Instytucja Rzecznika Ubezpieczonych w Polsce geneza, rola, funkcje Aleksander Daszewski radca prawny koordynator w Biurze Rzecznika Ubezpieczonych Poznań, marzec 2010

Geneza powstania Urzędu Rzecznika Ubezpieczonych w Polsce Przesłanki utworzenia Urzędu dostosowanie przepisów prawa do nowych warunków prawno- ustrojowych i gospodarczych powstałych w Polsce w wyniku procesu transformacji ustrojowej, ze szczególnym uwzględnieniem ochrony konsumentów usług ubezpieczeniowych, konsensus (podmioty rynkowe, organizacje konsumenckie, rząd), doświadczenia wynikające z sytuacji ubezpieczonych i uprawnionych po upadku „Westy” i „Westy Life”,

Geneza powstania Urzędu Rzecznika Ubezpieczonych w Polsce Przesłanki utworzenia Urzędu pomysłodawcy: osoby, które inicjowały utworzenie Urzędu, w tym przedstawiciele nauki (prof. J. Łańcucki, prof. E. Kowalewski), członkowie Komisji Sejmowych, wzorce z innych krajów europejskich: kraje skandynawskie, Wielka Brytania, Irlandia, Hiszpania, charakter prawny ombudsmana tzn. reprezentanta, wyraziciela, mediatora dążącego do polubownego rozstrzygnięcia sporu,

Kształt i finansowanie Biura Rzecznika Ubezpieczonych  Siedziba Rzecznika Ubezpieczonych - Warszawa (brak jednostek terenowych, współpraca z rzecznikami konsumentów i organizacjami konsumenckimi), Finansowanie Urzędu - koszty działalności Rzecznika i jego Biura ponoszą: 1) zakłady ubezpieczeń do wysokości 0,01% zbioru składek brutto (faktycznie 0,0071); 2) powszechne towarzystwa emerytalne do wysokości 0,01% składek wpłaconych do otwartych funduszy emerytalnych (faktycznie 0,0071);

Zadania Rzecznika Ubezpieczonych 1. Postępowanie skargowe w ramach rozpatrywania skarg w indywidualnych sprawach kierowanych do Rzecznika:  w latach 1995/96 - 2009 liczba wpływających do Rzecznika pisemnych skarg odnoszących się do problematyki ubezpieczeń gospodarczych, wykazuje nadal tendencję wzrostową - łącznie w omawianym okresie wpłynęło 54 727 pisemnych skarg. Wyjątkowo w 2002r. zanotowano niewielkie zmniejszenie liczby skarg. Przyczyną było m.in. rozbudowanie systemu poradnictwa telefonicznego i za pośrednictwem internetu.

Zadania Rzecznika Ubezpieczonych 2. Opiniowanie projektów aktów prawnych dotyczących organizacji i funkcjonowania ubezpieczeń, funduszy emerytalnych i pracowniczych programów emerytalnych; 3. Legislacja - zarówno w zakresie prawa ubezpieczeń gospodarczych, jak i zabezpieczenia społecznego poprzez: występowanie do właściwych organów z wnioskami o podjęcie inicjatywy ustawodawczej, udział na wszystkich etapach procesu legislacyjnego w tworzeniu aktów prawnych, w tym aktów wykonawczych do przepisów ustawowych.

Zadania Rzecznika Ubezpieczonych 4. Informowanie właściwych organów nadzoru i kontroli oraz instytucji samorządowych zakładów ubezpieczeń oraz otwartych funduszy emerytalnych o dostrzeżonych nieprawidłowościach. Są to przede wszystkim: - Minister Finansów, - Komisja Nadzoru Finansowego, - Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów, - Rzecznik Praw Obywatelskich, - inne podmioty (np. GIODO, PIU, IGTE).

