JAKO INDYWIDUALNA ŚCIEŻKA REINTEGRACJI W PROJEKTACH SYSTEMOWYCH PO KL KONTRAKT SOCJALNY JAKO INDYWIDUALNA ŚCIEŻKA REINTEGRACJI KLIENTA POMOCY SPOŁECZNEJ W PROJEKTACH SYSTEMOWYCH PO KL

Narzędzie aktywnej integracji Kontrakt Socjalny Narzędzie pracownika socjalnego łączące ochronę dochodów z aktywizacją zawodową i społeczną czyli połączenie instrumentów pomocy społecznej i rynku pracy

AKTYWNA INTEGRACJA OSÓB NAJBARDZIEJ ODDALONYCH OD RYNKU PRACY – aktywne włączanie wg podejścia Komisji Europejskiej Lepszy dostęp do usług eliminujących przeszkody natury zdrowotnej, rodzinnej, społecznej i zawodowej (doradztwo, opieka zdrowotna, opieka nad dziećmi, rehabilitacja psychologiczna i społeczna, uczenie się przez całe życie) - Poszukiwanie przyczyn problemu, np. długotrwałego bezrobocia (przyczyny o charakterze zdrowotnym, społecznym, rodzinnym, edukacyjnym) – dokładna diagnoza Poszukiwanie powiązań przyczyn między sobą i ich kumulacji, co prowadzi do wycofania się z życia w społeczeństwie Założenie, że człowiek jest w tym procesie zmian aktywnym uczestnikiem, podmiotem (empowerment) - pełne uczestnictwo człowieka w procesach społecznych i zawodowych – „nic bez beneficjenta” Wsparcie dochodu na poziomie wystarczającym do godnego życia Łączność z rynkiem pracy poprzez szkolenia zawodowe i pracę Szereg nowych działań zmierzających do zmiany wiedzy, umiejętności a przede wszystkim postaw, obejmujących całościowo potencjał człowieka, a nie tylko sferę zawodową

Kontrakt socjalny w PO KL Kontrakt socjalny (lub indywidualne programy) jest pisemną umową pomiędzy osobą korzystająca ze świadczeń pomocy społecznej a pracownikiem socjalnym, mającą na celu określenie sposobu współdziałania w rozwiązywaniu problemów osoby znajdującej się w trudnej sytuacji życiowej, umożliwienia aktywizacji społeczno - zawodowej oraz przeciwdziałania wykluczeniu społecznemu. Kontrakt przewiduje wzajemne zobowiązania stron, w tym możliwości: Zasiłki i pomoc w naturze; pracy socjalnej; prace społecznie użyteczne instrumentów aktywnej integracji (min. 3 instrumenty) działania o charakterze środowiskowym

Wskazania do zawarcia kontraktu Osoba / rodzina jest zdolna do współdziałania. Przyczyna trudnej sytuacji wymaga aktywności osoby w jej przezwyciężaniu. Osoba / rodzina długotrwale korzysta ze świadczeń i nie wierzy w możliwości zmiany. Osoba / rodzina potrafi samodzielnie zaspokajać swoje potrzeby, jednak świadomie dąży do uzyskania świadczenia / co jest trudne do udowodnienia /.

Wskazania do zawarcia kontraktu Kontrakt powinien być stosowany przede wszystkim w sytuacjach, kiedy osoba / rodzina wykazuje dużą determinację w podejmowaniu działań zmierzających do swojego usamodzielnienia. Kontrakt może być stosowany jako narzędzie użyteczne do realizacji indywidualnych programów usamodzielnienia.

