Nauki kognitywne II wykład dla Ph. In. Sc. 4.04.2013.

Przypomnienie Schemat wnioskowania do najlepszego wyjaśnienia (IBE): D domaga się wyjaśnienia (D może być zbiorem danych, zjawisk, faktów itd.). Gdyby hipoteza H byłaby prawdziwa, wyjaśniałaby dane D. Nie ma żadnej hipotezy, która lepiej wyjaśniałaby D niż hipoteza H. --------------------------------------------------------------------------- Hipoteza H jest jest najlepszym wyjaśnieniem D i jest przypuszczalnie prawdziwa.

Przypomnienie Konwergencja polega na tym, że dane pochodzące z różnych źródeł, bądź też hipotezy lub teorie niższego poziomu, jednocześnie wspierają określoną hipotezę lub teorię. Każdy z pojedynczych eksperymentów (lub pojedyncza hipoteza) wspiera bardzo słabo teorię T, jednak wszystkie wzięte razem dostarczają wiarygodnego motywu by zaakceptować (choćby tymczasowo) teorię T. Koherencja (spójność) – spójność dwóch (lub więcej) teorii bądź hipotez jest tym większa, im większy jest stopień spełniania przez nie trzech logicznych warunków spójności. Warunkami tymi są (wg Laurance’a BonJoura): (i) niesprzeczność nie występują zdania sprzeczne (p i nie-p) (ii) istnienie relacji inferencyjnych zdania wchodzące ze sobą w relacje generują nowe, nietrywialne konsekwencje (mogą one pełnić rolę przesłanek rozumowań) (iii) unifikacja zbioru tego nie można w łatwy sposób podzielić na dwa podzbiory nie tracąc przy tym istotnych informacji.

Strategia neuronauki poznawczej „Obecnie wśród naukowców wzrasta przekonanie, że nastał obecnie czas konwergencji badań, prowadzonych w dotychczas izolowanych dyscyplinach. Strategia rozwijana w neuronauce poznawczej nie polega wyłącznie na badaniach ‘od góry do dołu’ (top-down) ani ‘od dołu do góry’ (bottom-up). Jest to raczej strategia koewolucji, charakteryzująca interakcje pomiędzy dziedzinami badawczymi, gdzie badania na jednym poziomie dostarczają ograniczeń, poprawek oraz inspiracji dla badań na innych poziomach”. P.S. Churchland, T. Sejnowski, Perspectives on Neuroscience

Neurokognitywna teoria moralności: Patricia Churchland i William Casebeer

W.D. Casebeer, P.S. Churchland, Neuronalne mechanizmy poznania moralnego: wieloaspektowe podejście do oceny moralnej i podejmowania decyzji moralnych, [w:] Formy aktywności umysłu. Ujęcia kognitywistyczne, tom 2: Ewolucja i złożone struktury poznawcze, red. A. Klawiter, przeł. E. Czerniawska, PWN, Warszawa 2009, ss. 395-421. P.S. Churchland, Braintrust. What Neuroscience Tells Us About Marality, Princeton University Press, Princeton-Oxdord 2011; P.S. Churchland, Inference to the Best Decision, [w:] The Oxford Handbook of Philosophy and Neuroscience, red. J. Bickle, Oxford University Press, Oxford 2009; P.S. Churchland, P. Winkielman, Modulating Social Behavior with Oxytocin: How Does it Work? What Does it Mean?, „Hormones and Behavior” 2012, no. 61, pp. 392-399; W.D. Casebeer, Natural Ethical Facts. Evolution, Connectionism, and Moral Cognition, The MIT Press, Cambridge-London 2003

Poznanie moralne „(…) dotąd nie dokonano próby integracji twierdzeń pochodzących z różnych badań eksperymentalnych, po to aby nakreślić szerszy i bardziej podstawowy obraz. W tym kontekście dokonujemy takiej próby integracji, twierdząc, że ta perspektywa uzmysłowi kilka spraw zarówno na temat założeń, będących u podstaw różnych programów badawczych, jak i natury podstawowej teorii poznania moralnego”. (Casebeer & Churchland 2009, s. 395-396)

