Rynek pracy i rozwój lokalny regionu w kontekście problemu migracji

Podstawowe informacje o województwie Powierzchnia i ludność Powierzchnia: 17 844 km2 (5,6% powierzchni Polski; 0,4 obszaru UE) Ludność: 2,1 mln (5,4% ludności kraju) Stolicą Podkarpacia jest Rzeszów. W skład województwa wchodzi 21 powiatów i 159 gmin. Podkarpackie Rzeszów

Podstawowe informacje o województwie Rozkład ludności ze względu na wiek i płeć

Podstawowe informacje o województwie Rozkład ludności ze względu na warunki życia Grupy wskaźników Wskaźniki szczegółowe Polska województwo lokata Dochody ludności Przeciętne miesięczne wynagrodzenie brutto (zł) 2 360,62 2 001,53 16 Przeciętna miesięczna emerytura i renta brutto (z pozarolniczego systemu ubezpieczeń) (zł) 1 170,74 955,13 Sytuacja mieszkaniowa ludności Mieszkania na 1000 ludności 334,8 286,7 Przeciętna powierzchnia użytkowa mieszkania na 1 osobę (m2) 23,2 22,1 14 Sieć handlowa Liczba ludności na 1 sklep 99 105 11 Możliwość edukacji i kształcenia Studenci szkół wyższych na 10 tys. ludności 505,8 352,7 15 Dostęp do kultury Widzowie i słuchacze w teatrach i instytucjach muzycznych na 1000 ludności 252 91 Wypożyczenia księgozbioru z bibliotek publicznych na 1000 ludności 3 701 3 730 7 Ochrona zdrowia Liczba ludności na 1 łóżko w szpitalach ogólnych 213 237 13 Liczba ludności na 1 podmiot ambulatoryjnej opieki zdrowotnej 1 921 1 696 5 Stan transportu i komunikacji Samochody osobowe zarejestrowane na 1000 ludności 323 299 10 Telefoniczne łącza główne na 1000 ludności 308,3 253,5 Drogi publiczne o twardej nawierzchni na 100 km2 w km 81,2 78,6 9 Linie kolejowe eksploatowane normalnotorowe na 100 km2 w km 6,3 5,2 12 Źródło: Rocznik Statystyczny Województw 2006 s.129-135 i 620, Warszawa 2006

Województwo podkarpackie na tle kraju i UE Podstawowe informacje o województwie Województwo podkarpackie na tle kraju i UE L.P. Wyszczególnienie Województwo Polska UE 1. Powierzchnia (tys. km²) 17,9 312,7 3.972,9 2. Ludność (tys. osób) 2098,0 38.173,8 456.863,3 3. Ludność (%)w wieku produkcyjnym 61,4 63,5 67,1 4. Gęstość zaludnienia na 1 km² powierzchni (osoba) 118 122 5. Przyrost naturalny na 1.000 ludności (‰) 1,2 -0,4 5,0 6. Saldo migracji na 1.000 mieszkańców (osoba) -1,0 -0,2 4.0 7. Kobiety na 100 mężczyzn (osoba) 104,4 106,5 105,2 8. Przeciętne trwanie życia osób w wieku 0 lat (lata) § mężczyźni § kobiety 71,8 80,2 70,4 78,8 74,8 81,1 9. Pracujący wg sektorów (%) § rolnictwo, łowiectwo, leśnictwo, rybactwo § przemysł i budownictwo § usługi 29,7 28,9 41,3 19,2 26,9 53,9 5,1 25,2 69,7 10. Wskaźnik zatrudnienia ogółem (%) 45,6 44,3 63,3 11. Współczynnik aktywności zawodowej (%) 54,9 54,7

