Źródła finansowania majątku przedsiębiorstwa

Kapitał przedsiębiorstwa Kapitałem przedsiębiorstwa nazywa się źródła finansowania majątku. Źródła te wykazywane są po stronie pasywów w bilansie przedsiębiorstwa. Kapitał może pochodzić od właścicieli i wtedy nazywa się kapitałem własnym lub od wierzycieli – jest to kapitał obcy.

Gospodarowanie kapitałami wymaga wyboru formy organizacyjno-prawnej przedsiębiorstwa. decyduje ona bowiem: o tym, kto jest właścicielem kapitału zainwestowanego w przedsiębiorstwie, o zasadach prowadzenia gospodarki finansowej, tworzenia kapitałów (funduszy) własnych i możliwościach pozyskania kapitałów obcych oraz o systemie opodatkowania danej formy przedsiębiorstwa.

Kapitał własny wewnętrzny zewnętrzny

Kapitał wewnętrzny własny Własnymi, wewnętrznymi źródłami finansowania działalności przedsiębiorstwa są: zysk zatrzymany, amortyzacja.

Kapitał zewnętrzny własny Własnymi źródłami finansowania działalności przedsiębiorstwa pochodzącymi z zewnątrz są: Kapitały akcyjne, Venture Capital.

Akcja Jest papierem wartościowym wyrażającym wniesiony do spółki wkład. Wyodrębnić można trzy najważniejsze elementy charakteryzujące akcje: Akcja – ułamkowa część kapitału akcyjnego spółki akcyjnej, Akcja – to prawo członkowskie w spółce, Akcja – jest papierem wartościowym imiennym lub na okaziciela.

Akcja Prawa ucieleśnione w akcji: prawo własności, prawo głosu na WZA, prawo do dywidendy, prawo do udziału w masie likwidacyjnej, prawo do kontroli zarządzania spółką, prawo poboru.

Akcja Prawo poboru to prawo do zakupu akcji nowej emisji proporcjonalnie do stanu obecnego akcji tego emitenta w portfelu akcjonariusza.

Akcja WPP = (c-e)/(N+1) gdzie: c – bieżąca cena rynkowa akcji z prawem poboru, e – cena subskrybcyjna, N – liczba akcji (praw poboru) potrzebna do nabycia jednej nowej akcji.

Prawo poboru Przykład Kapitał akcyjny spółki dzieli się na 500 000 akcji. Cena rynkowa akcji wynosi 40 PLN. Spółka decyduje się na zwiększenie kapitału zakładowego o połowę poprzez nową emisję akcji na zasadach prawa poboru. Zatem akcjonariuszom zostanie zapisanych 500 000 praw poboru. Do objęcia jednej nowej akcji potrzebne są zatem dwa prawa poboru (spółka emituje 250 000 nowych akcji), jeśli cena emisyjna jest podana przed dniem ustalenia prawa poboru i wynosi np. 7 PLN, to hipotetyczna wartość prawa poboru jest równa: WPP = (40–7)/(2+1) = 11

Emisja akcji Gromadzenie kapitału akcyjnego poprzez emisję akcji może dokonywać się w różny sposób - poprzez emisję akcji na rynku: prywatnym, publicznym giełdowym, pozagiełdowym.

Emisja akcji Obecnie akcje są podstawową formą pozyskiwania przez spółki kapitałów długoletnich. Szczególnie istotną rolę odgrywają tu spółki akcyjne, które zostały dopuszczone do obrotu publicznego.

Wady emisji akcji w podziale wyniku uczestniczy z reguły duża liczba akcjonariuszy, większa liczba akcjonariuszy powoduje, że znaczenie dotychczasowych właścicieli ulega zmniejszeniu, zwykle dodatkowe emisje powodują pogorszenie niektórych wskaźników stosowanych przez inwestorów do oceny opłacalności zainwestowania w dane akcje, niechęć dotychczasowych akcjonariuszy do nowych emisji.

Venture capital to kapitały wysokiego ryzyka. Inwestycje firm venture capital definiuje się jako finansowanie nowych przedsięwzięć lub zapewnienie środków finansowych dla przedsięwzięć gospodarczych o znacznym potencjale wzrostu i jednocześnie niskim poziomie dojrzałości ekonomicznej. Firmy venture capital nie tylko zapewniają środki pieniężne lecz prowadzą również niezbędne przedsiębiorstwom doradztwo w zarządzaniu i prowadzeniu księgowości.