Poznanie moralne Polega na wykorzystaniu: „(1) sygnałów pochodzących z wielu modalności, (2) wiązanych z właściwie inicjowanymi systemami wykonawczymi, które (3) mają bogate powiązania ze strukturami mózgowymi odpowiedzialnymi za afekt i dążenie (4) i które opierają się na warunkowanych wspomnieniach i (5) wglądzie w umysły innych osób, tak aby (6) myśleć i zachowywać się w sposób umożliwiający działania, w najlepszy osiągalny sposób”. (Casebeer & Churchland 2009, s. 419)

Poznanie moralne a poznanie praktyczne „(…) w każdej teorii na temat tego, czym jest moralność, rozumowanie moralne będzie polegało na serii aktów poznawczych, które kończy wniosek (ukryty lub jawny) dotyczący tego, co ktoś powinien zrobić lub pomyśleć (…). Rozumowanie moralne jest prawdopodobnie rodzajem rozumowania praktycznego – rozumowania na temat tego, co powinniśmy robić lub myśleć, np. czy należy negocjować z terrorystami, a niekoniecznie na temat tego, co zrobili inni, ani też na temat ściśle empirycznych zagadnień (…). Zatem poznanie moralne dotyczy bardziej poznania norm niż poznania faktów. Niemniej jednak, ponieważ trafne rozumowanie na temat norma jest zależne od wcześniejszej wiedzy, różnica ma raczej charakter stopnia niż rodzaju. Ogólnie zatem mówiąc, rozumowanie moralne dotyczy aktów poznawczych i sądów związanych z normami lub tego, w jaki sposób fakty są związane z normami”. (Casebeer & Churchland 2009, s. 397)

Gilotyna Hume’a (Is–Ought problem) „W każdym systemie moralności, z którym dotychczas się zetknąłem, zawsze zauważałem, że dany autor kroczy przez pewien czas prostą drogą rozumowania i ustala istnienie Boga lub czyni spostrzeżenia dotyczące spraw ludzkich; i nagle ze zdziwieniem stwierdzam, iż zamiast zwykłych orzeczeń, jakie znajduje się w zdaniach, jest i nie jest, nie spotykam żadnego zdania, które by nie było powiązane z powinien albo nie powinien. (…) Ponieważ to powinien albo nie powinien jest wyrazem pewnej nowej relacji lub twierdzenia, trzeba zwrócić na to uwagę i to wyjaśnić; jednocześnie trzeba, żeby została wskazana racja tego, co wydaje się całkiem niezrozumiałe, mianowicie – jak ta nowa relacja może być wydedukowana z innych relacji, które są całkiem od niej różne”. David Hume, Traktat o naturze ludzkiej

Strategia koewolucji „(…) To jak szeroko zostanie zastawiona sieć poznania moralnego zależy od wyjściowej teorii moralności, w taki sam sposób jak sieć służąca do rozpoznawania twarzy zależy od wyjściowej teorii twarzy. Może się wydawać, że wikłamy się w ten sposób w rodzaj kołowego rozumowania: musimy mieć normatywną teorię moralności, zanim będziemy w stanie zidentyfikować neuronalne korelaty poznania moralnego. Jednakże jedną z zalet zidentyfikowania neuronalnych korelatów poznania jest to, że może nam to pomóc w wyeliminowaniu niektórych teorii moralności jako psychologicznie lub neurobiologicznie nierealistycznych. Niemniej jednak to koło (wbrew temu, co może się wydawać) nie jest błędne – teorie i ich dziedziny wzajemnie koewoluują, wzbogacając jedna drugą i dzieje się tak w wielu dyscyplinach nauki”. (Casebeer & Churchland 2009, s. 397)

Etyka normatywna: stanowiska filozoficzne Deontologia (I. Kant) Utylitaryzm (J.S. Mill) Etyka cnót (Arystoteles)

