SYSTEM ZARZĄDZANIA ŚRODOWISKOWEGO - wymagania normy ISO 14001:2004 Grażyna Szydłowska

MIĘDZYNARODOWE NORMY dot. zarządzania środowiskowego CEL - dostarczenie elementów do zbudowania skutecznego zarządzania środowiskowego, który może: być zintegrowany z innymi wymaganiami dot. zarządzania, pomóc organizacjom w osiągnięciu celów środowiskowych i ekonomicznych, wspierać w spełnieniu wymagań prawnych dot. ochrony środowiska w zakresie działalności organizacji

SERIA NORM dot. zarządzania środowiskowego PN- EN ISO 14001 : 2005 Systemy zarządzania środowiskowego – Wymagania i wytyczne stosowania PN- EN ISO 14004 : 2005 Systemy zarządzania środowiskowego – Ogólne wytyczne dot. zasad systemów i technik wspomagających PN- EN ISO 14050 : 2004 Zarządzanie środowiskowe – Terminologia PN- EN ISO 19011 : 2003 Wytyczne dot. auditowania systemów zarządzania jakością i/lub zarządzania środowiskowego ……………… dot. oceny cyklu życia, etykietowania, efektów środowiskowych itd.. Environmental management system EMS

NORMA ISO 14001:2004 15.05.2006 KOŃCOWY PROJEKT NORMY 15.11.2004 Tłumaczenie 15.05.2005 20.12.2004 14001: 2004 15.05.2006

ZNOWELIZOWANE NORMY DOT. EMS ISO 14001 : 2004 - Zawiera wymagania dot. EMS; - Norma dot. tych aspektów, które organizacja zidentyfikowała i które może nadzorować oraz tych, na które może mieć wpływ; - Nie określa szczegółowych kryteriów efektów działalności środowiskowej; ISO 14004 :2004 Zawiera wytyczne o charakterze informatycznym dot. ustanowienia, wdrożenia, utrzymania i doskonalenia EMS Uwzględnia potrzeby SME; Zapobiega błędnej interpretacji wymagań zawartych w ISO 14001 - Podaje przykłady, opisy i rozwiązania; - Jest spójna z modelem QMS zgodnego z ISO 9001

BUDOWA NORMY ISO 14001 Zakres normy Powołania normatywne Terminy i definicje /20/ Wymagania dot. systemu zarządzania środowiskowego Załącznik A (informacyjny): Wytyczne dot. Stosowania niniejszej normy międzynarodowej Załącznik B (informacyjny): Powiązanie ISO 14001:2004 z ISO 9001:2000

P.3 TERMINY I DEFINICJE 3.8 SYSTEM ZARZĄDZANIA ŚRODOWISKOWEGO EMS część systemu zarządzania organizacji, wykorzystywana do opracowania i wdrożenia jej polityki środowiskowej i zarządzania jej aspektami środowiskowymi. UWAGA 1 system zarządzania jest zbiorem wzajemnie powiązanych elementów wykorzystywanych do ustanowienia polityki i celów oraz do osiągania tych celów. UWAGA 2 System zarządzania obejmuje strukturę organizacyjną, planowanie, odpowiedzialność, praktyki, procedury, procesy i zasoby.

P.3 TERMINY I DEFINICJE 3.16 ORGANIZACJA spółka, korporacja, firma, przedsiębiorstwo, organ władzy lub instytucja, albo jakakolwiek ich część lub kombinacja, samodzielna lub nie, publiczna lub prywatna, o własnych zadaniach i administracji. 3.13 STRONA ZAINTERESOWANA osoba lub grupa związana z efektami działalności środowiskowej organizacji albo na którą mają wpływ efekty jej działalności.