Fundusze venture capital Towarzystwa venture capital (TVC) finansują np. wybrane nowe przedsięwzięcia gospodarcze, jak również zasilają już istniejące firmy poprzez finansowanie operacji: management buy-out, tzn. wykup przedsiębiorstwa przez jego kadrę zarządzającą, management buy-in, tzn. wykup udziałów danej firmy przez zarząd innej w celu przejęcia kontroli, leveraged buy-out, tzn. wykup wszystkich udziałów firmy za kredyt zabezpieczony tymi udziałami.

Venture capital Wejście funduszu venture capital polega na objęciu pewnej części udziałów lub akcji firmy, czyli podwyższeniu kapitału akcyjnego czy też zakładowego. Powoduje to, że kapitał własny firmy wzrasta o wniesioną przez fundusz venture capital kwotę.  Zwykle wysokie ryzyko jest rekompensowane nadzwyczajnie wysokimi przychodami, realizowanymi w końcowej fazie przedsięwzięcia, zazwyczaj poprzez sprzedaż całej firmy, bądź jej części.

Zalety venture capital fundusze nie wymagają od firmy żadnych zabezpieczeń (w przeciwieństwie do banków, które udzielają kredytu), ryzyko finansowanego przedsięwzięcia fundusz ponosi wspólnie z innymi udziałowcami, fundusz wspiera firmę w dziedzinie zarządzania, ponieważ jest jej udziałowcem, firma z udziałem venture capital ma większą wiarygodność u partnerów handlowych i banków.

Wady venture capital utrata samodzielności właścicieli, zarządu na rzecz funduszu, możliwe zmiany w firmie nie zawsze zgodne z jej życzeniami.

Finansowanie działalności kapitałem zewnętrznym obcym Kapitały obce charakteryzują się tym, że trzeba je po umówionym czasie zwrócić wraz z odsetkami. Oznacza to, że kapitały obce mają charakter wierzytelnościowy.

Wierzycielami przedsiębiorstwa mogą być: banki i inne instytucje finansowe, dostawcy i kontrahenci, klienci, odbiorcy (w przypadku np. przedpłat i emisji obligacji), pracownicy firmy.

Zalety zasilania zewnętrznego: w miarę nieograniczona swoboda dysponowania kapitałem, ponieważ pożyczkodawcy nie nabywają praw do przedsiębiorstwa, odsetki od kapitału obcego zmniejszają podstawę opodatkowania podatkiem dochodowym (tarcza podatkowa), zaangażowanie kapitału obcego przynosi zysk, jeżeli koszty jego pozyskania są niższe od dochodu uzyskanego z jego zaangażowania.

Wady zasilania zewnętrznego: konieczność terminowej spłaty przypadających na dany okres rat wraz z należnymi odsetkami niezależnie od tego czy przedsiębiorstwo przynosi zysk, czy ponosi straty, gwarancje i zabezpieczenia wierzycieli związane z finansowaniem obcym, możliwość postawienia przedsiębiorstwa w stan upadłości.

Formy finansowania obcego: kredyty bankowe, pożyczki, kredyt kupiecki (handlowy), obligacje, commercial papers, leasing, faktoring, forfaiting, franchising.

Kredyt bankowy Ubiegając się o kredyt przedsiębiorstwo będzie musiało: przedstawić bankowi cel, na jaki będzie przeznaczony kredyt, przekonać bank, że realizacja celu umożliwi spłatę zaciągniętego kredytu, dowieść, że prowadzona przez przedsiębiorstwo działalność jest zyskowna i pozwala utrzymać bieżącą płynność finansową.

Kredyt bankowy Kryteria porównawcze kredytów oferowanych przez banki: wysokość prowizji pobieranej przez bank w związku z przekroczeniem zadłużenia, prowizję od maksymalnego zadłużenia w miesiącu, prowizję od niewykorzystanego kredytu, prowizję od obrotu, stopień uzależnienia wysokości kredytu od wielokrotności dziennych wpływów środków na rachunek, warunki wykorzystania kredytu w następnym okresie.

Kredyt handlowy Powstaje w momencie odroczenia przez dostawcę płatności za dostawy surowców, paliw, materiałów, energii, usług obcych przez wierzycieli przedsiębiorstwa.  Darmowe źródło finansowania, do czasu gdy kredytodawca nie wprowadza skont i upustów za wcześniejsze uregulowanie zobowiązań przez odbiorców.

Papiery dłużne zwane także papierami wierzycielskimi, poświadczają zaciągnięcie przez przedsiębiorstwo – emitenta - długu u ich nabywcy – inwestora.

Papiery dłużne obligacje krótkoterminowe papiery dłużne

Obligacja jest papierem wartościowym o charakterze wierzycielskim (pożyczkowym), w którym emitent zobowiązuje się w określonym czasie i na określonych warunkach do spełnienia określonego świadczenia (wykupu obligacji).