Podstawowe informacje o województwie L.P. Wyszczególnienie Województwo Polska UE 12. Stopa bezrobocia rejestrowanego ogółem (%) · kobiety 16,7 16,9 19,0 19,9 9,1 10,2 13. Liczba studentów na 10 tys. mieszkańców (osoba) 374,6 504 369 14. Nakłady na działalność badawczą i rozwojową w relacji do PKB w (%) 0,36 0,56 1,95 15. Samochody osobowe zarejestrowane na 1.000 ludności (sztuka) 278 314 460 16. Ofiary śmiertelne wypadków drogowych na 100 tys. ludności (osoba) 14 15 11 17. Łóżka w szpitalach ogólnych na 10 tys. Mieszkańców (łóżko) 42,1 49,2 63,9 18. Turystyczne obiekty zbiorowego zakwaterowania ogółem (obiekt) 297 6.972 200.905 19. Udział w wartości dodanej brutto (w %) § rolnictwo, leśnictwo, rybołówstwo § przemysł i budownictwo § usługi 2,3 33,2 64,5 2,9 30,2 66,9 2,0 26,6 71,4 Źródło danych: Europe in figures, Eurostat yearbook 2005/ Rocznik Statystyczny Województwa Podkarpackiego 2005 US Rzeszów, /Rocznik Statystyczny Województw 2005 GUS Warszawa, Rocznik Statystyczny 2005 GUS Warszawa, a) Dana za 2002 r. b) Dane za 2003 r. c) wg BAEL (Badania Aktywności Ekonomicznej Ludności)

Powiat rzeszowski Podstawowe informacje o województwie Nazwa powiatu Powiat Rzeszowski grodzki Powiat Rzeszowski ziemski Powierzchnia powiatu: 54 km2 1219 km2 Gminy powiatu: Rzeszów (gmina miejska) – Dynów (gm. miejska) – Błażowa (gm. miejsko- wiejska) – Boguchwała (gm. wiejska) – Chmielnik (gm. wiejska) – Dynów (gm. wiejska) – Głogów Małopolski – Hyżne (gm. wiejska) – Kamień (gm. wiejska) – Krasne (gm. wiejska) – Lubenia (gm. wiejska) – Sokołów Małopolski – Świlcza (gm. wiejska) – Trzebownisko (gm. wiejska) – Tyczyn (gm. miejsko- wiejska)

Powiat rzeszowski Podstawowe informacje o województwie Liczba ludności: 152 995 os. 174 313 os. Liczba ludności w wieku do 25 lat 55 263 os. 63 333 os. Udział ludności w wieku do lat 25 w stosunku do ogólnej liczby ludności: 36,1% 36,3% Gęstość zaludnienia: 2 833 os/km2 143 os/km2 Saldo migracji: -539 os. 1 140 os. Stopa bezrobocia: 8,7% 17% Liczba zarejestrowanych bezrobotnych: 8 559 os. 11 597 os. bezrobotnych w grupie wiekowej do 25 lat: 1 573 os. 2 727 os. Udział zarejestrowanych bezrobotnych w grupie wiekowej do 25 lat w stosunku do ogółu zarejestrowanych bezrobotnych: 18,4% 23,5%

Powiat rzeszowski Podstawowe informacje o województwie Liczba podmiotów gospodarczych zarejestrowanych w REGON: 18 388 10 150 Wskaźnik aktywności gospodarczej (liczba podmiotów gospodarczych zarejestrowanych w REGON przypadająca na 1000 mieszkańców): 120 58 Siedziba Urzędu Miasta/ Starostwa Powiatowego: Rynek 1, 35-064 Rzeszów ul. Grunwaldzka 15, 35-959 Rzeszów Źródło: Przytoczone dane statystyczne zaczerpnięte zostały z Banku Danych Regionalnych GUS, stan na 31.XII.2005 r. Wyjątki: liczba ludności w wieku do lat 25 oraz saldo migracji ze względu na niedostępność bardziej aktualnych danych, oparte zostały o informacje z roku 2004; natomiast poziom stopy bezrobocia prezentuje stan na 31.V.2006 r.

Rynek pracy województwa podkarpackiego Bezrobocie stalowowolski 9,9 % niżański 19,4 % łańcucki 13,9 % leżajski 16,3 % przeworski lubaczowski 18,2 % tarnobrzeski 12,8 % Tarnobrzeg – miasto kolbuszowski 15,9 % ropczycko-sędziszowski 15,1 % dębicki 13,4 % strzyżowski 21,7 % mielecki 10,6 % jasielski krośnieński 14,1 % Krosno - miasto 5,1 % brzozowski 21,4 % sanocki 13,6 % leski 20,5% bieszczadzki 19,8 % Rzeszów - miasto 7,4% rzeszowski 14,5 % Przemyśl - miasto 17,0 % przemyski 18,5 % jarosławski 17,5 % Stopa bezrobocia rejestrowanego w poszczególnych powiatach woj. podkarpackiego wg stanu na koniec września 2007 r. Liczba bezrobotnych 123 098 woj. podkarpackie 13,9 %

Podstawowe informacje o województwie Bezrobocie 71 968 123 098

Rynek pracy województwa podkarpackiego Bezrobocie Stopa bezrobocia w powiecie rzeszowskim. Źródło: Wojewódzki Urząd Pracy w Rzeszowie.