Systemy zarządzania środowiskowego – wymagania i wytyczne stosowania NORMA ISO 14001:2004 Systemy zarządzania środowiskowego – wymagania i wytyczne stosowania ustal cele i procesy podejmij działania dot. ciągłego doskonalenia PLANUJ DZIAŁAJ SPRAWDŹ WYKONAJ monitoruj i mierz procesy wdróż procesy

Organizacja powinna określić i udokumentować zakres EMS. P 4.1 WYMAGANIA OGÓLNE Organizacja powinna ustanowić, udokumentować, wdrożyć, utrzymywać i ciągle doskonalić EMS zgodnie z wymaganiami niniejszej normy międzynarodowej oraz określić jak będzie spełniać te wymagania. Organizacja powinna określić i udokumentować zakres EMS.

Wstępny przegląd środowiskowy PN-ISO 14004:2005 Zaleca się aby obejmował cztery zasadnicze obszary: identyfikację aspektów środowiskowych identyfikacje mających zastosowanie wymagań pranych i innych sprawdzenie istniejących praktyk i procedur zarządzania środowiskowego, łącznie z działaniami związanymi z zaopatrzeniem i zawieraniem umów ocenę poprzednich sytuacji niebezpiecznych i awarii

P 4.2 POLITYKA ŚRODOWISKOWA Najwyższe kierownictwo powinno określić politykę środowiskową organizacji i zapewnić, że w określonym zakresie EMS: jest odpowiednia do charakteru, skali oraz wpływów na środowisko jej działań, wyrobów i usług, zawiera zobowiązanie do ciągłego doskonalenia oraz zapobiegania zanieczyszczeniom, zawiera zobowiązanie do spełnienia mających zastosowanie wymagań prawnych i innymi wymagań, do których organizacja się zobowiązuje i które dotyczą jej aspektów środowiskowych, stanowi ramy do ustalenia i przeglądu celów oraz zadań środowiskowych, Jest udokumentowana, wdrożona i realizowana, Jest komunikowana wszystkim osobom pracującym dla lub w imieniu organizacji, oraz jest publicznie dostępna.

P.3 TERMINY I DEFINICJE 3.6 ASPEKT ŚRODOWISKOWY element działań organizacji lub jej wyrobów lub usług, który może wzajemnie oddziaływać ze środowiskiem. UWAGA - znaczący aspekt środowiskowy to ten, który ma lub może mieć znaczący wpływ na środowisko 3.7 WPŁYW NA ŚRODOWISKO każda zmiana w środowisku, zarówno niekorzystna, jak i korzystna, która w całości lub częściowo jest spowodowana aspektami środowiskowymi organizacji.

ASPEKTY I WPŁYWY ŚRODOWISKOWE Bezpośrednie - wynikają z działalności firmy Pośrednie - są związane z pracą poddostawców, klientami Wpływy Pozytywne - polepszają stan środowiska naturalnego Negatywne - przyczyniają się do pogorszenie środowiska

ASPEKTY ŚRODOWISKOWE EMISJA GAZÓW EMISJA HAŁASU POBÓR ENERGII ZASTOSOWANIE PLASTIKOWEGO OPAKOWANIA DLA WYROBU POBÓR WODY ZUŻYCIE SUROWCÓW POWSTAWANIE ŚCIEKÓW ZASTOSOWANIE OBIEGU ZAMKNIETEGO WODY POWSTANIE ODPADÓW ZUŻYCIE ODPADU W PROCESIE PRODUKCYJNYM

ASPEKTY I WPŁYWY ŚRODOWISKOWE Przykład aspektu i wpływu: Aspekt - emisje do powietrza tlenków azotu, tlenków siarki, dwutlenku węgla, pyłu ………………….. Wpływ - zanieczyszczenie powietrza i chorobotwórczy wpływ na zdrowie człowieka, faunę i florę, zmiany klimatyczne, życie w środowiskach wodnych Wpływ na środowisko to zmiana, która dokonuje się w środowisku w wyniku aspektu środowiskowego

