Krajowego Programu Oczyszczania Ścieków Komunalnych (KPOŚK) Ocena realizacji Krajowego Programu Oczyszczania Ścieków Komunalnych (KPOŚK) w województwie pomorskim Gdańsk, dnia 22 września 2011 r.

Zgodnie z art. 43 ust. 1 ustawy z dnia 18 lipca 2001 r Zgodnie z art. 43 ust. 1 ustawy z dnia 18 lipca 2001 r. Prawo wodne (tekst jednolity Dz. U. z 2005 r. Nr 239, poz. 2019 ze zmianami) „aglomeracje o równoważnej liczbie mieszkańców (RLM) powyżej 2000 powinny być wyposażone w systemy kanalizacji zbiorczej dla ścieków komunalnych, zakończone oczyszczalniami ścieków, zgodnie z ustaleniami krajowego programu oczyszczania ścieków”. Zgodnie z art. 43 ust. 2 ww. ustawy: „aglomeracja oznacza teren, na którym zaludnienie lub działalność gospodarcza są wystarczająco skoncentrowane, aby ścieki komunalne były zbierane i przekazywane do oczyszczalni ścieków komunalnych, natomiast przez jednego równoważnego mieszkańca rozumie się ładunek substancji organicznych biologicznie rozkładalnych wyrażony, jako wskaźnik pięciodobowego biochemicznego zapotrzebowania na tlen w ilości 60 g tlenu na dobę”.

Krajowy Program Oczyszczania Ścieków Komunalnych (KPOŚK) stanowi podstawowy instrument wdrażania postanowień dyrektywy Rady z dnia 21 maja 1991 r. dotyczącej oczyszczania ścieków komunalnych (dyrektywa 91/271/EWG). Dokument ten ma na celu koordynację działań gmin i przedsiębiorstw wodociągowo-kanalizacyjnych w zakresie budowy, rozbudowy i modernizacji oczyszczalni ścieków komunalnych oraz systemów kanalizacji sanitarnej. KPOŚK zawiera wykaz aglomeracji o równoważnej liczbie mieszkańców (RLM) powyżej 2000, które powinny być wyposażone w systemy kanalizacji zbiorczej dla ścieków komunalnych, zakończone oczyszczalniami ścieków oraz wykaz niezbędnych przedsięwzięć w zakresie budowy i modernizacji urządzeń kanalizacyjnych. KPOŚK określa zakres rzeczowo-finansowy ww. przedsięwzięć oraz termin ich zakończenia (termin osiągnięcia efektu ekologicznego).

Zgodnie z założeniami Krajowego Programu Oczyszczania Ścieków Komunalnych oraz ustaleniami z Komisją Europejską odnośnie stopnia wyposażenia aglomeracji w zbiorcze systemy kanalizacyjne - aglomeracje powyżej 2000 RLM będą spełniały wymogi dyrektywy Rady z dnia 21 maja 1991 r. dotyczącej oczyszczania ścieków komunalnych, jeżeli do końca 2015 r.: 1) aglomeracja wyposażona będzie w oczyszczalnię/oczyszczalnie o wydajności odpowiadającej ładunkowi zanieczyszczeń biodegradowalnych generowanych przez aglomerację; 2) spełnione będą standardy jakości ścieków odprowadzanych do środowiska wodnego z oczyszczalni ścieków komunalnych w aglomeracji; …

w aglomeracjach o RLM wynoszącej ≥ 150.000 - co najmniej 98 % RLM; Zgodnie z założeniami Krajowego Programu Oczyszczania Ścieków Komunalnych oraz ustaleniami z Komisją Europejską odnośni stopnia wyposażenia aglomeracji w zbiorcze systemy kanalizacyjne - aglomeracje powyżej 2000 RLM będą spełniały wymogi dyrektywy Rady z dnia 21 maja 1991 r. dotyczącej oczyszczania ścieków komunalnych, jeżeli do końca 2015 r.: 3) aglomeracja będzie wyposażona w systemy kanalizacji zbiorczej, a osiągnięty poziom obsługi tymi systemami będzie wynosił: w aglomeracjach o RLM wynoszącej ≥ 150.000 - co najmniej 98 % RLM; w aglomeracjach o RLM wynoszącej ≥ 100.000 i < 150.000 - co najmniej 95 % RLM; w aglomeracjach o RLM wynoszącej ≥ 15.000 i < 100.000 - co najmniej 90 % RLM; w aglomeracjach o RLM wynoszącej ≥ 2.000 i < 15.000 - co najmniej 80 % RLM. Pozostała ludność, nieobjęta tymi systemami musi bezwzględnie korzystać z indywidualnych systemów zapewniających ten sam poziom ochrony środowiska lub ze szczelnych zbiorników bezodpływowych.

