WYWIAD PSYCHOLOGICZNY

Wywiad psychologiczny Metoda badawcza mająca na celu zebranie danych o faktach związanych z ludzką aktywnością i wzmacniającymi ją czynnikami. Wywiad psychologiczny opiera się na swobodnej rozmowie odbywającej się podczas spotkania psychologa z osobą dostarczającą informacji o badanym

Rodzaje wywiadów podział ze względu na strukturę Wywiady ustrukturalizowane Wywiady swobodne (nieustrukturalizowane) Wywiady częściowo ustrukturalizowane

Wywiad ustrukturowany Treść i kolejność pytań są z góry określone Kodowanie danych przez badającego w trakcie trwania wywiadu Płytki kontakt diagnostyczny Wynik: arkusz z zaznaczonymi odpowiedziami Możliwa analiza ilościowa i jakościowa Osoba badająca została przeszkolona w zakresie procedury, nie musi być psychologiem

Wywiad ustrukturowany zalety Wysoka rzetelność i trafność Możliwe porównywanie wyników Możliwe powtórzenie badań Niewielkie koszty badania

Wywiad ustrukturowany - wady Wysokie koszty przygotowania procedury i błędów badacza Ignorowanie różnic indywidualnych Utrudniony kontakt ze względu na ograniczoną spontaniczność Brak możliwości dokładnego zgłębienia tematu Brak możliwości wykorzystania danych, których zbieranie nie było planowane

Wywiad nieustrukturowany Standaryzacja dotyczy tylko pojedynczych elementów Określone tylko pytania podstawowe, nieokreślona dosłowna forma pytań, kolejność pytań nie jest z góry określona, podstawą rozmowy są pytania otwarte Możliwy głęboki kontakt diagnostyczny Wynik wywiadu: dosłowny zapis wszystkich wypowiedzi badanego i diagnosty (zgoda na nagrywanie)

Wywiad nieustrukturowany - zalety Pozwala na lepsze i pełniejsze poznanie indywidualności osoby badanej Umożliwia zebranie różnorodnych danych, dotarcie do specyficznych i głębszych treści Nie ogranicza poznania do puli z góry wyznaczonych kategorii, pozwala na otwartą ekspresję Analizie może zostać poddany cały materiał zebrany w trakcie rozmowy, możliwe są różnorodne, zaawansowane analizy danych

Wywiad nieustrukturowany - wady Niska rzetelność i trafność Subiektywizm badacza Nie jest możliwe porównanie wyników uzyskanych od różnych badanych Nie jest możliwa replikacja badania Pracochłonne opracowanie i analiza wyników

Wywiad częściowo ustrukturowany Z góry określone tylko podstawowe pytania Kolejność pytań jest ustalona, ale możliwe są odstępstwa, obok pytań zamkniętych zadawane są pytania otwarte Odpowiedzi badanego nie są z góry określone, istnieje możliwość rozwinięcia odpowiedzi Możliwy kontakt pogłębiony

Kodowanie danych przez badającego w trakcie wywiadu Możliwa analiza ilościowa i jakościowa, dostępne dane obserwacyjne, notatki Niezbędne wykształcenie psychologiczne i umiejętność prowadzenia wywiadu

Wywiad częściowo ustrukturowany - zalety Wysoka rzetelność i trafność Możliwe porównywanie wyników różnych osób Możliwe replikacje badań Pogłębiony kontakt umożliwia dotarcie do specyficznych, głębszych treści Możliwość uwzględniania i kompensowania różnic indywidualnych w reagowaniu

Wywiad częściowo ustrukturowany - wady Wysokie koszty przygotowania procedury Subiektywizm badacza

Kontakt diagnostyczny

Kontakt diagnostyczny Taka relacja między osobą badaną a diagnostą (osobą prowadzącą wywiad), która wyzwala u osoby badanej gotowość do współpracy i umożliwia szczere udzielenie informacji

Cechy kontaktu diagnostycznego Asymetria komunikacji (koncentracja uwagi na osobie badanej) Asymetria ról (osoba prowadząca wywiad kontroluje jego przebieg)

Introspekcyjne wskaźniki kontaktu diagnostycznego Osoba przeprowadzająca wywiad: Jest autentycznie zainteresowana wypowiedziami osoby badanej Chce ją zrozumieć a nie ocenić Jest w stanie zaakceptować treść każdej wypowiedzi Ma poczucie, że rozumie osobę badaną

Introspekcyjne wskaźniki kontaktu diagnostycznego Osoba badana ma poczucie, że: każda jej wypowiedź, niezależnie od treści spotyka się z akceptacją diagnosta jest zainteresowany poruszanymi przez nią tematami Nie wykorzysta udzielonych mu informacji niezgodnie z jej interesami w sposób nie zniekształcony rozumie treść oraz poznawczo – emocjonalne konsekwencje jej wypowiedzi ma prawo ujawnić nawet najbardziej kontrowersyjne fakty i postawy

Behawioralne wskaźniki kontaktu diagnostycznego Badany udziela odpowiedzi na pytania Jego reakcje emocjonalne są adekwatne do treści przekazywanych informacji Proporcja informacji udzielanych przez badanego i informacji, o które pyta przeprowadzający wywiad

Ćwiczenie 1 w grupach 3- osobowych Osoba A jest osobą mówiącą Osoba B jest słuchaczem Osoba C jest obserwatorem A: przez 5 minut opowiada osobie B „co mi pomaga a co przeszkadza mi w kontakcie z innymi ludźmi” B: tak słucha osoby A, aby miała najlepsze warunki do przekazania tego co chce przekazać . Może też zadawać pytania C: obserwuje osobę B. Jak słucha? Jak zachowuje się ? co robi słuchając? W jakim momencie i jakie pytania zadaje? Jakie emocje budzi?