Rzeczywiste i potencjalne ASPEKTY I WPŁYWY ŚRODOWISKOWE PN-ISO 14004:2005 Działanie / Wyrób Usługa Aspekty Rzeczywiste i potencjalne wpływy Działanie: Gospodarka ściekowa Oczyszczanie ścieków przemysłu rolno-spożywczego Wytwarzanie osadów (który jest stosowany w rolnictwie) Poprawienie jakości gleby przez działanie substancji biogennych d Wyrób: Klimatyzator Eksploatacja urządzenia przez konsumenta Zużycie energii elektrycznej c Uszczuplenie nieodnawialnych zasobów naturalnych Koniec cyklu życia - likwidacja Wytwarzanie odpadów stałych c Wykorzystanie terenu Odzyskanie i ponowne użycie komponentów Ochrona zasobów naturalnych d Usługa: Konserwacja i naprawa Postępowanie z chemikaliami i ich stosowanie Niekontrolowane uwolnienia podczas sytuacji niebezpiecznych b Zanieczyszczenie powietrza Zanieczyszczenie gleby Szkody dla ludzi Podzlecona naprawa klimatyzatora Uwalnianie substancji niszczących ozon (tj. chłodziwa) Niszczenie ozonu

ASPEKTY ŚRODOWISKOWE Pobór wody Woda Powstawanie odpadu – zużyty olej Emisja do powietrza CO2 Generowanie hałasu Zużywanie przez wyrób dużej ilości energii Woda Zużyty olej CO2 Hałas Wyrób

P 4.3.1 ASPEKTY ŚRODOWISKOWE (AŚ) P 4.3 PLANOWANIE P 4.3.1 ASPEKTY ŚRODOWISKOWE (AŚ) Organizacja powinna ustanowić, wdrożyć i utrzymywać procedurę/y: identyfikowania AŚ – związanych z jej działaniami, wyrobami i usługami w ramach zakresu EMS – które może nadzorować i na które może wpływać, biorąc pod uwagę planowane lub nowe przedsięwzięcia albo nowe modyfikowane działania, wyroby i usługi oraz określenia tych AŚ, które mają lub mogą mieć znaczący/e wpływ/y na środowisko. Organizacja powinna dokumentować i stale aktualizować te informacje. Organizacja powinna zapewnić, aby ZAŚ były uwzględniane przy ustanawianiu, wdrażaniu i utrzymywaniu jej EMS

ASPEKTY I WPŁYWY ŚRODOWISKOWE DOSTAWCY A S P E K T Y W P Ł Y W Y KLIENT EMS mierzymy zarządzamy

ZNACZĄCYCH ASPEKTÓW ŚRODOWISKOWYCH PROCES IDENTYFIKACJI ZNACZĄCYCH ASPEKTÓW ŚRODOWISKOWYCH WYBÓR DZIAŁANIA WYROBU I USŁUG Warunki: - normalne - nietypowe - potencjalne IDENTYFIKACJA ASPEKTÓW ŚRODOWISKOWYCH możliwość nadzoru Oddziaływania: - negatywne - pozytywne bezpośrednie - pośrednie IDENTYFIKACJA WPŁYWÓW NA ŚRODOWISKO OCENA ZNACZENIA WPŁYWÓW - Kryteria środowiskowe Wymagania prawne i inne - Strona trzecia IDENTYFIKACJA ZNACZĄCYCH ASPEKTÓW ŚRODOWISKOWYCH

OCENA ZNACZENIA WPŁYWÓW NA ŚRODOWISKO WPŁYWY NA ŚRODOWISKO ASPEKTY ŚRODOWISKOWE KRYTERIA OCENY ZNACZĄCE WPŁYWY NA ŚRODOWISKO ZNACZĄCE ASPEKTY ŚRODOWISKOWE

OCENA ZNACZENIA WPŁYWÓW NA ŚRODOWISKO 1. Kryteria środowiskowe skala wpływu dotkliwość wpływu prawdopodobieństwo wystąpienia czas trwania wpływu Mające zastosowanie wymagania prawne Kwestie wewnętrznych i zewnętrznych stron zainteresowania Np. związane z wartościami organizacji, wizerunek publiczny ISO 14004

