WYBORY 2006 wzajemne oczekiwania wyborców i samorządowców BADANIE CBM INDICATOR DLA POLSKIEJ AGENCJI PRASOWEJ Partnerzy projektu badawczego

SAMORZĄDOWCY próba losowa 1235 dorosłych mieszkańców Polski Internet – INETPANEL.PL przedstawiciele wszystkich województw wieś i miasto poniżej 20 tys. mieszkańców 24,2% miasto od 20 tys. do 100 tys. mieszkańców 26,2% miasto od 100 tys. do 200 tys. mieszkańców 14,6% miasto powyżej 200 tys. mieszkańców 34,7% próba celowa 290 przedstawicieli samorządu terytorialnego czytelnicy i korespondenci Serwisu Samorządowego PAP radny lub funkcjonariusz władz wykonawczych (N=40) pracownik urzędu (N=155) działacz związany nieformalnie z samorządem (N=56) OBYWATELE 2

Aktywność obywatelska w samorządzie Podlaskie, Lubelskie i Lubuskie – możliwa największa absencja Lubelskie, Kujawsko-Pomorskie, Podkarpackie, Małopolskie – najwięcej niezdecydowanych 3 obywatele zamierzający głosować w wyborach 2006 r. samorządowcy zamierzający głosować w wyborach 2006 r.

Aktywność obywatelska w samorządzie obywatele głosujący 4 lata temu samorządowcy głosujący 4 lata temu 4

Gmina, powiat, województwo – różnorodność ocen Wieś – nieco więcej zadowolonych (39,1 proc.) niż niezadowolonych (38,6 proc.) Najwięcej osób niezadowolonych z działalności gminy zamieszkuje województwo Kujawsko-Pomorskie (59,2 proc.) oraz Zachodniopomorskie (56 proc.) Gmina to jedyny szczebel pozytywnie oceniany przez większość samorządowców zadowolenie obywateli z działalności gminy (w%) zadowolenie samorządowców z działalności gminy (w%) 5

Na wsi jest najwięcej niezdecydowanych - 39,3 proc Gmina, powiat, województwo – różnorodność ocen zadowolenie obywateli z działalności powiatu (w%) 6 zadowolenie samorządowców z działalności powiatu (w%)

Gmina, powiat, województwo – różnorodność ocen Wyjątkowo wielu było niezdecydowanych - wiedza na temat działalności samorządu wojewódzkiego jest raczej znikoma i respondenci nie umieli zdecydować się na ocenę jednoznaczną Na wsi jest rekordowa liczna niezdecydowanych – 48,5 proc. Zdecydowanie największy w porównaniu z poprzednimi pytaniami jest tu odsetek osób, które nie mają wyrobionej opinii (21 proc.) zadowolenie obywateli z działalności województwa (w%) zadowolenie samorządowców z działalności województwa (w%) 7

Gmina, powiat, województwo – różnorodność ocen Wymownie świadczy to o intuicyjnym postrzeganiu gminy jako podmiotu domyślnego wobec problemów obywateli, co jest adekwatne do rangi jaką temu szczeblowi nadaje Konstytucja RP i ustawa o samorządzie gminnym Samorządowcy niemalże jednomyślnie wskazali na gminę (91 proc.), co w przypadku obywateli nie było takie oczywiste Radni i funkcjonariusze władz aż w 97,5 proc. wskazali gminę 8 szczebel najlepiej odpowiadający na potrzeby mieszkańców wg obywateli (w%) szczebel najlepiej odpowiadający na potrzeby mieszkańców wg samorządowców (w%)

Pozytywny i negatywny wymiar aktywności samorządu Najwięcej negatywnych działań dostrzegają respondenci z woj. Lubuskiego (68,2 proc.) i Zachodniopomorskiego (66,9 proc.) obywatele dostrzegający pozytywną i negatywną działalność władz samorządowych (w%) samorządowcy dostrzegający pozytywną i negatywną działalność władz samorządowych (w%) 9 W oczywisty sposób najczęściej pozytywne działania samorządu dostrzegają najbardziej zainteresowani, czyli radni i funkcjonariusze władz wykonawczych (92,5 proc.)

