Handel ludźmi – prawo i praktyka, zapobieganie i ściganie Opracowała: Agnieszka Wojewoda-Łukowczyk

Definicja handlu ludźmi weszła w życie 8 września 2010 roku Zgodnie z treścią znowelizowanego przepisu artykułu. 115 § 22 kodeksu karnego handlem ludźmi jest: ”werbowanie, transport, dostarczanie, przekazywanie, przechowywanie lub przyjmowanie osoby z zastosowaniem: przemocy lub groźby bezprawnej, uprowadzenia, podstępu, wprowadzenia w błąd albo wyzyskania błędu lub niezdolności do należytego pojmowania przedsiębranego działania, nadużycia stosunku zależności, wykorzystania krytycznego położenia lub stanu bezradności, udzielenia albo przyjęcia korzyści majątkowej lub osobistej albo jej obietnicy osobie sprawującej opiekę lub nadzór nad inną osobą - w celu jej wykorzystania, nawet za jej zgodą, w szczególności w prostytucji, pornografii lub innych formach seksualnego wykorzystania, w pracy lub usługach o charakterze przymusowym, w żebractwie, w niewolnictwie lub innych formach wykorzystania poniżających godność człowieka lub w celu pozyskania komórek, tkanek lub narządów wbrew przepisom ustawy. Jeżeli zachowanie sprawcy dotyczy małoletniego, stanowi ono handel ludźmi, nawet gdy nie zostały użyte metody lub środki wymienione w pkt 1 – 6.”

Zapobieganie i ściganie

Wykres nr 1. Jakie instytucje powinny zajmować się przeciwdziałaniem handlowi kobietami30. W 2004 roku Centrum Badania Opinii Społecznej na zlecenie Pełnomocnika Rządu ds. Równego Statusu Kobiet i Mężczyzn przy współpracy z Fundacją La Strada zrealizowało sondaż, w którym to zostały poruszone niektóre problemy handlu kobietami. Jednym z przedmiotów zainteresowań były instytucje, które zdaniem badanych, powinny zajmować się przeciwdziałaniem temu zjawisku. Uzyskane wyniki zostały zestawione z rezultatami porównywalnego badania, które w 1998 roku przeprowadził Ośrodek Badania Opinii Publicznej. Tak samo jak w roku 1998 większość ankietowanych (75%) sądzi, że problemem tym powinna zajmować się przede wszystkim policja. Rzadziej wskazywano media (telewizja, radio, prasa) – (45%), rząd (38%), fundacje i stowarzyszenia (23%). W stosunku do tych wszystkich instytucji wzrosły oczekiwania społeczeństwa w zakresie zapobiegania handlowi ludźmi. Świadczyć to może o niewielkim wzroście w społecznej świadomości przekonania, że obowiązek przeciwdziałania handlowi kobietami spoczywa na konkretnych instytucjach. Zmalała natomiast liczba badanych (z 30% do 25%) wyrażających pogląd, że kobiety same powinny pilnować swoich spraw i w tym przypadku wsparcie instytucjonalne nie jest potrzebne. Skuteczna walka z handlem ludźmi wymaga udziału i współpracy wielu podmiotów administracji rządowej oraz organizacji pozarządowych.

W Polsce zapobieganiem i zwalczaniem handlu ludźmi zajmują się następujące instytucje: - Zespół do Spraw Zwalczania i Zapobiegania Handlowi Ludźmi, - Policja, - Straż Graniczna, - Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Administracji, - Ministerstwo Sprawiedliwości, - Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej, - Fundacja Przeciwko Handlowi Ludźmi i Niewolnictwu „La Strada”, - Fundacja Dzieci Niczyje, - Caritas Polska – Program Pomocy Ofiarom Przymuszonej Prostytucji i Handlu Kobietami, - ITAKA – Centrum Poszukiwań Ludzi Zaginionych.