KRYTERIA OCENY / przykład / Kryteria oceny oparte są na: - ocenie wpływu na środowisko [OŚ] - ocenie zgodności z prawem [OP] Ocena wpływu na środowisko obejmuje: prawdopodobieństwo wystąpienia [PW] skala oddziaływania [SO] dotkliwość wpływu [DW]

OCENA WPŁYWU NA ŚRODOWISKO OCENA ZGODNOŚCI Z PRAWEM KRYTERIA OCENY / przykład / OCENA WPŁYWU NA ŚRODOWISKO OŚ = PW + SO + DW OCENA ZGODNOŚCI Z PRAWEM Aspekt środowiskowy, który nie posiada uregulowanej sytuacji prawnej dot. ochrony środowiska – otrzymuje max OŚ

ZNACZĄCYCH ASPEKTÓW ŚRODOWISKOWYCH PROCES IDENTYFIKACJI ZNACZĄCYCH ASPEKTÓW ŚRODOWISKOWYCH musi być prowadzony na bieżąco; identyfikacji w pierwszej kolejności podlegają nowe lub zmodyfikowane procesy technologiczne, usługi lub wyroby aktualizacja ZAŚ powinna automatycznie pociągać za sobą aktualizację opisów poszczególnych elementów EMS

MATRYCA IDENTYFIKACJI ASPEKTÓW ŚRODOWISKOWYCH WPŁYW NA ŚRODOWISKO DZIAŁANIE WYRÓB USŁUGA OCENA ASPEKT ŚRODOWISKOWY ZZN WP WGiG P GO HW emisja pyłu Suszenie koncentratu powstawanie ścieków zaolejonych

P 4.3.2 WYMAGANIA PRAWNE I INNE Organizacja powinna ustanowić, wdrożyć i utrzymywać procedurę/y: identyfikowania i posiadania dostępu do mających zastosowanie wymagań prawnych i innych wymagań, do których spełnienia organizacja się zobowiązała i które są związane z jej AŚ oraz określenia, jak te wymagania stosują się do jej AŚ. Organizacja powinna zapewnić, że mające zastosowanie wymagania prawne i inne, do których spełnienia organizacja się zobowiązała, zostały wzięte pod uwagę przy ustanawianiu, wdrażaniu i utrzymywaniu jej EMS.

Inne wymagania PN-ISO 14004:2005 Porozumienia z władzami publicznymi Uzgodnienia z Klientami Dobrowolne zasady lub kodeksy postępowania Normy branżowe Dobrowolne zobowiązania dot. etykietowania środowiskowego lub zarządzania wyrobem, Zobowiązania publiczne lub jej macierzystej organizacji oraz Wymaganie korporacyjne

P.3 TERMINY I DEFINICJE 3.9 CEL ŚRODOWISKOWY ogólny cel środowiskowy, spójny z polityka środowiskową, który organizacja ustala sobie do osiągnięcia. 3.9 ZADANIE ŚRODOWISKOWE szczegółowe wymaganie dotyczących efektów działalności, mające zastosowanie do organizacji albo jej części, wynikające z celów środowiskowych, które należy określić oraz zrealizować, aby osiągnąć te cele.

P 4.3.3 CELE, ZADANIA I PROGRAM(-Y) Organizacja powinna ustanowić, wdrożyć i utrzymywać udokumentowane cele i zadania środowiskowe dla odpowiednich służb oraz na odpowied-nich szczeblach organizacyjnych. Cele i zadania powinny być mierzalne, jeżeli jest to możliwe, oraz spójne z polityka środowiskową, łącznie z zobowiązaniami do zapobiegania zanieczyszczeniom, zgodności z mającymi zastosowanie wymaganiami prawnymi i innymi wymaganiami, do których spełnienia organizacja się zobowiązała oraz do ciągłego doskonalenia. Organizacja powinna ustanowić, wdrożyć i utrzymywać program/y osiągania swoich celów i zadań. Program/y powinien/powinny obejmować: przypisanie odpowiednim służbom oraz odpowiednim szczeblom organizacji odpowiedzialności za osiąganie celów i zadań oraz Środki i terminy w których mają one być one osiągnięte.