Rynek pracy województwa podkarpackiego Bezrobocie Udział osób poniżej 25 roku życia w strukturze bezrobocia na przestrzeni lat 2002 – 2005. Źródło: Bank Danych Regionalnych, GUS.

Rynek pracy województwa podkarpackiego Główne gałęzie zatrudnienia Podział przedsiębiorstw powiatu w zależności od liczby zatrudnionych pracowników. Źródło: GUS, dane na 2005 rok. Do największych pracodawców powiatu zaliczyć należy: WSK PZL-Rzeszów S.A. – potężne przedsiębiorstwo o niemalże 70 - letniej tradycji produkujące m. in. komponenty lotnicze, kompletne jednostki napędowe oraz różnego rodzaju wyroby na potrzeby przemysłu motoryzacyjnego oraz maszynowego. Wytwórnia Sprzętu Komunikacyjnego od dziesięcioleci była i jest symbolem lotniczych tradycji Podkarpacia. Jeszcze początkiem lat dziewięćdziesiątych w przedsiębiorstwie zatrudnionych było ponad 10 tysięcy pracowników. Alima – Gerber S.A. – renomowany zakład przetwórstwa owocowo – warzywnego. Jego powstanie datuje się na 1991 rok, ale początki firmy Alima – prekursora dzisiejszej Alimy – Gerber sięgają lat dwudziestych poprzedniego stulecia. W przedsiębiorstwie funkcjonuje kompletny i efektywny system zarządzania jakością, czego dowodem jest przyznany w 1999 roku certyfikat ISO 9001. Zelmer S.A. – największy krajowy producent sprzętu AGD oraz drobnego sprzętu kuchennego. Posiada niemalże 50% udziałów w krajowym rynku odkurzaczy tradycyjnych. Przedsiębiorstwo funkcjonuje od 1951 roku. W swoim dorobku posiada liczne wyróżnienia i prestiżowe tytuły. Jest laureatem konkursu Filar Polskiej Gospodarki oraz V edycji Konsumenckiego Konkursu Jakości Usług „Najlepsze w Polsce”, ICN Polfa Rzeszów – jedyny w Polsce oddział światowego koncernu farmaceutycznego Valeant Pharmaceuticals. Początki przedsiębiorstwa Polfa sięgają lat pięćdziesiątych ubiegłego stulecia. Dynamiczny rozwój firmy zaowocował utworzeniem Biura Sprzedaży i Marketingu w Warszawie oraz powstaniem sieci regionalnych przedstawicieli medycznych i handlowych w całym kraju.

Rynek pracy województwa podkarpackiego Struktura zatrudnienia

W liczbach bezwzględnych Problem migracji w województwie podkarpackim Migracje wewnętrzne i zagraniczne ludności na pobyt stały Wyszczególnienie Napływ Odpływ Saldo migracji 0gółem Z miast Ze wsi Z za granicy Do miast Na wieś Za granicę W liczbach bezwzględnych Ogółem 2004 21889 10430 10753 706 24047 10616 12640 791 -2158 2005 20317 9568 10011 738 22702 9970 11610 1122 -2385 Miasta 8544 2991 5154 399 12100 4541 6986 573 -3556 7865 2810 4655 400 11245 4246 6245 754 -3380 Wieś 13345 7439 5599 307 11947 6075 5654 218 1398 12452 6775 5356 338 11457 5724 5365 368 995 Na 1000 ludności 10,4 4,9 5,1 0,3 11,4 5,0 6,0 0,4 -1,0 9,6 4,5 4,7 10,8 5,5 0,5 -1,1 10,1 3,5 6,1 14,3 5,4 8,2 0,7 -4,2 9,3 3,3 13,3 7,4 0,9 -4,0 10,6 5,9 4,4 0,2 9,5 4,8 1,1 9,9 4,2 9,1 4,3 0,8

Saldo migracji stałej w 2006 r.

