Podział ryzyk w umowach ppp Zarządzanie ryzykiem w procesie inwestycyjno-budowlanym – 10 spojrzeń praktyków

Ryzyko W zasadzie nie istnieje jednoznaczna i pełna definicja ryzyka, jest to termin wieloznaczny i trudny do syntetycznego zdefiniowania. Najczęściej ryzyko: utożsamia się z możliwością poniesienia straty; definiuje jako prawdopodobieństwo wystąpienia wyniku różnego od oczekiwanego lub jako okoliczności, które mogą lecz nie muszą wystąpić

Ryzyko finansowe w umowach Ryzyko finansowe i jego rozkład na strony umowy są związane z rodzajem zawartej umowy. Niezależnie od szczegółowego potraktowania efektów niektórych ryzyk na zobowiązania stron w tekście umowy, przyjęte warunki płatności określają ogólnie na kim skupiony jest finansowy efekt nie nazwanych, nieraz drobnych zdarzeń skutkujących zwyżką kosztów. Zdarzeń tych nie można z zadowalającą dokładnością przewidzieć. Ilość ich jest w zasadzie nieskończona i wymienienie ich w tekście umowy jest niemożliwe. Poprzez zawarte w umowie warunki płatności - efekty ich można jednak przypisać odpowiedniej stronie.

Ryzyko finansowe w umowach Za przerzucenie ryzyka na wykonawcę trzeba zapłacić Każdy odpowiedzialny wykonawca nie może pominąć w swojej ofercie pewnej kwoty na wypadek możliwych negatywnych zdarzeń, pamiętając, że powinien dotrzymać warunków umowy i osiągnąć zysk. Czasem jest to pokaźna kwota, która obciąża zamawiającego.

Dla zapewnienia sukcesu w realizacji przedsięwzięcia ppp konieczne jest zarządzanie ryzykiem Etapy: indentyfikacja ryzyka - rozpoznanie wszystkich czynników ryzyka, które są istotne z punktu widzenia projektu; analiza ryzyka — określenie prawdopodobieństwa wystąpienia zidentyfikowanych czynników ryzyka i rozmiaru ich potencjalnych konsekwencji; alokacja ryzyka — przypisanie stronom umowy odpowiedzialności za ponoszenie konsekwencji poszczególnych czynników ryzyka bądź uzgodnienie określonego mechanizmu obejmującego na przykład podział ryzyka; minimalizowanie ryzyka — podejmowanie działań mających na celu zmniejszenie prawdopodobieństwa wystąpienia danego czynnika ryzyka i ograniczenie jego konsekwencji dla strony ponoszącej ryzyko; monitorowanie i przegląd — monitorowanie i dokonywanie przeglądu wcześniej zidentyfikowanych i nowych czynników ryzyka w miarę realizacji projektu pp oraz zmian jego warunków (w tym analiza, alokacja, minimalizowanie i monitorowanie nowych czynników ryzyka) przez cały okres obowiązywania umowy PPP

Należy przed podjęciem decyzji o ppp zdefiniować możliwe ryzyka w przyszłej umowie ppp Analizy przedrealizacyjne - identyfikacja ryzyka - alokacja ryzyka Dialog z przyszłymi partnerami

Analizy przedrealizacyjne porównanie realizacji przedsięwzięcia w modelu ppp z realizacją przedsięwzięcia przez podmiot publiczny. Obejmują w szczególności: 1) określenie zakresu przedsięwzięcia; 2) analizę ekonomiczno-finansową; 3) analizę prawną; 4) analizę rodzajów ryzyka i wrażliwości przedsięwzięcia na rodzaje ryzyka.

Analiza rodzajów ryzyka i wrażliwości Dla każdego ze sposobów realizacji przedsięwzięcia bada się następujące elementy: identyfikację rodzajów ryzyka mających wpływ na przedsięwzięcie; ocenę prawdopodobieństwa wystąpienia poszczególnych rodzajów ryzyka; oszacowanie wartości poszczególnych rodzajów ryzyka; oszacowanie wpływu poszczególnych rodzajów ryzyka na przedsięwzięcie w zależności od przekazania poszczególnych rodzajów ryzyka podmiotowi publicznemu lub partnerowi prywatnemu; sposoby i koszty zapobiegania lub minimalizowania skutków wystąpienia zidentyfikowanych rodzajów ryzyka.