Krajowy Program Oczyszczania Ścieków Komunalnych został przyjęty w 2003 r. i pierwotnie obejmował 32 aglomeracje z terenu województwa pomorskiego, w tym: - 5 aglomeracji w grupie ≥ 100 000 RLM, - 11 aglomeracji w grupie ≥ 15 000 RLM i < 100 000 RLM, - 16 aglomeracji w grupie ≥ 2 000 RLM i < 15 000 RLM. W 2005 r. dokonano pierwszej aktualizacji KPOŚK, tzw. AKPOŚK 2005, a liczba aglomeracji z województwa pomorskiego objętych programem wzrosła do 76, w tym: - 4 aglomeracje w grupie ≥ 100 000 RLM, - 21 aglomeracji w grupie ≥ 15 000 RLM i < 100 000 RLM, - 51 aglomeracji w grupie ≥ 2 000 RLM i < 15 000 RLM.

W dniu 2 marca 2010 r. Rada Ministrów przyjęła Aktualizację Krajowego Programu Oczyszczania Ścieków Komunalnych 2009 (AKPOŚK 2009). W aktualizacji tej przedstawiono: stan realizacji KPOŚK na dzień 31 grudnia 2006 r., określony na postawie sprawozdawczości za lata 2003-2006; plany inwestycyjne na lata 2007-2015 dla poszczególnych aglomeracji, określone na podstawie informacji gmin na potrzeby KPOŚK. W dniu 1 lutego 2011 r. Rada Ministrów przyjęła Aktualizację Krajowego Programu Oczyszczania Ścieków Komunalnych 2010 (AKPOŚK 2010). Dokument ten swoim zakresem obejmuje wyłącznie dane dotyczące terminów realizacji inwestycji w aglomeracjach ≥ 15.000 RLM w tym dla dwóch aglomeracji w województwie pomorskim (Władysławowo i Sierakowice). Pozostałe wartości są identyczne jak w AKPOŚK 2009.

W aktualizacjach Krajowego Programu Oczyszczania Ścieków Komunalnych 2009 i 2010 (AKPOŚK 2009 i AKPOŚK 2010) ujęto 90 aglomeracji z terenu województwa pomorskiego, a aktualnie funkcjonuje 89 aglomeracji, w tym: 67 aglomeracji priorytetowych dla wypełnienia wymogów Traktatu Akcesyjnego: - 4 aglomeracje w grupie ≥ 100 000 RLM (wszystkie o RLM > 150.000): Gdańsk, Gdynia, Słupsk i Tczew; - 21 aglomeracji w grupie ≥ 15 000 RLM i < 100 000 RLM: Puck, Malbork, Chojnice, Lębork, Starogard Gdański, Kwidzyn,, Ustka, Czersk, Człuchów, Kościerzyna, Kartuzy, Bytów, Sztum, Miastko, Sierakowice, Rowy, Jastarnia, Łeba, Hel, Władysławowo i Gniewino; - 7 aglomeracji w grupie ≥ 10 000 RLM i < 15 000 RLM: Krynica Morska, Prabuty, Dębnica Kaszubska, Kępice, Stegna, Nowy Dwór Gdański i Przechlewo; - 35 aglomeracji w grupie ≥ 2 000 RLM i < 10 000 RLM: Pelplin, Skórcz, Somonino, Debrzno, Brusy, Gniew, Dzierzgoń, Skarszewy, Krokowa, Pszczółki, Zblewo, Czarne, Nowa Karczma, Karsin, Bożepole wielkie, Lubichowo, Chmielno, Cedry Wielkie, Ryjewo, Smętowo Graniczne, Studzienice, Jabłowo, Kaliska, Dziemiany, Wierszyno, Liniewo, Stare Pole, Osiek, Lipusz, Łubiana, Żarnowiec, Lipnica, Rzeczenica, Stara Kiszewa i Wicko; 22 aglomeracji nie priorytetowych dla wypełnienia wymogów traktatu Akcesyjnego (w grupie ≥ 2 000 RLM i < 10 000 RLM): Szemud, Luzino, Swornegacie, Wielki Klincz, Konarzyny, Trąbki Wielkie, Linia, Borzytuchom, Ostaszewo, Łebień, Przywidz, Przodkowo, Stężyca, Subkowy, Choczewo, Sobowidz, Domachowo, Wyczechy, Suchy Dąb, Łęczyce i Potęgowo. Aglomeracje priorytetowe dla wypełnienia wymogów Traktatu Akcesyjnego ujęto w załączniku nr 1 do AKPOŚK 2009 i AKPOŚK 2010.

