RYBY NASZYCH WÓD

PODZIAŁ WÓD NA ZIEMI oceany i morza Morze Bałtyckie Ocean Spokojny

wody śródlądowe Staw w Zwierzyńcu Jezioro Hańcza Rzeka Dunajec Strumień

PORÓWNANIE ŚRODOWISKA LĄDOWEGO I WODNEGO Środowisko Czynniki środowiska wodne lądowe gęstość duża mała ilość tlenu 3,5% 21% ilość dwutlenku węgla 1,7% 0,03% wahania temperatury małe duże oświetlenie zewnętrzne rozproszone pełne

OGÓLNIE O RYBACH Ryby zamieszkują morza gorące i podbiegunowe oraz wody słodkie. Wiele gatunków odbywa wędrówki stale lub okresowo, w związku z odżywianiem, rozrodem i zmianami temperatury. Jest to najliczniejsza grupa kręgowców. Pod względem regulacji temperatury ciała są zmiennocieplne. Cechuje ich olbrzymia różnorodność kształtów i wielkości. Żywią się zarówno pokarmem roślinnym, jak i zwierzęcym. W większości są jajorodne. Występuje zapłodnienie zewnętrzne. Niektóre ryby opiekują się potomstwem.

PRZYSTOSOWANIA RYB DO ŻYCIA W WODZIE Skrzela Płetwy Linia naboczna Pęcherz pławny Łuski Śluz Opływowy kształt ciała Barwa ciała

BUDOWA ZEWNĘTRZNA CIAŁA RYBY Płetwa grzbietowa Ogon Płetwa ogonowa Płetwy odbytowe Głowa Płetwy piersiowe Tułów Płetwy brzuszne

PRZEGLĄD RYB

ŁOSOŚ Ryba wędrująca z morza do rzek, gdzie odbywa tarło; większość młodych ginie, ale część powraca do morza, gdzie osiąga dojrzałość; u dorosłych samców dolna szczęka jest hakowato wygięta ku górze; zamieszkuje zlewiska pn. części O. Atlantyckiego; w Polsce — w  M. Bałtyckim, w  dorzeczach Wisły i Odry.

KARP Ryba słodkowodna; kształt ciała zwykle silnie wygięty, na górnej wardze karpia znajdują się dwa krótkie, miękkie wąsiki, a w kącikach paszczy- po jednym dłuższym ; dojrzewa w 3–4 roku, podczas tarła (maj) samica składa do 700 tys. ziaren ikry; żywi się bezkręgowcami i roślinami wodnymi.; poza hodowlami występują osobniki wprowadzone do rzek i  jezior tylko w  celu zarybienia bądź postacie zdziczałe.

WĘGORZ Ryba dwuśrodowiskowa; odbywa wędrówki do Morza Sargassowego, które jest miejscem tarła; larwy, unoszone prądem zatokowym, biernie przemieszczają się do wybrzeży Europy, co trwa 3 lata; jako małe węgorze wpływają do rzek, gdzie osiągają dojrzałość; dorosłe osobniki wracają do M. Sargassowego, gdzie po złożeniu i zapłodnieniu jaj giną .

MAKRELA Żyje ławicami w morzach; żywi się skorupiakami planktonowymi, mięczakami i drobnymi rybami; grzbiet ciemnozielony, brzuch jasny; występuje w pn. części O. Atlantyckiego, w M. Śródziemnym, M. Czarnym i M. Bałtyckim; duże znaczenie gospodarcze (spożywana w stanie świeżym, wędzonym i w konserwach).

SUM Jedna z  największych ryb żyjących w  Polsce (dł. do 3 m, masa do 300 kg, dożywa 35 lat); skóra bez łusek; oliwkowozielony brzuch; 3 pary wąsów; drapieżny, żeruje gł. nocą, żywi się rybami, płazami, także drobnymi ssakami, ptakami i  padliną; w  okresie tarła może odbywać wędrówki; mięso smaczne, spożywane lokalnie.

ŚLEDŹ Ryba dł. 10–50 cm; ciało wrzecionowate, bocznie ścieśnione; żyje ławicami; odbywa wędrówki pokarmowe i  rozrodcze na tarliska u  wybrzeży lub na ławicach podmor.; zależnie od wielkości, wieku i  rasy samica składa od 10 tys. do ponad 100 tys. jaj; młode dojrzewają w  wieku 3 lat lub później; dł. życia 20–25 lat; występuje w  wodach pn. części O. Spokojnego i  Atlantyckiego, w Bałtyku.