Zadania Rzecznika Ubezpieczonych Ministerstwo Finansów i Ministerstwo Polityki Społecznej informowanie o nieprawidłowościach - na podstawie sygnałów z rynku, współpraca legislacyjna: ustawy i nowele do nich akty wykonawcze wypracowywanie wspólnych stanowisk w istotnych sprawach dla rynku,

Zadania Rzecznika Ubezpieczonych Komisja Nadzoru Finansowego (KNF) informowanie o dostrzeżonych nieprawidłowościach, porozumienie o współpracy: skargi współpraca przy legislacji

Zadania Rzecznika Ubezpieczonych Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów (UOKiK) sygnały o nieprawidłowościach - szczególnie na tle owu. Celem eliminowanie z obrotu klauzul abuzywnych, wnioski o uznanie praktyki za naruszającą zbiorowe interesy konsumentów, inne inicjatywy np. wspólny raport, opiniowanie pozwów do sądu antymonopolowego, opiniowanie wystąpień do zakładów ubezpieczeń, pomoc merytoryczna w prowadzonych postępowaniach,

Zadania Rzecznika Ubezpieczonych 5. Inne płaszczyzny działań analizy owu i dalsze ich wykorzystanie, poradnictwo telefoniczne - (w 2009 r. zanotowano 11479 rozmów z zakresu ubezpieczeń gospodarczych i 101 z zakresu zabezpieczenia emerytalnego), poradnictwo drogą elektroniczną (e-mail)- (w 2009 r. zanotowano 1437 zapytań),

Zadania Rzecznika Ubezpieczonych 6. Inicjowanie i organizowanie działalności edukacyjnej i informacyjnej w dziedzinie ochrony konsumentów usług ubezpieczeniowych: witryna internetowa www.rzu.gov.pl (w 2009 r. stronę internetową odwiedzono ok. 1 648 663 razy), kontakty z mediami (wywiady, informacje- np. w 2009 r. - 269) oraz publikacje, Rozprawy Ubezpieczeniowe – zeszyty naukowe (7 numerów), Monitor Ubezpieczeniowy (40 numerów), współpraca ze środowiskiem akademickim i organizacjami konsumenckimi, udział w konferencjach, sympozjach, seminariach, odczytach i szkoleniach.

Zadania Rzecznika Ubezpieczonych Współpraca z Fundacją Edukacji Ubezpieczeniowej: przekrojowe konferencje problemowe, poradniki ubezpieczeniowe dla konsumentów - narciarski, praktyczny, turystyczny, mieszkaniowy (następne są w opracowaniu), współpraca z RZU, UKSW przy wydawnictwie „Rozpraw Ubezpieczeniowych”, konkurs na najlepsze prace doktorskie, magisterskie, podyplomowe i licencjackie z dziedziny ubezpieczeń gospodarczych i społecznych (obecnie trwa IX edycja konkursu).

Zadania Rzecznika Ubezpieczonych 7. Przedstawienie istotnego poglądu w sprawie w postępowaniach sądowych: pomoc quasi procesowa, naturalna kontynuacja postępowań skargowych, w sporach, w których istnieją korzystne prognozy,

Zadania Rzecznika Ubezpieczonych 8. Sądownictwo polubowne i mediacja: Stwarzanie możliwości polubownego i pojednawczego rozstrzygania sporów: między ubezpieczonymi, ubezpieczającymi, uposażonymi lub uprawnionymi z umów ubezpieczenia - a zakładami ubezpieczeń, między towarzystwami emerytalnymi a członkami tych towarzystw, wynikłych z uczestnictwa w pracowniczych programach emerytalnych,

Zadania Rzecznika Ubezpieczonych 9. Wnioski do Sądu Najwyższego: występowanie z wnioskami do Sądu Najwyższego, skierowano 8 wniosków w zasadniczych dla konsumentów kwestiach (odpowiedzialność cywilna posiadaczy zależnych, kredytobiorców, leasingobiorców; szkoda całkowita; odpowiedzialność współmałżonka w szkodach osobowych; środki karne a odszkodowanie z OC posiadaczy pojazdów; amortyzacja i wybór części do naprawy pojazdu, uwzględnianie VAT w odszkodowaniu – kosztorys; koszty pogrzebu a zasiłek pogrzebowy),

Kierunki rozwoju Urzędu Rzecznika Ubezpieczonych stałe rozszerzanie działalności edukacyjnej i informacyjnej na rzecz konsumentów, propagowanie idei polubownego rozstrzygania sporów, szersza współpraca międzynarodowa z Rzecznikami innych krajów,

Kierunki rozwoju Urzędu Rzecznika Ubezpieczonych szersza analiza produktowa i dalsze jej wykorzystanie, we współpracy z UOKiK, kontynuacja współdziałania z innymi organami i instytucjami (RPO, Minister Finansów, Minister Pracy i Polityki Społecznej, UOKiK, KNF),

Dziękuję Państwu za uwagę zapraszam na stronę internetową www.rzu.gov.pl