POZIOM PRODUKCJI. ORGANIZACJA ROZRODU. PRZEWIDYWALNOŚĆ DOSTAW

2 700 tys. KRÓW x 20 % KRZYŻOWANIE TOWAROWE = 540 tys. KRÓW UWZGLĘDNIAJĄC PŁODNOŚĆ OKOŁO 85 % - 459 tys. STRATY W OKRESIE ODCHOWU I OPASANIA - OKOŁO 10% 410 tys. w tym: 205 tys. JAŁÓWEK I 205 tys. BUHAJKÓW CZAS OPASANIA – 15 miesięcy 330 tys. szt. OPASIONYCH MIESZAŃCÓW ROCZNIE

OKOŁO 175 tys. KRÓW x 20 % KRZYŻOWANIE TOWAROWE = 35 tys. KRÓW WARMIŃSKO-MAZURSKIE OKOŁO 175 tys. KRÓW x 20 % KRZYŻOWANIE TOWAROWE = 35 tys. KRÓW UWZGLĘDNIAJĄC PŁODNOŚĆ OKOŁO 85 % - 30 tys. STRATY W OKRESIE ODCHOWU I OPASANIA - OKOŁO 10% - 26,5 tys. ROCZNIE DO UBOJU - 21,5 tys. szt.

MOŻLIWOŚCI UBOJOWE DWÓCH ZAKŁADÓW ZAINTERESOWANYCH KLASTREM po 50 szt. każdy ROCZNE MOŻLIWOŚCI UBOJU 100 szt. x 200 dni = 20 000 szt.

W PERSPEKTYWIE BLIŻSZEJ 2-5 LAT PRZY KRZYŻOWANIU TOWAROWYM POTRZEBNA POPULACJA KRÓW W STADACH MLECZNYCH: W PERSPEKTYWIE BLIŻSZEJ 2-5 LAT WARIANT I: 100 szt. / tydz. x 50 tyg. = 5 000 szt. ubij. rocznie Potrzeba około 41 tys. krów w stadach mlecznych WARIANT II: 20 szt. /tydz. x 50 tyg. = 1 000 szt. ubij. rocznie Potrzeba ponad 8 tys. krów w stadach mlecznych

CO UZYSKAMY ZE 100 SZT. UBITYCH OPASÓW MASA PÓŁTUSZ - 26 000 kg MIĘSO WYSOKIEJ JAKOŚCI - 15 860 kg 1. POLĘDWICA 1,01 % = 262,6 kg 2. LIGAWA 1,82 % = 473,2 kg 3. ZRAZOWA GÓRNA 3,66 % = 951,6 kg 4. ZRAZOWA DOLNA 3,55 % = 923,0 kg 5. SKRZYDŁO 3,11 % = 808,6 kg 6. ROSTBEF B/K 2,82 % = 733,2 kg 7. KRZYŻOWA 2,21 % = 574,6 kg 8. MIĘSO I i II klasy 30,58 % = 7 950,8 kg 9. MIĘSO Z ŁOPATKI B/K 5,61 % = 1 458,6 kg 10. WOŁOWINA Z/K extra 10,54 % = 2 740,4 kg 11.WOŁOWINA Z/K zwykła 22,63 % = 5 883,8 kg 12. Elementy mniejszej wartości handlowej 11,60 % = 3 016,0 kg

WARIANT A Mieszańce z krzyżowania towarowego z rasą .......... Trzy doby siara matki Do 6-7 miesięcy życia przy mamkach z dokarmianiem Do 10 miesięcy życia okres przygotowawczy Do 15-18 miesięcy życia w żywieniu pasze objętościowe wyprodukowane na trwałych użytkach zielonych W ostatnich 1,5 – 2,0 miesiącach opasania większy udział w dawce pokarmowej siana i paszy treściwej W okresie opasania każde zwierzę obligatoryjnie musi korzystać co najmniej przez dwa miesiące z żywienia pastwiskowego.

WARIANT B Mieszańce z krzyżowania towarowego z rasą ....... Siara matki 3-5 dni Mleko zbiorcze lub preparat mlekozastępczy 120 dni Okres przygotowawczy 5-10 miesięcy życia Okres opasu właściwego 11 – 15 (lub 18) miesięcy W ostatnich 1,5 – 2,0 miesiącach opasania większy udział w dawce pokarmowej siana i paszy treściwej W okresie opasania każde zwierzę obligatoryjnie musi korzystać co najmniej przez dwa miesiące z żywienia pastwiskowego.