ETAPY METODYCZNEGO DZIAŁANIA W KONSTRUOWANIU KONTRAKTU SOCJALNEGO 1. Poznanie próśb i oczekiwań osoby/rodziny 2. Opis i analiza sytuacji osoby/rodziny – zebranie informacji o sytuacji: rodzinnej, zawodowej, mieszkaniowej, zdrowotnej, opiekuńczo-wychowawczej, społecznej, materialnej. 3. Opracowanie diagnozy czyli ocena sytuacji życiowej osoby: - przyczyny trudnej sytuacji i ich źródła - możliwości osoby/rodziny (mocne strony i zasoby osoby/środowiska) - ograniczenia osoby lub bariery, słabe strony 4. Wyznaczanie celów działania (wspólne ustalenie celów pracownik socjalny i klient), ułożone w kolejności wg priorytetów, określone cele szczegółowe. 5. Opracowanie projektu działania – plan działania, sposoby realizacji poszczególnych zadań, osoba odpowiedzialna, czas realizacji. 6. Realizacja opracowanego projektu działania – okresowa ocena realizacji zadań, weryfikacja planu działania, modyfikacja planu, asystowanie pracownika socjalnego. 7. Ocena rezultatów działań – porównywanie zmian, jakie nastąpiły w sytuacji osoby między początkiem a zakończeniem metodycznego działania, ważne też, co zauważył klient, jakie zmiany. 8. Zakończenie działania – gdy zostaną osiągnięte wszystkie cele.

PROCES KONSTRUOWANIA PLANU DZIAŁANIA DO KONTRAKTU 1. Zdiagnozuj główny problem 2. Określ przyczyny problemów 3. Określ cele do zrealizowania 4. Wyznacz działania poprzez które osiągniesz cel 5. Określ rezultaty (po czym poznasz, że osiągnąłeś cel)

PROBLEM GŁÓWNY: niska aktywność społeczno-zawodowa Problemy szczegółowe – przyczyna: 1.Długotrwałe bezrobocie – przyczyna: ograniczona liczba miejsc pracy, bierna i roszczeniowa postawa, brak kwalifikacji zawodowych, niskie umiejętności psychospołeczne, mała mobilność, ograniczona dostępność do opieki nad dziećmi, niska samoocena 2. Uzależnienie od alkoholu – przyczyna: słaba działania profilaktyczne, niska świadomość zagrożeń, duża dostępność, brak alternatywnych sposobów spędzania czasu, brak umiejętności radzenia sobie w trudnych sytuacjach, brak grupy wsparcia

Wyznaczanie celów działania w kontrakcie Do czego dąży pracownik socjalny i klient oraz po co są podejmowane różne działania. Ważne jest, aby cele były ułożone w kolejności, w jakiej muszą być osiągane. Często osiągnięcie jednego celu warunkuje osiąganie następnego. Cel główny powinien obejmować cele szczegółowe, które prowadzą do zasadniczej poprawy losu klienta. Cele szczegółowo powinny mieć odzwierciedlenie w zaplanowanych działaniach (jakie instrumenty aktywizacyjne zastosujemy).

CEL GŁÓWNY: Podwyższenie aktywności społeczno-zawodowej CELE SZCZEGÓŁOWE – DZIAŁANIE 1. Ograniczenie zjawiska uzależnienia od alkoholu (lecznictwo odwykowe, psychoterapia indywidualna i grupowa, grupy wsparcia i samopomocowe, zajęcia psychoedukacyjne, profilaktyczne, organizacja czasu wolnego) 2. Zwiększenie mobilności osób bezrobotnych (opieka nad dziećmi, refundacja dojazdów na szkolenia, do pracy, zakup biletów, zapewnienie transportu, wyjazdy na wizyty do innych miejscowości) 3. Zwiększenie wiedzy i umiejętności zawodowych (udział w szkoleniach zawodowych, nauka jęz. obcego, obsługa komputera) 4. Zapobieganie dziedziczeniu postaw i zachowań biernych (warsztaty aktywizująco - motywujące do zmiany, zajęcia z przedsiębiorczości, zarządzania budżetem domowym, warsztaty umiejętności wychowawczych, trening umiejętności psychospołecznych, profilaktyka medyczna)

CELE SZCZEGÓŁOWE/DZIAŁANIE 5. Wzrost zatrudnienia osób długotrwale bezrobotnych (staże, przygotowanie zawodowe, prace społecznie użyteczne, roboty publiczne, tworzenie spółdzielni socjalnych, zakładanie firmy)

Cele szczegółowe zgodne z określonymi w projekcie: W przypadku, kiedy w kontrakcie socjalnym realizowane są cele nie związane ze wskazanymi w projekcie systemowym, to  pracownik socjalny formułuje je w sposób zgodny z  dotychczasowymi wytycznymi. Należy jednak pamiętać o  stosowaniu sformułowań typu: wzrost, zwiększenie, spadek, zmniejszenie.

