Szymon Beźnic Łukasz Pytliński CEM Instytut Badań Rynku i Opinii Publicznej 30-134 Kraków, ul. Zarzecze 38B, tel. 12 6375438 http://www.cem.pl, email: cem@cem.pl Rola prac dyplomowych w rozwoju gospodarki województwa małopolskiego Komponent I: Realizacja prac dyplomowych we współpracy z przemysłem Szymon Beźnic Łukasz Pytliński Wyniki badań zrealizowanych na zlecenie Urzędu Marszałkowskiego Województwa Małopolskiego Kraków, XII 2010 r. 1

Metodologia badań Cel badań: diagnoza stanu aktualnego, a także gotowości przedsiębiorstw do zamawiania w szkołach wyższych tematów, które mogą zostać zrealizowane w ramach prac dyplomowych przez studentów i doktorantów oraz gotowości szkół wyższych do szerokiej współpracy z przedsiębiorstwami w tym zakresie. Badane grupy: Publiczne szkoły wyższe z terenu województwa małopolskiego, których program nauczania odnosi się do obszarów strategicznych rozwoju z punktu widzenia Regionalnej Strategii Innowacji Województwa Małopolskiego na 2008-2013 (Środowisko, Przemysł, Zdrowie i żywność, Wiedza i komunikacja); średnie i duże przedsiębiorstwa zlokalizowane w województwie małopolskim. Zastosowane techniki badań: Analiza desk research Badanie Diagnostyczne Uczelni Badania ilościowe wśród przedstawicieli uczelni Badania jakościowe wśród przedstawicieli uczelni, instytucji pośredniczących i przedsiębiorstw 2

Badanie Diagnostyczne Uczelni – współpraca nauka-biznes Cel badań: Identyfikacja tych katedr/zakładów, które współpracują z sektorem przedsiębiorstw w zakresie zamawiania prac dyplomowych oraz realizacji projektów badawczych i wdrożeniowych realizowanych na zamówienie sektora przedsiębiorstw. Próba: Do badania wytypowano 51 wydziałów oraz 358 jednostek uczelnianych na poziomie katedr/instytutów małopolskich uczelni publicznych. Dobór jednostek odbył się w oparciu o analizę oferty naukowej i dydaktycznej wydziałów oraz instytutów i katedr na etapie desk research. Zebrano 13 ankiet z wydziałów oraz 159 ankiet z instytutów/katedr. Technika badań: W badaniu wykorzystano technikę ankiety internetowej, technikę ankiety przesyłanej pocztą elektroniczną oraz technikę wywiadu telefonicznego. 3

Badanie Diagnostyczne Uczelni – zakres współpracy 4

Badanie Diagnostyczne Uczelni – udział prac na potrzeby biznesu 5

Badanie przedsiębiorstw – współpraca nauka-biznes Cel badań: Oszacowanie skali współ z uczelniami pracy dużych i średnich małopolskich przedsiębiorstw w zakresie realizacji prac dyplomowych. Próba: 100 średnich i dużych przedsiębiorstw dobrane losowo bazy REGON. Technika realizacji wywiadów: CATI 6

Badanie przedsiębiorstw – realizacja prac na potrzeby biznesu 7

Badania jakościowe - charakterystyka procesu badawczego Próba przedstawiciele uczelni wyższych – 15 respondentów. przedstawiciele instytucji wspierających procesy współpracy pomiędzy uczelniami a przedsiębiorstwami – 5 respondentów. przedstawiciele przedsiębiorstw współpracujących z uczelniami – 10 respondentów. Technika badawcza bezpośredni indywidualny wywiad pogłębiony 8

