ich rodzaje, kategorie, miary, (1) Przestępstwo, przestępczość, ich rodzaje, kategorie, miary, kryminogeneza

Definicje, określenia Przestępstwo, zbrodnia (gr. crimen) - kategoria zachowań społecznych naruszających normę prawa karnego. To zatem (art. 1 k.k.) czyn człowieka zabroniony przez ustawę pod groźbą kary jako zbrodnia lub występek, bezprawny, zawiniony i społecznie szkodliwy (w stopniu większym niż znikomy)

Definicje, określenia Przestępstwo stwierdzone - zdarzenie, którego charakter przestępczy (posiadanie znamion czynu zabronionego) został – wg oceny organu prowadzącego postępowanie – potwierdzony „wynikami postępowania”

Definicje, określenia Przestępstwo wykryte – to takie przestępstwo stwierdzone, którego popełnienie zarzucono co najmniej jednej osobie i przyjęto w zakończonym postępowaniu przygotowawczym, że popełniła ona przestępstwo

Definicje, określenia Nie wszystkie czyny karalne są przestępstwem (np. wykroczenia; trzeba jednak pamiętać, że czyny zabronione nie zostały raz na zawsze zakwalifikowane do tej lub innej kategorii)

Definicje, określenia Przestępczość – zbiór zdarzeń uznanych [przez ustawodawcę] za przestępstwa.

Miary/rozmiary przestępczości Przestępczość rzeczywista – to zbiór wszystkich zdarzeń określanych jako przestępstwa, w danym okresie, na danym terenie bądź w określonej zbiorowości. Zob. straty sklepu odzieżowego

Miary/rozmiary przestępczości Przestępczość ujawniona – zbiór zdarzeń, o których informacje dotarły do organów ścigania, które zostały uznane przez te organa za przestępstwa i tak zostały zarejestrowane

Miary/rozmiary przestępczości Przestępczość nieujawniona – zbiór zdarzeń określanych jako przestępstwa, o których informacje nie dotarły do organów ścigania, lub dotarły, ale nie zostały przez te organa zarejestrowane

Miary/rozmiary przestępczości Współczynnik przestępczości to liczba przestępstw stwierdzonych, przypadająca na 100 tys. mieszkańców w danym roku Liczba przestępstw stwierdzonych w danym roku obliczeniowym Wp = ---------------------------------------- x 100 000 Liczba ludności w kraju w danym roku obliczeniowym

Miary/rozmiary przestępczości Wskaźnik dynamiki przestępczości to stosunek procentowy liczby przestępstw stwierdzonych w roku bieżącym i ubiegłym lub w innych okresach Liczba przestępstw stwierdzonych w roku kalendarzowym Wd =----------------------------------------------- x 100 Liczba przestępstw stwierdzonych w roku odniesienia

Miary/rozmiary przestępczości Wskaźnik wykrywalności sprawców przestępstw to stosunek procentowy liczby przestępstw wykrytych do liczby przestępstw stwierdzonych... Wskaźnik wykrywalności nieznanych sprawców przestępstw to stosunek procentowy przestępstw wykrytych, których sprawcy nie byli znani w chwili zameldowania o przestępstwie, do ogólnej liczby przestępstw stwierdzonych

Miary/rozmiary przestępczości Statystyki odnoszą się nie tylko do [efektów] działań policji, prokuratury, także do [wyników] postępowania sądów i zadań nakładanych na zakłady karne Współczynnik skazań to stosunek liczby skazań w danym roku do liczby ludności (wiek pow. 17. roku życia) kraju w tym samym roku, pomnożony najczęściej przez 10 000 Współczynnik prizonizacji = stosunek liczby osób pozbawionych wolności w danym roku do liczby ludności (wiek pow. 17. roku życia) kraju w tymże roku, pomnożony przez 10 000

Prawo a przestępczość neokryminalizacja – definiowanie przez ustawodawcę pewnych zachowań jako czynów zabronionych, których popełnienie nie pociągało wcześniej odpowiedzialności karnej - zob. jazdę pod wpływem alkoholu i środków odurzających (2000 r., art. 178a k.k.); wcześniej wykroczenie dekryminalizacja (proces zmniejszania katalogu przestępstw) zob. obrót walutami obcymi

