doświadczenia pioniera, firma stosując twórcze podejście i ucząc się na błędach pioniera w pełni wykorzysta jego sukces.

TYPOLOGIA STRATEGII INNOWACYJNYCH Ofensywna. Defensywna Zakupu licencji Unikania Kreowania rynku Niezależna Pozyskiwania wysoko kwalifikowanych kadr Pozyskiwania innych firm.

STRATEGIA TECHNOLOGICZNA W procesie tworzenia strategii technologicznej pomocne może być znalezienie odpowiedzi na następujące pytania: Jaki ma być zakres i częstotliwość przedsięwzięć technicznych i w jakim czasie mogą być one prowadzone? Czy programowane zmiany w dominującej mierze odnosić się będą do innowacji produktowych i procesowych czy obu jednocześnie? Czy przedsiębiorstwo ma być innowatorem-pionierem czy przyjmować postawę “naśladowania”? Skąd mają pochodzić podstawowe źródła innowacji (własne, pozyskane z otoczenia)? Jaki jest możliwy i ekonomicznie uzasadniony poziom nakładów na poszczególne innowacje (źródła finansowania – wewnętrzne, zewnętrzne)? W jakiej skali utrzymać własne zdolności badawcze? Jakie będą konsekwencje innowacji i transferu technologii w organizację służb B+R, zmian w zarządzaniu produkcją, systemie zaopatrzenia? W jaki sposób przedsiębiorstwo chronić będzie swoją własność z zakresu wynalazczości i własności intelektualnej?

Typy strategii konkurencji wg Portera: Strategia przywództwa kosztowego Strategia różnicowania produktu Strategia koncentracji i konkurencji cenowej Strategia koncentracji i konkurencji przez różnicowanie produktu

SKĄD WZIĄĆ INNOWACJE DLA FIRMY ŹRÓDŁA WEWNĘTRZNEJ INFORMACJI O INNOWACJACH -Pracownicy Klienci Badania własne ŹRÓDŁA ZEWNĘTRZNEJ INFORMACJI O INNOWACJACH Bazy informacji o nowych technologiach Targi Konferencje i seminaria Centra transferu technologii Jednostki Badawczo-Rozwojowe Parki Naukowo-Technologiczne Konkurencja Uczelnie

WARUNKI DEFINIUJĄCE TWÓRCZĄ GRUPĘ Atmosfera w grupie jest nieformalna i nie stresująca Przeważają dyskusje bezpośrednie w których bierze udział większość członków grupy. Grupa posiada jasny cel, który jest znany członkom grupy. Członkowie grupy wzajemnie się słuchają. Konflikty mają konstruktywny charakter. Decyzje podejmowane są na zasadzie konsensusu. Członkowie grupy generują dużo pomysłów, którymi nie boją się dzielić. Miękki styl kierowania. Grupa często kontroluje realizację swojego celu.

BŁĄD MOŻE BYĆ ŹRÓDŁEM INNOWACJI Ważnym warunkiem istnienia twórczego myślenia w organizacji jest przyzwolenie na popełnianie błędów. Jednocześnie warto pamiętać o regule, że jedynie 5% stworzonych rozwiązań jest możliwa do wdrożenia, a 0,5% ma charakter przełomowy.

AUDYT TECHNOLOGII Wszechstronny przegląd technologicznych możliwości i potencjału firmy. Audyt technologii to pogłębiona ocena: możliwości technologicznych, procedur, potrzeb badanej firmy.

AUDYT TECHNOLOGII Pozwala na: identyfikację bazowej, kluczowej technologii firmy ocenę, czy posiadana technologia jest w pełni wykorzystywana, ocenę, czy obecna strategia firmy pozwoli na utrzymanie przewagi konkurencyjnej, rozpoznanie słabych i mocnych stron technologii firmy, poprawę słabych oraz wspieranie silnych stron technologii firmy. Audyt technologii służy określeniu: oczekiwań firmy związanych z pozyskiwaniem nowych technologii, potencjału firmy do współpracy międzynarodowej w zakresie rozwoju nowych technologii, spodziewanych kierunków rozwoju, warunków funkcjonowania i pozycji na rynku, podstawowych danych na temat firmy.