Problem migracji w województwie podkarpackim Migracje wewnętrzne i zagraniczne ludności na pobyt stały powiat rzeszowski Wyszczególnienie Napływ Odpływ Saldo migracji 0gółem Z miast Z za granicy Do miast Za granicę Dynów 68 15 - 21 Błażowa 98 39 4 51 2 miasto 6 20 9 1 wieś 77 33 78 42 -1 Głogów Małopolski 330 245 5 142 64 188 114 173 32 79 216 47 3 107 49 109 Sokołów Małopolski 151 120 66 31 44 11 36 13 8 84 53 23

Przyczyny migracji Problem migracji w województwie podkarpackim Sytuacja na rynku pracy jako kluczowy czynnik wypychający, Rola czynnika popytowego, Mobilność zarobkowa a sytuacja na rynku pracy szanse i zagrożenia. Migracje jako „eksport bezrobocia” Migracje a aktywność na rynku pracy Mobilność zagraniczna a kariera zawodowa Migracje a zasób kapitału ludzkiego – trwała/ czasowa utrata zasobów pracy

Problem migracji w województwie podkarpackim Migracje wewnętrzne i zagraniczne ludności na pobyt stały powiat rzeszowski Wyszczególnienie Napływ Odpływ Saldo migracji 0gółem Z miast Z za granicy Do miast Za granicę Tyczyn 379 274 10 140 74 1 239 miasto 67 36 39 11 28 wieś 312 238 9 101 63 - 211 Boguchwała 277 190 178 103 12 99 Chmielnik 84 52 43 16 41 Dynów 77 71 38 6 Hyżne 24 2 46 19 21 Kamień 7 73 20 -35 Krasne 278 187 13 64 5 177 Lubienia 62 31 -12 Świlcza 224 165 4 145 92 79 Trzebownisko 240 151 66 8 89 Rzeszów 1652 729 91 1966 556 142 -314

Problem migracji w województwie podkarpackim

Rynek pracy i rozwój lokalny regionu w kontekście problemu migracji Skutki migracji Nasilenie zjawiska migracji prowadzi do zmniejszenia liczby ludności województwa podkarpackiego. Skala wyjazdów z kraju wpływa na strukturę ludności oraz aktywnych zawodowo. W okresach przejściowych może destabilizować lokalny rynek pracy Na wyjazdy zagraniczne częściej decydują się ludzie młodzi, w wieku poniżej 34 lat (60 % to mężczyźni), coraz częściej lepiej wykształcone. Negatywne tendencje na rynku pracy, takie jak, oprócz emigracji, starzenie się ludności czy wchodzenie na rynek niżu demograficznego zostaną częściowo złagodzone przez napływ imigrantów do Polski Transfery pieniężne, związane z migracją, stają się drugim po bezpośrednich inwestycjach zagranicznych, zewnętrznym źródłem finansowania rozwoju kraju pochodzenia. Poziom transferów pieniężnych może wpływać na wiarygodność kredytową państwa i ułatwić dostęp do międzynarodowych rynków finansowych. Transfery pieniężne mają pozytywny wpływ na gospodarkę kraju pochodzenia emigrantów, ale w dłuższej perspektywie wpływ ten należy uznać za relatywnie mały.

Rynek pracy i rozwój lokalny regionu w kontekście problemu migracji Rekomendacje Podnoszenia kwalifikacji dostosowanych do wymogów lokalnego rynku pracy. Umożliwienia zakładania własnych firm – wiedza i dotacje. Dotowanie rozwoju istniejących firm by były bardziej konkurencyjne i mogły zwiększać zatrudnienie. Tworzenia na obszarach wiejskich nowych miejsc pracy poza rolnictwem, w tym między innymi: w usługach, handlu, rzemiośle, drobnym przemyśle i agroturystyce oraz w nieodległym czasie w ekoturystyce, co uwarunkowane jest odpowiednio rozwiniętą infrastrukturą na obszarach wiejskich, która w wielu wypadkach jest niewystarczająca zarówno pod względem ilościowym jak również jakościowym (np. drogi).

Dziękuję za uwagę Ulica Warszawska 5/7; 35 – 205 Rzeszów Tel.: 017 852 27 60, www.altum.pl; altum@altum.pl