Analiza rodzajów ryzyka i wrażliwości wykonywana winna być przynajmniej dla poniższych ryzyk: ryzyka związane z fazą budowy; ryzyka związane z dostępnością; ryzyka związane z popytem; ryzyka polityczne i legislacyjne; ryzyka związane z procedurą administracyjną; ryzyka związane z wystąpieniem siły wyższej.  

Wpływ projektu ppp na dług publiczny Dodatkowo konieczna jest dla podmiotu publicznego ocena modelu ppp z punktu widzenia długu publicznego i deficytu budżetowego. Zgodnie ze standardem ESA95 przy wykazywaniu wyników uzyskiwanych przez ppp krajowe urzędy statystyczne muszą kierować się bilansem ryzyka i korzyści dotyczących danego porozumienia publiczno-prywatnego. Bilans ten ocenia się poprzez analizę alokacji dwóch kluczowych kategorii ryzyka, tj. ryzyka związanego z budową oraz ryzyka rynkowego (dotyczącego dostępności i popytu) pomiędzy podmiot publiczny a partnera prywatnego.

Zdefiniowanie zakresów poszczególnych ryzyk Ryzyko związane z budową obejmuje zdarzenia odnoszące się do budowy i ukończenia realizacji środków trwałych będących przedmiotem ppp. W praktyce dotyczy to takich zdarzeń, jak nieterminowa realizacja, niezgodność z określonymi normami, powstanie znacznych kosztów dodatkowych, niedociągnięcia techniczne oraz negatywne skutki zewnętrzne (w tym zagrożenia dla środowiska) pociągające za sobą konieczność wypłaty odszkodowań osobom trzecim. Ryzyko związane z dostępnością dotyczy sytuacji, w których (w fazie funkcjonowania ppp) niska wydajność związana ze stanem środków trwałych będących przedmiotem ppp powoduje częściową lub całkowitą niedostępność usług lub w których usługi te nie spełniają norm jakościowych określonych w umowie ppp. Ryzyko związane z popytem dotyczy zmienności popytu (tj. jego wzrostów lub spadków względem poziomu założonego przy podpisywaniu umowy ppp), Zmiana popytu może wynikać z cyklu gospodarczego, nowych tendencji na rynku, zmian upodobań docelowych odbiorców czy wycofywania określonych technologii. Jest to element typowego ryzyka ekonomicznego ponoszonego przez prywatne przedsiębiorstwa w warunkach gospodarki rynkowej.

Wpływ projektu na dług publiczny Jeśli ryzyko związane z budową ponosi podmiot publiczny, wyniki uzyskiwane przez ppp są zawsze uwzględniane w bilansie tego podmiotu— niezależnie od alokacji ryzyka związanego z popytem i związanego z dostępnością. Jeśli ryzyko związane z budową ponosi partner prywatny, wyniki uzyskiwane przez ppp nie są uwzględniane w jego bilansie, o ile nie ponosi on ryzyka związanego z popytem oraz ryzyka związanego z dostępnością.

Wynik analiz ekonomicznych Wynikiem przeprowadzonych analiz różnych sposobów realizacji przedsięwzięcia powinno być porównanie każdego sposobu jego realizacji, w szczególności w odniesieniu do: efektów finansowych; korzyści i kosztów społecznych; wstępnego podziału rodzajów ryzyka pomiędzy podmiot publiczny i partnera prywatnego oraz ich wpływu na poziom długu publicznego i deficytu sektora finansów publicznych. Wynik porównania, powinien wskazywać i uzasadniać, że realizacja przedsięwzięcia w modelu ppp przyniesie korzyści dla interesu publicznego, przeważające w stosunku do korzyści wynikających z innych sposobów realizacji tego przedsięwzięcia.  