Badania jakościowe – różne formy współpracy Formy współpracy w zakresie zamawiania prac dyplomowych Płatne zamawianie pracy dyplomowej przez przedsiębiorstwo – bezpośrednie finansowanie. Współfinansowanie przygotowania pracy – finansowanie kosztów przygotowania pracy (badań, udziału w konferencjach, publikacji, częściowe lub całkowite opłacenie kosztów studiów doktoranckich Realizacja pracy dyplomowej na potrzeby przedsiębiorstwa w ramach praktyki, stażu lub zatrudnienia – pośrednie finansowanie: bezpłatne udostępnienie danych firmy, materiałów niezbędnych do prowadzonych badań, laboratoriów, czasu poświęcanego przez pracownika oddelegowanego do opieki. Przedsiębiorstwo proponuje zakres tematyczny prac dyplomowych – listy tematów, ogłoszenie konkursu na pracę dyplomową, nagrody (np. ABB, ASTOR, Budimex, Celsa Huta Ostrowiec, FANUC Robotics Polska, Geo-komp). Praca powstaje w wyniku podpisanego porozumienia uczelni i przedsiębiorstwa precyzującego warunki praktyki – instytucjonalizacja współpracy przedsiębiorstwa z uczelnią w zakresie praktyk. Powstawanie prac dyplomowych w ramach większego projektu wykonywanego przez uczelnię na zlecenie przedsiębiorstwa bądź realizowanego z grantów. Pracownik uczelni określa temat pracy dyplomowej powiązany z działaniem przedsiębiorstwa. 9

Badania jakościowe – bariery współpracy Bariery informacyjne Brak znajomości oferty badawczej uczelni (brak promocji i reklamy). („Uczelnia wiele może, ale czy może to, czego ja potrzebuję? I z kim mam konkretnie porozmawiać o tym?”). Trudności w dotarciu do właściwego pracownika naukowego, z którym można nawiązać współpracę zinstytucjonalizowaną. Szybszym sposobem jest zwrócenie się do zaprzyjaźnionej osoby. Trudności w ustaleniu z kim należy się kontaktować w sprawie współpracy w przedsiębiorstwie. Niedrożna komunikacja (różnice w zakresie komunikacji – język nauki versus język biznesu). Kto pierwszy przedstawi ofertę współpracy? – sprzeczne oczekiwania. Poufność i własność – brak uregulowania kwestii poufności, praw autorskich, ochrony własności intelektualnej, upubliczniania wyników badań, możliwości opatentowania pomysłu – stanowią istotne przeszkody w nawiązywaniu współpracy w zakresie prac dyplomowych.

Badania jakościowe - bariery współpracy Bariery organizacyjne Różnice w dynamice funkcjonowania uczelni i przedsiębiorstw (Firmy wymagają działań szybkich i elastycznych, podczas gdy uczelnie często działają w sposób powolny i pasywny). Różne cykle czasowe funkcjonowania uczelni i przedsiębiorstw (semestr, sesja, wakacje). Rozbieżne cele działania (cele dydaktyczne, nowe idee, publikacje – zysk, pozycja rynkowa). Bariery biurokratyczne – wydłużony czas realizacji (procedury przetargowe, procedury obiegu dokumentów). Współpraca niezinstytucjonalizowana to odpowiedź na zbiurokratyzowanie procesu nawiązywania i realizacji współpracy z uczelnią. Przedsiębiorcy próbują ominąć procedury (jeżeli one istnieją) i korzystają z kanałów nieformalnych. „Rozmycie”, rozłożenie odpowiedzialności na uczelni. Ograniczenia kadrowe na uczelni (konflikt z obowiązkami dydaktycznymi).

Badania jakościowe - bariery współpracy Stereotypizacja postrzegania studentów i naukowców Niski poziom kompetencji merytorycznych studentów i absolwentów. Niesumienność – studenci nie wywiązują się z zobowiązań, nie oddają pożyczonych materiałów, nie zgłaszają się na organizowane spotkania. Rozbieżności w zakresie wymagań czasowych – rytm uczelni versus rytm firmy (planowanie pracy, prowadzenie badań i pisanie pracy ujęte są w ramy czasowe – z perspektywy firmy te ramy mogą okazać się za długie). Nierespektowanie terminów (system pracy na uczelniach dopuszcza przedłużanie ustalonych terminów, w firmach dzień opóźnienia realizacji zamówienia generuje koszty). Negatywny stereotyp naukowca - „oderwany od rzeczywistości”. Rozbieżne cele – uczelnie generują teorie, a przedsiębiorstwa zyski (przedsiębiorstwa wymagają rozwiązań szybkich, skutecznych i aplikowalnych, uczelnie dopuszczają rozważania bardziej teoretyczne, niekoniecznie możliwe do zastosowania). Niska innowacyjność prac dyplomowych.