Od 2004 roku działa w ramach MSWiA Zespół do Spraw Zwalczania i Zapobiegania Handlowi Ludźmi. W skład Zespołu wchodzą przedstawiciele podmiotów administracji rządowej i organizacji pozarządowych. Do zadań Zespołu należy proponowanie oraz opiniowanie podejmowanych działań zmierzających do skutecznego zwalczania i zapobiegania handlowi ludźmi, współpraca z organami administracji rządowej, samorządu terytorialnego oraz organizacjami pozarządowymi w zakresie zwalczania i zapobiegania handlowi ludźmi oraz ocena realizacji Krajowego Programu Zwalczania i Zapobiegania Handlowi Ludźmi.

W ramach Krajowego Programu Zwalczania i Zapobiegania Handlowi Ludźmi na lata 2007–2008 podjęto między innymi działania prewencyjne połączone z badaniem zjawiska handlu ludźmi (zorganizowano konferencje krajową nt. handlu ludźmi, przeprowadzono kampanię informacyjną dotycząca handlu ludźmi do pracy przymusowej, opracowano II edycję raportu; wspierano merytoryczne, organizacyjne i finansowo badania nad zjawiskiem handlu ludźmi), zmiany w prawodawstwie (najważniejszym celem było przygotowanie i wprowadzenie do kodeksu karnego nowych zapisów dotyczących handlu ludźmi, w tym definicji tego zjawiska, działanie jak na razie zakończone niepowodzeniem), poprawa skuteczności działania (usprawnienie mechanizmów koordynacja działań Policji i Straży Granicznej, specjalistyczne szkolenia wojewódzkich koordynatorów ds. zwalczania handlu ludźmi, współpraca międzynarodowa; przeszkolenie sędziów i prokuratorów w zakresie handlu ludźmi, pracowników opieki społecznej w zakresie identyfikacji ofiar), wsparcie i ochrona ofiary (opracowanie modelu wsparcia obywatela polskiego – ofiary handlu ludźmi, opracowanie modelu ochrony dziecka – ofiary handlu ludźmi, wypracowanie modelu reintegracji ofiary)31.

Zadania Policji dotyczące zapobiegania i ścigania handlu ludźmi określa prawo krajowe i przyjęte przez Polskę zobowiązania międzynarodowe. Oprócz wykrywania tych przestępstw i ścigania ich sprawców Policja prowadzi działania prewencyjne a także współdziała z policjami innych państw oraz organizacjami międzynarodowymi. Od 2006 roku przy Komendzie Głównej Policji działa Centralny Zespół do Walki z Handlem Ludźmi, Organami Ludzkimi, Pornografią Dziecięcą i Pedofilią, analogiczne zespoły zostały utworzone w 11 komendach wojewódzkich Policji, a w pozostałych komendach powołano koordynatorów wojewódzkich.. Do zadań zespołu należy koordynacja i nadzór nad ściganiem przestępczości związanej z handlem ludźmi, prowadzenie działań prewencyjnych, organizacja współpracy z podmiotami pozapolicyjnymi. Na forum międzynarodowym Polska uczestniczy w pracach grup ds. zwalczania handlu ludźmi w ramach Interpolu32, Europolu33 i Baltcomu34. W ramach Policyjnego Programu Wspomagania Ofiar Przestępstw, Policja prowadzi działania mające na celu ochronę ofiar handlu ludźmi przed skutkami „wtórnej wiktymizacji”. Program ten obejmuje także szkolenia dla funkcjonariuszy dotyczące właściwych postaw wobec ofiar tego przestępstwa35.

Straż Graniczna realizuje zadania wynikające z umów i porozumień międzynarodowych, a w zakresie ochrony granicy państwowej i kontroli ruchu granicznego współdziała z organami ochrony granic innych państw. Straż Graniczna to formacja o charakterze krajowym, której funkcjonariusze jako pierwsi stykają się z cudzoziemcami przekraczającymi granicę państwa, mogą być zatem tymi, którzy jako pierwsi zetkną się z ofiarami handlu ludźmi. W celu większej skuteczności SG w zwalczaniu przestępczości zmieniono przepisy Ustawy o Straży Granicznej dotyczące rozszerzenia właściwości miejscowej i rzeczowej w zakresie rozpoznawania, zapobiegania i wykrywania przestępstw, wykroczeń oraz ścigania ich sprawców. Straży Granicznej przyznano uprawnienia do stosowania kontroli operacyjnej, zakupu kontrolowanego oraz przesyłki niejawnie nadzorowanej w zakresie ścigania przestępczości zorganizowanej (w tym handlu ludźmi). Do typowych, w obszarze zwalczania handlu ludźmi, działań SG zaliczyć należy następujące rodzaje czynności: 1) rozpoznawcze np. prowadzenie kontroli legalności pobytu na terytorium RP czy pełnienie służby patrolowej w strefie nadgranicznej; 2) prewencyjne jak wymiana informacji z Interpolem, Europolem, Policją czy formacjami granicznymi poszczególnych państw itp.; 3) edukacyjne: szkolenia wewnętrzne, szkolenia prewencyjne skierowane do środowisk akademickich, seminaria itp.