Dialog z uczestnikami postępowania Po dokonaniu wyboru ppp jako sposobu realizacji przedsięwzięcia. Podział ryzyk zaproponowany w wybranym modelu należy uczynić przedmiotem dialogu/negocjacji z uczestnikami postępowania. Wynik tego dialogu/negocjacji można dopiero uczynić elementem zaproszenia do składania ofert w formie ustaleń do umowy ppp. Ryzyka nieakceptowane przez wszystkich uczestników dialogu można uczynić przedmiotem kryteriów oceny ofert i ich przyjęcie nagradzać dodatkowymi punktami.

Dialog z uczestnikami postępowania W trakcie dialogu/negocjacji zaleca się omówienie: – praw i obowiązków stron, – alokacji ryzyka (dokonywanej zwykle przez określenie zdarzeń, których wystąpienie będzie uprawniać spółkę SPV do dochodzenia odszkodowania), – standardów i założeń dotyczących świadczenia usług, które muszą być obiektywne i mierzalne, – procedury wprowadzania dozwolonych zmian, wraz z określeniem ich zakresu i charakteru, – mechanizmów płatności (np. taryfy, subwencje, dotacje) oraz korekt płatności wprowadzane w określonych okolicznościach, – kar (i ewentualnych premii) mających skutki finansowe lub pociągających za sobą ostrzeżenia (prowadzące ostatecznie do rozwiązania umowy o partnerstwie), – zabezpieczeń, gwarancji należytego wykonania i ubezpieczenia, – okresu obowiązywania umowy o partnerstwie, – warunków rozwiązania umowy (sklasyfikowanych według strony umowy i rodzaju zdarzenia) oraz odszkodowania należnego w przypadku takiego rozwiązania (osobno w odniesieniu do każdego rodzaju zdarzenia), – prawa do przejęcia przedsięwzięcia (zarówno przez kredytodawców, jak i – w sytuacjach awaryjnych – przez podmiot publiczny), – przypadków działania siły wyższej i zmian prawnych oraz ich skutków; – procedury rozstrzygania sporów.

Podział modeli ppp jest dokonywany w oparciu o stopień ryzyka przeniesionego do sektora prywatnego przewidzianego w ramach każdego rodzaju modelu projektu: od modeli obejmujących przeniesienie o ograniczonym ryzyku (np. ryzyko dotyczące eksploatacji i utrzymania) aż do modeli obejmujących przeniesienie o wyższym ryzyku (np. ryzyko dotyczące projektowania, budowy, finansowania i eksploatacji).

przez podmiot publiczny Tradycyjne zamówienie nie realizuje projektu Modele realizacji inwestycji dla celów świadczenia usług publicznych - wg Centrum PPP (od form tradycyjnych do umów PPP) Odpowiedzialność podmiotu publicznego Odpowiedzialność podmiotu prywatnego - Podmiot publiczny - Podmiot prywatny Zadanie realizowane samodzielnie przez podmiot publiczny Tradycyjne zamówienie nie realizuje projektu Wykonawca / SPV (Zaprojektuj)Zbuduj- Eksploatuj-Przekaż (BOT, DBOT) Własność Eksploatacja i zarządzanie Budowa Projektowanie Finansowanie Dzierżawa Wykonawca zarządza - eksploatuje go Zaprojektuj-Zbuduj- Eksploatuj-Posiadaj-Przekaż (BOOT) Projektowanie Budowa Finansowanie Eksploatacja i zarządzanie Własność z obowiązkiem zbycia na rzecz partnera publicznego Wykonawca Spółka zarządzająco-eksploatacyjna Projektowanie Budowa Finansowanie Eksploatacja i zarządzanie Zaprojektuj-buduj- Eksploatuj-Posiadaj (BOO) Własność Projektowanie Budowa Finansowanie Eksploatacja Zarządzanie Finansowanie Eksploatacja Zarządzanie Projektowanie Budowa Własne jednostki(zakłady) organizacyjne Własne jednostki(zakłady) organizacyjne Wykonawca Własność Własność