Badania jakościowe – bariery współpracy Bariery ze strony przedsiębiorstw Brak zainteresowania współpracą ze strony przedsiębiorstw; Większa gotowość do kupowania technologii za granicą, niż tworzenia nowych rozwiązań w Polsce; Przedsiębiorstwa są bardziej innowacyjne niż uczelnie. Bariery finansowe Zbyt wysokie koszty współpracy dla firm. Współpraca niezinstytucjonalizowana to próba obniżenia kosztów współpracy przy zachowaniu zalet korzystania z logo uczelni. Zbyt małe środki przeznaczone na badania na uczelniach – ograniczone budżety badawcze (Uczelnie chcąc współpracować z przedsiębiorcami muszą w danej dziedzinie prowadzić prace badawcze. Utrudniają to niskie nakłady na naukę). Wdrażanie Brak jednostek wdrożeniowych na uczelniach – brakuje osób, które mogłyby zająć się wdrażaniem rozwiązań powstających na uczelniach w firmach. Hamowanie wdrażania prac dyplomowych przez uczelnie – nie informują zainteresowanych przedsiębiorstw o przeprowadzeniu badań i wykonaniu prac dyplomowych.

Badania jakościowe – mechanizmy nawiązywania współpracy Wybrane mechanizmy stosowane przez uczelnie Możliwość zagospodarowania części marży uczelni przez tę jednostkę uczelnianą, która prowadziła projekt. Tym sposobem aktywność poszczególnych jednostek uczelnianych podejmujących trud współpracy z przedsiębiorstwami jest lepiej nagradzana. Uhonorowanie firm współpracujących z uczelnią (oficjalne podziękowanie, dyplom, medal okolicznościowy, honorowe członkostwo). Staż traktowany jako element procesu edukacji („semestr za staż w firmie”). Podtrzymywanie kontaktów z absolwentami (np. zjazdy absolwentów). Wymogi wobec prac (np. aktualność, „osadzenie w praktyce”) – stawianie przez promotorów konkretnych wymogów, które praca powinna spełniać, np. przeprowadzenie badań w firmie lub poruszanie w pracy tematów ważnych z perspektywy przedsiębiorców. Upraszczanie przepisów regulujących współpracę uczelni z przedsiębiorstwem (niwelowanie nadmiernej biurokratyzacji) (np. Centrum Ewaluacji i Analiz Polityk Publicznych funkcjonujące przy Instytucie Socjologii UJ). Działania instytucji pośredniczących – tworzenie centrów transferu technologii. 14

Badania jakościowe – promowanie i wspieranie współpracy Wybrane działania instytucji wspierającej kontakty uczelni i przedsiębiorstw (Centrum transferu technologii, Inkubator przedsiębiorczości, Centrum innowacji, Biuro karier): Inicjowanie spotkań nauki i biznesu (inicjowanie spotkań bezpośrednich, sesje i konferencje). Internetowy newsletter dla przedsiębiorców (CTT AGH). „Ścieżki edukacyjne” – tworzenie programu nauczania we współpracy z firmą, dopasowanie profilu studiów do potrzeb biznesu, przedsiębiorcy są zapraszani na wybrane zajęcia (cel : podniesienie atrakcyjności i praktyczności zajęć) (CITTRU). Klub biznesu – nieformalne spotkania przedsiębiorców z naukowcami. Każde spotkanie Klubu poświęcone konkretnemu tematowi (CITTRU). Bazy danych stworzone przez CITTRU – informacje na temat projektów badawczych realizowanych na uczelni i ekspertów (cel: inicjowanie współpracy przedsiębiorców z pracownikami uczelni). Spotkania „skrojone na miarę” (CITTRU) – adresowane do przedsiębiorców i naukowców (cel: zidentyfikowanie pól możliwej współpracy, określenie jej formy, znalezienie rozwiązań problemu gospodarczego przy wykorzystaniu wiedzy i aparatury naukowej uczelni). „Zakładka dla przedsiębiorców” - Biuro Karier PK. 15