Etyka cnót i neuronauka poznawcza „W pierwszym przybliżeniu daje się zauważyć, iż wyniki badań z zakresu neuronauki sugerują, że psychologia moralności człowieka i innych zwierząt społecznych, jak szympansy, pawiany, kruki i wilki, jest w większej mierze do pogodzenia z założeniami teorii cnót niż z pozostałymi teoriami. Aby uzasadnić tę hipotezę, przywołamy wybrane wyniki, które ujawniają silne związki między emocjami, poznaniem społecznym, jawnym uczeniem się (pamięcią deklaratywną) a uczeniem się utajonym (umiejętności, nawyki, warunkowanie, torowanie). Ponadto sugerujemy, że rozważania z zakresu biologii ewolucyjnej, psychologii rozwojowej i neuronauki rozwojowej, także wspierają tą hipotezę (…)”. (Casebeer & Churchland 2009, ss. 400-401)

Neuronalne mechanizmy poznania moralnego Ogólnie: PFC – przewidywanie konsekwencji działań „specyficzny obszar kory grzbietowo-bocznej, reaguje najsilniej w trakcie odroczenia, podczas utrzymywania specyficznych rodzajów informacji, [takich] jak dokładna lokalizacja przestrzenna celu (…)” (Casebeer & Churchland 2009, s, 404) Neurony lustrzane – „detektory zamiaru” przyśrodkowe struktury przedczołowe – podejmowanie decyzji w kontekście społecznym i moralnym, powstawanie emocji i uczuć struktury kory oczodołowej – kształtowanie się właściwych zachowań moralnych w dzieciństwie, rozpoznawanie kontekstów i rozwiązywanie dylematów moralnych w dorosłości

Lustrzana rewolucja Neurony lustrzane (Mirror Neurons) Giacomo Rizzolatti, Leonardo Fogassi, Vittorio Gallese (Parma, lata 80 i 90) Odkrycie, że pewne neurony w okolicy przedruchowej, aktywują się zarówno gdy: Makak wykonuje celową czynność (np. chwyta orzeszka) Makak obserwuje innego osobnika wykonującego taką czynność Odkrycie neuronów lustrzanych w tylnej części kory ciemieniowej, powiązanej z obszarem F5 (tzw. ciemieniowe neurony lustrzane) Obserwacja działania powoduje symulację wykonania identycznej czynności Eksperyment z zakryciem kulminacyjnego momentu (makak obserwuje sięganie po orzeszka, ale nie obserwuje finału) wskazują, że neurony lustrzane F5 kodują cel Rizzolatti/Iacoboni: neurony lustrzane mają dwa poziomy rezonansu (imitacja sposobu / celu) – eksplozja zdolności Czy ludzie mają neurony lustrzane? TAK: Gallese, Fadiga, Grafton, Rizolatti, Cochin, Decety, Hari, Jacoboni, Buccino.

Neuronalne mechanizmy poznania moralnego Układ limbiczny hipokamp, ciało migdałowate (amygdala), podwzgórze, przedpodstawna część przodomózgowia oraz kora obręczy Neurochemia układu limbicznego serotonina (C10H12N2O), dopamina (C8H11NO2), noradrenalina (C8H11NO3) oraz acetylocholina (C7H16NO2) Amygdala jądro boczne amygdali odpowiedzialne jest za identyfikację zagrożenia oraz towarzyszące im negatywne emocje i uczucia, takie jak lęk i strach struktury ciała migdałowatego wchodzą w skład ośrodka nagrody ciało migdałowate zaangażowane jest w utrzymywanie w pamięci zdarzeń charakteryzujących się silnym nasyceniem emocjonalnym amygdala odgrywa istotną rolę w rozpoznawaniu emocji o znaczeniu społecznym na podstawie wyrazu twarzy innych ludzi

Poznanie emocjonalne a abstrakcyjne emocjonalne poznanie moralne: „w większości przypadków polegamy na szybkich ocenach moralnych, opieramy się na dobrze utrwalonych umiejętnościach i nawykach charakteru, wspieranych przez uczucia” abstrakcyjne poznanie abstrakcyjne „abstrakcyjne rozumowanie moralne jest czasami potrzebne, szczególnie gdy nasze umiejętności dostarczają nam sprzecznych ocen lub takich ocen nie dostarczają w ogóle albo też dają oceny, którym sprzeciwiają się ci, których szanujemy, a jednak musimy coś zrobić. A decyzja o nie podjęciu działania ma prawie takie same konsekwencje jak decyzja, aby podjąć działanie”