Instrumenty wspierające podmioty publiczne w łączeniu funduszy UE z PPP przy realizacji zadań publicznych JASPERS Na podstawie dotychczasowych doświadczeń, w 2007r. Inicjatywa JASPERS opracowała i zaprezentowała pięć podstawowych (wzorcowych) modeli projektów hybrydowych, w których kluczową kwestią jest sposób podziału finansowania między środkami unijnymi i pochodzącymi z sektora prywatnego. W 2010r. EPEC (European PPP Expertise Centre) zaprezentował kwestię łączenia funduszy UE w projektach ppp w publikacji Combining EU Grant Funding with PPP for Infrastructure: Conceptual Models and Case Examples. EPEC wziął pod uwagę modele zaprezentowane przez JASPERS i zaleca stosowanie czterech modeli:

Instrumenty wspierające podmioty publiczne w łączeniu funduszy UE z PPP przy realizacji zadań publicznych JASPERS Model 1: Zaangażowanie sektora prywatnego w fazie eksploatacji (Private Operation and Maintenance) Faza inwestycji Faza eksploatacji Zadanie publiczne w tym modelu podzielone jest na dwa odrębne podprojekty. Pierwszy - zaprojektowanie i wytworzenie określonej inwestycji przez podmiot publiczny (zaprojektowanie i wybudowanie) Drugi - udostępnienie wybudowanej infrastruktury partnerowi prywatnemu, by świadczył on usługi publiczne i utrzymywał wybudowaną infrastrukturę w należytym stanie (eksploatacja i utrzymanie). Wnioskodawcą o fundusze unijne jest podmiot publiczny i on realizuje fazę inwestycyjną, a partner prywatny angażuje się dopiero w kolejnej fazie projektu – fazie eksploatacyjnej/operacyjnej. Środki publiczne Opłaty za dostępność lub opłaty od użytkowników Fundusze UE

Instrumenty wspierające podmioty publiczne w łączeniu funduszy UE z PPP przy realizacji zadań publicznych JASPERS Model 2: DBO (Zaprojektuj/Wybuduj/Eksploatuj) Faza inwestycji Faza eksploatacji W modelu 2 zadanie publiczne nie jest podzielone na dwa odrębne projekty. Podmiot publiczny jest wnioskodawcą, a dofinansowaniem objęte są koszty inwestycji. Partner prywatny odpowiedzialny jest natomiast za zaprojektowanie, budowę i eksploatację infrastruktury. W modelu 1 i modelu 2 finansowanie zapewnia podmiot publiczny. Wsparcie z funduszy unijnych obejmuje fazę inwestycyjną, w którą nie jest jeszcze zaangażowany podmiot prywatny. W trzecim modelu finansowanie unijne także pojawia się na poziomie inwestycyjnym, ale nie obejmuje całego projektu. Środki publiczne Opłaty za dostępność lub opłaty od użytkowników Fundusze UE

Instrumenty wspierające podmioty publiczne w łączeniu funduszy UE z PPP przy realizacji zadań publicznych JASPERS Model 3: Współfinansowanie równoległe kosztów inwestycji (Parallel Co-finance of capex) Komponent I Komponent II Faza inwestycji Faza eksploatacji Podmiot publiczny finansuje część przedsięwzięcia, której realizacją czyli projektowaniem i budową, zajmuje się partner prywatny. Odrębna umowa zawierana jest z partnerem prywatnym, który finansuje drugą część inwestycji oraz zajmuje się projektowaniem i budową tej części. Partner prywatny na podstawie tej umowy uzyskuje prawo do eksploatacji całości inwestycji. Środki prywatne Środki publiczne Opłaty za dostępność lub opłaty od użytkowników Fundusze UE