W AKPOŚK 2009 określono, iż z ww. 89 aglomeracji : 27 wyposażonych jest w oczyszczalnie, które nie wymagają podjęcia dodatkowych inwestycji w zakresie rozbudowy i/lub modernizacji (I); w 7 planowana jest budowa nowych oczyszczalni ścieków (BN); w 15 planowana jest rozbudowa istniejących oczyszczalni ścieków ze względu na przepustowości wraz modernizacja części obiektów (RM); w 14 planowana jest rozbudowa istniejących oczyszczalni ścieków ze względu na przepustowości (R); w 10 przewidziana jest modernizacja istniejących oczyszczalni ścieków ze względu na jakość oczyszczonych ścieków (M); w 16 przewidziana jest modernizacja tylko części osadowej istniejących oczyszczalni ścieków komunalnych (MO).

Poniższa tabela przedstawia zaawansowanie realizacji inwestycji w zakresie budowy, rozbudowy i/lub modernizacji ścieków w poszczególnych grupach aglomeracjach na dzień 31.12.2010 r. Grupa aglomeracji Liczba aglomeracji w grupie aglomeracji I Zaawansowanie realizacji inwestycji BN RM R M MO ≥ 100 000 4 2 (Gdynia, Tczew) ujęte w AKPOŚK 2009 zrealizowane w trakcie realizacji - 1 (Słupsk) 1 (Gdańsk) ≥ 15 000 i < 100 000 21 8 (Chojnice, Gniewino, Hel, Kartuzy, Kościerzyna, Malbork, Rowy, Starogard Gd.) 6 (Bytów, Czersk, Jastarnia, Puck, Sierakowice, Władysławowo) 2 (Bytów, Czersk) 2 (Sierakowice, Władysławowo) 1 (Łeba) 6 (Człuchów, Kwidzyn, Lębork, Miastko, Sztum, Ustka) 2 (Miastko, Ustka) ≥ 10 000 i < 15 000 7 4 (Kępice, Krynica Morska, Prabuty, Stegna) 1 (Przechlewo) 2 (Dębnica Kasz., Nowy Dw. Gd.) 1 (Dębnica Kasz.) ≥ 2 000 i < 10 000 57 13 (Bożepole Wlk., Czarne, Debrzno, Gniew, Karsin, Krokowa, Lipusz, Lubichowo, Osiek, Ryjewo, Skarszewy, Stare Pole, Zblewo) 7 (Domachowo, Łęczyce, Sobowidz, Subkowy, Szemud, Wicko, Wyczechy) 3 (Łęczyce, Szemud, Wyczechy) 1 (Subkowy) 7 (Główczyce, Ostaszewo, Pelplin, Przywidz, Rzeczenica, Skórcz, Swornegacie) 2 (Główczyce, Swornegacie) 2 (Przywidz, Rzeczenica) 14 (Borzytuchom, Choczewo, Jabłowo, Konarzyny, Linia, Luzino, Potęgowo, Pszczółki, Smętowo Gran., Studzienice, Suchy Dąb, Trąbki Wlk., Wielki Klincz, Żarnowiec 3 (Linia, Pszczółki, Studzienice) 4 (Choczewo, Luzino, Trąbki Wlk., Wielki Klincz) 8 (Brusy, Chmielno, Liniewo, Łebień, Przodkowo, Somonino, Stara Kiszewa, Stężyca) 1 (Somonino) 4 (Brusy, Chmielno, Liniewo, Łebień) 8 (Cedry Wlk., Dziemiany, Dzierzgoń, Kaliska, Lipnica, Łubiana, Nowa Karczma, Wierszyno) 2 (Cedry Wielkie, Nowa Karczma) 4 (Dzierzgoń, Kaliska, Łubiana, Wierszyno) Razem 89 27 3 1 15 6 14 10 16 5

Realizacja zobowiązań inwestycyjnych dotyczących oczyszczalni ścieków w aglomeracjach województwa pomorskiego (stan na koniec 2010 r.)