Cechy poznania moralnego społeczne (nigdy nie odbywa się w próżni, ale w określonej rzeczywistości społecznej), rozproszone (jest wynikiem różnych interakcji ze światem), organiczne (zależne od kontekstu), głębokie (motywy postępowania bywają bardzo zróżnicowane), ukierunkowane (na konstrukcję stabilnego systemu moralnego, jednoczącego przekonania i działania)

Przeciw modularności „Umiejętności [moralne] mają swoje korelaty neuronalne, lecz ogólnie takie korelaty będą miały charakter wieloaspektowych funkcjonalnych relacji wyższego rzędu. Chociaż lokalizacja funkcji w korze nadal pozostaje celem wielu wysiłków, to coraz więcej danych wskazuje, że zwłaszcza dla złożonych funkcji ten cel może kierować nas na niewłaściwą drogę. Wprawdzie prawdą jest, że są obszary, które u dorosłych wydają się mniej lub bardziej wyspecjalizowane w pełnieniu określonych funkcji, to hipoteza, że istnieją ośrodki, moduły czy zlokalizowane funkcje stanowi w dużej mierze mit pochodzący od neuronauki sprzed 1980 r. Jeżeli nie mamy podstaw, aby spodziewać się istnienia modułów percepcji głębi, percepcji ruchu czy języka, to byłoby nierozsądne oczekiwać ich dla reprezentacji afektywno-poznawczej”. (Casebeer & Churchland 2009, ss. 419)

Ogólna teoria poznania moralnego „To, co ludzie nazywają etyką lub moralnością jest cztero- wymiarowym systemem zachowań społecznych, kształtowanym przez splatające się procesy mózgowe, takie jak: (1) opieka (zakorzeniona w przywiązaniu do krewnych i przyjaciół oraz trosce o ich dobro) [ważna rola oksytocyny], (2) rozpoznawanie stanów psychicznych innych (zakorzenione w korzyściach z przewidywania zachowań innych) [mind-reading], (3) rozwiązywanie problemów w kontekście społecznym (np. jak powinniśmy dystrybuować rzadkie dobra, rozstrzygać spory, czy też karać niegodziwców), oraz (4) uczenie się praktyk społecznych (poprzez wzmocnienia pozytywne i negatywne, przez imitację, metodą prób i błędów, przez różne formy warunkowania oraz przez analogię)”. Churchland, Braintrust, 2009, s. 11.

Neurokognitywna teoria poznania społecznego – Michael Tomasello Tomasello, Kulturowe źródła ludzkiego poznawania, przeł. J. Rączaszek, PIW, Warszawa 2002 . Tomasello, Constructing a Language. A Usage-Based Theory of Language Acquisition, Harvard University Press, Cambridge-London 2003. M. . Tomasello, Why We Cooperate?, The MIT Press, Cambridge-MA 2009.

Zagadka do rozwiązania „6 milionów lat, oddzielających istoty ludzkie od innych człekokształtnych, to z ewolucyjnego punktu widzenia bardzo krótki okres. Szacuje się, że wspólny materiał genetyczny człowieka współczesnego i szympansów wynosi około 99%. Jest to podobny stopień pokrewieństwa, jak pomiędzy innymi siostrzanymi rodzajami, na przykład między lwami i tygrysami, końmi i zebrami czy szczurami i myszami. Głównym problemem jest więc kwestia czasu. Nie był on bowiem na tyle długi, by w drodze normalnych procesów ewolucji biologicznej, opierających się na zmienności genetycznej i doborze naturalnym, mogła powstać oddzielnie każda ze zdolności, umożliwiających współczesnemu człowiekowi tworzenie i podtrzymywanie złożonego przemysłu i technologii narzędziowych, wyższych form komunikacji i reprezentacji symbolicznej oraz zaawansowanego systemu instytucji i organizacji społecznych”. Tomasello 2002