Badania jakościowe – propozycje intensyfikacji współpracy Szkolenia biznesowe dla pracowników uczelni i studentów Poważną barierą w nawiązywaniu współpracy jest brak kompetencji biznesowych pracowników naukowych, jak i studentów. Szkolenia powinny dotyczyć wiedzy na temat podstaw przedsiębiorczości, marketingu – instrumentów pozwalających skutecznie docierać do przedsiębiorców, trafnie oceniać zapotrzebowanie rynku na określone tematy prac, dostarczać studentom wiedzy na temat mechanizmów zakładania własnych firm. Budowanie więzi – wspieranie nawiązywania i pielęgnowania nieformalnych i formalnych kontaktów pomiędzy przedstawicielami uczelni, studentami i przedsiębiorcami. (Współpraca jest inicjowana dzięki nieformalnym kontaktom osobistym. Nieformalne kanały współpracy ułatwiają inicjowanie współpracy formalnej). Uroczystości jubileuszowe, zjazdy absolwentów. Wspieranie kontaktów nieformalnych (np. BarCamp). Wspieranie stowarzyszeń skupiających przedstawicieli nauki i biznesu. Targi pracy

Badania jakościowe – propozycje intensyfikacji współpracy Uregulowanie umowami problemu własności intelektualnej. W tym przypadku formalizacja współpracy okazała się czymś pożądanym – deklarowano potrzebę podpisywania szczegółowych umów dotyczących praw autorskich. Obecność przedsiębiorstw w procesie edukacji na uczelniach. Wycieczki edukacyjne do firm; Praktyki, staże dla naukowców, doktorantów, studentów; Formułowanie tematów prac dyplomowych – giełdy tematów, listy prac; Konkursy, nagrody; Konsultacje z przedsiębiorstwami w zakresie programu studiów - dostosowanie programu studiów do zapotrzebowania przedsiębiorców; Włączenie przedsiębiorstw w proces edukacyjny (wspólne konferencje, seminaria, szkolenia, warsztaty, prowadzenie zajęć na uczelniach). System odgórnego nadzoru nad stażami oraz system kojarzenia studentów zainteresowanych określoną problematyką z przedsiębiorcami (np. działalność Stowarzyszenia Producentów Materiałów Ogniotrwałych). Reklama, promocja, informacja na temat zakresu badań oferowanych przez uczelnie i możliwej współpracy z firmami.

Podstawowe założenia modelu wsparcia zamawiania prac dyplomowych Przez model wsparcia procesu zamawiania prac dyplomowych rozumiemy: Systemowe, instytucjonalne wsparcie procesu prac zamawianych na uczelniach oraz wśród przedsiębiorstw Model zakłada również umożliwienie otrzymania pomocy przy uruchomieniu takiego mechanizmu na tych uczelniach, na których tego rodzaju działania nie są prowadzone Systemowe działania mają zwiększyć transfer innowacji (głównie „względnych”) do małopolskich przedsiębiorstw za pomocą zamawianych prac dyplomowych 00:51

Opis warunków funkcjonowania modelu Oparcie współpracy w zakresie zamawianych prac na wzajemnych korzyściach, przy zminimalizowaniu kosztów ponoszonych przez zainteresowane strony (także studentów) Oparcie rozwoju (bądź stworzenia, w przypadku gdy tego rodzaju współpraca nie ma miejsca) systemu zamawianych prac o już istniejące jednostki uczelni, takie jak Biura Karier czy Centra Transferu Technologii. Przekazanie dokładnej informacji o korzyściach z istnienia współpracy uczelni z przemysłem za pomocą prac zamawianych wszystkim zainteresowanym stronom 00:51

