Podstawy prowadzenia działań profilaktycznych- najważniejsze obszary i strategie Opr. w MOTiR ETAP w Białymstoku w ramach projektu „Szkoła dobrego wyboru”

Tematyka szkolenia Profilaktyka –definicje Czynniki ryzyka i czynniki chroniące Poziomy profilaktyki Strategie profilaktyczne Działania profilaktyczne w szkole

Co to jest profilaktyka? Profilaktyka to zapobieganie problemom zanim one wystąpią

Współczesna profilaktyka… …jest rozbudowaną dziedziną obejmującą teoretyczną i praktyczną wiedzę na temat: czynników ryzyka i czynników chroniących przed problemami związanymi z zachowaniami ryzykownymi, modeli teoretycznych wyjaśniających zjawisko zachowań ryzykownych, skutecznych strategii profilaktycznych, czyli sposobów postępowania w realizacji celów programu

Profilaktyka to: Eliminacja lub redukcja czynników ryzyka Wzmacnianie czynników chroniących

Czynniki ryzyka Właściwości jednostek środowiska które wiążą się z dużym ryzykiem: wystąpienia chorób lub problemów dłuższym czasem ich trwania i nasilenia

Czynniki chroniące Właściwości jednostek środowiska które wzmacniają: Potencjał zdrowotny Odporność na działanie czynników ryzyka

Czynniki chroniące - przykłady Silna więź emocjonalna z rodzicami Zainteresowanie nauką szkolną Regularne praktyki religijne Poszanowanie prawa, norm, wartości i autorytetów Przynależność do pozytywnej grupy

Czynniki ryzyka - przykłady Używanie alkoholu i innych środków psychoaktywnych Wczesna aktywność seksualna Zachowania agresywne i przestępcze Porzucanie nauki szkolnej Ucieczki z domu

Profilaktyka I stopnia Profilaktyka II stopnia Stary podział poziomów profilaktyki Profilaktyka I stopnia (wczesna, pierwszorzędowa) Działania adresowane do ogólnej populacji dzieci i młodzieży szkolnej. Celem jest zmniejszanie ryzyka wystąpienia problemów. Profilaktyka II stopnia (wtórna, drugorzędowa) Działania adresowane do dzieci i młodzieży z grup zwiększonego ryzyka. Celem jest powstrzymywanie rozwoju istniejących już zaburzeń i problemów. Profilaktyka III stopnia (trzeciorzędowa) Działania, skierowane do osób uzależnionych lub przewlekle nadużywające substancji psychoaktywnych. Celem jest zmniejszenie skutków uzależnienia i ewentualnie zapobieganie nawrotom.

Nowy podział poziomów profilaktyki Profilaktyka uniwersalna Działania kierowane do wszystkich, bez względu na stopień ryzyka rozwoju problemów ze zdrowiem psychicznych, na jakie narażone są poszczególne osoby. Profilaktyka selektywna Działania adresowane do jednostek lub grup osób, które są w stopniu wyższym niż przeciętny narażeni na rozwój problemów związanych z podejmowaniem zachowań ryzykownych Profilaktyka wskazująca Działania ukierunkowane na jednostki szczególnie zagrożone rozwojem problemów związanych z zachowaniami ryzykownymi np.używaniem substancji psychoaktywnych u których rozpoznano już pierwsze symptomy zaburzeń

Mapa poziomów profilaktyki i innych działań w ochronie zdrowia psychicznego Podział tradycyjny Nowy podział Profilaktyka I stopnia Promocja zdrowia psychicznego Profilaktyka uniwersalna Profilaktyka II stopnia Profilaktyka selektywna Profilaktyka wskazująca Profilaktyka III stopnia Leczenie i readaptacja społeczna Postrehabilitacja

zachowaniami ryzykownymi Strategia Rozwoju Umiejętności Wychowawczych Główne sposoby postępowania: Edukacja oraz zachęcanie rodziców (i innych dorosłych do pełnienia roli pozytywnych wzorców) Edukacja (materiały, warsztaty) dotyczące takich umiejętności jak: porozumiewanie się z dziećmi, rozwiązywanie konfliktów wspieranie dzieci w osiąganiu celów i radzeniu sobie z trudnościami ustalanie zasad domowych Rodzice jako realizatorzy działań Grupy wsparcia, poradnictwo, terapia rodzinna Wzmacnianie więzi z rodzicami przeciwdziała pojawieniu się i nasileniu problemów związanych z podejmowanymi przez nie zachowaniami ryzykownymi

