ZASADY OCHRONY ROŚLIN W SYSTEMIE INTEGROWANEJ PRODUKCJI Prof. dr hab. Remigiusz W. Olszak Dr hab. Anna Bielenin- prof. nadz. Instytutu Ogrodnictwa Instytut Ogrodnictwa - Oddział Sadownictwa, Skierniewice Zakład Ochrony Roślin Sadowniczych Europejski Fundusz Rolny na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich: Europa inwestująca w obszary wiejskie. Prezentacja na potrzeby konferencji, współfinansowanej ze środków Unii Europejskiej w ramach Pomocy Technicznej Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013. Instytucja Zarządzająca PROW 2007-2013 – Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi. Prezentacja opracowana przez Instytut Ogrodnictwa.

Problem zwalczania plag agrofagów – od momentu przejścia człowieka do osiadłego trybu życia i podjęcia uprawy roślin. Rozwój chemii pestycydów – stopniowa likwidacja plag agrofagów – przełom XIX i XX wieku.

Chemiczne środki ochrony roślin są, i będą jeszcze długo, efektywnym orężem ograniczania zagrożeń ze strony większości agrofagów. Nie rozwiązują one jednak wszystkich problemów a często są przyczyną nowych!

Problemy związane ze stosowaniem chemicznej metody zwalczania agrofagów Zanieczyszczenie środowiska z daleko idącym i trudno przewidywalnymi konsekwencjami (n.p. kumulacja tok-sycznych związków w kolejnych ogniwach łańcucha troficznego). Wyniszczanie organizmów pożytecznych – zaburzenie równowagi pomiędzy roślinożercami a ich wrogami naturalnymi. Problem szkodników wtórnych i następstwa ich pojawu. Selekcja odpornych ras szkodników, patogenów i chwastów. Pozostałości środków ochrony roślin w płodach rolnych i ich przetworach

Tylko kompleksowe prowadzenie walki ze szkodnikami i chorobami z uwzględnieniem szeroko pojętej agroekologii i ochrony środowiska może stanowić podstawę racjonalnej ochrony roślin = integrowana ochrona (na obecnym etapie naszej wiedzy).

Jakie działania należy podejmować w celu realizacji tej metody? Prawidłowa ocena pojawu agrofagów z wykorzystaniem progów zagrożenia. Ocena liczebności entomo- i akarofagów (drapieżców i parazytoidów). Stosowanie właściwych i selektywnych pestycydów. Zapobieganie selekcji ras odpornych agrofagów. Działania prewencyjne: * Znacznie efektywniejsze wykorzystanie sposobów agrotechnicznych ograniczania liczebności agrofagów – szczególnie tych, które część swojego rozwoju przechodzą w glebie. * Stosowanie tylko kwalifikowanego materiału nasadzeniowego

Co oznacza próg zagrożenia. 1 Co oznacza próg zagrożenia? 1. Liczebność agrofagów, która sygnalizuje, że dalszy jej wzrost może grozić stratami gospodarczymi. 2. Liczebność szkodnika, do której możemy, a nawet powinniśmy tolerować jego obecność w sadzie czy plantacji. Inaczej mówiąc, strategią naszego działania nie jest wyniszczenie szkodnika ale regulacja jego liczebności do akceptowanego przez nas poziomu. Realizacja tego wymaga regularnych lustracji danej uprawy wg ustalonych metod oraz dobrej znajomości agrofagów.

Czy ważna jest ocena liczebności entomo- i akarofagów. 1 Czy ważna jest ocena liczebności entomo- i akarofagów? 1. Liczebność tych dwóch grup organizmów ma niejednokrotnie istotny wpływ na liczebność szkodnika(ów). 2. Ocena składu gatunkowego drapieżców i parazytoidów oraz ich liczebności jest również istotna przy wyborze odpowiedniego środka ochrony roślin. Umiejętność rozpoznawania ważniejszych gatunków !

Stosowanie właściwych i selektywnych pestycydów. 1 Stosowanie właściwych i selektywnych pestycydów ! 1. Właściwych – czyli dobranych odpowiednio do zwalczanego gatunku agrofaga, jego stadium rozwojowego i panujących warunków atmosferycznych (szczególnie termicznych) . 2. Selektywnych – czyli zwalczających jakiegoś agrofaga lub grupę agrofagów, bez istotnego ograniczania liczebności drapieżców i parazytoidów. Dlaczego to takie ważne ?

Przykład: Liczebność samych tylko drapieżnych Coccinellidae to: 20.000 - 240.000 dorosłych osobników na hektar sadu lub plantacji a ich potencjalne możliwości „konsumpcyjne” to: 600.000 - 7.200.000 zjedzonych mszyc w ciągu doby.

SELEKCJA RAS ODPORNYCH AGROFAGÓW TO POWAŻNY PROBLEM: Ekonomiczny – utrudnienie zwalczania wielu agrofagów, konieczność powtarzania zabiegów, zwiększania dawek, kosztownej syntezy nowych środków. Ekologiczny – powtarzanie zabiegów, zwiększania dawek, wprowadzenie nowych substancji to z reguły zwiększenie zagrożenia dla środowiska. Bezpieczeństwa dla zdrowia ludzi – zarówno bezpośredni jak i pośredni (n.p. zwalczenia niektórych gatunków stawonogów zagrażających zdrowiu człowieka).

TEMPO SELEKCJI RAS ODPORNYCH Liczba pokoleń w ciągu sezonu wegetacyjnego (lub w czasie – tempo reprodukcji) Częstość stosowania czynnika selekcyjnego Jednorodność i „siła” czynnika selekcyjnego Biologiczne właściwości czynnika selekcyjnego Generalnie, początek tego proces jest wolny i nabiera przyspieszenia z upływem czasu.