WARIANT C Mieszańce urodzone w stadach krów nie dojonych Do 6-7 miesiąca życia przy matkach Do 10 miesiąca życia okres przygotowawczy Okres opasu właściwego jak w wariancie A i B W ostatnich 1,5 – 2,0 miesiącach opasania większy udział w dawce pokarmowej siana i paszy treściwej W okresie opasania każde zwierzę obligatoryjnie musi korzystać co najmniej przez dwa miesiące z żywienia pastwiskowego.

TECHNOLOGIE CHOWU BYDŁA MIĘSNEGO ZAKŁADAJĄ: Wykorzystanie krzyżowania towarowego do tworzenia stad bydła mięsnego Odchów cieląt przy matkach lub mamkach do wieku 6-7 miesięcy życia Żywienie zwierząt dorosłych bez pasz treściwych Dobre wykorzystanie trwałych użytków zielonych Sezonowość krycia jałówek i krów oraz sezonowość wycieleń Wysoka wydajność pracy (duża liczba zwierząt przypadająca na jednego obsługującego) Niskie nakłady na budynki i utrzymanie zwierząt

PODSTAWOWYM WARUNKIEM OPŁACALNOŚCI CHOWU BYDŁA MIĘSNEGO (czystorasoe lub mieszańce) JEST WIELKOŚĆ STADA PODSTAWOWEGO MATEK, CO WPŁYWA NA: - wydajność pracy - wykorzystanie maszyn, urządzeń i pomieszczeń - wykorzystanie buhajów GOSPODARSTWA RODZINNE – 25-30 KRÓW MATEK GOSPODARSTWA FARMERSKIE – POWYŻEJ 100 KRÓW MATEK

WYKORZYSTANIE „RAZÓWEK” DO PRODUKCJI WOŁOWINY Jałówki nie przeznaczone do reprodukcji należy zacielać w wieku 12-14 miesięcy Urodzone cielęta odchowywane przy matkach do wieku 3-4 miesiące Pierwiastki mieszańce mięsne po tym okresie kierowane na ubój Zacielone pierwiastki ras mlecznych mogą stanowić mamki dla własnego potomstwa i cielętom po pierwiastkach mieszańcach mięsnych Odsadzanie cieląt w wieku 6-7 miesięcy

WARIANT PRODUKCJI CIELĄT PRZEZ KROWY „RAZÓWKI” W MAŁYCH GOSPODARSTWACH (kilku hektarowych) POSIADAJĄCYCH TRWAŁE UŻYTKI ZIELONE: Krowy „razówki” (ras mlecznych lub mieszańce) przez pierwszą połowę laktacji (6 miesięcy) odchowują dwa cielęta mieszańce – własne i cielę w podobnym wieku dokupione Cielęta po tym okresie (przy masie ciała około 200 kg) odsadza się i dostawia następne zakupione 2 cielęta mieszańcowe w wieku 1-2 tygodnie Po drugim 6-miesięcznym odchowie cieląt krowę „razówkę” (masa ciała około 550 kg) kieruje się na rzeź a cielęta przeznacza do dalszego opasania

ETAPY ODCHOWU I OPASU Produkcja i odpajanie siara do 5 dni Odchów cieląt do 4-7 miesięcy Okres przygotowawczy przez 3-6 miesięcy Opas właściwy do wieku 15-18 miesięcy

KONTROLA JAKOŚCI W OKRESIE ODCHOWU I OPASANIA. KRYTERIA ZAKOŃCZENIA OPASANIA

CIELĘTA PO URODZENIU - ZDROWE - ŻYWOTNE - MASA CIAŁA  JAŁÓWEK CO NAJMNIEJ 28 kg  BUHAJKÓW CO NAJMNIEJ 32 kg

CIELĘTA PRZY ODSADZENIU: ZDROWE (bez długotrwałych chorób w okresie odchowu) OCENA ROZWOJU MIĘŚNIOWEGO  grubość mld  szerokość mld  rozstawienie łopatek (szerokość przodu)  szerokość zadu  długość grzbietu  zaokrąglenie zadu MASA CIAŁA PRZY ODSADZENIU (np. w wieku 6-7 miesięcy jałówki 185 kg, buhajki 210 kg).