Wariant I: Wspólne finansowanie kosztów inwestycji Instrumenty wspierające podmioty publiczne w łączeniu funduszy UE z PPP przy realizacji zadań publicznych JASPERS Model 4: Projektuj, Buduj, Finansuj i Zarządzaj (DBFO) Wariant I: Wspólne finansowanie kosztów inwestycji Faza inwestycji Faza eksploatacji W tym modelu koszty inwestycji są dzielone pomiędzy podmiot publiczny i partnera prywatnego (którzy mogą zawiązać spółkę celową do realizacji zadania). Strona publiczna ubiega się o dofinansowanie jeszcze przed wyborem partnera. Środki prywatne Środki publiczne Opłaty za dostępność lub opłaty od użytkowników Fundusze UE

Wariant II: Współfinansowanie z dotacji opłat za dostępność Instrumenty wspierające podmioty publiczne w łączeniu funduszy UE z PPP przy realizacji zadań publicznych JASPERS Model 4: Projektuj, Buduj, Finansuj i Zarządzaj (DBFO) Wariant II: Współfinansowanie z dotacji opłat za dostępność Faza inwestycji Faza eksploatacji Ten model zakłada dofinansowanie unijne, rozliczone przez beneficjenta z Komisją Europejską fakturami na etapie inwestycyjnym, ale wypłacane partnerowi prywatnemu przez beneficjenta na etapie eksploatacji poprzez dofinansowanie opłat, które będzie musiał uiszczać podmiot publiczny. Pełen koszt na etapie inwestycyjnym ponosi partner prywatny. Opłaty za dostępność lub opłaty od użytkowników Środki prywatne

DBO Model ten obejmuje jedną umowę, w której podmiot prywatny odpowiedzialny jest za projekt, budowę i eksploatację obiektu. Jest to obecnie najczęściej stosowany model. Model DBO oparty jest na zasadzie zakładającej eksploatację obiektu przez podmiot, który go zaprojektował. Zawarcie z jednym podmiotem prywatnym jednej umowy stanowi zachętę do tego, aby podmiot ten opracował projekt i przeprowadził budowę w najlepszy możliwy sposób w celu zapewnienia poprawnego działania obiektu.

DBO Podział zobowiązań pomiędzy podmiotem publicznym (X) i partnerem prywatnym jest następujący: Inwestycja X Projekt Budowa Eksploatacja i konserwacja Odpowiedzialność finansowa X Własność obiektu X Umowa Projektuj i buduj, eksploatuj

DBO Zalecany podział ryzyka pomiędzy sektorem publicznym i prywatnym Organ publiczny X Ryzyko związane z dostępnością Ryzyko związane z zamówieniem Ryzyko związane z budową Ryzyko związane z popytem Ryzyko związane z projektem Ryzyko środowiskowe Ryzyko finansowe X Ryzyko związane z siłą wyższą X Ryzyko z związane ze stosunkami przemysłowymi Ryzyko prawne X Ryzyko związane z eksploatacją Ryzyko operacyjne Ryzyko związane z planowaniem Ryzyko związane z wartością końcową X Ryzyko technologiczne

Przykład podziału ryzyk w umowie DBO Warunki Kontraktowe FIDIC dla Projektowania, Budowy i Obsługi DBO 20 letni okres umowy

Ryzyka Klauzula 1.1 Błędy w Wymaganiach Zamawiającego Klauzula 2.1 Prawo Dostępu do Terenu Budowy Klauzula 4.7 Wytyczenie Klauzula 4.12 Nieprzewidywalne warunki fizyczne Klauzula 4.24 Wykopaliska Klauzula 9.3 Przedłużenie czasu na ukończenie Projektowania i Budowy Klauzula 9.7 Zawieszenie Robót Klauzula 10.2 Rozpoczęcie Obsługi Klauzula 10.4 Dostawa Surowców Klauzula 10.6 Opóźnienia i Przerwy w Czasie Obsługi Klauzula 10.7 Nieosiągnięcie Zdolności Produkcyjnych Klauzula 10.8 Ukończenie Obsługi Klauzula 11.10 Opóźnione Próby Poprzedzające Ukończenie Kontraktu Klauzula 11.12 Ponowne Próby Poprzedzające Ukończenie Kontraktu