Prawo a przestępczość penalizacja (zaostrzenie odpowiedzialności karnej, czyli sankcji w przypadku określonych przestępstw) zob. np. art. 197 k.k., w 2005 r. zmieniony: za przestępstwo gwałtu grozi już nie od roku do 10 lat więzienia, lecz od 2 do 12. depenalizacja (złagodzenie sankcji w przypadku określonych przestępstw)

Typy/kategorie przestępstw Z prawno-karnego punktu widzenia przestępstwa dzieli się ze względu na dobra chronione. Mamy więc przestępstwa przeciwko (cz. szczeg. k.k.): Pokojowi, ludzkości, wojenne Obronności Życiu i zdrowiu Bezpieczeństwu powszechnemu Bezp. w komunikacji Środowisku Wolności Wolności sumienia i wyznania Wolności seksualnej i obyczajności Rodzinie i opiece Czci i nietykalności cielesnej Prawom osób wykon. pracę zarobk. Działalności instytucji państwowych oraz samorządu terytorialnego Wymiarowi sprawiedliwości Wyborom i referendum Ochronie informacji Wiarygodności dokumentów Mieniu Obrotowi gospodarczemu Obrotowi pieniędzmi i papierami wartościowymi

Typy/kategorie przestępstw Z kryminologicznego punktu widzenia na wyróżnienie zasługują (z uwagi na ich specyfikę) m.in.: Przestępczość z użyciem przemocy - przestępczość pospolita Przestępczość zorganizowana Przestępczość gospodarcza Przestępczość nieletnich i kobiet

Przestępczość z użyciem przemocy Kategoria przestępczości wyróżniona ze wzgl. na specyfikę zachowania sprawcy - posłużenie się przemocą Do kategorii tej zalicza się przestępstwa, które: w opisie ustawowych znamion zawierają znamię „przemoc” w ust. znamionach zawierają znamię „czynna napaść” w ustawow. znamionach zawierają znamię „znęca się” mogą być popełnione przy użyciu przemocy w znaczeniu kryminologicznym (użycie siły fizycznej lub groźba jej użycia wobec człowieka, jeśli zamiar sprawcy obejmuje spowodowanie szkód fizycznych w postaci śmierci lub uszkodzenia ciała, bez względu na to, czy działanie sprawcy miało charakter autoteliczny, czy instrumentalny

Przestępczość zorganizowana Kategoria niejasna. Autorzy zgadzają się, że: jest to działalność przestępcza zespołowa, więź łącząca członków zespołu pozwala im na skuteczniejsze popełnianie przestępstw

Przestępczość zorganizowana Nie ma zgody w kwestiach następujących: Czy struktura zespołu musi być co najmniej dwupoziomowa, czy wystarczy jednopoziomowa? Czy zespół winien być nastawiony na ciągłe popełnianie przestępstw, czy wystarczy porozumienie w celu popełnienia jednego (kryterium trwałości zespołu)? Zob. zespół z filmu Va Banque Czy musi istnieć sieć powiązań ludzi ze świata polityki, administracji, gospodarki, czy nie jest to warunek konieczny (kryterium zakresu powiązań)?

Przestępczość zorganizowana Model wąski – mafijny (hierarchia, trwałość, powiązanie ze światem polityki, gospodarki) Model szeroki – grupowy (struktura dowolna, trwałość dowolna, zakres powiązań – również dowolny...)

Przestępczość gospodarcza Ujęcie klasyczne wykorzystuje kryterium sprawcy – przestępstwa gospodarcze to te, które są popełniane przez osoby cieszące się społecznym uznaniem i wysoką pozycją społeczną oraz w ramach ich działalności zawodowej Bernard Madoff

Przestępczość gospodarcza 2. Ujęcie systemowe zakłada związek pomiędzy czynami przestępczymi a działalnością gospodarczą i polega na: godzeniu w system gospodarczy i tym samym zmniejszaniu zaufania do tego systemu naruszaniu zasad prawidłowego gospodarowania