Do organizacji pozarządowych aktywnie zaangażowanych w walkę i zapobieganie handlowi ludźmi należy Fundacja Przeciwko Handlowi Ludźmi i Niewolnictwu „La Strada”. Współpracuje ona z Policją, Strażą Graniczną i innymi instytucjami państwowymi w zakresie zwalczania i zapobiegania handlowi ludźmi. Fundacja ma uruchomiony telefon zaufania i własne schroniska dla kobiet – ofiar handlu ludźmi. „La Strada” realizuje jednocześnie trzy kampanie: 1) kampania informacyjna – dotarcie do potencjalnych klientów jak i odpowiednich służb państwowych; 2) kampania prewencyjna – kładzie ona szczególny nacisk na działania edukacyjno- prewencyjne, które organizowane są w skali makro – odnoszą się bowiem do całego społeczeństwa, kampania informuje o sposobach werbowania ofiary, jak się zabezpieczyć i jak się zachować, gdy staniemy się ofiarą handlu ludźmi; 3) kampania wsparcia dla ofiar36. Obecnie na zlecenie MSWiA „La Strada” realizuje Program Wsparcia i Ochrony Ofiar / Świadków Handlu Ludźmi.

Handel ludźmi w prawie polskim – ustawa z dnia 6 czerwca 1997 (Dz. U. 97.88.553 z późniejszymi zmianami) Art. 204. § 1. Kto, w celu osiągnięcia korzyści majątkowej, nakłania inną osobę do uprawiania prostytucji lub jej to ułatwia, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3. § 2. Karze określonej w § 1 podlega, kto czerpie korzyści majątkowe z uprawiania prostytucji przez inną osobę. § 3. Jeżeli osoba określona w § 1 lub 2 jest małoletnim, sprawca podlega karze pozbawienia wolności od roku do lat 10. § 4. Karze określonej w § 3 podlega, kto zwabia lub uprowadza inną osobę w celu uprawiania prostytucji za granicą. Art. 253. § 1. Kto uprawia handel ludźmi nawet za ich zgodą, podlega karze pozbawienia wolności na czas nie krótszy od lat 3. § 2. Kto, w celu osiągnięcia korzyści majątkowej, zajmuje się organizowaniem adopcji dzieci wbrew przepisom ustawy, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5. Przepisy wprowadzające Kodeks karny – ustawa z dnia 6 czerwca 1997 (Dz. U. 97.88.554 z późniejszymi zmianami) Art. 8. Kto powoduje oddanie innej osoby w stan niewolnictwa albo uprawia handel niewolnikami, podlega karze pozbawienia wolności na czas nie krótszy od lat 3.

Akty Prawa Międzynarodowego System Narodów Zjednoczonych PROTOKÓŁ o zapobieganiu, zwalczaniu oraz karaniu za handel ludźmi, w szczególności kobietami i dziećmi, uzupełniający Konwencję Narodów Zjednoczonych przeciwko międzynarodowej przestępczości zorganizowanej PROTOKÓŁ FAKULTATYWNY do Konwencji o prawach dziecka w sprawie handlu dziećmi, dziecięcej prostytucji i dziecięcej pornografii