Wg stanu na koniec 2010 r. (określonego na podstawie sprawozdań z realizacji zadań inwestycyjnych w zakresie gospodarki ściekowej w roku 2010) – z 89 aglomeracji w województwie pomorskim w: 2 aglomeracjach brak jest gminnych oczyszczalni ścieków komunalnych (obie aglomeracje w grupie ≥ 2 000 RLM i < 10 000 RLM) i nie przystąpiono jeszcze do realizacji budowy oczyszczalni ścieków (aglomeracje: Domachowo i Sobowidz w gminie Trąbki Wielkie); 12 aglomeracjach nie były dotrzymywane parametry jakościowe oczyszczanych ścieków komunalnych w istniejących oczyszczalniach ścieków komunalnych (w tym: po 1 w grupach ≥ 100 000 RLM (aglomeracja Gdańsk) i ≥ 10 000 RLM i < 15 000 RLM (aglomeracja Dębnica Kaszubska), 3 w grupie ≥ 15 000 RLM i < 100 000 RLM (aglomeracje: Puck, Chojnice i Łeba) i 7 w grupie ≥ 2 000 RLM i < 10 000 RLM (aglomeracje: Skórcz, Brusy, Rzeczenica, Wicko, Główczyce, Łebień i Potęgowo); pozostałych 75 aglomeracjach dotrzymywane były parametry jakościowe oczyszczanych ścieków w istniejących oczyszczalniach ścieków komunalnych, tzn. spełnione były wymogi określone w załączniku nr 1 do rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 24 lipca 2006 r. w sprawie warunków, jakie należy spełnić przy wprowadzaniu ścieków do wód lub do ziemi, oraz w sprawie substancji szczególnie szkodliwych dala środowiska wodnego (Dz. U. z 2006 r. Nr 137, poz. 984).

Wg stanu na koniec 2010 r. (określonego na podstawie sprawozdań z realizacji zadań inwestycyjnych w zakresie gospodarki ściekowej w roku 2010) - % mieszkańców (Mk) aglomeracji korzystających ze zbiorczego systemu kanalizacji sanitarnej kształtował się na poziomie: od 93,99 % do 97,71 % - dla 4 aglomeracji z grupy aglomeracji ≥ 100 000 RLM (wszystkie o RLM powyżej 150000) – średnio około 95,3 %; od 53,44 % do 99,92 % - dla 21 aglomeracji z grupy aglomeracji ≥ 15 000 RLM i < 100 000 RLM – średnio około 85,2 %; od 35,46 % do 99,92 % - dla 7 aglomeracji z grupy aglomeracji ≥ 10 000 RLM i < 15 000 RLM – średnio około 66,8 %; od 0,00 % do 97,32 % - dla 57 aglomeracji z grupy aglomeracji w grupie ≥ 2 000 RLM i < 10 000 RLM – średnio około 67,4 % w aglomeracjach priorytetowych i około 37,8 % w aglomeracjach nie priorytetowych.

% mieszkańców (Mk) aglomeracji korzystających ze zbiorczego systemu kanalizacji sanitarnej w podziale na grupy aglomeracji. 4 21 7 35 22