Filogeneza a ontogeneza „Ontogeneza jest (...), wraz ewolucją i historią, równorzędnym pod względem znaczenia elementem kształtującym poznanie ludzkie. Ludzie ewoluowali w ten sposób, że ich normalna ontogeneza poznawcza musi przebiegać w określonym rodzaju środowiska kulturowego (…). By w pełni docenić rolę procesów kulturowo-historycznych w kształtowaniu poznania człowieka współczesnego, musimy przyjrzeć się temu, co dzieje się w czasie ontogenezy. Kumulatywna ewolucja kulturowa sprawia, że ludzki rozwój poznawczy zachodzi w środowisku coraz to nowszych wytworów i praktyk społecznych, które w każdym momencie reprezentują coś, co można nazwać zbiorową mądrością całej grupy społecznej”. (Tomasello 2002) Ontogeneza nie jest powtórzeniem filogenezy!

Hipoteza Tomasello Hipoteza: Istotnym wytworem ewolucji biologicznej jest forma poznania społecznego, dzięki której wyewoluowało uczenie się, rozumiane jako proces kulturowy, co z kolei umożliwiło kumulatywną ewolucję kulturową. Zapadka kulturowa: zapewnia trwałość wytworów kulturowych, nie pozwala cofnąć się do poprzednich form ewolucji, dzięki niej młode osobniki mogą uczyć się wspólnego dziedzictwa kulturowego, nie muszą „startować od zera”.

Trzy wymiary hipotezy Filogenetyczny: „człowiek współczesny rozwinął w procesie ewolucji zdolność utożsamiania się z członkami własnego gatunku, co doprowadziło do tego, że ludzie rozumieją innych jako istoty podobne im samym: intencjonalne i obdarzone umysłem”. Historyczny: „to przystosowanie umożliwiło nowe formy uczenia się kulturowego i socjogenezę, która z kolei doprowadziła do powstania wytworów kulturowych i tradycji behawioralnych”. Ontogenetyczny: „dzieci wzrastają wśród owych wytworów i tradycji kształtowanych w procesie historycznym, co umożliwia im korzystanie z wiedzy i umiejętności zgromadzonych przez grupę, do której należą; rozwijanie i używanie reprezentacji poznawczych opartych na zmiennej perspektywie, mających formę symboli językowych (...); internalizowanie pewnych typów interakcji dyskursywnych i rozwijanie zdolności metapoznania, re-deskrypcji reprezentacji i myślenia dialogowego”. Tomasello 2002

Najistotniejsza zdolność kognitywna „Chciałbym tu bronić twierdzenia, że w przypadku zdolności poznawczych dziedzictwo biologiczne człowieka jest bardzo podobne do wyposażenia innych naczelnych. Jedyną istotną różnicą jest to, iż ludzie głębiej utożsamiają się z członkami swojego gatunku niż inne naczelne”. Tomasello 2002

Argumentacja za hipotezą Człowiek posiada unikalne mechanizmy transmisji kulturowej, których pozbawione są inne naczelne. Inne naczelne korzystają z: Emulacja: uczącego się nie interesuje samo zachowanie(nie jest istotny sposób wykorzystania narzędzia), tylko zmiany w środowisku, które to zachowanie (narzędzie) powoduje. Rytualizacja ontogenetyczna: nienaśladowczy proces wytwarzania sygnału komunikacyjnego pomiędzy dwoma osobnikami, który z zasady nie jest przekazywany innym przedstawicielom gatunku U naczelnych innych niż człowiek nie występują: Naśladownictwo: uwaga skierowana jest przede wszystkim na zachowanie innych, a nie tylko na wywierany skutek Nauczanie: osobniki, które posiadają jakieś umiejętności celowo przekazują je innym osobnikom

Rewolucja 9 miesiąca Zdolności kognitywne dzieci do 9 miesiąca życia zasadniczo nie różnią się od zdolności kognitywnych innych naczelnych Rewolucja: 9 miesięczne dzieci postrzegają innych ludzi jako istoty intencjonalne! badania Tomasello, Carpentera i Akhtar: 14-18 miesięczne dzieci rozróżniają czynności intencjonalne od nieintencjonalnych, potrafią powtórzyć to, co dorosły chciał zrobić (CEL), a nie tylko jego zewnętrzne zachowanie Naśladownictwo daje najlepsze rezultaty, gdy potrafimy odgadnąć CEL czynności, którą naśladujemy