Organizacje o charakterze regionalnym UNIA EUROPEJSKA DECYZJA RAMOWA RADY z dnia 19 lipca 2002 r. w sprawie zwalczania handlu ludźmi Dyrektywa Rady 2004/81/WE z dnia 29 kwietnia 2004 r. w sprawie dokumentu pobytowego wydawanego obywatelom państw trzecich, którzy są ofiarami handlu ludźmi lub podlegali działaniom ułatwiającym nielegalną imigrację, którzy współpracują z właściwymi władzami Plan UE dotyczący najlepszych praktyk, standardów i procedur zwalczania handlu ludźmi i zapobiegania mu DECYZJA KOMISJI z dnia 17 października 2007 r. ustanawiająca Grupę Ekspertów ds. Handlu Ludźmi Dokument roboczy Komisji dotyczący oceny i monitorowania realizacji planu UE dotyczącego najlepszych praktyk, standardów i procedur zwalczania handlu ludźmi i zapobiegania mu

ORGANIZACJA BEZPIECZEŃSTWA I WSPÓŁPRACY W EUROPIE DECYZJA nr 557 PROGRAM DZIAŁAŃ OBWE W ZAKRESIE ZWALCZANIA HANDLU LUDŹMI RADA EUROPY Konwencja Rady Europy w sprawie działań przeciwko handlowi ludźmi

Szukamy pracy za granicą Podjęcie pracy daleko od domu to poważny krok. Jeśli rzeczywiście myślisz o zarabianiu pieniędzy poza Polską, Twoja decyzja powinna być przemyślana. Nie należy jej podejmować pochopnie ani pod wpływem emocji. Pamiętaj też, że nagły wyjazd nie jest dobrym sposobem na rozwiązanie problemów, które być może masz. Nie traktuj wyjazdu jako możliwości ucieczki! Wiele osób myśli, że wyjeżdżając zostawi swoje problemy w Polsce. Niestety, takie przeświadczenie jest błędem.         Przed podjęciem decyzji warto odpowiedzieć sobie na kilka pytań: Czy naprawdę chcę pracować za granicą? Dlaczego chcę pracować za granicą? Czy chcę szybko zarobić na bieżące potrzeby i wrócić, czy może wyemigrować na stałe? Czy chcę pracować w swoim zawodzie, czy może wystarczy, że sobie dorobię w pracy niewymagającej wysokich kwalifikacji? Odpowiedzmy sobie uczciwie także na pytanie o naszą wiedzę, umiejętności i predyspozycje – spisane na kartce ułatwią poszukiwania i pozwolą wybrać tylko te oferty, które najbardziej odpowiadają naszym możliwościom i oczekiwaniom.

Nie przyjmuj ofert pracy od osób, których nie znasz lub znasz słabo i krótko  Jeśli w klubie, dyskotece czy u znajomych poznałaś kogoś, kto z miejsca zaproponował, że załatwi Ci dobrą pracę i do tego za granicą… Uwaga! Zastanów się! Taka osoba rzadko kiedy jest wiarygodnym pośrednikiem. Może chce z Ciebie tylko zażartować, ale może też mieć w stosunku do Ciebie nieuczciwe zamiary. Podobnie z jest ze „znajomymi”, poznanymi przez Internet na portalach randkowych, społecznościowych czy forach dyskusyjnych. Zdarza się, że ktoś proponuje Ci taką pracę o jakiej właśnie marzysz. Uważaj, to może być oszust!         Jeśli o pracy za granicą myślisz poważnie, skorzystaj z pomocy profesjonalnego pośrednika albo przynajmniej kogoś, kto dobrze zna rynek pracy w kraju, do którego chcesz wyjechać.

Zbierz informacje o kraju, do którego jedziesz         Czasami warunki pobytu i obyczaje w innych państwach Europy są zupełnie inne niż w Polsce. Przed wyjazdem postaraj się trochę poznać kraj, w którym zamierzasz pracować – poszukaj informacji w sieci, w książkach i czasopismach. Im więcej wiesz, tym łatwiej Ci będzie przystosować się do panujących tam warunków i tym bezpieczniejszy będzie pobyt za granicą. Upewnij się także, jaka jest sytuacja na rynku pracy w kraju do którego jedziesz oraz jak regulowane jest zatrudnianie obcokrajowców. Pamiętaj, że w poszczególnych krajach przepisy są różne.         Właściwie we wszystkich krajach Unii Europejskiej (z wyjątkiem Austrii i Niemiec, gdzie obowiązuje tzw. okres przejściowy) otwarto rynki pracy, co znaczy, że aby podjąć tam legalną pracę nie potrzeba pozwolenia.         Jeśli natomiast chcesz legalnie pracować poza Unią Europejską, wtedy na pewno będziesz potrzebować pozwolenia na pracę.