W szczególności audyt technologii musi umożliwić dokonanie charakterystyki i potrzeb firmy w zakresie innowacji z różnych punktów odniesienia, takich jak: pozycjonowanie produktów/rynków gwarantujące firmie stały wzrost i pozycję konkurencyjną, obszary technologiczne wymagające uwagi: automatyka, technologia informacyjna, chemikalia, opakowania... problemy natury ogólnej wymagające innowacyjnych rozwiązań: produktywność, jakość, energia, ochrona środowiska elastyczność... środki dla transferu technologii takie jak: szkolenia, wsparcie techniczne, współpraca, finansowanie, ochrona praw własności intelektualnej... źródła i kanały innowacji, które mogą być wykorzystane oraz relacje, które mogą być rozwijane: klienci, dostawcy, centra techniki i technologii...

KOLEJNE KROKI W REALIZACJI AUDYTU TECHNOLOGII Uświadomienie sobie potrzeby dokonania audytu technologii. Selekcja firmy lub eksperta do wykonania audytu technologii. Pierwsza wizyta eksperta w firmie - dyskusja nad procedurami i korzyściami z audytu, - prezentacja i omówienie kolejnych kroków. Zbieranie podstawowych danych i wstępne analizy (firmy, sektora) Krótka ogólna diagnoza. Wywiad ankietowy w firmie w celu: - zebrania ogólnych danych o firmie, - naszkicowanie technologicznego profilu firmy, - wykonanie analizy SWOT, - identyfikacja obszarów technologicznych do dalszej analizy. Analiza danych przez eksperta – raport ze wstępną diagnozą.

Prezentacja wstępnej diagnozy przed Zarządem firmy. - Dyskusja i weryfikacja wyników. - Ustalenie tematów poddawanych dalszej analizie z udziałem dodatkowych specjalistów. Dalsze analizy mogą dotyczyć takich kwestii jak: operacje produkcyjne, B+R, jakość, rozwój produktu, zarządzanie zasobami ludzkimi... Dodatkowe wizyty, wywiady z kierownikami działów. Raport końcowy audyty technologii. Prezentacja raportu przed Zarządem firmy w celu: - dyskusji zidentyfikowanych zagadnień, - dyskusji proponowanych rozwiązań, identyfikacji rozwiązań alternatywnych, - dyskusji zakończenia planu działań, - ustalenia systemu monitorowania realizacji planu wdrożenia.

BURZA MÓZGÓW Siedem warunków udanej burzy mózgów (Tom Kelly “Sztuka innowacji”): Ostro zarysowany problem. Udana sesja zaczyna się od wyrazistego sformułowania problemu. Może to być po prostu dobre pytanie. Reguły gry. Prowadząc sesję, nie zaczynajmy od krytyki pomysłów ani od dyskusji nad nimi. Numerować pomysły. Budować i skakać. Dynamika sesji charakteryzuje się powtarzającymi się fazami narastania energii: najpierw powoli, potem silnie, potem wygasanie. Najważniejsze dla prowadzącego jest działanie w fazie trzeciej gdy energia wygasa. Przestrzeń przypomina. Napływające pomysły zapisujemy w taki sposób by mogli je widzieć wszyscy uczestnicy sesji. Napiąć umysły. Rozgrzewka w formie prostej gry słownej, by oczyścić umysły oraz przestawić zespół na tryb dynamicznego zachowania. Innym rodzajem jest przygotowanie przez uczestników “zadań domowych” związanych z tematem sesji. Dbać o aspekt materialny. Udane sesje burzy eksponują aspekt wizualny. Chodzi tu o szkice, wykresy, mapy psychologiczne, modele z patyczków itp.

BURZA MÓZGÓW Sześć błędów zabójczych dla burzy mózgów: Najpierw mówi szef. Jeśli pierwszy głos należy do szefa, to zwykle się kończy to ustaleniem porządku dyskusji i wyznaczeniem jej granic, co natychmiast ogranicza możliwości sesji. Na każdego przychodzi kolej. Nie wyznaczamy kolejności zabierania głosów. Tylko eksperci. Zapraszajmy do udziału w sesji bardzo różnych pracowników. Wyjedźmy gdzieś. Burza mózgów w ośrodku narciarskim czy nadmorskim kurorcie może być antyproduktywna. Żadnych bzdur. Wręcz przeciwnie. Warto jest mieć mnóstwo zabawy przy rozwiązywaniu problemu. Wszystko zapisywać. Prowadzenie notatek aktywizuje nieodpowiednie obszary mózgu. Nie zachowujmy się jak na uniwersyteckim wykładzie.