Pozytywny i negatywny wymiar aktywności samorządu Brak wyraźnie pozytywnej dziedziny Samorząd najgorzej wywiązuje się z realizacji budownictwa mieszkaniowego (1,97), ochrony zdrowia (2,21), pomocy społecznej (2,25), przeciwdziałania bezrobociu (2,27), w inwestycjach kubaturowych w dziedzinie ochrony zdrowia i pomocy społecznej (2,31) oraz w kwestii jawności i przejrzystości procedur (2,37) Samorząd najgorzej wywiązuje się z realizacji budownictwa mieszkaniowego (1,99), ochrony zdrowia (2,43) - prawie idealnie zbieżne z wynikami badania obywateli Widać wyraźniej pozytywne dziedziny: Inwestycje kubaturowe w dziedzinie oświatowo-kulturalnej (3,43), urząd przyjazny mieszkańcom (3,37) i inwestycje w infrastrukturę zewnętrzną (3,30) Wyjątkowo pozytywnie widzą samorządowcy np. jawność i przejrzystość procedur (3,25) Wykaz problemów społeczno- gospodarczych i organizacyjnych - poziom realizacji zadań 10

Pozytywny i negatywny wymiar aktywności samorządu Najważniejsze jest działanie na rzecz rozwiązania problemu bezrobocia (4,16) oraz inwestycje w infrastrukturę zewnętrzną (np. drogi, mosty, kanalizacja) (4,15) Infrastruktura zewnętrzna była wcześniej wskazywana przez respondentów jako segment, w który relatywnie najbardziej angażuje się samorząd Stosunkowo najmniej oczekiwane jest zaangażowanie samorządu w działalność kulturalno-rozrywkową (np. festyny, koncerty, turnieje itp.) (3,42) Istnieją też dziedziny, w których obywatele uważają, że samorząd się mało angażuje i wcale nie mają o to pretensji, nie wykazują oczekiwania poprawy (akceptując poniekąd taki stan rzeczy) – np. pomoc społeczna Najważniejszą kwestią jest inwestowanie w infrastrukturę zewnętrzną (4,17),(bliskie preferencjom obywateli) Konieczność przeciwdziałania bezrobociu (3,89) Kwestią, która różni wyraźnie dwie próby przebadanych respondentów jest uporządkowanie spraw własnościowych i stworzenie planów zagospodarowania przestrzennego (3,85) –bardziej w świadomości samorządowców Nie można dostrzec obszarów najmniej potrzebnych, gdzie nie należy się angażować Samorządowcy jak obywatele odsuwają na dalszy plan kwestię pomocy społecznej - relatywnie najniższa wartość (3,11) Wykaz problemów społeczno- gospodarczych i organizacyjnych – oczekiwanie ich realizacji 11

Respondenci w większości uznali, że przedstawiciele władz wszystkich szczebli powinny zostać zastąpieni przez inne osoby Na szczeblu gminy 52,1 proc. respondentów sygnalizuje potrzebę zmiany Zmiana obecnych władz samorządowych Samorządowcy w większości nie są zwolennikami zastąpienia dotychczasowych władz w gminach innymi osobami 50,3 proc. było przeciw zmianom, z czego największą grupę stanowili radni i funkcjonariusze władz (62,5), gdyż poniekąd dokonywali samooceny Stosunek do władz wyraźnie różni respondentów samorządowych od pozostałych obywateli 12 GMINY

Zmiana obecnych władz samorządowych Opinie co do przyszłości władz w powiatach nie pozostawiają cienia wątpliwości. Respondenci w zdecydowanej większości oczekują zmian u steru władzy (53,4 proc.) Wiąże się to zapewne z licznymi opiniami, że powiaty są najsłabszym systemu samorządu terytorialnego Ocena szczebla powiatu była generalnie negatywna (oczywiście nie aż tak jak ocena dokonana wcześniej przez obywateli) 56,2 proc. samorządowców chce zmiany władz w powiatach a 26,6 proc. jest przeciwnego zdania Ciekawym rysem badania może być domniemanie szczebla, który reprezentują respondenci samorządowi. Zważając na strukturę szczebli samorządu w Polsce (prawie 2,5 tys. gmin, 348 powiatów i 16 województw) naturalna jest statystyczna nadreprezentacja samorządowców gminnych względem wszystkich innych POWIATY 13