PRZYKŁADOWE CELE DLA OKREŚLONEJ DYSFUNKCJI 1.UZALEŻNIENIE I WSPÓŁUZALEŻNIENIE Utrzymanie zdrowego stylu życia Utrzymanie abstynencji (jeśli jest diagnoza o uzależnieniu) Zbudowanie wsparcia społecznego (znajomości z os. trzeźwymi) Odbudowanie relacji małżeńskich i rodzicielskich 2. DŁUGOTRWAŁA CHOROBA I NIEPEŁNOSPRAWNOŚĆ Zapewnienie odpowiedniej opieki medycznej Zapewnienie możliwości leczenia i powrotu do zdrowia Zapewnienie możliwości zaspakajania potrzeb fizjologicznych i bytowych Zapewnienie możliwości komunikowania się i komunikacji z otoczeniem Dostosowanie mieszkania do potrzeb niepełnosprawnego INNE TRUDNOŚCI: ubóstwo, problemy opiekuńczo-wychowawcze, przemoc, bezrobocie

Instrumenty aktywnej integracji (MIN. 3) =DZIAŁANIA 1. Zdrowotne – badania profilaktyczne lub specjalistyczne w związku z możliwością podjęcia zatrudnienia, terapia rodzinna, psychospołeczna, uzależnionych, ofiar i sprawców przemocy, zajęcia rehabilitacyjne dla niepełnosprawnych 2. Społeczne – tworzenie zespołów interdyscyplinarnych, poradnictwo psychologiczne, prawne, mediacje, treningi umiejętności społecznych, tworzenie grup samopomocowych, wolontariatu, asystent osoby niepełnosprawnej, przewodnik (pies), animator lokalny, asystent rodziny, streetworker, pomoc w uzyskaniu warunków mieszkaniowych, pomoc na zagospodarowanie w formie rzeczowej. 3. Edukacyjne – obowiązkowa konsultacja z PUP - zajęcia szkolne związane z uzupełnianiem wykształcenia, w ramach kształcenia ustawicznego, sfinansowanie części kosztów nauki na poziomie wyższym dla osób opuszczających placówki opiekuńczo – wychowawcze lub inne formy opieki zastępczej, szkolenia zawodowe 4. Zawodowe – skierowanie do CIS, KIS, trener pracy, doradca zawodowy

Realizacja opracowanego projektu działania/ocena/monitoring w kontrakcie zapisany / określony w czasie i miejscu / plan działania. Istotne jest , aby dokonywać okresowej oceny realizacji zadań(1 x w tyg., m-cu) ocena sprzyja zwiększaniu odpowiedzialności osoby, która wykonuje działanie, ułatwia podejmowanie decyzji co do priorytetów działań, pozwala na określenie stopnia realizacji celów może bowiem okazać się, że opracowane wcześniej cele są nietrafne, źle sformułowane lub nieosiągalne. Plan działania powinien wtedy ulec weryfikacji, co pozwoli na bardziej prawidłowe działania a tym samym bardziej zbliża do osiągnięcia zamierzonych sukcesów.

ZAKOŃCZENIE UDZIAŁU W KONTRAKCIE/PROJEKCIE SYSTEMOWYM 1. Zakończenie przez daną osobę udziału w formach wsparcia przewidzianych w „indywidualnej ścieżce reintegracji” - gdy zostaną osiągnięte wszystkie cele szczegółowe jak i cel główny – rezultat twardy w projekcie systemowym 2. Zakończenie przez dana osobę udziału w formach wsparcia przed zakończeniem „ścieżki reintegracji” wskutek uzyskania zatrudnienia - rezultat twardy w projekcie systemowym 3. Wcześniejsze zakończenie udziału – w innym przypadku oznacza przerwanie udziału w projekcie (wydatki są do tej pory kwalifikowane)