Rodzaje obligacji obligacje o stałym oprocentowaniu, obligacje o zmiennym oprocentowaniu, obligacje zamienne, obligacje z kuponem zerowym, obligacje indeksowane.

Emisja obligacji Emisja obligacji przedsiębiorstwa może być zorganizowana na różny sposób. Emisja własna jest wtedy, gdy przedsiębiorstwo samo organizuje sprzedaż swoich obligacji. W praktyce częściej przedsiębiorstwa obierają drogę obcej emisji obligacji, która następuje za pośrednictwem specjalnych instytucji kredytowych (banki, fundusze powiernicze).

Zalety emisji obligacji stosunkowo niskie koszty pozyskania kapitału, znane z góry koszty bezpośrednie transakcji, łatwo odnawialne źródło finansowania, dłuższy okres kredytowania niż w przypadku kredytów bankowych, eliminacja nadzoru ze strony posiadaczy kapitału.

Wady emisji obligacji podwyższenie kosztów w przypadku podwyższenia stopy procentowej w bankach (pozyskanie chętnych do kupna obligacji), ryzyko braku zainteresowania ze strony nabywców.

Krótkoterminowe papiery dłużne Służą finansowaniu bieżących potrzeb przedsiębiorstw, Najczęściej sprzedawane są z dyskontem, Brak jednolitej regulacji prawnej skutkuje występowaniem wielu terminów dla określenia tej grupy papierów wartościowych.

Krótkoterminowe papiery dłużne Koszty związane z przygotowaniem i przeprowadzeniem programu emisji: Wpływy netto emitenta z tytułu wyemitowania papierów komercyjnych = Wartość nominalna wyemitowanych papierów - dyskonto - prowizje agenta emisji - opłata skarbowa - prowizja agencji ratingowej

Korzyści wynikające z emisji papierów komercyjnych dla emitenta: koszty pozyskania kapitału niższe niż w przypadku kredytu bankowego, możliwe pozyskanie dowolnie dużych kwot, brak wymogu przedstawiania zabezpieczeń, wielkości emisji i terminy zapadalności poszczególnych transz dostosowane do bieżących potrzeb emitenta, emisja papierów komercyjnych umożliwia zaistnienie emitenta na rynku finansowym.

Wady wynikające z emisji papierów komercyjnych dla emitenta: emisja papierów komercyjnych to możliwość dostępna jedynie dla większych przedsiębiorstw, małe firmy są skazane na inne źródła finansowania.

Korzyści i wady dla inwestora Korzyści wynikające z emisji papierów komercyjnych dla inwestora: stopa zwrotu wyższa niż w przypadku inwestycji w bony skarbowe lub depozyty bankowe. Wady wynikające z emisji papierów komercyjnych dla inwestora: wysoki poziom ryzyka, słaba płynność rynku wtórnego.

Leasing Leasing jest przekazaniem przez finansującego (leasingodawcę), korzystającemu (leasingobiorcy) środków trwałych do korzystania za ustaloną w umowie opłatą i na uzgodnionych warunkach.

Leasing Podstawowe rodzaje leasingu: - operacyjny, - finansowy.

Rodzaje leasingu Cechy wyróżniające te dwa rodzaje umów leasingowych to: sposób rozłożenia ryzyka związanego z przedmiotem leasingu, sposób finansowania kosztów (naprawy, konserwacje, ubezpieczenia) przedmiotu leasingu, okres, na jaki zawiera się umowę.

Rodzaje leasingu Wyszczególnienie Leasing operacyjny Leasing finansowy Czas trwania umowy Krótszy od okresu ekonomicznej żywotności Równy lub zbliżony do okresu ekonomicznej żywotności Wysokość opłat Nie pokrywają ceny nabycia Pokrywają lub są zbliżone do ceny nabycia Finansowanie opłat przez leasingobiorcę Obciążają koszty uzyskania przychodu Koszt uzyskania przychodu stanowią tylko odsetki Odpisy amortyzacyjne Dokonywane przez leasingodawcę Z reguły dokonywane przez leasingobiorcę Gotowość eksploatacyjna przedmiotu Zapewniona przez leasingodawcę Zapewniona przez leasingobiorcę

Zalety leasingu możliwość sfinansowania inwestycji w 100% ze środków obcych, korzyści podatkowe, np. przyspieszenie amortyzacji podatkowej, zmniejszenie zysków w krótkim okresie.

Wady leasingu wysokie koszty transakcji ponoszone przez korzystającego z leasingu, dotkliwe skutki przy niedotrzymaniu terminowych rozliczeń, ponoszone ryzyko cenowe i rzeczowe przez korzystającego z leasingu, Niepewność, co do możliwości odkupienia przedmiotu leasingu po okresie umowy.