Ryzyka Klauzula 12.2 Koszt Usuwania Wad Klauzula 12.3 Ponowne Usuwanie Wad Klauzula 12.6 Badanie Przyczyn przez Wykonawcę Klauzula 13 Zmiany i Korekty Klauzula 13.6 Korekty na Zmiany w Prawie Klauzula 13.7 Korekty na Zmiany w Technologii Klauzula 13.8 Korekty na Zmiany w Koszcie Klauzula 15.2 Rozwiązanie z Winy Wykonawcy Klauzula 15.4 Zapłata po Rozwiązaniu z Winy Wykonawcy Klauzula 15. 5 Rozwiązanie Decyzją Zamawiającego Klauzula 15.6 Zapłata po Rozwiązaniu Decyzją Zamawiającego Klauzula 16. 1 Uprawnienie Wykonawcy do Rozwiązania Kontraktu Klauzula 16.2 Rozwiązanie przez Wykonawcę

Nowe klauzule ryzyka Klauzula 17 Podział Ryzyka Zawiera opis ryzyk Zamawiającego i Wykonawcy w Okresie Projektowania i Budowy w Okresie Obsługi Zawiera opis Następstwa Szkody objętej Ryzykami Określa odpowiedzialność stron, ograniczenia odpowiedzialności, współodpowiedzialność, Odszkodowania Ryzyka naruszenia Własności Intelektualnej i Przemysłowej

Nowe klauzule ryzyka Klauzula 18 Ryzyka Wyjątkowe Pojęcie zdarzeń wyjątkowych i ich następstw Klauzula 18.5 Rozwiązanie z Wyboru, Zapłata i Zwolnienie z Zobowiązań Klauzula 18.6 Zwolnienie z Obowiązku Wykonania na mocy Prawa

Alokacja ryzyka sama alokacja ryzyk w umowie ppp nie wystarczy konieczne jest: zarządzanie ryzykiem w sposób ciągły przez cały okres realizacji umowy ppp.

Zarządzanie umową ppp = zarządzanie ryzykiem Przypisanie obowiązków w zakresie zarządzania Monitorowanie realizacji projektu i rezultatów usług oraz zarządzanie nimi Kary i obniżenie wynagrodzenia Zarządzanie zmianami przewidzianymi w umowie ppp Zarządzanie zmianami nieprzewidzianymi w umowie ppp Rozstrzyganie sporów Rozwiązanie umowy

Czynności związane z zarządzaniem umową Podczas realizacji projektu ppp podmiot publiczny powinien zadbać o: powołanie bezpośrednio po zawarciu umowy ppp zespołu ds. zarządzania umową o jednoznacznie określonych obowiązkach i odpowiednich środkach; opracowanie zasad zarządzania umożliwiających monitorowanie umowy ppp, w tym: postępowania w przypadku zmian w umowie i niedotrzymania zobowiązań przez partnera prywatnego; rozstrzygania związanych z nią sporów w sposób zapewniający utrzymanie jej integralności; wprowadzenie systemu ciągłej weryfikacji zarządzania umową; zapewnienie środków budżetowych i kadrowych wystarczających do realizacji obowiązków związanych z zarządzaniem umową.

Monitorowanie realizacji projektu i rezultatów usług oraz zarządzanie nimi Zespół ds. zarządzania umową powinien rozpocząć pracę od uzgodnienia z partnerem prywatnym wszystkich zadań głównych i podrzędnych, jakie musi wykonać każda ze stron (w tym terminów ich wykonania). Zaleca się, aby szczegółowe ustalenia operacyjne na początku fazy realizacji projektu umieścić w podręczniku administrowania umową. Zaleca się opracowanie szczegółowych procedur postępowania. Pozwoli to na: określenie i monitorowanie wyników partnerstwa na etapie budowy i eksploatacji, zarządzanie czynnikami ryzyka związanymi z projektem przez cały okres obowiązywania umowy.