Model wsparcia procesu zamawiania prac dyplomowych Model wsparcia procesu zamawiania prac dyplomowych składa się z dwóch poziomów funkcjonowania: Poziom regionalny, w ramach którego powinna funkcjonować centralna jednostka, zlokalizowana przy Urzędzie Marszałkowskim Województwa Małopolskiego. Do jej głównych zadań należy: promocja samej idei wśród wszystkich potencjalnie zainteresowanych podmiotów oraz wspomaganie w obsłudze procesu zamawiania prac na uczelniach Poziom uczelni (wydziału), gdzie ma miejsce zasadniczy transfer wiedzy, technologii i innowacji za pomocą prac dyplomowych, na formalnie ustalonych zasadach, regulowanych umową między zainteresowanymi podmiotami 00:51

Schemat funkcji i zadań instytucji wsparcia systemu prac zamawianych na poziomie regionalnym (opracowanie własne) Regionalna Instytucja Wsparcia Prowadzenie akcji promocyjnej Upowszechnianie dobrych praktyk Udzielanie informacji dotyczących systemu Wsparcie w zakresie procedur Wsparcie uczelni w zakresie przygotowania wzorów umów Arbitraż w przypadkach sytuacji złamania zasad współpracy Przygotowanie wzorów listów referencyjnych dla studentów Zarządzanie funduszem wsparcia Monitorowanie procesu zamawiania prac dyplomowych w regionie Pomoc w dotarciu przedsiębiorstw do odpowiednich uczelni 00:51

System wsparcia procesów zamawiania prac dyplomowych na poziomie uczelni Na poziomie uczelni, model wsparcia procesu zamawianych prac zakłada powołanie Komórki do Spraw Zamawiania Prac Dyplomowych Komórka do Spraw Zamawiania Prac Dyplomowych powinna być jednostką koordynującą proces zamawiania prac naukowych w obrębie jednej uczelni. Wsparcie powinna zapewnić tutaj Regionalna Instytucja Wsparcia ulokowana w Urzędzie Marszałkowskim Do jej priorytetowych zadań należy promowanie systemu zamawianych prac naukowych wśród przedsiębiorców, studentów, pracowników naukowych i umożliwianie współpracy zainteresowanym podmiotom w ramach systemu, poprzez wykorzystanie różnego typu mechanizmów wsparcia Komórka może powstać przy już istniejących jednostkach takich jak Biura Karier, Centra Transferu Technologii itp. 00:51

Obszary działalności Komórki do Spraw Zamawiania Prac Dyplomowych Komórka do Spraw Zamawiania Prac Dyplomowych Monitorowanie systemu Promocja skierowana do jednostek uczelni (np. wydziałów) Promocja skierowana do pracowników naukowych Promocja skierowana do przedsiębiorców Promocja skierowana do studentów Współpraca z uczestnikami systemu prac zamawianych ze strony uczelni Współpraca z przedsiębiorstwami, uczestniczącymi bądź chcącymi uczestniczyć w systemie prac zamawianych Współpraca z Urzędem Marszałkowskim (Regionalna Instytucja Wsparcia) 00:51

Korzyści dla przedsiębiorstw Najważniejsze korzyści, uzyskiwane przez podmioty w ramach systemu zamawianych prac dyplomowych (na podstawie dotychczasowych doświadczeń) Korzyści dla przedsiębiorstw Opracowanie projektu, będącego innowacyjnym rozwiązaniem w ramach funkcjonowania danego przedsiębiorstwa Niskie koszty uzyskania projektu Ułatwiona rekrutacja pracowników Korzyści dla uczelni Dostosowanie oferty do potrzeb przemysłu Promocja uczelni jako miejsca o dobrej jakości kształcenia Wykorzystywanie uczelni do badań i rozwoju Korzyści dla studenta Praktyczny temat pracy dyplomowej Dostęp do materiałów empirycznych, potrzebnych do napisania pracy dyplomowej Doświadczenie zawodowe, przydatne podczas poszukiwania pracy Zatrudnienie w firmie, dla której pisał pracę dyplomową 00:51