FAKTORING Usługa polegająca na nabywaniu wierzytelności dostawcy towarów lub usług przez specjalistyczne instytucje finansowe oraz świadczeniu dodatkowych usług z tym związanych.

FAKTORING Podmioty występujące w umowie: faktorant, faktor, dłużnik.

FAKTORING Funkcje faktoringu: funkcja finansowania, funkcja administracyjna, funkcja gwarancyjna.

Rodzaje faktoringu Ryzyko związane z Sposób powiadomienia niewypłacalnością dłużnika Sposób powiadomienia dłużnika o umowie otwarty właściwy tajny niewłaściwy półotwarty mieszany

Korzystanie z faktoringu zaleca się, gdy: chce się mieć jak najszybszy dostęp do środków pieniężnych, posiada się stałych odbiorców, chce się zdyscyplinować dłużników do terminowego regulowania płatności, nie posiada się zabezpieczeń wymaganych przez bank, aby otrzymać kredyt, ponosi się duże koszty administracyjne w związku z udzielanymi kredytami kupieckimi,

Koszty faktoringu odsetki od udzielanych kredytów i zaliczek zróżnicowane i zależne od kwoty wierzytelności i okresu kredytowania (udzielonego przez faktora), opłata za usługi (prowizja administracyjna) prowizja za przyjęcie ryzyka – uzależniona od oceny ryzyka, na które wpływa: - wielkość wierzytelności, - solidność płatnicza dłużników, - termin i sposób regulowania długu.

Forfaiting Forfaiting jest to długoterminowe obce źródło finansowania należności długoterminowych.

Forfaiting Przedmiotem forfaitingu mogą być wierzytelności: wekslowe, wynikające z akredytyw.

Forfaiting dotyczy tylko rozliczeń międzynarodowych, występuje tylko w formie przenoszącej ryzyko niewypłacalności dłużnika na instytucję forfaitingową (faktoring właściwy).

Podmioty forfaitingu forfaiter – podmiot przyjmujący do skupu wierzytelności eksportowe (zwykle bank), zbywca – eksporter towarów lub usług, podmiot sprzedający wierzytelność eksportową (przedsiębiorstwo), dłużnik – podmiot zobowiązany do zapłaty wobec zbywcy.

Z forfaitingu należy korzystać, gdy: firma zawiera kontrakty tak, że termin płatności za wykonane usługi lub dostarczone towary jest bardzo daleki, jeśli firma chce uniknąć ryzyka rynkowego, gospodarczego i politycznego związanego z krajem importera, w przypadku braku możliwości uzyskania kredytu, który refinansowałby dostawy kredytowe.

Franchising Franchising polega na udzieleniu przez jedną osobę (franczyzera) drugiej osobie (franczyzantowi) zezwolenia, które upoważnia franczyzanta do prowadzenia działalności handlowej, pod znakiem towarowym lub nazwą firmy franczyzera oraz wykorzystania całego pakietu zawierającego niezbędne elementy: kompletną koncepcję przedsiębiorstw, proces wprowadzania i szkolenia, stałą pomoc i poradnictwo za opłatą franchisingową.

Franchising Umowa franchisingu przypomina umowę licencyjną. Stosując kryterium przedmiotu prowadzonej działalności franchising można podzielić na 3 podstawowe typy: franchising przemysłowy, franchising dystrybucyjny, franchising usługowy.

Zalety franchisingu stworzenie przedsiębiorstwa wymaga zaangażowania mniejszych środków finansowych niż samodzielne podjęcie działalności, renoma firmy eliminuje ryzyko nowo powstałym przedsiębiorstwom, uniknięcie kosztów związanych z promocją i reklamą.

Wady franchisingu ograniczenie prawa własności opłaty franchisingowe: opłata wstępna, opłaty okresowe.

Studium przypadku Przedsiębiorstwo Omega działa na rynku od dwóch lat. Zostało zawiązane przez trzech wspólników w formie spółki z o.o. Podmiot działa w branży nowych technologii. Omega nie posiada majątku o znacznej wartości. Duże nakłady początkowe i stosunkowo niewielkie przychody sprawiają, że spółka przynosi niewielkie straty na poziomie wyniku finansowego netto. Jednocześnie systematycznie wzrasta liczba odbiorców przedsiębiorstwa. W stosunku do zdecydowanej większości klientów stosowane są odroczone terminy płatności, co prowadzi do znaczącego udziału należności w strukturze majątku obrotowego. Firma potrzebuje środków na dalsze inwestycje i rozwój. Wskaż najlepsze sposoby finansowania spółki i uzasadnij je.