Wiek 4 lat: teoria umysłu Dzieci zaczynają traktować innych, jako posiadających umysły oraz przewidywać ich stany mentalne Pojawia się rozumienie: „pragnień, planów i przekonań, które w ogóle mogą nie być manifestowane w zachowaniach” Test fałszywego przekonania: jest „zaliczony”, gdy badany potrafi przewidzieć zachowanie innej osoby rozpoznając jego przekonania, nawet jeśli nie prowadzi to do skutecznego działania: „Sally i Ann przebywają w tym samym pomieszczeniu. Sally chowa piłeczkę w swoim koszyczku i wychodzi z pokoju. Podczas jej nieobecności Ann przenosi piłeczkę do własnego pudełka. Kluczowe pytanie zadawane badanemu brzmi ’gdzie Sally będzie szukała swojej piłeczki?’” (za: wikipedia) Wnioski z eksperymentów Tomasello: dzieci od 5 lat wzwyż radzą sobie dobrze z testem fałszywego przekonania małpy nie posługujące się językiem nie potrafiły rozwiązać niewerbalnej wersji testu głuche dzieci, których rodzicie nie rozmawiają na co dzień w języku migowym, radzą sobie z testem gorzej, niż dzieci głuche, których rodzice posługują się językiem migowym.

Co dzieje się podczas rewolucji 9 miesiąca? Dzieci poniżej 9 miesiąca oraz inne naczelne, wykazują zachowania, które są: dwustronne (dziecko-dorosły) nakazowe (sygnalizują to, czego dziecko chce) zrytualizowanymi sygnałami, mającymi odnieść określony skutek, a nie przekazywać doświadczenia (nie są więc symbolami) Po 9 miesiącu życia dzieci wykazują zachowania: trójelementowe (dziecko-dorosły-obiekt uwagi) wykształca się uwaga (nakierowanie na obiekty) rozpoczyna proces, w którym dziecko uczy się myśleć o przedmiocie zainteresowania z perspektywy innego

Przełomowe etapy ontogenezy   Rozumienie wejścia (percepcji) Rozumienie wyjścia (zachowania) Rozumienie celów (stanów rzeczy) Rozumienie innych jako istot ożywionych (niemowlęta) Kierunek spojrzenia Zachowanie (kierunek podążania) Rozumienie innych jako istot intencjonalnych (dziewięć miesięcy) Uwaga Strategie Cele Rozumienie innych jako istot obdarzonych umysłem Przekonania Plany Potrzeby

Intencjonalność a język Warunkiem opanowania języka przez dziecko jest rozumienie innych ludzi, jako istot intencjonalnych (nie odwrotnie!) „Ważne jest, by zrozumieć, że język nie tworzy ex nihilo zdolności do kategoryzowania, przyjmowania perspektyw, tworzenia analogii i metafor. Byłoby to niemożliwe, ponieważ język polega właśnie na tych zdolnościach, które obecne są w formie podstawowej zarówno u innych naczelnych, jak i u niemowląt w okresie przedjęzykowym. Tym, co nas wyróżnia, jest raczej to, że ludzie, współpracując ze sobą w historycznej skali czasu, stworzyli niewiarygodny zbiór konstrukcji i perspektyw kategorialnych dla wszelkiego rodzaju obiektów, zdarzeń i relacji, a następnie zawarli je w systemach komunikacji symbolicznej”. (Tomasello 2002)

Język a kultura „(...) symbole językowe umożliwiają intersubiektywne konstruowanie świata na miliony sposobów, które zostały zebrane przez daną kulturę w czasie historycznym. Proces nabywania umiejętności skonwencjonalizowanego użycia owych wytworów symbolicznych, a więc internalizacji owych sposobów konstruowania świata, radykalnie zmienia naturę poznawczych reprezentacji człowieka”. Tomasello 2002

