Biblioteki szkół wyższych a Ustawa o bibliotekach Jolanta Stępniak Biblioteka Główna Politechniki Warszawskiej

9 listopada 2007Gdańsk2 Nowelizacja czy zmiana Ustawa o bibliotekach – Dz. U nr 85 poz. 539 Nowelizacje –1998, nr 106 poz. 668 (ustawa samorządowa) –2001, nr 129 poz (MKiS na MKiDN), biblioteki publiczne nie mogą być łączone z innymi instytucjami) –2002, nr 113 poz. 984 (wybór wójta – ustawa samorządowa) –2004, nr 238 poz (skład Rady Bibliotecznej – MNauki) –2006, nr 220 poz (skreślenie art. 28) –2007, nr 48 poz. 327 (wyrok TK w sprawie zapisów ustawy samorządowej) Dyskusja w piśmiennictwie fachowym Projekty nowelizacji Krajowej Rady Bibliotecznej 2002 i 2004

9 listopada 2007Gdańsk3 Podstawowe zarzuty stawiane Ustawie z 1997 Dotyczy tylko funkcjonowania bibliotek publicznych Zlikwidowała funkcjonowanie krajowej sieci bibliotecznej i sieci dziedzinowych obejmujących biblioteki różnych typów Zawiera zapisy niezgodne z innymi aktami prawnymi (biblioteki szkolne, biblioteki podległe innym ministrom, kwalifikacje pracownicze) Zawiera zapisy ograniczające możliwość efektywnego funkcjonowania bibliotek (zasada rozdzielności bibliotek różnych typów)

9 listopada 2007Gdańsk4 Inicjatywa ZG SBP – czerwiec 2007 Powołanie Zespołu ds. opracowania założeń i projektu ustawy o bibliotekach –Barbara Budyńska – BN –Błażej Feret – Biblioteka Politechniki Łódzkiej –Dariusz Grygrowski – IINiSB UW –Janina Jagielska – SBP –Jerzy Krawczyk – Biblioteka AGH –Marta Kęsik – Biblioteka Akademii Rolniczej w Lublinie –Stanisław Turek – WiMBP w Rzeszowie –Jolanta Stępniak – Biblioteka Główna Politechniki Warszawskiej – przewodnicząca

9 listopada 2007Gdańsk5 Czy Ustawa o bibliotekach jest potrzebna bibliotekom szkół wyższych ? Elementy przydatne –definicja bibliotek naukowych – dla określenia gdzie kierować pracowników na praktykę przed awansem zawodowym –zasady stosowania opłat –podstawy prawne dla współpracy w zakresie wymiany i wypożyczeń międzybibliotecznych – w odniesieniu do bibliotek współtworzących krajową sieć biblioteczną »???

9 listopada 2007Gdańsk6 Czy Ustawa jest w ogóle potrzebna ? [1] Co powinna określać (regulować) –Biblioteki określone w Ustawie powinny mieć uregulowany przez państwo w formie ustawy swój status (organizację) i zasady działania Biblioteki szkół wyższych w ustawie Prawo o szkolnictwie wyższym Biblioteki samorządowe w Ustawie o samorządzie Biblioteki naukowe – w ustawie o Finansowaniu nauki, ustawie o JBR, o PAN Ustawa powinna określić politykę państwa w odniesieniu do realizowanych zadań –priorytety działania (NZB, kwaśny papier, dygitalizacja) –specjalne grupy użytkowników: obsługa mniejszości, niepełnosprawnych, osób uczących się … –preferowane zadania i zasady ich finansowania

9 listopada 2007Gdańsk7 Czy Ustawa jest w ogólne potrzebna ? [2] Ustawa powinna określać relacje pomiędzy bibliotekami tworzonymi przez różnych organizatorów: –określać podstawowe zasady działania zadania bibliotek wynikające ze współpracy w sieci zasady finansowania i udziału w przedsięwzięciach o charakterze centralnym (np. NUKAT, BazTech, BazHum, Katalogi Centralne BN) dopuszczalne zasady pobierania opłat uprawnienia organizatora do określania zasad udostępniania (np. finansowanie ze środków publicznych powinno obligować do powszechnego udostępniania, a otrzymywanie EO – do archiwizacji lub udostępniania) zasady tworzenia konsorcjów, sieci krajowych i dziedzinowych –określać instytucje koordynujące, nadzorujące działanie sieci