PO ZAKOŃCZENIU OPASANIA I UBOJU : MASA CIAŁA OCENA ROZWOJU MIĘŚNIOWEGO OCENA POUBOJOWA EUROP pHO , pH24

KRYTERIA ZAKOŃCZENIA OPASANIA BUHAJKI – opas do wieku 18 miesięcy 480 - 500 kg BUHAJKI – opas do wieku 15 miesięcy 400 – 420 kg JAŁÓWKI – opas do wieku 13-14 miesięcy 330 – 350 kg WOLCE – opas do wieku 14-16 miesięcy 390 – 410 kg

CZYNNIKI DETERMINUJĄCE PRZYDATNOŚĆ OPASOWĄ I RZEŹNĄ Na efektywność opasania bydła i wartość rzeźną wpływa wiele wzajemnie ze sobą powiązanych czynników. Mają one charakter dziedziny, jak np. rasa i genotyp zwierzęcia (cechy osobnicze) i poza dziedziczny – płeć, wiek lub warunki utrzymania.

R A S A I G E N O T Y P B Y D Ł A

bydła mięsnego hodowanego w Europie rozróżnić trzy podstawowe grupy: Między rasami bydła występują różnice, które pozwalają wśród bydła mięsnego hodowanego w Europie rozróżnić trzy podstawowe grupy: MAŁE RASY BRYTYJSKIE, dobrze przystosowane do użytkowania w warunkach ekstensywnego żywienia i ostrego klimatu (Hereford, Aberdeen Angus, Welsh Black). DUŻE MIĘSNE RASY FRANCUSKIE I WŁOSKIE, dobrze przystosowane do użytkowania w warunkach obfitego żywienia ( Charolaise, Limousine, Blonde d’ Aquitaine, Piemontese, Chianina) MIĘSNE RASY IMPORTOWANE POWTÓRNIE DO EUROPY z USA i Kanady oraz ich odmiany, rogate i genetycznie bezrożne, dobrze przystosowane do ekstensywnego chowu w stadach matecznych, podczas gdy buhaje nadają się do intensywnego opasu (Angus, Hereford). Zwierzęta późno dojrzewające, dużego kalibru i odznaczające się zdolnością do uzyskiwania wysokich przyrostów dobowych masy ciała, są przydatne do intensywnego opasania.

ABERDEEN ANGUS zalicza się do małych ras mięsnych. W wyniku jej doskonalenia w USA i Kanadzie uzyskano zwierzęta o większej wyrostowości oraz później dojrzewające. Pozwala to prowadzić opas do wyższej masy ciała (600 kg), bez obawy nadmiernego otłuszczenia tuszy. Bydło tej rasy dobrze znosi trudne warunki klimatyczne, w okresie letnim dobrze wykorzystuje pastwiska, a w okresie zimowym może być utrzymywane nawet w prymitywnych pomieszczeniach. Krowy i jałówki czarno-białe pokryte buhajami rasy Angus cielą się łatwo, urodzone cielęta są dość małe o dobrej żywotności. Zwierzęta te cechuje bardzo długi i dobrze umięśniony grzbiet oraz stosunkowo dobrze umięśnione zad i łopatka; uzyskują dobre parametry poubojowe, a mięso charakteryzuje się pożądaną marmurkowatością.

Główną zaletą RASY HEREFORD jest zdolność przystosowania się do trudnych, surowych warunków klimatycznych i ekstensywnego żywienia. Bydło to utrzymuje się przede wszystkim tam, gdzie jest dużo użytków zielonych, ma ono bowiem bardzo małe wymagania żywieniowe.

Niepowtarzalne właściwości ras Aberdeen Angus i Hereford uzasadniają celowość ich wykorzystania zarówno do tworzenia stad mięsnych (za pomocą krzyżowania wypierającego), najlepiej w rejonach o dużym udziale łąk i pastwisk w strukturze użytków rolnych, jak i do krzyżowania towarowego z jałówkami i krowami ras hodowanych w Polsce, nawet słabiej wyrośniętymi.