Po 5 minutach B: powtarza osobie A własnymi słowami, jak zrozumiała jej wypowiedź. Parafrazuje jej wypowiedź unikając interpretacji A: mówi osobie B co zostało prawidłowo zapamiętane i zrozumiane a co nie C: udziela osobie B jak najdokładniejszej informacji zwrotnej na temat jej zachowania w roli słuchacza A: udziela osobie B jak najdokładniejszej informacji zwrotnej na temat jej zachowania w roli słuchacza. Co jej pomagało a co przeszkadzało w zachowaniu i wypowiedziach B

Rola kontaktu diagnostycznego (dla osoby badanej) Zainteresowanie diagnosty: Motywuje osobę badaną do koncentrowania się na sobie Zwiększa poczucie własnej wartości badanego, nadaje rangę jego przeżyciom i faktom z jej życia

Rola kontaktu diagnostycznego (dla diagnosty) Nawiązanie dobrego kontaktu z badanym Umożliwia postawienie trafnej diagnozy Zwiększa zainteresowanie osobą badaną Chroni przed stawianiem zbyt daleko idących hipotez Wyzwala reakcje emocjonalne diagnosty – umożliwia ocenę reakcji otoczenia na osobę badaną

Czynniki wpływające na głębokość kontaktu interpersonalnego Poziom intymności informacji Potrzeba spójności zachowania Czas trwania kontaktu

Nawiązywanie kontaktu Pierwsze wrażenie Osoba badana powinna mieć poczucie, że jest w centrum zainteresowania: nie spóźniać się, przedstawić się Pierwsze pytania: ogólne, otwarte, nie zagrażające Zapewnienie o pełnej dyskrecji (jeśli to możliwe) lub o niewykorzystaniu informacji niezgodnie z interesem badanego

Czynniki utrudniające nawiązanie kontaktu Zachowania ignorujące prawa dynamiki kontaktu: zadawanie zagrażających pytań zbyt wcześnie, formułowanie ocen, wypowiedzi sugerujące dezaprobatę Nadmierna, nienaturalna ekspresja pozytywnego ustosunkowania do badanego Cechy osoby prowadzącej wywiad: nawyk oceniania, nadmierne poczucie odpowiedzialności, tendencja do dominacji, lęk

Techniki podtrzymywania kontaktu Okazywanie akceptacji, zrozumienia i zainteresowania Niewerbalnie Werbalnie Prośba o rozwinięcie tematu lub parafraza Akceptacja i odzwierciedlanie uczuć osoby badanej Wykorzystywanie ciszy

Kontakt pozorny Informacje, które podaje badany są konwencjonalne i w niewielkim stopniu odróżniają ją od innych osób (powierzchowność, stereotypowość informacji) Forma wypowiedzi jest nieadekwatna do omawianych treści

Nadmierna rola diagnosty (lakoniczne wypowiedzi badanego, brak informacji udzielanych spontanicznie) We wszystkich wypowiedziach osoby badanej można wykryć jeden wspólny mianownik (dążenie do przedstawienia się w korzystnym świetle, dostarczenie informacji układających się w logiczny system)

Introspekcyjne wskaźniki kontaktu pozornego Osoba prowadząca wywiad czuje się znudzona i nie zainteresowana badanym Lub ma wrażenie, że nie dowiaduje się niczego istotnego Prowadzący wywiad wie, co osoba badana za chwilę powie Prowadzący wywiad nie jest w stanie utworzyć całościowego obrazu osoby badanej, choć rozumie wszystkie informacje

Przyczyny kontaktu pozornego Dostosowywanie wypowiedzi do oczekiwań prowadzącego wywiad Przyjęcie przez badanego i badającego roli nieadekwatnej do sytuacji (kolegów, rodzica i dziecka, nauczyciela i ucznia) Brak kompetencji diagnosty, obawa badającego przed zbyt osobistymi zwierzeniami, zbyt sztywne przywiązanie do jednej teorii i hipotez Dążenie badanego do zatajenia niektórych informacji, chęć kierowania wrażeniem diagnosty, próba wpłynięcia na diagnozę

Opór osoby badanej Świadome lub nieświadome unikanie omawiania pewnego obszaru treściowego

Przejawy oporu Milczenie po zadaniu nowego pytania Zmiana treści pytania przez osobę badaną w trakcie udzielania odpowiedzi Intelektualizacja Nagłe zmniejszenie głębokości i konkretności wypowiedzi Zmiana sposobu mówienia Objawy somatyczne (duszności, pogorszenie samopoczucia, ból głowy) Atakowanie pytającego, kwestionowanie słuszności pytania Przenoszenie uwagi na diagnostę

Źródła oporu Lęk Przed uświadomieniem sobie pewnych treści Przed ich ujawnieniem Przed tym, że informacje mogą zostać wykorzystane przeciwko badanemu Wstyd Poczucie winy Postępowanie badającego (zadawanie zagrażających pytań zbyt wcześnie, ocenianie, wykazywanie sprzeczności w wypowiedziach itd.)

Techniki przełamywania oporu Wybranie z danego obszaru tematu, o którym najłatwiej mówić Milczenie Zmiana lub przeformułowanie tematu Komunikowanie badanemu, że dostrzegamy i rozumiemy jego trudności Parafrazowanie dotychczasowej wypowiedzi Prośba o konkretyzację wypowiedzi po odpowiedziach zbyt ogólnikowych Przy próbach atakowania osoby prowadzącej wywiad koncentrowanie uwagi badanego na jego osobie i temacie wypowiedzi

Prośba o konkretyzację wypowiedzi po odpowiedziach zbyt ogólnikowych Przy próbach atakowania osoby prowadzącej wywiad koncentrowanie uwagi badanego na jego osobie i temacie wypowiedzi