Intencjonalność a etyka „Rozwój tendencji altruistycznych u małych dzieci jest uzależniony od socjalizacji. Rozpoczynają ten proces z predyspozycją do pomagania i współpracy. Ale szybko uczą się pomagać selektywnie, a także 'zarządzać' wrażeniem, jakie wywierają na innych – swoją reputacją społeczną – jako sposobem na wpływanie na ludzi dookoła nich. Uczą się także norm społecznych charakteryzujących kulturę, w której przyszło im żyć, i podejmują aktywne próby uczenia się ich i postępowania zgodnie z nimi. Próbują nawet wprowadzać te normy w życie, przypominając innym o nich (…) i 'karząc' siebie wstydem i poczuciem winy, gdy same postępują niezgodnie z normami. We wszystkim tym rolę odgrywa nie tylko wrażliwość na presję społeczną, ale także pewien rodzaj tożsamości grupowej i racjonalności społecznej, charakterystyczne dla wszelkich zachowań opartych o wspólną intencjonalność ( 'my'-intencjonalność)”. Tomasello 2009 (tłum. za B. Brożek, Normatywność)

Altruizm (1) Dzieci gotowe są do niesienia pomocy innym na wczesnym etapie ontogenezy (ok. 14-18 miesiąca życia). (2) Nagradzanie dzieci za pomoc innym nie wzmacnia, ale osłabia skłonność do bezinteresownej pomocy innym. Opisywany przez Triversa altruizm odwzajemniony pojawia się ok. trzeciego roku życia. Wówczas osłabione są tendencje do „czystego” altruizmu. (3) Skłonność do pomocy innym nie jest specyficznie ludzka – jej mniej wyrafinowane formy obserwować można u NHP. (4) Skłonność do pomocy innym ludziom jest niezależna od kręgu kulturowego, w jakim dziecko zostało wychowane. Dzieci, które wychowały się w społecznościach łowiecko-zbierackich przejawiają podobne tendencje do pomocy innym, jak dzieci z naszego kręgu kulturowego. (5) Skłonność do pomocy innym ściśle związana jest z empatią, która możliwa jest dzięki systemowi neuronów lustrzanych Tomasello 2009

Czy małpy kierują się regułami? Eksperyment z kapucynkami Szympansy „grają w ultimatum” racjonalniej (w sensie instr.) niż ludzie

Spójność z innymi hiptezami Merlin Donald: Mimikra proste kopiowanie zachowania Imitacja uwzględnia cel Mimeza powtórzenie pewnego zdarzenia dla celów komunikacyjnych Formy zachowań kulturowych są wcześniejsze niż język (culture first) Umysł jest zakotwiczony (embedded) w społeczności i kulturze

Spójność z innymi hiptezami dwa typy imitacji: osobnik zarówno (I) rozumie cel kopiowanego zachowania, jak i (II) powiela sekwencję ruchów dwa rodzaje rezonansu komórek lustrzanych: (I) rezonans wysokiego poziomu związany jest z rozumieniem celu, natomiast (II) rezonans niskiego poziomu z kopiowaną sekwencją ruchów. Hipoteza Rizzolatti’ego: wyłącznie w przypadku Homo Sapiens wykorzystywany jest zarówno rezonans wysokiego, jak i niskiego poziomu ludzkie mechanizmy lustrzane prowadzą do „eksplozji kombinatorycznej”: te same zachowania wykorzystywane mogą być do osiągania różnych celów, zaś te same cele osiągane mogą być za pośrednictwem różnych zachowań. mechanizmy lustrzane NHP rezonują głównie na wysokim poziomie, co spójne jest z twierdzeniem, że transmisja wzorców zachodzi przede wszystkim na drodze emulacji

Spójność z innymi hiptezami Michael Arbib: rozwój języka (1) Powstanie i rozwój neuronów lustrzanych, odpowiedzialnych za czynności manualne. Były to neurony bimodalne: ruchowo-wzrokowe. (2) Rozwój zdolności imitacyjnych. Polegały one przede wszystkim na kopiowaniu ruchów rąk. (3) Wykształcenie umiejętności pantomimicznych. (4) Wzbogacenie repertuaru imitowanych czynności poza typowo ludzkie (zwiększenie stopnia abstrakcji). (5) Powstanie konwencjonalnych gestów (protoznaków). (6) Powstanie i rozwój protomowy.

konkluzje…