PLANOWANIE W EMS POLITYKA ZOBOWIĄZANIA CELE ŚRODOWISKOWE FIRMA Strategia, możliwości POLITYKA Wymagania normY ZOBOWIĄZANIA CELE ŚRODOWISKOWE ZADANIA ŚRODOWISKOWE PROGRAMY

P 4.4 WDRAŻANIE I FUNKCJONOWANIE P 4.4.1 ZASOBY, ROLE, ODPOWIEDZIALNOŚĆ I UPRAWNIENIA Kierownictwo powinno zapewnić dostępność zasobów niezbędnych do ustanowienia, wdrożenia, utrzymywania i doskonalenia EMS. Zasoby te obejmują zasoby ludzkie i specjalistyczne umiejętności, infrastrukturę organizacyjną, technologię i zasoby finansowe. W celu umożliwienia skutecznego zarządzania środowiskowego, role, odpowiedzialność i uprawnienia należy określić, udokumentować i zakomunikować. Najwyższe kierownictwo organizacji powinno wyznaczyć specjalnego/ych przedstawiciela/i kierownictwa, który/rzy niezależnie od innych odpowiedzialności, powinien/powinni mieć określone zadania, zakres odpowiedzialności i uprawnienia w celu: zapewnienia, że EMS jest ustanowiony, wdrożony i utrzymywany zgodnie z wymaganiami niniejszej normy międzynarodowej, przedstawiania najwyższemu kierownictwu sprawozdań z wyników funkcjonowania EMS w celu dokonania przeglądu, łącznie z zaleceniami dot. doskonalenia.

P 4.4.2 KOMPETENCJE, SZKOLENIE I ŚWIADOMOŚĆ Organizacja powinna zapewnić, że każda osoba wykonująca dla organizacji lub w jej imieniu zadania, które mogą mieć ZWŚ zidentyfikowane przez organizację, jest kompetentna dzięki odpowiedniemu wykształceniu, szkoleniu lub doświadczeniu, oraz powinna zachowywać związane z tym zapisy. Organizacja powinna identyfikować potrzeby szkoleniowe związane z jej AŚ i jej EMS. Powinna ona zapewnić szkolenia lub podjąć inne działania, aby spełnić te potrzeby oraz powinna zachowywać związane z tym zapisy. Organizacja powinna ustanowić, wdrożyć i utrzymywać procedurę/y, w celu uświadomienia osobom pracującym dla organizacji lub w jej imieniu: znaczenia zgodności z polityką środowiskową i procedurami oraz wymaganiami systemu zarządzania środowiskowego, ich zadań i odpowiedzialności w osiąganiu zgodności z wymaganiami EMS oraz potencjalnych konsekwencji odstępstwa od ustalonych procedur.

P 4.4.3 KOMUNIKACJA Uwzględniając AŚ i EMS organizacja powinna ustanowić, wdrożyć i utrzymywać procedurę/y: wewnętrznej komunikacji między różnymi szczeblami i służbami organizacji; otrzymywania, dokumentowania i udzielania odpowiedzi w procesie komunikowania się z zewnętrznymi stronami zainteresowanymi. Organizacja powinna podjąć decyzję, czy komunikować na zewnątrz informacje o ZAŚ oraz powinna udokumentować swoją decyzję. Jeśli organizacja podejmuje decyzję o komunikowaniu, powinna ustanowić i wdrożyć metodę/y dot. zewnętrznej komunikacji.

P.3 TERMINY I DEFINICJE 3.4 DOKUMENT informacja i nośnik. UWAGA 1 nośnikiem może być papier, dysk komputerowy magnetyczny, elektroniczny lub optyczny, fotografia lub próbka wzorcowa lub kombinacja powyższych. UWAGA 2 adaptacja z ISO 9000:2000 3.7.2. 3.19 PROCEDURA ustalony sposób przeprowadzania działania lub procesu. UWAGA 1 procedura może być udokumentowania lub nie. UWAGA 2 adaptacja z ISO 9000:2000 3.4.5. 3.20 ZAPIS dokument w którym przedstawiono uzyskane wyniki lub dowody przeprowadzonych działań. UWAGA adaptacja z ISO 9000:2000 3.7.6.