W województwie sytuacja jest podobna i problem analogiczny jak w powiecie Co prawda nieco mniej widzimy zwolenników zmian (49,1 proc.) niż w powiatach ale za to odsetek osób nie potrafiących jednoznacznie wypowiedzieć się o oczekiwanej przyszłości wojewódzkich władz samorządowych jest wymownie wysoki (38,4 proc.) Brak wyraźnej wiedzy i opinii, która w tym przypadku byłaby oceną osób ze szczebla władzy mało znanej powoduje wstrzymanie się respondentów od wskazania pomiędzy za lub przeciw Podobnie do powiatu wygląda stosunek do ewentualnej zmiany władz wojewódzkich 49 proc. respondentów chce zmian, przy czym radni i funkcjonariusze władz są pod tym względem najbardziej zdecydowani (57,5 proc.), co zapewne nienajlepiej świadczy o poziomie wzajemnej współpracy pomiędzy radnymi różnych szczebli samorządu Na uwagę zwraca spory odsetek (29 proc.) respondentów, którzy nie mieli w tej sprawie zdania, co koresponduje z wynikami z badania obywateli WOJEWÓDZTWO 14 Zmiana obecnych władz samorządowych

Ocena wyborów bezpośrednich wójtów, burmistrzów, prezydentów Duża część respondentów nie interesuje się na tyle samorządem aby widzieć poprawę lub pogorszenie akurat w wyniku zmian w zasadach ordynacji wyborczej Samorządowcy są bardziej zadowoleni z obowiązujących od 4 lat wyborów bezpośrednich wójtów, burmistrzów i prezydentów miast (najbardziej zadowoleni są pracownicy samorządowi – ok. 10 proc. więcej niż inni) polepszenie samorządu w wyniku zmiany ordynacji wyborczej wg obywateli (w%) polepszenie samorządu w wyniku zmiany ordynacji wyborczej wg samorządowców (w%) 15

Relacje urząd – obywatel Mimo, że osób niezadowolonych jest nieco więcej, to przy takich proporcjach można stwierdzić, że opinie pozytywne i negatywne są wyrównane Zapewne na rzecz poprawy oceny obsługi wpłynęły podejmowane w ostatnich latach przez samorządy decyzje o stworzeniu wygodnych wydziałów obsługi mieszkańców, możliwość telefonicznego umawiania się na spotkanie, usługi internetowe itp.. Samorządowcy wyróżniają się wyraźnym zadowoleniem Wśród zadowolonych na pierwszy plan wysuwają się radni i funkcjonariusze władz (72,5 proc.) oraz pracownicy urzędów (67,1 proc.) 16 zadowolenie obywateli z jakości obsługi w urzędach (w%) zadowolenie samorządowców z jakości obsługi w urzędach (w%)

Wielu respondentów odczuwa bariery biurokratyczne w załatwianiu spraw (69,2 proc.) Respondenci w większości (48,7 proc.) chcieliby zwiększenia zakresu pracy urzędów (np. więcej usług, dłuższy czas pracy) Jednakże dla sporej liczby (29,6 proc.) aktualny zakres usług jest wystarczający Respondenci mieli również możliwość wypowiedzenia się w kwestii, czy szeroko pojęta administracja samorządowa pomaga w codziennym życiu mieszkańców Większość, tj. 49,3 proc uznała, że administracja ta nie pomaga w sprawach związanych z życiem codziennym Większość (51,4 proc.) uważa, że odczuwa takie bariery biurokratyczne, zaś odmiennego zdania jest 40,7 proc. samorządowców Oczywiście radni i funkcjonariusze władz w większości takich barier nie odczuwają (50 proc.) Co ciekawe - już urzędnicy w większości są innego zdania (52,3 proc.) Relacje urząd – obywatel 17

Relacje urząd – obywatel w dziedzinie informacyjnej Wyjątkowo rekordowy odsetek respondentów (80,6 proc.) to osoby, które chciałyby uzyskiwać systematyczne informacje o działaniach urzędów samorządowych Zapewne łączy się to z porównywalnie dużą liczbą osób, które nie czują się informowane o zadaniach realizowanych przez urzędy (74,7 proc.) Podobnie samorządowcy (82,8 proc.) chcą być informowani, a najbardziej informowani chcą być radni i funkcjonariusze władz (92,5 proc.) Zaskakująca jest samoocena stopnia doinformowania o zadaniach realizowanych przez urząd Okazuje się, że samorządowcy (podobnie jak obywatele) w większości nie czują się informowani o zadaniach urzędu (47,9 proc.) zaś nieco mniej osób (43,8 proc.) udzieliło pozytywnej odpowiedzi Wewnątrz próby samorządowej dostrzegamy jednak poważną dysharmonię. Otóż większość radnych i funkcjonariuszy władz (65 proc.) oraz połowa pracowników (45,8 proc.) czuje się informowana 18