Sytuacja  kobiet         Statystyki mówią, że kobiety są w Polsce lepiej wykształcone niż mężczyźni, nadal jednak jako pracownicy są dyskryminowane, a ich pobory są niższe niż pobory mężczyzn. Jednak częściej to właśnie one są odpowiedzialne za wychowanie dzieci i prowadzenie gospodarstwa domowego. Ta sytuacja  sprawia, że bardzo często właśnie kobiety chcą wyjechać i pracować za granicą, ponieważ wierzą, że jest to szansa na poprawę sytuacji materialnej. Badania naukowe pokazują, że wśród wyjeżdżających z Polski jest coraz więcej kobiet. Mówi się  nawet o zjawisku zwanym „feminizacją migracji” – oznacza to, że duża część osób opuszczających ojczyznę, aby pracować gdzie indziej, to kobiety.

Uwaga ! Niebezpieczeństwo! Handel ludźmi i praca przymusowa         Handel ludźmi to proceder, który polega na kupnie i sprzedaży istot ludzkich w celu ich wykorzystania seksualnego i/lub ekonomicznego. Przybiera różne postacie – kobiety najczęściej są zmuszane do prostytucji, ale także do innych prac (np. przetrzymywane w domach jako służące). Media donoszą o ludziach, którzy musieli pracować w polu czy na budowach po kilkanaście godzin dziennie, bez wynagrodzenia i w złych warunkach, często pilnowani przez uzbrojonych strażników. Zdarza się, że ludzie są zmuszani do żebrania i kradzieży.

ZANIM WYJEDZIESZ Dopełnij wszelkich formalności (sprawdź czy masz wszystkie konieczne dokumenty i ewentualne pozwolenia, zgromadź też inne konieczne do podjęcia pracy dokumenty np.: zaświadczenia potwierdzające Twoje kwalifikacje zawodowe). Ubezpiecz się  (od następstw nieszczęśliwych wypadków i ewentualnych kosztów leczenia). Sprawdź, czy pośrednik (firma pośrednicząca) oferujący Ci pracę działa legalnie, tzn. czy jest zarejestrowany w KRAZ (Krajowy Rejestr Agencji Zatrudnienia) i posiada odpowiedni certyfikat uprawniający do prowadzenia rekrutacji dla pracodawców zagranicznych Upewnij się, że Twój pracodawca istnieje. Dowiedz się o nim jak najwięcej – najlepiej od pośrednika. Poproś o adres, numer telefonu, poszukaj w sieci.  Skontaktuj się z nim. Dowiedz się na co możesz liczyć ze strony pośrednika w razie kłopotów w pracy (np. w sytuacji, kiedy praca jest inna niż oferowana, masz problemy z pracodawcą czy z wyegzekwowaniem swojego wynagrodzenia). Podpisz z pośrednikiem umowę. Dokładnie czytaj wszystkie dokumenty, które pokazuje Ci pośrednik, zwłaszcza te, które masz podpisać. Jeśli czegoś nie rozumiesz – pytaj! Nie podpisuj dokumentu, którego treści nie rozumiesz! Nie podpisuj dokumentów w obcym języku! Jeśli dajesz pośrednikowi pieniądze, zawsze domagaj się pokwitowania! Zrób kserokopię dokumentów, które ze sobą zabierasz (paszportu, dowodu osobistego, wiz, pozwolenia na pracę, umowy o pracę) i zostaw bliskim (osobom, którym ufasz). Dołącz do dokumentów aktualną fotografię. Zostaw też adres, pod którym będziesz przebywać za granicą, numer telefonu, imię i nazwisko pracodawcy oraz nazwiska i adresy osób, z którymi wyjeżdżasz (lepiej nie wyruszać w pojedynkę). Informuj bliskich o zmianach adresu i miejsca pracy. Ustal częstotliwość kontaktów telefonicznych z bliskimi (osobami, którym ufasz) np. raz w tygodniu o określonej porze. Ustal hasło, którym się posłużysz w razie ewentualnych kłopotów i niemożności powiedzenia tego wprost przez telefon, np. przekaż pozdrowienia dla kogoś, kto nie istnieje.