Umiejętność osiągania celów Strategia Kształtowania Umiejętności Życiowych Główny sposób postępowania: nauka lub wzmacnianie umiejętności życiowych np. ustalenia celów i rozwiązywania problemów, nawiązywania kontaktów, podejmowania decyzji i krytycznego myślenia, budowania pozytywnego obrazu siebie, wzmacniania samokontroli, radzenia sobie ze stresem i lękiem, asertywności. Umiejętność osiągania celów i zaspokajania potrzeb w konstruktywny sposób zmniejsza ryzyko podejmowania zachowań ryzykownych

Strategia Przekazu Informacji Główne sposoby postępowania: Przekaz wiedzy na temat: rozpowszechnienia używania i nadużywania substancji psychoaktywnych indywidualnych, rodzinnych i społecznych konsekwencji ich używania, możliwości uzyskania pomocy w rozwiązywaniu problemów związanych z sięganiem po substancje psychoaktywne, Prowadzony w ramach programów szkolnych lub w trakcie kampanii w mediach. Dostarczanie przekonujących informacji może przeciwdziałać sięganiu przez odbiorców po substancje psychoaktywne Wiedza jest ważnym, lecz niewystarczającym, elementem oddziaływań profilaktycznych.

Strategia Edukacji Rówieśniczej Znaczący i atrakcyjni rówieśnicy mogą skutecznie modelować postawy przeciwne zachowaniom ryzykownym i wpływać na pozytywne zachowanie młodych ludzi Główne sposoby postępowania: Kształcenie liderów młodzieżowych Zadania liderów w programach polegają na: prowadzeniu zajęć w grupach propagowaniu postaw i zachowań sprzyjających zdrowiu podejmowaniu dyskusji na tematy, w których dorośli mają ograniczone możliwości nawiązania kontaktu z młodzieżą O skuteczności edukacji rówieśniczej decyduje: odpowiednie przygotowywanie liderów do zadań, systematyczne wsparcie ze strony dorosłych, monitorowania pracy liderów

Strategia Alternatyw Główny sposób postępowania: Stworzenie młodzieży możliwości udziału w konstruktywnych i zdrowych formach aktywności, które sprzyjają osobistemu rozwojowi i tym samym wykluczają sięganie po środki psychoaktywne. Oferta może dotyczyć: zajęć sportowych, zajęć artystycznych, przedsięwzięć biznesowych, wolontariatu. Włączenie młodego człowieka do grup realizujących pozytywne cele przeciwdziała podejmowaniu zachowań ryzykownych

Strategia Rozwoju Zasobów Środowiskowych Główny sposób postępowania: Modyfikacja (w szerszym lub węższym zakresie): systemu organizacji życia społecznego (poprawa planowania i organizacji działań, współpracy służb, dostępności do pomocy) postaw społecznych i standardów obyczajowych sprzyjających używaniu środków psychoaktywnych (jasne i precyzyjne zasady, ograniczaniu podaży legalnych i nielegalnych środków psychoaktywnych) tworzenie atmosfery stymulującej prawidłowy i wszechstronny rozwój dzieci i młodzieży. KLIMAT - BEZPIECZEŃSTWO - WSPARCIE - MOŻLIWOŚCI Zmiana warunków życia w społeczności wpływa na postawy i zachowania mieszkańców

Profilaktyka w szkołach Podstawą do działań profilaktycznych w szkołach jest: klimat, na który składają się pozytywne relacje i współpraca pomiędzy uczniami, nauczycielami, , rodzicami oraz personelem pomocniczym, aktywne uczestnictwo uczniów i rodziców w podejmowaniu decyzji, przyjazna dyscyplina i organicznie przemocy: jasne, precyzyjne i akceptowane przez wszystkie osoby ze szkolnej społeczności zasady zachowania uczniów oraz procedury postępowania w przypadku łamania tych zasad. Programy profilaktyczne wprowadzane do szkół powinny być: opracowane na podstawie wiedzy na temat czynników ryzyka i czynników chroniących związanych z używaniem substancji psychoaktywnych, modeli teoretycznych wyjaśniających ich wpływ na zachowanie oraz sprawdzonych strategiach profilaktycznych; poddane ewaluacji i monitorowane w trakcie realizacji; realizowane zgodnie z ze scenariuszami przez dobrze przygotowanych nauczycieli.

Dziękuję za uwagę