REZULTATY TWARDE LICZBA OSÓB, KTÓRE UTRZYMAŁY ABSTYNENCJĘ LICZBA OSÓB, KTÓRE UKOŃCZYŁY TERAPIE, TRENINGI, WARSZTATY, SZKOLENIA ZAWODOWE LICZBA OSÓB, KTÓRE SKORZYSTAŁY Z PORAD… LICZBA OSÓB, KTÓRE PODJĘŁY PRACĘ…. LICZBA SKONSTRUOWANYCH IPD LICZBA OSÓB, KTÓRE SKORZYSTAŁY Z OPIEKI NAD DZIEĆMI LICZBA OSÓB, KTÓRE UKOŃCZYŁY KIS, CIS, KLUB PRACY

REZULTATY MIĘKKIE - ZWIĘKSZENIE UMIEJĘTNOŚCI PSYCHOSPOŁECZNYCH - ZWIĘKSZENIE UMIEJĘTNOŚCI WYCHOWAWCZYCH - ZWIĘKSZENIE UMIEJĘTNOŚCI PORUSZANIA SIĘ PO RYNKU PRACY, POSZUKIWANIA PRACY, UMIEJĘTNOŚCI RADZENIA SOBIE Z PROBLEMAMI - PODWYŻSZENIE SAMOŚWIADOMOŚCI, SAMOOCENY I WIĘKSZA ZNAJOMOŚĆ WŁASNYCH PREDYSPOZYCJI ZAWODOWYCH - WZROST MOTYWACJI DO ZMIANY, PODJĘCIA AKTYWNOŚCI ZAWODOWEJ

Działania bezpośrednie, czyli podejmowane przez pracownika socjalnego w obecności klienta perswazja - nakłanianie klienta do postępowania wg wcześniej wspólnie opracowanego planu działania, uwzględniając propozycje pracownika socjalnego, narzucanie wymagań i ograniczeń - stawianie ram i reguł, które muszą być respektowane przez klienta, wyciąganie konsekwencji monitorowanie - sprawdzanie realizacji podjętych przez klienta zadań- udzielanie informacji zwrotnych rozszerzanie kontaktów - uczenie klienta samodzielnego poszukiwania w otoczeniu tych zasobów, które mogą być wykorzystane dla przezwyciężenia trudności. wzmacnianie i komplementowanie, skalowanie zmian

Trzy grupy błędów utrudniających prawidłową ocenę sytuacji klienta przez pracownika socjalnego 1. stereotypy, 2. zbyt wąskie patrzenie na osobę i jego otoczenie, 3. patrzymy na jednostkę (rodzinę) z punktu widzenia własnych doświadczeń – „wiem lepiej niż klient…”

Ważne… Człowiek – to osobowość niepowtarzalna, niezależna – każdy jest wartością samą w sobie (szacunek) Osobowość człowieka rozwija się nieprzerwanie , aż do śmierci (szansa na zmianę) W trakcie podpisywania kontraktu, spotyka się dwoje ludzi (dwie osobowości), a w trakcie jego realizacji trudna do zliczenia ilość osób (wiele osobowości) i grup społecznych (dobre porozumienie to podstawa) Tak jak nie ma identycznych linii papilarnych, tak nie ma możliwości spotkania identycznych osobowości (uważać na stereotypy, uprzedzenia)

Ważne… Wykluczenie społeczne polega na niepodejmowaniu zwyczajowej i społecznie akceptowanej drogi życiowej lub wypadaniu z niej, a może to dotyczyć każdego na jakimś etapie życia Wykluczenie społeczne to brak lub ograniczenie możliwości uczestnictwa w życiu społecznym i korzystania z podstawowych instytucji publicznych, które powinny być dostępne dla wszystkich Wykluczenie społeczne to też samotność jednostki, która staje się społecznie wyizolowana, zaczyna poszukiwać alternatywnych rozwiązań (uzależnienia), człowiek poddaje się, a okrutny system społeczny ocenia „poszedł na łatwiznę”.

Polecam: „Przewodnik dla pracowników socjalnych w zakresie stosowania kontraktu socjalnego” zamówiony przez Ministerstwo Polityki Społecznej – Pracownia Konsultacyjno-Szkoleniowa Programów Polityki Społecznej – autor Aurelia Włoch, Piotr Domaradzki