% mieszkańców (Mk) aglomeracji korzystających ze zbiorczego systemu kanalizacji sanitarnej w podziale na grupy aglomeracji. % Mk aglomeracji ≥ 100 000 RLM (≥ 150 000 RLM) < 100 000 RLM i ≥ 15 000 RLM < 15 000 RLM i ≥ 10 000 RLM < 10 000 RLM i ≥ 2 000 RLM priorytetowe nie priorytetowe ≥ 98,00 5 (Ustka, Kościerzyna, Jastarnia, Łeba, Hel) 1 (Krynica Morska) 95,00÷97,99 3 (Gdynia, Słupsk, Tczew) 2 (Starogard Gd., Rowy) 1 (Czarne) 90,00÷94,99 1 (Gdańsk) 3 (Kwidzyn, Bytów, Sztum) 3 (Skarszewy, Nowa Karczma, Studzienice) 80,00÷89,99 6 (Puck, Chojnice, Lębork, Człuchów, Kartuzy, Miastko) 1 (Przechlewo) 6 (Somonino, Debrzno, Pszczółki, Bożepole Wlk., Łubiana, Rzeczenica) 70,00÷79,99 2 (Malbork, Władysławowo) 1 (Dębnica Kasz.) 5 (Ryjewo, Wierszyno, Liniewo, Stare Pole, Żarnowiec) 3 (Swornegacie, Konarzyny, Przodkowo) 60,00÷69,99 1 (Czersk) 2 (Kępice, Nowy Dw. Gd.) 6 (Pelplin, Brusy, Gniew, Lubichowo, Dziemiany, Lipusz) 1 (Borzytuchom) 50,00÷59,99 2 (Prabuty, Stegna) 6 (Skórcz, Dzierzgoń, Krokowa, Zblewo, Karsin, Chmielno) 3 (Przywidz, Choczewo, Potęgowo) 40,00÷49,99 1 (Sierakowice) 6 (Cedry Wlk., Smętowo Gran., Kaliska, Lipnica, Stara Kiszewa, Wicko) 4 (Luzino, Główczyce, Stężyca, Łęczyce) 30,00÷39,99 1 (Gniewino) 1 (Osiek) 1 (Szemud) 20,00÷29,99 1 (Jabłowo) 2 (Wielki Klincz, Linia) 10,00÷19,99 5 (Trąbki Wlk., Łebień, Subkowy, Wyczechy, Suchy Dąb) 0,00÷9,99 3 (Ostaszewo, Sobowidz, Domachowo) SUMA 4 21 7 35 22

Podsumowanie: 1) W obu aglomeracjach (Domachowo i Sobowidz w gminie Trąbki Wielkie), w których brak jest oczyszczalni ścieków oraz sieci kanalizacji sanitarnej nie przystąpiono jeszcze do realizacji przedsięwzięć w tym zakresie. Inwestycje te będą wymagały dofinansowania ze źródeł zewnętrznych (funduszy ochrony środowiska lub funduszy UE); 2) Z dwunastu aglomeracji, w których w 2010 roku nie były dotrzymywane parametry jakościowe oczyszczanych ścieków komunalnych: - w aglomeracjach Gdańsk (w I kwartale 2011 r.) i Główczyce (w IV kwartale 2010 r.) - zakończono modernizacje oczyszczalni ścieków, w efekcie których od 2011 r. powinny być spełniane wymogi w zakresie jakości oczyszczonych ścieków; - w aglomeracji Chojnice – przeprowadzono ustalono i usunięto przyczynę przekraczania wskaźników jakościowych oczyszczonych ścieków; - w aglomeracjach: Łeba, Brusy, Rzeczenica, Łebień – realizowane są inwestycje w oczyszczalniach ścieków komunalnych, w wyniku których powinna nastąpić poprawa parametrów jakościowych oczyszczonych ścieków. Inwestycje te są współfinansowane ze środków funduszy europejskich; - w aglomeracjach: Puck, Skórcz, Wicko i Potęgowo – planowane są inwestycje w oczyszczalniach ścieków komunalnych, w wyniku których powinna nastąpić poprawa parametrów jakościowych oczyszczonych ścieków. Inwestycje te będą wymagały dofinansowania ze źródeł zewnętrznych (funduszy ochrony środowiska lub funduszy UE); - brak planów modernizacji oczyszczalni ścieków w aglomeracji Dębnica Kaszubska.