CEM Instytut Badań Rynku i Opinii Publicznej 30-134 Kraków, ul CEM Instytut Badań Rynku i Opinii Publicznej 30-134 Kraków, ul. Zarzecze 38B, tel. 12 6375438 http://www.cem.pl, email: cem@cem.pl Rola prac dyplomowych w rozwoju gospodarki województwa małopolskiego Komponent II: Przedsiębiorczość wśród studentów i doktorantów wybranych kierunków Łukasz Pytliński Wyniki badań zrealizowanych na zlecenie Urzędu Marszałkowskiego Województwa Małopolskiego Kraków, XII 2010 r. 25

Metodologia badań Cel badań: Określenie potencjału tworzenia nowych firm, wykorzystujących wiedzę nabytą podczas przygotowania pracy dyplomowej związanej tematycznie z dziesięcioma zastosowaniami technologicznymi zidentyfikowanymi w ramach projektu „Perspektywa Technologiczna Kraków-Małopolska 2020”. Badane grupy: Publiczne szkoły wyższe z terenu województwa małopolskiego, których program nauczania odnosi się do obszarów strategicznych rozwoju z punktu widzenia Regionalnej Strategii Innowacji Województwa Małopolskiego na 2008-2013 (Środowisko, Przemysł, Zdrowie i żywność, Wiedza i komunikacja); studenci i doktoranci z kierunków związanych z X Zastosowaniami Technologicznymi. Zastosowane techniki badań: Analiza desk research; Badanie Diagnostyczne Uczelni; Badania ilościowe wśród studentów i doktorantów; Badania jakościowe wśród przedstawicieli uczelni i instytucji pośredniczących.

Studenci i doktoranci – preferencje co do losów zawodowych Cel badań: Ocena poziomu przedsiębiorczości i gotowości do zakładania własnych firm wśród studentów i doktorantów. Próba: Zbadano 569 studentów i 128 doktorantów. Technika realizacji wywiadów: Badanie wśród studentów prowadzone było techniką ankiety audytoryjnej realizowanej podczas zajęć, natomiast wśród doktorantów zastosowano technikę ankiety internetowej.

Studenci i doktoranci – działania w kierunku założenia firmy 5% 2% 5% Odsetek wśród wszystkich badanych

Studenci i doktoranci – potencjał ekonomiczny prac dyplomowych 1

Studenci i doktoranci – potencjał ekonomiczny prac dyplomowych 2

Studenci i doktoranci – współpraca z przedsiębiorstwami w ramach realizacji prac dyplomowych

Studenci i doktoranci – ocena możliwości znalezienia pracy

Studenci i doktoranci – ocena przygotowania do prowadzenia własnej działalności

Studenci i doktoranci – gdzie zwrócić się po wsparcie w zakładaniu działalności gospodarczej

Bariery w tworzeniu firm w oparciu o wyniki prac dyplomowych Bariery mentalnościowe i społeczne Bariery informacyjne Bariery związane z charakterem realizowanych prac Bariery finansowe i organizacyjne Bariery prawne

Model funkcjonowania wsparcia procesów tworzenia firm w oparciu o wyniki prac dyplomowych Faza I Koncepcja pracy dyplomowej Budowanie dobrej atmosfery wokół tematu przedsiębiorczości Dostosowanie tematu pracy do potrzeb rynkowych Popularyzowanie tematyki przedsiębiorczości na uczelniach Popularyzacja idei przedsiębiorczości akademickiej Faza II Realizacja pracy dyplomowej Stworzenie warunków do realizacji badań praktycznych Nadzór nad realizowaną pracą Wsparcie finansowe realizowanych badań Fundusz na badania aplikacyjne do prac dyplomowych Faza III Założenie i podtrzymanie startu firmy Ustanowienie jasnych regulacji dotyczących praw autorskich Wsparcie merytoryczne działalności w początkowej fazie Wsparcie administracyjne działania firmy, inkubacja Fundusz startowy dla nowych firm akademickich Uczelnia Promotor Jednostki pośredniczące Instytucja wspierająca

Dziękujemy za uwagę