Realizacja zobowiązań, przyczyny niepowodzenia Mimo przewagi ocen negatywnych względem pozytywnych jednak nie widać wyraźnej dominacji poglądu o realizacji lub braku realizacji przyjętych zobowiązań Respondenci w większości nie są pewni jak naprawdę samorząd realizuje przyjęte zobowiązania Samorządowcy są przekonani, co do prawie pełnej realizacji przyjętych przez siebie zobowiązań Aż 60 proc. radnych i funkcjonariuszy władz wybierało na skali 4 i 5. Kilka procent mniejsze natężenie takiej opinii uwidoczniło się u pracowników samorządowych stopień realizacji zobowiązań przez samorząd według mieszkańców stopień realizacji zobowiązań według samorządowców 19

Jednocześnie należało wskazać trzy najbardziej prawdopodobne elementy, które powodują niewystarczającą realizację zadań samorządu Najwięcej wskazań padło tu na złe przepisy (59,9 proc.) oraz brak środków (57,1 proc.) Zdecydowanie najmniej respondentów (9,2 proc.) dostrzega brak ludzi (kadr) w samorządzie jako przyczynę niepowodzeń Braki kadrowe zatem nie wpływają zbytnio wg respondentów na na niepowodzenia Ocena przyczyn niepowodzeń różni się u samorządowców i obywateli Samorządowcy w pierwszej kolejności wskazywali na brak środków (73,4 proc.), następnie złe przepisy (65,9 proc) oraz niekompetentnych radnych (41 proc.) Nieformalni działacze samorządowi podobnie jak obywatele, na pierwszym miejscu wskazywali złe przepisy Samorządowcy oczywiście stosunkowo rzadko widzą niepowodzenia z powodu niekompetentnych pracowników - jeżeli już, to raczej z powodu radnych Radni są bowiem w porządku prawnym tymi, którzy kontrolują, nadzorują i niekiedy w naturalny sposób przeszkadzają rządzącym i pracownikom Realizacja zobowiązań, przyczyny niepowodzenia 20

PODSUMOWANIE Widzimy poważną dysproporcję poziomu zadowolenia z działalności samorządu pomiędzy samorządowcami i obywatelami Gmina jest relatywnie najlepiej oceniana przez obydwie próby badawcze Zarówno samorządowcy jak i obywatele gorzej oceniają samorząd powiatowy i wojewódzki Większość obywateli i samorządowców widzi więcej pozytywnych niż negatywnych działań samorządu 21

Samorządowcy podobnie jak obywatele zauważają, że najgorzej samorząd radzi sobie w walce z bezrobociem, budownictwem mieszkaniowym, pomocą społeczną i ochroną zdrowia (w tym również w kwestii budowy nowych placówek) oraz z partnerstwem publiczno prywatnym Zapewne należy wziąć pod uwagę, że społeczna świadomość znaczenia PPP jest mniej precyzyjna 22 PODSUMOWANIE

Największa dysproporcja opinii samorządowców w porównaniu z obywatelami ujawnia się w kwestii oceny jawności i przejrzystości procedur stosowanych w samorządzie (w skali Likerta 3,25 – samorządowcy, 2,37 – obywatele) 23 PODSUMOWANIE

W nadchodzącej kadencji respondenci związani z samorządem oczekują w pierwszej kolejności podobnie jak obywatele, kontynuacji inwestycji w infrastrukturę zewnętrzną i zaangażowania samorządu w rozwiązanie problemu bezrobocia Samorządowcy wskazują dodatkowo uporządkowanie spraw własnościowych i stworzenie planów zagospodarowania przestrzennego 24 PODSUMOWANIE

Samorządowcy w podobnie wysokim stopniu jak obywatele chcą być systematycznie informowani o zadaniach realizowanych przez urząd Samorządowcy także w większości (47,9 proc) nie czują się informowani o zadaniach realizowanych przez urzędy 25 PODSUMOWANIE

Partnerzy projektu