Selekcja odporności na akarycydy Rasa wrażliwa Rasa odporna Przed zabiegami Po „x” zabiegach akarycydami o tym samym mechaniźmie działania wg. Manfred Hilweg, 2010 13 13

PROCESU SELEKCJI RAS ODPORNYCH SZKODNIKÓW (i innych agrofagów również) NIE DA SIĘ UNIKNĄĆ ALE MOŻNA GO W ISTOTNY SPOSÓB SPOWALNIAĆ (opóźniać) POPRZEZ …

Przeciwdziałanie powstawaniu odporności agrofagów na pestycydy Stosować środki zgodnie z ustalonymi w trakcie badań dawkami. Stosować rotację preparatów – czyli stosować przemiennie preparaty o różnym mechanizmie działania. Jeżeli stwierdzono odporność lokalnej populacji owadów na związki z danej grupy chemicznej, nie należy stosować środków o podobnym mechanizmie działania. 4. Chronić faunę pożyteczną, bo odgrywa ona istotną rolę w ograniczaniu liczebności gatunków roślinożernych, bez względu na stopień ich odporności

Celem integrowanej ochrony jest ! Poprzez racjonalne i długofalowe działanie zmniejszenie liczby zabiegów i wolumenu zużycia pestycydów, a tym samym zwiększenie bezpieczeństwa zdrowia człowieka i szeroko pojętego środowiska !! O powodzeniu tych działań będą jednak w znaczącej mierze, oprócz naszej wiedzy i świadomości zagrożeń, decydowały względy ekonomiczne!

KONIECZNOŚĆ CIĄGŁEGO POGŁĘBIANIA WIEDZY!! Integrowana ochrona – to suma naszej wiedzy o roślinach i agrofagach, o ich biologii, ekologii i szkodliwości, o środkach ochrony roślin i ich właściwościach a także o sposobach ich racjonalnego wykorzystania. KONIECZNOŚĆ CIĄGŁEGO POGŁĘBIANIA WIEDZY!! ZNACZĄCA ROLA SŁUŻB DORADCZYCH!! Trzeba także pamiętać, że każdy sad i plantacja to odrębne zbiorowisko organizmów i wymaga odrębnego traktowania!

CO JEST KONIECZNE DO REALIZACJI INTEGROWANEJ OCHRONY ROŚLIN? - Dobra znajomość biologii i ekologii najważniejszych gatunków agrofagów. - Znajomość i rola naturalnych czynników ogranicza- jących występowanie agrofagów (drapieżców, parazytoidów, mikroorganizmów chorobotwórczych w stosunku do roślinożerców lub kon- kurencyjnych w stosunku do patogenów). - Opracowanie progów szkodliwości (zmiennych). - Odpowiednie systemy monitoringu i sygnalizacji. - Selektywne ale jednocześnie efektywne ś.o.r. - Dobrze zorganizowane i o wysokim standardzie służby doradcze. - Światli, dobrze wyedukowani praktycy (!). 18

Problemy w eksporcie owoców do Federacji Rosyjskiej !

Niezgodności z normami FR w 2010 * brak rejestracji Gatunek Substancje aktywne Jabłka Częste: kaptan, chlorpyrifos*, propargit, folpet, boskalid, karbendazim, pirymetanil, trifloksystrobina, pirymikarb, Pojedyncze: cyprodinil, flusilazol, cypermetryna, fenheksamid Wiśnie Pojedyncze: captan Truskawki Pojedyncze: captan, cypermetryna, spiromesifen 20

Różnice w MRL-ach dla jabłek (FR/EU): cyprodinil – 0,4 /1 dithianon – 2 /3 folpet – 0,02 /3 karbendazim – 0,05 /0,2 trifloksystrobina – 0,1 /0,5 pirymikarb – 0,05 /2 propargit – 0,1 /3 cypermetryna – 0,05 /1

Problemy w eksporcie do Federacji Rosyjskiej wynikają z: Stosowania środków o. r. niezarejestrowanych dla danej uprawy albo niezarejestrowanych w Polsce w ogóle. Zbyt częstego i zbyt późnego stosowania środków o. r. (np. propargit, pirymikarb). Różnic w obowiązujących normach NDP. Spowodowało to konieczność modyfikacji programów ochrony poszczególnych upraw

Proponowane zmiany w programie ochrony jabłoni ze względu na wymagania FR : Fungicyd Karencja w dniach Zalecenia dla FR Mankozeb, tiuram 14, 7(35) 2-3x w sezonie, do 2 m-cy przed zbiorem Mythos, Chorus, Folpan, Shavit 14, 7, 20 tylko do k. kwitnienia Ditianon, Kaptan 21 (14), 7 5 tyg., 2-3 tyg. przed zbiorem Miedziowe 7 2 m-ce przed zbiorem Zato, Captan 14, 7 Przemiennie, 4-5 tyg., 2-3 tyg. przed zbiorem 23

Proponowane zmiany w programie ochrony jabłoni ze względu na wymagania FR : Insektycyd Karencja w dniach Zalecenia dla FR Steward, Rimon, Dimilin, Runner, Calypso, Mospilan i inne II pok. owocówki 7, 14 do 1,5 m-ca przed zbiorem Pirimor, Teppeki, Acetamip – zwalczanie mszyc 7, 21, 14 Omite, Ortus, Sanmite 7 do 2 m-cy przed zbiorem 24

- ograniczenie liczby zabiegów w sezonie - rotacja stosowanie pestycydów o tym samym mechanizmie działania - wydłużenie okresu od ostatniego zabiegu do zbioru (zgodne z wytycznymi IPO) Proponowane zmiany w programach ochrony upraw sadowniczych pod kątem wymogów FR: 25

DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ !