Rynek pracy i rozwój lokalny regionu w kontekście problemu migracji

Podstawowe informacje o województwie Powierzchnia i ludność Powierzchnia: 17 844 km2 (5,6% powierzchni Polski; 0,4 obszaru UE) Ludność: 2,1 mln (5,4% ludności kraju) Stolicą Podkarpacia jest Rzeszów. W skład województwa wchodzi 21 powiatów i 159 gmin. Podkarpackie Rzeszów

Podstawowe informacje o województwie Warunki życia na tle kraju Grupy wskaźników Wskaźniki szczegółowe Polska województwo lokata Dochody ludności Przeciętne miesięczne wynagrodzenie brutto (zł) 2 360,62 2 001,53 16 Przeciętna miesięczna emerytura i renta brutto (z pozarolniczego systemu ubezpieczeń) (zł) 1 170,74 955,13 Sytuacja mieszkaniowa ludności Mieszkania na 1000 ludności 334,8 286,7 Przeciętna powierzchnia użytkowa mieszkania na 1 osobę (m2) 23,2 22,1 14 Sieć handlowa Liczba ludności na 1 sklep 99 105 11 Możliwość edukacji i kształcenia Studenci szkół wyższych na 10 tys. ludności 505,8 352,7 15 Dostęp do kultury Widzowie i słuchacze w teatrach i instytucjach muzycznych na 1000 ludności 252 91 Wypożyczenia księgozbioru z bibliotek publicznych na 1000 ludności 3 701 3 730 7 Ochrona zdrowia Liczba ludności na 1 łóżko w szpitalach ogólnych 213 237 13 Liczba ludności na 1 podmiot ambulatoryjnej opieki zdrowotnej 1 921 1 696 5 Stan transportu i komunikacji Samochody osobowe zarejestrowane na 1000 ludności 323 299 10 Telefoniczne łącza główne na 1000 ludności 308,3 253,5 Drogi publiczne o twardej nawierzchni na 100 km2 w km 81,2 78,6 9 Linie kolejowe eksploatowane normalnotorowe na 100 km2 w km 6,3 5,2 12 Źródło: Rocznik Statystyczny Województw 2006 s.129-135 i 620, Warszawa 2006

Województwo podkarpackie na tle kraju i UE Podstawowe informacje o województwie Województwo podkarpackie na tle kraju i UE L.P. Wyszczególnienie Województwo Polska UE 1. Powierzchnia (tys. km²) 17,9 312,7 3.972,9 2. Ludność (tys. osób) 2098,0 38.173,8 456.863,3 3. Ludność (%)w wieku produkcyjnym 61,4 63,5 67,1 4. Gęstość zaludnienia na 1 km² powierzchni (osoba) 118 122 5. Przyrost naturalny na 1.000 ludności (‰) 1,2 -0,4 5,0 6. Saldo migracji na 1.000 mieszkańców (osoba) -1,0 -0,2 4.0 7. Kobiety na 100 mężczyzn (osoba) 104,4 106,5 105,2 8. Przeciętne trwanie życia osób w wieku 0 lat (lata) § mężczyźni § kobiety 71,8 80,2 70,4 78,8 74,8 81,1 9. Pracujący wg sektorów (%) § rolnictwo, łowiectwo, leśnictwo, rybactwo § przemysł i budownictwo § usługi 29,7 28,9 41,3 19,2 26,9 53,9 5,1 25,2 69,7 10. Wskaźnik zatrudnienia ogółem (%) 45,6 44,3 63,3 11. Współczynnik aktywności zawodowej (%) 54,9 54,7

Podstawowe informacje o województwie L.P. Wyszczególnienie Województwo Polska UE 12. Stopa bezrobocia rejestrowanego ogółem (%) · kobiety 16,7 16,9 19,0 19,9 9,1 10,2 13. Liczba studentów na 10 tys. mieszkańców (osoba) 374,6 504 369 14. Nakłady na działalność badawczą i rozwojową w relacji do PKB w (%) 0,36 0,56 1,95 15. Samochody osobowe zarejestrowane na 1.000 ludności (sztuka) 278 314 460 16. Ofiary śmiertelne wypadków drogowych na 100 tys. ludności (osoba) 14 15 11 17. Łóżka w szpitalach ogólnych na 10 tys. Mieszkańców (łóżko) 42,1 49,2 63,9 18. Turystyczne obiekty zbiorowego zakwaterowania ogółem (obiekt) 297 6.972 200.905 19. Udział w wartości dodanej brutto (w %) § rolnictwo, leśnictwo, rybołówstwo § przemysł i budownictwo § usługi 2,3 33,2 64,5 2,9 30,2 66,9 2,0 26,6 71,4 Źródło danych: Europe in figures, Eurostat yearbook 2005/ Rocznik Statystyczny Województwa Podkarpackiego 2005 US Rzeszów, /Rocznik Statystyczny Województw 2005 GUS Warszawa, Rocznik Statystyczny 2005 GUS Warszawa, a) Dana za 2002 r. b) Dane za 2003 r. c) wg BAEL (Badania Aktywności Ekonomicznej Ludności)

Powiat mielecki Podstawowe informacje o województwie Nazwa powiatu Powierzchnia powiatu: 880 km2 Gminy powiatu: – Mielec (gm. miejska) – Borowa (gm. wiejska) – Czermin (gm. wiejska) – Gawłuszowice (gm. wiejska) – Mielec (gm. wiejska) – Padew Narodowa (gm. wiejska) – Przecław (gm. wiejska) – Radomyśl Wielki (gm. miejskowiejska) – Tuszów Narodowy (gm. wiejska) – Wadowice Górne (gm. wiejska)

Powiat mielecki Podstawowe informacje o województwie Liczba ludności: 134 317 os. Liczba ludności w wieku do 25 lat 48 772 os. Udział ludności w wieku do lat 25 w stosunku do ogólnej liczby ludności: 36,3% Gęstość zaludnienia: 153 os/km2 Saldo migracji: -224 os. Stopa bezrobocia: 13,4% Liczba zarejestrowanych bezrobotnych: 9 340 os. bezrobotnych w grupie wiekowej do 25 lat: 2 687 os. Udział zarejestrowanych bezrobotnych w grupie wiekowej do 25 lat w stosunku do ogółu zarejestrowanych bezrobotnych: 28,8%

Powiat mielecki Podstawowe informacje o województwie Liczba podmiotów gospodarczych zarejestrowanych w REGON: 8 833 Wskaźnik aktywności gospodarczej (liczba podmiotów gospodarczych zarejestrowanych w REGON przypadająca na 1000 mieszkańców): 66 Siedziba Urzędu Miasta/ Starostwa Powiatowego: ul. Sękowskiego 2 B, 39-300 Mielec Źródło: Przytoczone dane statystyczne zaczerpnięte zostały z Banku Danych Regionalnych GUS, stan na 31.XII.2005 r. Wyjątki: liczba ludności w wieku do lat 25 oraz saldo migracji ze względu na niedostępność bardziej aktualnych danych, oparte zostały o informacje z roku 2004; natomiast poziom stopy bezrobocia prezentuje stan na 31.V.2006 r.

Źródło: Bank Danych Regionalnych, GUS. Podstawowe informacje o województwie Powiat mielecki Liczba zarejestrowanych bezrobotnych w powiecie mieleckim na przestrzeni ostatnich pięciu lat. Źródło: Bank Danych Regionalnych, GUS.

Podstawowe informacje o województwie Powiat mielecki Wśród osób bezrobotnych zaznacza się wyraźna dominacja kobiet. Stosunek liczby bezrobotnych kobiet do liczby bezrobotnych mężczyzn od kilku lat systematycznie wzrasta i w 2005 roku kształtował się na poziomie 1,41. W strukturze całej populacji powiatu ten wskaźnik pozostaje od 2002 roku na niezmienionym poziomie 1,02. Większe możliwości znalezienia pracy przez bezrobotnych mężczyzn powiązane są z przewagą typowo męskich gałęzi przemysłu w powiecie. Dotyczy to w szczególności branży lotniczej, motoryzacyjnej oraz telekomunikacyjnej.

Powiat mielecki Podstawowe informacje o województwie Charakterystyczną cechą mieleckiego rynku pracy jest koncentracja pracowników w dużych zakładach pracy. W powiecie funkcjonuje 108 przedsiębiorstw zatrudniających powyżej 50 pracowników. Jest to najwyższa liczba spośród wszystkich powiatów ziemskich województwa. Do największych lokalnych pracodawców należą: Laer Automotive (EEDS) Poland Sp. z o.o. – jeden z czterech krajowych oddziałów amerykańskiego przedsiębiorstwa motoryzacyjnego (zatrudnia ponad 1500 pracowników); BRW Sp. z o.o. – dynamicznie rozwijający się producent mebli oraz frontów meblowych (ponad 1500 pracowników); Polskie Zakłady Lotnicze Sp. z o.o. – największe zakłady lotnicze w kraju (obecnie 1450 pracowników). Pod względem ilości wszystkich podmiotów gospodarczych powiat mielecki nie wyróżnia się na tle regionu. Najbardziej miarodajny w tym aspekcie wskaźnik aktywności gospodarczej, mierzony liczbą przedsiębiorstw przypadających na każdy tysiąc mieszkańców, dla powiatu wynosi zaledwie 66, co daje wynik równy średniej wojewódzkiej.

Powiat mielecki Podstawowe informacje o województwie W powiecie mieleckim funkcjonuje osiem zespołów ponad gimnazjalnych szkół zawodowych. Dwie z nich (Zespół Szkół Rolnicze Centrum Kształcenia Ustawicznego w Rzemieniu oraz Zespół Szkół w Radomyślu Wielkim) znajdują się poza miastem powiatowym, co w znacznym stopniu zwiększa szanse na zdobycie wykształcenia ludności z mniejszych miast oraz terenów wiejskich powiatu. Warto również podkreślić fakt funkcjonowania placówek wyspecjalizowanych w kształceniu młodzieży niepełnosprawnej. Jest to niewątpliwy atut powiatowego systemu szkolnictwa oraz szansa dla młodych niepełnosprawnych na pełną integrację społeczną oraz samorealizację zawodową. Mimo to ów system został krytycznie oceniony przez ekspertów rynku pracy. Według nich największym jego mankamentem jest niedopasowanie kształcenia do wymogów lokalnej przedsiębiorczości. Z powodu braku odpowiedniej bazy technicznej kształcenie w historycznie powiązanych z powiatem zawodach jak tokarz, spawacz czy frezer zostało wyraźnie zredukowane. Zawody te wyparły profesje niewymagające dużych nakładów finansowych, w szczególności powiązane z kształceniem w liceach profilowanych.

Powiat mielecki Podstawowe informacje o województwie Funkcjonowanie prężnej Specjalnej Strefy Ekonomicznej w Mielcu determinuje sytuację kształcącej się w powiecie mieleckim młodzieży. Nagromadzenie inwestorów reprezentujących przemysł ciężki: maszynowy, lotniczy, motoryzacyjny sprawia, że odradza się popyt na wyspecjalizowanych absolwentów szkół zawodowych. Na ten fakt zwracają uwagę również eksperci lokalnego rynku pracy. Jako najbardziej atrakcyjne zawody w powiecie mieleckim wskazują obecnie: operatora maszyn sterowanych numerycznie, technika mechanika oraz spawacza. Mimo, iż mamy do czynienia z konsekwentną poprawa sytuacji na rynku pracy powiatu mieleckiego, wiele wskaźników dotyczących sytuacji młodzieży pozostaje wciąż na poziomie poniżej średniej wojewódzkiej. W 2005 roku odnotowano w powiecie 2 687 bezrobotnych osób w wieku poniżej 25 lat. Stanowili oni aż 28,8% wszystkich bezrobotnych zarejestrowanych w mieleckim Urzędzie Pracy. Widoczny na pierwszy rzut oka spadek wskaźnika w ostatnich latach (wykres 2) nie może zaciemnić faktu, iż porównanie powiatu ze średnią wojewódzką wypada na jego niekorzyść. Stosunek bezrobotnych do 25 roku życia do ogółu bezrobotnych w województwie wyniósł w 2005 roku 25%.

Rynek pracy województwa podkarpackiego Bezrobocie stalowowolski 9,9 % niżański 19,4 % łańcucki 13,9 % leżajski 16,3 % przeworski lubaczowski 18,2 % tarnobrzeski 12,8 % Tarnobrzeg – miasto kolbuszowski 15,9 % ropczycko-sędziszowski 15,1 % dębicki 13,4 % strzyżowski 21,7 % mielecki 10,6 % jasielski krośnieński 14,1 % Krosno - miasto 5,1 % brzozowski 21,4 % sanocki 13,6 % leski 20,5% bieszczadzki 19,8 % Rzeszów - miasto 7,4% rzeszowski 14,5 % Przemyśl - miasto 17,0 % przemyski 18,5 % jarosławski 17,5 % Stopa bezrobocia rejestrowanego w poszczególnych powiatach woj. podkarpackiego wg stanu na koniec września 2007 r. Liczba bezrobotnych 123 098 woj. podkarpackie 13,9 %

Podstawowe informacje o województwie Bezrobocie 71 968 123 098

W liczbach bezwzględnych Problem migracji w województwie podkarpackim Migracje wewnętrzne i zagraniczne ludności na pobyt stały Wyszczególnienie Napływ Odpływ Saldo migracji 0gółem Z miast Ze wsi Z za granicy Do miast Na wieś Za granicę W liczbach bezwzględnych Ogółem 2004 21889 10430 10753 706 24047 10616 12640 791 -2158 2005 20317 9568 10011 738 22702 9970 11610 1122 -2385 Miasta 8544 2991 5154 399 12100 4541 6986 573 -3556 7865 2810 4655 400 11245 4246 6245 754 -3380 Wieś 13345 7439 5599 307 11947 6075 5654 218 1398 12452 6775 5356 338 11457 5724 5365 368 995 Na 1000 ludności 10,4 4,9 5,1 0,3 11,4 5,0 6,0 0,4 -1,0 9,6 4,5 4,7 10,8 5,5 0,5 -1,1 10,1 3,5 6,1 14,3 5,4 8,2 0,7 -4,2 9,3 3,3 13,3 7,4 0,9 -4,0 10,6 5,9 4,4 0,2 9,5 4,8 1,1 9,9 4,2 9,1 4,3 0,8

Saldo migracji stałej w 2006 r.

Problem migracji w województwie podkarpackim Migracje wewnętrzne i zagraniczne ludności na pobyt stały powiat mielecki Wyszczególnienie Napływ Odpływ Saldo migracji 0gółem Z miast Z za granicy Do miast Za granicę Mielec 380 110 37 667 217 137 -287 Radomyśl Wielki 89 27 8 106 57 4 -17 miasto 36 9 3 24 14 - 12 wieś 53 18 5 82 43 -29 Borowa 39 25 51 32 -12 Czermin 38 58 30 -18 Gawłuszowice 13 2 33 -8 149 105 46 Padew Narodowa 19 75 47 -32 Przecław 84 99 48 -15 Tuszów Narodowy 114 66 1 28 63 Wadowice Górne 70 62

Problem migracji w województwie podkarpackim

Przyczyny migracji Problem migracji w województwie podkarpackim Sytuacja na rynku pracy jako kluczowy czynnik wypychający, Rola czynnika popytowego, Mobilność zarobkowa a sytuacja na rynku pracy szanse i zagrożenia. Migracje jako „eksport bezrobocia” Migracje a aktywność na rynku pracy Mobilność zagraniczna a kariera zawodowa Migracje a zasób kapitału ludzkiego – trwała/ czasowa utrata zasobów pracy

Rynek pracy i rozwój lokalny regionu w kontekście problemu migracji Skutki migracji Nasilenie zjawiska migracji prowadzi do zmniejszenia liczby ludności województwa podkarpackiego. Skala wyjazdów z kraju wpływa na strukturę ludności oraz aktywnych zawodowo. W okresach przejściowych może destabilizować lokalny rynek pracy Na wyjazdy zagraniczne częściej decydują się ludzie młodzi, w wieku poniżej 34 lat (60 % to mężczyźni), coraz częściej lepiej wykształcone. Negatywne tendencje na rynku pracy, takie jak, oprócz emigracji, starzenie się ludności czy wchodzenie na rynek niżu demograficznego zostaną częściowo złagodzone przez napływ imigrantów do Polski

Rynek pracy i rozwój lokalny regionu w kontekście problemu migracji Rekomendacje Podnoszenia kwalifikacji dostosowanych do wymogów lokalnego rynku pracy. Umożliwienia zakładania własnych firm – dotacje. Dotowanie rozwoju istniejących firm by były bardziej konkurencyjne i mogły zwiększać zatrudnienie. Tworzenia na obszarach wiejskich nowych miejsc pracy poza rolnictwem, w tym między innymi: w usługach, handlu, rzemiośle, drobnym przemyśle i agroturystyce oraz w nieodległym czasie w ekoturystyce, co uwarunkowane jest odpowiednio rozwiniętą infrastrukturą na obszarach wiejskich, która w wielu wypadkach jest niewystarczająca zarówno pod względem ilościowym jak również jakościowym (np. drogi).

Dziękuję za uwagę Ulica Warszawska 5/7; 35 – 205 Rzeszów Tel.: 017 852 27 60, www.altum.pl; altum@altum.pl