LIPIEŃ Jedyny rodzaj ryb z  rodziny łososiowatych; obejmuje 4 gat. i  wiele podgat.; żywi się bezkręgowcami, także ikrą; zamieszkuje czyste, bystre rzeki (rzadko jeziora) Europy, pn. Azji i  Ameryki Pn.; w  Polsce zasiedla górne dorzecza Wisły, Odry i  rzeki Pomorza; ceniony w  wędkarstwie.

SZPROT Ryba z  rodziny śledziowatych; ubarwieniem i  kształtem przypomina śledzia; planktonożerny; tworzy ławice; odbywa wędrówki pokarmowe i  rozrodcze; zamieszkuje morza europejskie; duże znaczenie gospodarcze, w  połowach na M. Bałtyckim 3 miejsce po dorszu i  śledziu; ceniony w  przetwórstwie rybnym (tzw. szprotki).

LESZCZ Ryba z  rodziny karpiowatych; ciało silnie spłaszczone bocznie, grzbiet czarniawozielony, boki i  brzuch jasne; początkowo żyje blisko brzegów, żywiąc się planktonem, po 2 latach schodzi w  głębie i  żywi się większymi bezkręgowcami; zamieszkuje eur. jeziora nizinne i  rzeki powoli płynące, również wody półsłone; w  Polsce pospolity (Odra).

CIOSA Ryba z  rodziny karpiowatych; żywi się gł. skorupiakami i  drobnymi rybami; żeruje w  wysłodzonych częściach mórz, na tarło wchodzi do rzek; występuje w  zlewiskach mórz: Bałtyckiego, Czarnego, Kaspijskiego i  Jez. Aralskiego; w  wodach Polski rzadka (Warcie); jadalna.

SARDYNKA Ryba z  rodziny śledziowatych; typowo ławicowa, ciepłowodna, odbywająca wędrówki tarłowe i  pokarmowe; żywi się planktonem; zamieszkuje pelagial O. Atlantyckiego od cieśn. La Manche do Wysp Kanaryjskich, a  także M. Śródziemne i  M. Czarne; duże znaczenie gospodarcze, dostarcza tłustego, smacznego mięsa, spożywanego w  konserwach.

BRZANA Zasiedla rzeki w środkowym biegu; w tych odcinkach była do niedawna gatunkiem przewodnim; dziś jest gatunkiem wyraźnie zanikającym; tarło odbywa w dopływach większych rzek, na podłożu żwirowo – kamienistym; mięso smaczne, ikra w  okresie tarła trująca; występuje w Sanie i Wisłoce; gatunki drobne często hodowane w  akwariach.

DORSZ DORSZ, ryba morska; ubarwienie marmurkowo-oliwkowe, brzuch i  linia boczna — białe; na podbródku wąs; drapieżny, żywi się gł. rybami i  skorupiakami dennymi; tarło odbywa zimą i  na wiosnę; tarliska ras atlantyckich znajdują się przy brzegach Norwegii, wokół W. Owczych, Islandii i  na M. Północnym; pospolity w  pn. części O. Atlantyckiego i  O. Spokojnego oraz w  przyległych morzach, w rybołówstwie mor. zajmuje 2 miejsce (po śledziu); z  wątroby dorsza otrzymuje się tran, wit. A i  D oraz pasty rybne.

GŁOWACZ Ma  dużą głową i  szeroką paszczę; skóra chropawa wskutek obecności w  niej kostnych tworów, łuskami bywa pokryta tylko częściowo; pęcherza pławnego brak; ryba; drapieżna; przebywa w wodach śródlądowych – potokach, dopływie Drwęcy i jeziorze Hańcza; morzach strefy zimnej umiarkowanej.

RYBY CHRONIONE Ciosa Kiełb Piekielnica Różanka Piskorz Śliz Koza Jesiotr zachodni

ZNACZENIE RYB Stanowią ogniwo w łańcuchach pokarmowych Dostarczają mięsa o dużych wartościach odżywczych Mączka rybna jako pasza dla zwierząt Tran skuteczny przeciw krzywicy Niektóre ryby są bioidentyfikatorami Hodowla ryb akwariowych jest pasją dla ludzi