ZABIERZ  ZE  SOBĄ Adres i numer telefonu najbliższego polskiego konsulatu w kraju do którego jedziesz. W razie jakichkolwiek kłopotów tam otrzymasz pomoc. Słownik lub rozmówki – jeśli nie jesteś pewna, czy dasz sobie radę z miejscowym językiem. Nie bój się korzystac ze słownika! Numer telefonu Poland direct z kraju, do którego jedziesz. Dzięki niemu za minimalną opłatą lub za darmo można zatelefonować do Polski – tylko na numer telefonu stacjonarnego – nie komórki – o ile osoba, do której dzwonisz zgodzi się zapłacić za rozmowę. Telefonistka, która połączy rozmowę mówi po polsku. Numer telefonu organizacji pomagającej kobietom, migrantom czy osobom poszkodowanym w wyniku przestępstwa. Zwykle w takiej organizacji można uzyskać poradę i pomoc. Europejską Kartę Ubezpieczenia Zdrowotnego, która jest potwierdzeniem ubezpieczenia w Narodowym Funduszu Zdrowia i jest uznawana w krajach Unii Europejskiej. Jeśli podczas pobytu za granicą zachorujemy NFZ pokryje koszty leczenia. Jednak nie wszystkie! Przed wyjazdem sprawdź, jakiego rodzaju koszty leczenia za granicą mogą być pokryte przez NFZ. Telefon komórkowy z aktywnym roamingiem, lub (taniej) telefon bez SIM locka, aby na miejscu włożyć do niego kartę kraju w którym przebywasz. Pieniądze (może to być także karta kredytowa lub czeki). Zapas na „czarną godzinę” , aby mieć za co przeżyć i wrócić do Polski.

Za granicą Masz prawo do wyboru miejsca zamieszkania i swobodnego poruszania się po terytorium kraju w którym przebywasz. Nikt więc nie ma prawa więzić Cię, przetrzymywać ani zmuszać do robienia czegokolwiek – także do pracy! Jeśli jednak spotkało Cię coś złego np.: popełniono w stosunku do Ciebie przestępstwo, lub jesteś sprawcą przestępstwa  - pamiętaj, masz prawo do obrony swoich praw! Twoje prawa za granicą mają obowiązek chronić polski konsul i policja. Możesz zgłosić na policji przestępstwo, którego jesteś ofiarą i wskazać winnych jego popełnienia. Na policji domagaj się, aby przesłuchiwano Cię przy pomocy tłumacza – masz do tego prawo. W razie podejrzenia o  dokonanie przestępstwa masz prawo do adwokata. Na Twoją prośbę policjant powiadomi o Twojej sytuacji polski konsulat.

Wykaz przydatnych stron internetowych www.strada.org.pl – strona Fundacji przeciwko Handlowi Ludźmi i Niewolnictwu „La Strada”. Zawiera informacje na temat zjawiska handlu ludźmi, regulacje prawne oraz porady przedwyjazdowe dla chcących pracować za granicą. W języku polskim i angielskim. www.praca.gov.pl – serwis informacyjny urzędów pracy. Zawiera informacje na temat rynku pracy w Polsce, regulacje prawne, oferty pracy oraz wykaz firm prowadzących rekrutację do pracy za granicą (KRAZ). W języku polskim. www.hrc.pl - Europejski Portal Pracy. Zawiera oferty pracy w Europie, aktualne informacje, porady i wskazówki na temat poszukiwania pracy. W języku polskim. www.msz.gov.pl – strona Ministerstwa Spraw Zagranicznych. Zawiera m.in.: informacje dla wyjeżdżających z Polski oraz adresy polskich placówek dyplomatycznych. W języku polskim. www.aids.gov.pl – serwis Krajowego Centrum ds. AIDS. Zawiera informacje na temat HIV i AIDS, możliwościach zabezpieczenia się przez zakażeniem, informacje o punktach testowania itp. W języku polskim. www.nfz.gov.pl - strona Narodowego Funduszu Zdrowia. Zawiera informacje na temat opieki zdrowotnej w Polsce i Unii Europejskiej. W języku polskim.