Regularne monitorowanie Zespół ds. zarządzania umową może na przykład realizować następujące zadania: analizowanie przekazywanych przez partnera prywatnego na bieżąco danych operacyjnych i finansowych; monitorowanie osiągania kluczowych wskaźników jakości; weryfikowanie procedur kontroli i zapewnienia jakości w celu potwierdzenia skuteczności działania systemów; utrzymywanie codziennych kontaktów z partnerem prywatnym i zarządzanie nimi; przedstawianie interesariuszom regularnych sprawozdań.

Zarządzanie zmianami dozwolonymi w umowie ppp Umowa ppp powinna zawierać postanowienia określające, kiedy i w jaki sposób można uzgadniać i wprowadzać w niej zmiany. Zakres i warunki wprowadzenia zmian do umowy ppp zostały ukształtowane różnie w zależności od zastosowanego modelu wyboru wykonawcy.

Zarządzanie zmianami dozwolonymi w umowie ppp Zgodnie z art. 23 ustawy o koncesji na roboty budowlane lub usługi , zmiana umowy ppp jest dopuszczalna pod następującymi warunkami: zmiana nie odnosi się do treści oferty złożonej przez wykonawcę, z którym zawarto umowę; konieczność jej wprowadzenia wynika z okoliczności niemożliwych do przewidzenia w chwili zawarcia umowy. Każda inna zmiana umowy powoduje jej nieważność, ale wyłącznie w zakresie postanowień zmienionych z naruszeniem przywołanej regulacji.

Zarządzanie zmianami dozwolonymi w umowie ppp ` Dla dokonania istotnych zmian umowy ppp zawartej w trybie ppp niezbędne jest przewidzenie możliwości ich dokonania już na etapie wszczynania postępowania (ogłoszenie o zamówieniu, specyfikacja istotnych warunków zamówienia), oraz określenie warunków dokonania tych zmian. Przez warunki, o których mowa w komentowanym przepisie, należy rozumieć wskazanie okoliczności, w przypadku zaistnienia których, dopuszczalne będzie wprowadzenie konkretnych zmian; jak również wskazanie jakie zmiany będą wprowadzone, co sprowadza się do wskazania skutku wystąpienia wskazanych okoliczności. Niewskazanie warunków wprowadzanych zmian uniemożliwia późniejsze modyfikacje umowy w nieprzewidzianym zakresie.

Zarządzanie zmianami dozwolonymi w umowie ppp Postanowienia umowne rzadko kiedy regulują kwestie związane z działaniami logistycznymi i administracyjnymi, które należy podjąć w celu uzgodnienia lub wprowadzenia w życie dozwolonych modyfikacji. W związku z powyższym, podręcznik administrowania umową powinien zawierać szczegółowe postanowienia dotyczące kwestii logistycznych i administracyjnych. Należy w nim wskazać między innymi: osobę, do której należy przesyłać wnioski o wprowadzenie zmian; osobę odpowiedzialną za analizowanie skutków wprowadzenia proponowanych zmian; osoby upoważnione do uzgadniania zmian w imieniu podmiotu publicznego i w imieniu partnera prywatnego; osoby odpowiedzialne za nadzorowanie i weryfikowanie wprowadzanych zmian.

Rozstrzyganie sporów W ramach ppp nierzadko dochodzi do sporów dotyczących umów. Dzieje się tak między innymi dlatego, że: umowy ppp są zawierane na długi okres, w związku z czym niespodziewane zdarzenia są nieuniknione; porozumienia ppp są zwykle dość złożone. Dlatego dla inwestorów prywatnych uczestniczących w projektach ppp ocena dostępnych mechanizmów rozstrzygania kwestii spornych jest istotnymn elementem analizy ryzyka związanego z umową.

Typowe mechanizmy rozstrzygania sporów to: Rozstrzyganie sporów Typowe mechanizmy rozstrzygania sporów to: krajowy system sądownictwa (postępowania sądowe); arbitraż (na szczeblu krajowym lub międzynarodowym); rozstrzygnięcia dokonywane przez biegłych (często stosowane w przypadku zagadnień szczegółowych, np. kwestii o charakterze technicznym lub finansowym, bądź w celu podjęcia tymczasowej decyzji, od której można się następnie odwołać w ramach postępowania sądowego lub arbitrażowego); mediacja lub postępowanie rozjemcze (gdzie osoba trzecia nie podejmuje wiążącej decyzji, lecz umożliwia stronom osiągnięcie porozumienia); decyzja wyspecjalizowanego organu nadzoru.