P 4.4.4 DOKUMENTACJA politykę, cele i zadania środowiskowe, Dokumentacja EMS powinna zawierać: politykę, cele i zadania środowiskowe, opis zakresu EMS, opis głównych elementów EMS, i ich wzajemnego oddziaływania a także odniesienia do dokumentów związanych, dokumenty, w tym zapisy wymagane postanowieniami niniejszej normy międzynarodowej oraz dokumenty, w tym zapisy określone przez organizację jako niezbędne do zapewnienia skutecznego planowania, przebiegu i nadzorowania procesów, które są związane z jej ZAŚ.

P 4.4.5 NADZÓR NAD DOKUMENTAMI Dokumenty wymagane przez EMS i niniejszą normę międzynarodową powinny być nadzorowane. Zapisy są szczególnym rodzajem dokumentu i należy je nadzorować zgodnie z wymaganiami w 4.5.4. Organizacja powinna ustanowić, wdrożyć i utrzymywać procedurę/y: zatwierdzania dokumentów i ich aktualizowania pod kątem ich adekwatności, zanim zostaną wydane, przeglądu dokumentów i ich aktualizowania w razie potrzeby oraz ponow-nego zatwierdzenia, zapewnienia, że zmiany i status aktualnych wydań dokumentów są zidenty-fikowane zapewnienia, że odpowiednie wersje mających zastosowanie dokumentów są dostępne w miejscach ich użytkowania, zapewnienia, że dokumenty są czytelne i łatwe do zidentyfikowania, zapewnienia, że dokumenty pochodzące z zewnętrz, określone przez organi-zację jako niezbędne do planowania i działania EMS, są zidentyfikowane i ich rozpowszechnianie jest nadzorowane, oraz zapobiegania niezamierzonemu stosowaniu nieaktualnych dokumentów i odpowiedniego ich oznaczania, jeżeli z jakichkolwiek powodów są zachowane.

P 4.4.6 STEROWANIE OPERACYJNE Organizacja powinna zidentyfikować i planować te operacje, które są związane ze zidentyfikowanymi, ZAŚ zgodnie z jej polityką, celami i zadaniami środowiskowymi w celu zapewnienia, że są one prowadzone w ustalonych warunkach przez: ustanowienie, wdrożenie i utrzymywanie udokumentowanej/ych procedury/procedur w celu nadzorowania sytuacji, gdy jej/ich brak mógłby doprowadzić do odchyleń od polityki, celów i zadań środowiskowych oraz określenie w procedurze/ach kryteriów operacyjnych oraz ustanowienie, wdrożenie i utrzymywanie procedur dotyczących zidentyfikowanych ZAŚ związanych z wyrobami i usługami, wykorzystywanymi przez organizację, a także informowanie dostawców, w tym podwykonawców, o procedurach i wymaganiach, które maja zastosowanie.

STEROWANIE OPERACYJNE – planowanie działań Zrozumienie potrzeb zidentyfikuj operacje i działania związane ze ZAŚ sprawdź wymagania polityki i celów środowiskowych sprawdź jakie masz zasoby zadecyduj w których obszarach jest potrzeba opracowania procedur PLANOWANIE sterowania operacyjnego POWRÓT W CELU POPRAWY - poznaj swój proces pracy - określ kryteria operacyjne - wyszczególnij środki pomiaru PROWADZENIE sterowania operacyjnego - pokazuj rezultaty - oceń swoje pomiary MONITOROWANIE sterowania operacyjnego