Do kogo się zwrócić po pomoc           Jeśli masz kłopoty, pomocy możesz szukać w polskiej placówce dyplomatycznej. Po pomoc należy zgłosić się do konsulatu nie do ambasady. W razie potrzeby konsul udzieli ci rady i pomocy. Jaką pomoc możesz otrzymać: (podajemy za www.msz.gov.pl ): W razie utraty (zgubienia, kradzieży) paszportu lub innych dokumentów konsul może po sprawdzeniu tożsamości wystawić Ci paszport tymczasowy na powrót do Polski. W razie utraty pieniędzy konsul może: pośredniczyć w nawiązaniu kontaktu z krewnymi lub znajomymi w Polsce w uzasadnionych przypadkach, jeżeli nie ma innych możliwości przekazania pieniędzy, wypłacić wnioskującemu kwotę, jaka zostanie wpłacona przez krewnych lub znajomych na konto Ministerstwa Spraw Zagranicznych w Warszawie w szczególnie uzasadnionych przypadkach udzielić pomocy finansowej niezbędnej na powrót do Polski najtańszym środkiem transportu, o ile osoba korzystająca  zobowiąże się do zwrotu pożyczki po powrocie

Pamiętaj jednak, że pośredniczenie polskiej placówki w przekazywaniu pieniędzy ogranicza się tylko do wyjątkowych sytuacji! W większości krajów dzięki specjalnym usługom bankowym lub wyspecjalizowanym instytucjom pieniądze można przesyłać szybko, bezpiecznie i bez problemu. przypadku konfliktu z pracodawcą konsul może ułatwić kontakt ze związkami zawodowymi, inspekcją pracy czy innymi miejscowymi instytucjami zajmującymi się obroną praw pracowniczych w danym kraju.

   W razie zatrzymania lub aresztowania, masz prawo prosić o kontakt z konsulem, który zadba o to, by traktowano Cię nie gorzej niż obywateli państwa, w którym przebywasz. Ponadto w przypadku aresztowania konsul może: Na prośbę osoby aresztowanej powiadomić jej rodzinę. Wystąpić do miejscowych władz w celu uzyskania informacji o przyczynach zatrzymania, czasie trwania procedury sądowej, a także o ewentualnych możliwościach zwolnienia. Dostarczyć listę adwokatów (wyboru musi jednak dokonać sam zatrzymany). Odwiedzać go w więzieniu bądź w inny sposób utrzymywać z nim kontakt.

W  przypadku śmierci obywatela polskiego za granicą konsul, za pośrednictwem Urzędu Wojewódzkiego właściwego dla miejsca zamieszkania zmarłego powiadamia krewnych w kraju oraz służy pomocą w załatwieniu wszelkich formalności na miejscu. W przypadku sprowadzania ciała do kraju koszty z tym związane ponosi ubezpieczyciel, natomiast w przypadku braku odpowiedniego ubezpieczenia pokrywa je wyłącznie rodzina.

Pamiętaj jednak że konsulowi nie wolno: regulować jakichkolwiek zobowiązań finansowych, takich jak długi, grzywny, mandaty, koszty postępowania sądowego itp. świadczyć usług, które wykonują biura turystyczne, banki, firmy ubezpieczeniowe oraz firmy transportowe pośredniczyć w uzyskaniu zgody na zatrudnienie czy uzyskaniu zakwaterowania ingerować w konflikty dotyczące nie wywiązywania się ze zobowiązań jednej ze stron wynikających z zawartych przez nie umów cywilnoprawnych (stosunek pracy, zakup usług turystycznych etc.) pełnić funkcji adwokata lub angażować za osobę zainteresowaną pełnomocnika (może natomiast dostarczyć zainteresowanemu listę adwokatów cieszących się zaufaniem urzędu konsularnego).        Oprócz polskiej placówki pomocy mogą udzielić także organizacja pozarządowe (np. podobne do KCIK) W konsulacie porozumiesz się po polsku. W organizacjach pozarządowych nie zawsze jest taka możliwość.