Przestępczość nieletnich i kobiet (kryterium sprawców przestępstw) Wg ustawy o postępowaniu w sprawach nieletnich (z 26.10.1982 r.) – nieletni to osoba: do 18. roku życia, która wykazuje przejawy demoralizacji która dopuściła się tzw. czynu karalnego po ukończeniu 13. roku życia, ale przed ukończeniem 17. r. życia w wieku 21 lat, wobec której orzeczono środki wychowawcze lub poprawcze

Przestępczość nieletnich i kobiet (kryterium sprawców przestępstw) Wg prawa – osoba, która nie ukończyła 17. r. życia, jest niezdolna do ponoszenia winy, a tym samym niezdolna do popełnienia przestępstwa (popełnia tylko czyn zabroniony pod groźbą kary). Każdy zatem, kto ukończy 17. r. życia, zaczyna ponosić odpowiedzialność karną Istnieje jednak zestaw przestępstw, za które osoba, która ukończyła 15 lat, a nie ukończyła 17, ponosi odpowiedzialność karną jak osoba dorosła

Przestępczość nieletnich i kobiet (kryterium sprawców przestępstw) Dlaczego kobiety popełniają mniej przestępstw niż mężczyźni? Czy pomiędzy przestępstwami popełnianymi przez kobiety i przez mężczyzn występuje różnica ilościowa, czy jakościowa? Dlaczego w ogóle popełniają przestępstwa?

Kryminogeneza Aby zwalczać skutecznie przestępczość, dusić ją w zarodku, trzeba znać jej przyczyny, uwarunkowania. Aby odpowiedzieć na pytanie o przyczyny przestępstwa należy rozpoznać zależności pomiędzy czynnikami endogennymi (podmiotowymi) i egzogennymi (przedmiotowymi). O co chodzi?

Kryminogeneza Czynniki endogenne... DEF. I (Arnold Rose, Sociology. The Study of Human Relations) Osobowość to struktura czynników biogennych, psychogennych i socjogennych, wpływających na zachowania jednostki. Elementy tej struktury są ze sobą mniej lub bardziej zintegrowane, wzajemnie na siebie oddziałują; Zachowanie ludzkie to rezultat oddziaływania wszystkich trzech grup czynników osobowości.

Kryminogeneza Czynniki endogenne... DEF. II - Stanisław Ossowski (Z zagadnień psychologii społecznej): 2. Osobowość to wielość dyspozycji psychicznych o różnym pochodzeniu, wyrażających się w postawach, a wpływających na zachowania jednostki.

Kryminogeneza Czynniki egzogenne... Środowisko Otoczenie społeczne Sytuacje

Kryminogeneza Czynnik kryminogenny to okoliczność sprzyjająca bezpośrednio lub pośrednio popełnieniu czynu przestępnego (przestępczego) „Kryminogeneza to wpleciony w życie człowieka proces, którego finałem jest popełnienie czynu zabronionego. Odgrywają w nim rolę różne tzw. czynniki kryminogenne, a także w pewnym zakresie czynniki antykryminogenne. Punktem centralnym tego procesu jest decyzja sprawcy czynu zabronionego” /l. Tyszkiewicz, Kryminogeneza i sposoby jej badania/

Kryminogeneza Pytanie: Dlaczego jeden kradnie, a drugi nie: w takich samych okolicznościach? w różnych okolicznościach?

Kryminogeneza Typologia (kryterium – dominacja jednego z czynników) Kryminogeneza o dominacji czynnika biologicznego Kryminogeneza o dominacji czynnika psychicznego Kryminogeneza o dominacji czynnika środowiskowego Kryminogeneza o dominacji czynnika sytuacyjnego

Kryminogeneza Kryminogeneza to zatem syndrom uwarunkowań! Jej analiza jest badaniem wielowątkowym, wymaga uwzględnienia różnych czynników, wykazujących w życiu sprawcy mniejszy lub większy (mówimy o hierarchii czynników, o czynnikach pierwszoplanowych i pomocniczych) związek z popełnionym przestępstwem! Praktyczny wymiar kryminogenezy, m.in.: sprawiedliwościowy (wymiar kary) resocjalizacyjny (oddziaływanie na sprawcę) profilaktyczny (zapobieganie kolejnym przestępstwom)