STEROWANIE OPERACYJNE przykład rodzaj działalności  ZAŚ określenie operacji kryterium operacyjne wskaźnik efektów działalności środ.  STEROWANIE OPERACYJNE przykład Gospodarka amoniakiem i wodą amoniakalną Emisja amoniaku i możliwość wycieku wody amoniakalnej Transport, magazynowanie, wykorzystanie amoniaku i wody amoniakalnej w procesie produkcji sody zgodne z wymaganiami dot. warunków transportu i magazynowania zużycie amoniaku nie wyższe niż 4kg na tonę sody brak emisji niezorganizowanej amoniaku

STEROWANIE OPERACYJNE przykład Rodzaj działalności ZAŚ  Określenie operacji  Kryteria operacyjne  Wskaźnik efektów działalności środ.  Produkcja energii elektrycznej Emisja SO2 i pyłów z kotłów Obsługa kotłów - spalanie węgla Utrzymanie optymalnych parametrów pracy urządzeń kotłowych i towarzyszących ( należy podać wartość parametrów ). Dokonywanie zakupów i podawanie do spalania węgla o odpowiedniej jakości ( należy podać wartość parametrów dot. jakości ) wielkość emisji - zgodna z decyzją o emisji dopuszczalnej

P 4.4.7 GOTOWOŚĆ I REAGOWANIE NA AWARIE Organizacja powinna ustanowić, wdrożyć i utrzymywać procedurę/y identyfikowania możliwych sytuacji niebezpiecznych i awarii, które mogą mieć wpływ/y na środowisko, oraz reagowanie na nie. Organizacja powinna reagować na występujące sytuacje niebezpieczne i awarie oraz zapobiegać lub ograniczać związane z nimi niekorzystne wpływy na środowisko. Organizacja powinna okresowo przeglądać i jeżeli to niezbędne, aktuali-zować swoje procedury gotowości i reagowania na awarie, w szczegól-ności po zaistnieniu awarii lub sytuacji niebezpiecznej. Organizacja powinna okresowo sprawdzać takie procedury, jeżeli jest to wykonalne.

P 4.5.1 MONITOROWANIE I POMIARY P 4.5 SPRAWDZANIE P 4.5.1 MONITOROWANIE I POMIARY Organizacja powinna ustanowić, wdrożyć i utrzymywać procedurę/y w celu regularnego monitorowania i wykonywania kluczowych charakterystyk swoich operacji, które mogą mieć ZWŚ. Procedura/y powinna/y obejmować dokumentowanie informacji w celu monitorowania efektów, stosowanych środków sterowania operacyjnego oraz zgodności z celami i zadaniami środowiskowymi. Organizacja powinna zapewnić, że stosowane i utrzymywane wyposażenie do monitorowania i pomiarów jest wzorcowane lub sprawdzane oraz, że są zachowywane zapisy z tym związane.

Dokumentowanie zaplanowania poprawy efektów środowiskowych PN-ISO 14004:2005 ASPEKT CELE ZADANIA PROGRAMY WSKAŹNIKI STEROWANIE OPERACYJNE MONITOROWANIE I POMIARY Aspekt Zużycie oleju opałowego Cele Zmniejszenie zużycia zasobów nieodnawialnych Zadania Zmniejszenie zużycia oleju opalowego o 20% w ciągu roku (w stosunku do zużycia w bieżącym roku) Programy Zainstalowanie wydajniejszych palników Wskaźniki Zużycie oleju opałowego na godzinę pracy kotła Sterowanie operacyjne Procedury dokumentowania i zapisywania zużycia oleju Monitorowanie i pomiary Kwartalna ocena postępu realizacji planu przedsięwzięcia; comiesięczne śledzenie wielkości zużycia oleju

P 4.5.2 OCENA ZGODNOŚCI 4.5.2.1 Zgodnie z zobowiązaniem do zgodności organizacja powinna ustanowić wdrożyć i utrzymywać procedurę/y okresowej oceny zgodności z mającymi zastosowanie wymaganiami prawnymi. Organizacja powinna utrzymywać zapisów wyników okresowych ocen. 4.5.2.2 Organizacja powinna oceniać zgodność z innymi wymaganiami, do których spełnienia się zobowiązała. Organizacja może połączyć tę ocenę zgodności z wymaganiami prawnymi wg 4.5.2.1 lub ustanowić odrębna/e procedurę/y. Organizacja powinna utrzymywać zapisy wyników okresowych ocen.