Podsumowanie: Z 29 aglomeracji, dla których w aktualizacji KPOŚK 2009 (AKPOŚK) zapisano, iż planowana jest w nich rozbudowa istniejących oczyszczalni (sama rozbudowa lub łącznie z modernizacją), w 9 aglomeracjach inwestycje zostały zakończone do końca 2010 r., a w kolejnych 8 są w trakcie realizacji. W pozostałych 12 aglomeracjach: Jastarnia, Puck, Ostaszewo, Pelplin, Skórcz, Borzytuchom, Jabłowo, Konarzyny, Potęgowo, Smętowo Graniczne, Suchy Dąb i Żarnowiec) nie przystąpiono jeszcze do ich realizacji. Zgodnie z uzyskanymi informacjami w aglomeracjach Pelplin oraz Żarnowiec (gmina Krokowa) brak jest planów rozbudowy oczyszczalni, z uwagi na brak potrzeby zwiększenia przepustowości i wydajności istniejących oczyszczalni. Inwestycje w zakresie rozbudowy oczyszczalni ścieków w pozostałych 10 aglomeracjach będą wymagały zaangażowania znacznych środków finansowych i tym samym będą wymagały dofinansowania ze źródeł zewnętrznych (funduszy ochrony środowiska lub funduszy UE);

Podsumowanie: 4) Z 89 aglomeracji funkcjonujących na terenie województwa pomorskiego - na dzień 31 grudnia 2010 r. 22 aglomeracje (Ustka, Kościerzyna, Jastarnia, Łeba, Hel, Starogard Gdański, Rowy, Kwidzyn, Bytów, Sztum, Krynica Morska, Przechlewo, Czarne, Skarszewy, Nowa Karczma, Studzienice, Somonino, Debrzno, Pszczółki, Bożepole Wielkie, Łubiana i Rzeczenica) osiągnęły wymogi w zakresie wyposażenia w zbiorczą systemy kanalizacji sanitarnej (% mieszkańców korzystających z tych systemów - p. str. 5), określony dla poszczególnych grup wielkości aglomeracji. Szacuje się, iż po zrealizowaniu inwestycji będących w trakcie realizacji (większości dofinansowanych ze środków funduszy UE - przy założeniu, że zostanie osiągnięty zaplanowany efekt przedsięwzięcia w zakresie wzrostu liczby mieszkańców korzystających z ww. systemu) wskaźniki te osiągnie kolejnych 18 aglomeracji (Tczew, Człuchów, Kartuzy, Miastko, Sierakowice, Dębnica Kaszubska, Kępice, Wierszyno, Żarnowiec, Pelplin, Krokowa, Stara Kiszewa, Lipnica, Przodkowo, Borzytuchom, Potęgowo, Trąbki Wielkie i Wyczechy). Na dzień 31 grudnia 2010 r. zbiorczym systemem kanalizacji sanitarnej obsługiwanych było około 1742,9 tys. mieszkańców aglomeracji (tj. około 86,3 %), przy rzeczywistej liczbie mieszkańców tych aglomeracji około 2019,0 tys. W wyniku realizowanych inwestycji planuje się wzrost liczby mieszkańców korzystających z tych systemów o około 79,1 tys. do poziomu około 1822,0 tys. (tj. około 90,3 %). Docelowo do końca 2015 r. powinno być objętych zbiorczymi systemami co najmniej około 1871,0 tys. mieszkańców aglomeracji. W pozostałych 49 aglomeracjach, a w szczególności w tych których poziom skanalizowania po zrealizowania ww. przedsięwzięć nie przekroczy 60 % (Gniewino, Prabuty, Karsin, Chmielno, Smętowo Graniczne, Wicko, Osiek, Jabłowo, Choczewo, Łęczyce, Szemud, Luzino, Wielki Klincz, Łebień, Subkowy, Suchy Dąb, Ostaszewo, Sobowidz i Domachowo – łącznie 19 aglomeracji) będą musiały zostać podjęte działania w poprawy sytuacji w zakresie wyposażenia w przedmiotowe systemy kanalizacyjne. W przypadku niektórych z ww. aglomeracji konieczne może być również zweryfikowania obszaru i granic aglomeracji – wyłączenie terenów o dużym rozproszeniu zabudowy, gdzie realizacja sieci kanalizacyjnej może być technicznie i ekonomicznie nieuzasadniona.

Dziękuję za uwagę Tadeusz Styn kierownik Referatu Polityki Ekologicznej Departament Środowiska i Rolnictwa UMWP t.styn@pomorskie.eu