9 listopada 2007Gdańsk8 Roz. 1: Przepisy ogólne (działalność biblioteczna, NZB) Art. 1: Ustawa określa ogólne zasady działania bibliotek W jakim zakresie Ustawa powinna określać zadania bibliotek szkół wyższych –związek z ustawą Prawo o szkolnictwie wyższym (autonomia uczelni) –statut uczelni określa zasady udostępniania dla osób (instytucji) niezwiązanych z uczelnią Czy w ustawie powinny być wymienione biblioteki szkół wyższych jako odrębny typ? Czy szkoły wyższe powinny być obligatoryjnie elementem krajowej sieci bibliotecznej? Potrzeba precyzyjnego zdefiniowania NZB, określenia zasad jego finansowania

9 listopada 2007Gdańsk9 Art.3 1. Biblioteki i ich zbiory stanowią dobro narodowe oraz służą zachowaniu dziedzictwa narodowego. Biblioteki organizują i zapewniają dostęp do zasobów dorobku nauki i kultury polskiej oraz światowej. Podkreślenie funkcji archiwizacyjnych Brak funkcji dot. : kształcenia ustawicznego, społeczeństwa informacyjnego, dostępu do informacji publicznej, ogólnych zasad na których opiera się polityka gromadzenia kolekcji (nie tylko NZB) 2. Prawo korzystania z bibliotek ma charakter powszechny, na zasadach określonych w ustawie. Zasady udostępniania określa organizator (np. w szkolnych – tylko dla uczniów, w prywatnych - właściciel)

9 listopada 2007Gdańsk10 Roz. 2 Krajowa Rada Biblioteczna - zadania Ciało doradcze Ministra Kultury […] –opiniujące projekty ustaw, inicjatywy Ministerstwa Kultury Instytucja koordynująca działania sieci –określająca standardy funkcjonowania sieci –inicjująca i prowadząca działania realizowane centralne –koordynując zasady podziału dofinansowywania działalności bibliotecznej –tworząca narodowe (dziedzinowe) konsorcja bibliotek –koordynująca inicjatywy biblioteczne

9 listopada 2007Gdańsk11 Roz. 2 Krajowa Rada Biblioteczna – skład – przy obecnych zadaniach Tryb powołania i uprawnienia Przedstawiciele Konferencji Dyrektorów Wojewódzkich Bibliotek Publicznych – powołanie KDWBP przez Ustawę (na wzór KRASP) Przedstawiciele delegowani przez Konferencję Rektorów (KRASP) – obecnie są przedstawiciele MNiSzW Przedstawiciele SBP i innych organizacji bibliotekarskich Przedstawiciele innych typów bibliotek – bibliotek szkolnych i pedagogicznych – bibliotek naukowych (bibliotek centralnych ?) – bibliotek obsługujących specjalne grupy użytkowników

9 listopada 2007Gdańsk12 Roz. 3 Organizacja bibliotek (obowiązki i prawa organizatora) zasady tworzenia i funkcjonowania bibliotek (głównie publicznych, ale dotyczy też innych np. resortowych) –Kto może być organizatorem –Co powinien zapewnić dla funkcjonowania biblioteki (INTERNET?) –Zasady likwidowania bibliotek doprecyzowanie zasad pobierania opłat w bibliotekach –karty biblioteczne –opłaty specjalne np. za wypożyczenia materiałów audiowizualnych korzystanie z Internetu zasady finansowania opłat dla właścicieli praw autorskich (Public Lending Right)

9 listopada 2007Gdańsk13 Roz. 4 Biblioteka Narodowa Zadania w strukturze sieci ogólnopolskiej –jest centralną biblioteką państwa (?) –jest biblioteką publiczną, zatem jest w krajowej sieci bibliotecznej (podobnie jak każda gminna) Brak zasad jej współpracy z krajową siecią biblioteczną –prowadzi ewidencję bibliotek wchodzących w skład sieci krajowej –prowadzi ewidencję bibliotek naukowych Biblioteka Jagiellońska – jej rola jako drugiej biblioteki narodowej

9 listopada 2007Gdańsk14 Roz. 5 Biblioteki publiczne Biblioteki publiczne jako samodzielne instytucje kultury –ustawowy zakaz łączenia funkcji różnych instytucji kultury –czy takie wykluczenie jest słuszne (art. 13.7) –warunki łączenia bibliotek gminnych i szkolnych –warunki łączenia bibliotek samorządowych i uczelnianych? Struktura samorządowa kraju a organizacja bibliotek –biblioteki powiatowe (gminne) – sankcje za ich brak? –istnienie zapisu w Ustawie nie gwarantuje jego realizacji Zadania bibliotek wojewódzkich – powiatowych, gminnych – czy są wystarczająco dobrze rozgraniczone i określone Zasady powoływania dyrektorów – kwalifikacje