Rozwiązanie umowy Umowa ppp powinna zawierać szczegółowe postanowienia dotyczące jej rozwiązania. Najważniejsze kwestie, jakie należy uwzględnić, to: okoliczności, w których jedna ze stron może rozwiązać umowę przed zaplanowanym terminem wygaśnięcia; ewentualna płatność, której podmiot publiczny musi dokonać na rzecz spółki ppp z chwilą rozwiązania umowy (zależnie od okoliczności); stan środków trwałych w momencie ich „przekazania” Jednostce po rozwiązaniu umowy.

Podstawa rozwiązania umowy Podstawą do rozwiązania umowy może być zwykle: upłynięcie okresu obowiązywania umowy ppp; niedotrzymanie zobowiązań przez partnera prywatnego lub spółkę ppp; niedotrzymanie zobowiązań przez podmiot publiczny; dobrowolna decyzja podmiotu publicznego; długotrwałe działanie siły wyższej.

Stan środków trwałych w momencie wygaśnięcia umowy ppp Umowa ppp powinna zawierać postanowienia gwarantujące dobry stan środków trwałych przekazywanych Jednostce. Odpowiednie zapisy umowy mogą na przykład obejmować: wskaźniki określające stan, w jakim muszą się znajdować środki trwałe w momencie wygaśnięcia umowy (np. pozostały okres użyteczności poszczególnych typów środków trwałych lub zdolność do spełnienia określonych kryteriów jakościowych); możliwość dokonania przez niezależny podmiot oceny stanu środków trwałych i oszacowania prac niezbędnych do spełnienia wymaganych norm (przy czym ocena taka powinna zostać przeprowadzona przez niezależnego specjalistę z należytym wyprzedzeniem przed datą wygaśnięcia umowy); ewentualne potrącenia z opłaty za usługę dokonywane w określonym przedziale czasu przed wygaśnięciem umowy (wpływy z tego tytułu powinny być przechowywane jako gwarancja na rachunku rezerwy); możliwość potwierdzenia przez niezależnego specjalistę należytego wykonania prac niezbędnych do spełnienia warunków zwrotu (wykonanie tej czynności powinno automatycznie powodować zwrot potrąconych opłat spółce ppp).

Przepisy Ustawa z dnia 19 grudnia 2008 r. o partnerstwie publiczno-prywatnym (Dz. U. Nr 19 z 2009 r., poz. 100, z późn. zm.); Ustawa z dnia 9 stycznia 2009 r. o koncesji na roboty budowlane lub usługi (Dz. U. Nr 19 z 2009 r., poz. 101, z późn. zm.); Ustawa z dnia 27 sierpnia 2007 r. o finansach publicznych (Dz. U. Nr 157 z 2009 r., poz. 1240 z późn. zm.); Rozporządzenie z dnia 28 grudnia 2011 r. w sprawie szczegółowego sposobu klasyfikacji tytułów dłużnych zaliczanych do państwowego długu publicznego.

Publikacje ppp www.ppp.mrr.gov.pl www.parp.gov.pl Projekt ppp od A do Z Zbór tekstów źródłowych dotyczących partnerstwa publiczno-prywatnego Decyzja Eurostat nr 18/2004 z dnia 11 lutego 2004 r.; „PPP w statystyce – podział ryzyk i raportowania zobowiązań. Praktyczny przewodnik” („Przewodnik EPEC)”; „Podręcznik deficytu i długu sektora instytucji rządowych i samorządowych - Implementacja ESA 95”, Eurostat, 2010 r. (oraz obecna aktualizacja). www.parp.gov.pl Biuletyn partnerstwa publiczno-prywatnego nr 3

Dziękuję za uwagę Ewa Wiktorowska