P 4.5.3 NIEZGODNOŚCI ORAZ DZIAŁANIA KORYGUJĄCE I ZAPOBIEGAWCZE Organizacja powinna ustanowić, wdrożyć i utrzymywać procedurę/y postępo-wania z występującymi niezgodnościami i potencjalnymi niezgodnościami oraz podejmowania działań korygujących i zapobiegawczych. Procedura/y powinna/y określać wymagania dot.: identyfikowania i korygowania niezgodności oraz podejmowania działania/działań w celu ograniczenia jej/ich wpływu na środowisko, badania niezgodności, określania ich przyczyn/y i podejmowania działań w celu uniknięcia ich ponownego wystąpienia, oceny potrzeby podjęcia działania/działań mającego/ych na celu zapobiegania niezgodnością i wdrażanie odpowiednich działań w celu uniknięcia ich wystąpienia, zapisywania wyników podjętego/ych działania/łań korygującego/ych i zapobie-gawczego/ych oraz przeglądu skuteczności podjętego/ych działania/działań korygującego/ych i zapobiegawczego/ych. Podjęte działania powinny być odpowiednie do skali problemu oraz wywołanego WŚ. Organizacja powinna zapewnić, aby wszystkie konieczne zmiany zostały wprowadzone do dokumentacji systemu zarządzania środowiskowego.

P 4.5.4 NADZÓR NAD ZAPISAMI Organizacja powinna ustanowić i utrzymywać zapisy niezbędne do wyka-zania zgodności z wymaganiami EMS i niniejszej normy międzynarodowej, oraz zapisy osiągniętych wyników. Organizacja powinna ustanowić, wdrożyć i utrzymywać procedurę/y identyfikowania, przechowywania, zabezpieczania, wyszukiwania i zacho-wywania zapisów przez określony czas i ich likwidacji. Zapisy powinny być czytelne, możliwe do zidentyfikowania i prześledzenia.

P 4.5.5 AUDIT WEWNĘTRZNY Organizacja powinna zapewnić, że audity wewnętrzne EMS są prowadzone w zapla-nowanych odstępach czasu w celu: określenia, czy EMS jest: 1. zgodny z zaplanowanymi ustaleniami związanymi z zarządzaniem środowis-kowym, łącznie z wymaganiami niniejszej normy międzynarodowej oraz 2. właściwie wdrożony i utrzymywany, oraz b. dostarczenia kierownictwu informacji o wynikach auditów. Organizacja powinna zaplanować, ustanowić, wdrożyć i utrzymywać program/y auditów biorąc pod uwagę środowiskowe znaczenie rozważanych działań oraz wyniki wcześniejszych auditów. Należy ustanowić, wdrożyć i utrzymywać procedurę/y auditowania, która/e ustala/ją: odpowiedzialność i wymagania dot. planowania i przeprowadzania auditów, przedstawiania wyników i zachowywania związanych zapisów, określenie kryteriów auditu, zakresu, częstości i metod. Wybór auditorów i prowadzenie auditów powinny zapewniać obiektywność i bezstronność procesu auditu

P 4.6 PRZEGLĄD WYKONYWANY PRZEZ KIEROWNICTWO Najwyższe Kierownictwo powinno przeprowadzić przegląd EMS organizacji w zaplanowanych odstępach czasu w celu zapewnienia jego stałej przydatności, adekwatności i skuteczności. Przeglądem tym należy objąć ocenianie możliwości doskonalenia i potrzebę zmian w EMS, łącznie z polityką środowiskową oraz celami i zada-niami środowiskowymi. Należy zachowywać zapisy z przeglądu zarządzania. Dane wejściowe do przeglądu powinny obejmować: …..... Dane wyjściowe z przeglądu zarządzania powinny obejmować: ........