9 listopada 2007Gdańsk15 Roz. 6 Biblioteki naukowe co powinno decydować do zaliczeniu biblioteki do grupy naukowych (zbiory, działalność, kadra) –jakie to daje uprawnienia, co to oznacza? –kto powinien prowadzić wykaz bibliotek naukowych (MKiDN czy MNiSzW?) biblioteki naukowe powinny być dofinansowywane w budżecie państwa z działu nauki, bez względu na przynależność resortową, w zakresie określonych zadań pracownicy bibliotek naukowych powinni mieć uprawnienia i obowiązki, jak pracownicy instytucji naukowych czy powrócić do idei bibliotek centralnych – wiodących, a jeśli nie to jak określić miejsce CBR, CBW, GBL …

9 listopada 2007Gdańsk16 Roz. 7 i Roz. 8 Inne typy bibliotek (szkolne i pedagogiczne, fachowe i zakładowe) art [..] w każdej szkole publicznej jest prowadzona biblioteka szkolna [zapis niezgodny z ustawą oświatową] czy jest potrzebna sieć bibliotek pedagogicznych działających w obecnym kształcie (brak odpowiedników w ustawodawstwie innych krajów) czy są potrzebne zapisy dotyczące bibliotek fachowych i zakładowych w obecnym kształcie Roz. 9 Obsługa specjalnych grup użytkowników dlaczego CBN nie ma zadań jak centralna biblioteka państwa – zobowiązana np. do archiwizacji EO, tworzenia części bibliografii narodowej specjalne grupy użytkowników w zakładach opieki zdrowotnej, zakładach karnych itp.

9 listopada 2007Gdańsk17 Roz. 10 Ogólnokrajowa sieć biblioteczna [1] Należy skreślić zasadę dobrowolności udziału w krajowej sieci bibliotecznej lub zlikwidować pojęcie sieci ogólnokrajowej Biblioteka, która otrzymuje dofinansowanie od państwa służy każdemu obywatelowi poprzez udostępnianie na miejscu i wypożyczanie materiałów i uczestniczy w powszechnej współpracy bibliotek w zakresie udostępniania, jeśli taki obowiązek wynika z warunków finansowania otrzymywanego przez bibliotekę (Ustawa Duńska §13.3) kto i na jakich zasadach powinien koordynować działalność sieci krajowej kto powinien finansować działalność sieci krajowej czy są potrzebne sieci dziedzinowe, lokalne – regionalne, inne np. sieć bibliotek szkół wyższych

9 listopada 2007Gdańsk18 Roz. 10 Ogólnokrajowa sieć biblioteczna [2] Zadania związane z gromadzeniem –specjalizacja zbiorów bibliotecznych (art.28 skreślony w 2006r.) –konsorcja dla zakupu zbiorów np. elektronicznych –egzemplarz obowiązkowy (EO jako element NZB) Opracowanie - bibliografia narodowa – zadania BN –finansowanie: NUKAT i katalogów centralnych BN –bibliografia narodowa a bibliografie regionalne (tworzone w województwach) i dziedzinowe (BazTech, bibliografia lekarska…, dwie bibliografie z zakresu nauk rolnych, BazHum – autorstwa Muzeum Historii Polski) Przechowywanie –kwaśny papier, NZB –zasoby elektroniczne – programy digitalizacji i archiwizacji (EO w wersji elektronicznej) Udostępnianie i działalność informacyjna –polskie portale dziedzinowe –informacja publiczna (samorządy)

9 listopada 2007Gdańsk19 Roz. 11 Pracownicy bibliotek Kwalifikacje i uprawnienia bibliotekarzy zatrudnionych w różnych typach bibliotek zasady zatrudniania w bibliotekach - kwalifikacje formalne czy doświadczenie zawodowe? uprawnienia pracowników w różnych resortach nauczyciele – bibliotekarze w szkołach st bibliotekarze i kustosze w MNiSZW i w MKiDN zasady awansu MKiDN - kustosze po ukończeniu 45 lat nie muszą uzupełniać kwalifikacji – zapis oprotestowany przez KDWBP bibliotekarze dyplomowani – w krajowej sieci bibliotecznej grupa stanowisk określana jako służba biblioteczna i inne grupy zawodowe w bibliotekach

9 listopada 2007Gdańsk20 Nowelizacja czy nowa ustawa? Jakie zapisy są potrzebne polskim bibliotekom? Jakich zapisów oczekują bibliotek szkół wyższych? Uwagi i propozycje zmian w Ustawie proszę kierować na adres