RASA CHAROLAISE jest przystosowana do użytkowania mięsnego w warunkach obfitego żywienia. Zwierzęta można opasać do dużej masy ciała bez obawy obniżenia jakości tuszy wskutek przetłuszczenia. W Polsce buhaje Charolaise są od ponad 30 lat powszechnie używane do krzyżowania z krowami (głównie wieloródkami) ras krajowych. Mieszańce z takich kojarzeń wykazują szczególną przydatność do intensywnych systemów opasu, prowadzonego do wysokiej masy końcowej (powyżej 600 kg). Charolaise przekazuje na potomstwo F1 zdolnośćdo szybkiego wzrostu, dobre wykorzystanie paszy oraz małą zawartość tkanki tłuszczowej, przy bardzo dobrym umięśnieniu.

Cenną zaletą RASY BLONDE D’AQUITAINE jest zdolność do szybkiej poprawy kondycji po okresie niedożywienia. Bydło tej rasy jest przydatne do opasu intensywnego, prowadzonego do wysokich mas ciała. Uzyskuje się od niego tusze nie przetłuszczone, o dobrej mięsności.Zalety te skłaniają do wykorzystania buhajów tej rasy do krzyżowania towarowego z krowami ras mlecznych. Uzyskane mieszańce F1 charakteryzują się dobrą zdolnością opasową i wysoką wartością rzeźną, dorównującą tym wskaźnikom uzyskiwanym przez mieszańce z rasą charolaise.

Popularność i uznanie RASY LIMOUSINE wynika z doskonałych walorów tuszy i mięsa. Ubijane zwierzęta, zarówno młode jak i w starszym wieku, uzyskują bardzo dobrą wydajność rzeźną, duży udział w tuszy mięśni, mały zaś tłuszczu i kości. W wyniku krzyżowania buhajów Limousine z krowami ras krajowych uzyskuje się mieszańce, które można opasać zarówno intensywnie jak i systemami mniej intensywnymi. Przyrosty dobowe opasanych mieszańców są nieco niższe od uzyskiwanych przez mieszańce z rasą Charolaise, natomiast wydajność rzeźna oraz udział mięsa w tuszy mieszańców są podobne przy niskim otłuszczeniu tuszy.

Użytkowość mięsna bydła RASY PIEMONTESE jest szczególnie dobra; wysoka wydajność rzeźna, duży udział mięsa w tuszy, a niewielki udział tłuszczu i kości. Wymienione cechy oraz łatwość wycieleń, dość wysokie przyrosty dobowe i dobra jakość mięsa mieszańców sprawiły, że bydło to cieszy się dużym zainteresowaniem hodowców.

W Polsce można wyodrębnić dwa typy użytkowe bydła RASY SIMENTAL: mleczno-mięsny i mięsny. Wielkimi zaletami bydła tej rasy są jego wysoka wartość rzeźna, długowieczność, odporność na choroby. Charakteryzuje się ono dużą wyrostowością, dobrym umięśnieniem i wysokim tempem wzrostu. Wybitne walory opasowe i rzeźne tej rasy, przy dobrej mleczności, sprawiają, że buhajów simentalskich używa się powszechnie do krzyżowania towarowego z krowami ras mlecznych. Mieszańce pochodzące z tych kojarzeń charakteryzują się lepszym tempem wzrostu i wykorzystaniem paszy niż bydło cb oraz dobrym umięśnieniem i korzystniejszym składem tkankowym tuszy, głównie z racji mniejszego otłuszczenia.

RASA BELGIJSKA BIAŁO-BŁĘKITNA (BBB) charakteryzuje się wyjątkowo dobrą użytkowością mięsną oraz długą, szeroką i bardzo dobrze umięśnioną partię grzbietu. Buhaje rasy BBB są wykorzystywane, m. in. do krzyżowania z krowami ras mlecznych . Mieszańce pokolenia F1 (BBB x cb), charakteryzują się w wieku 12 miesięcy wyższą masą ciała o ponad 5 % niż krajowe bydło cb, mniejszym zużyciem paszy o 10 % i wyższą wydajnością rzeźną o 6,5 %, a także wyższą zawartością mięsa w tuszy.

PŁEĆ Opasane buhaje powiększają szybciej masę mięśniową niż jałówki. Jest to następstwem wpływu hormonów płciowych na wzrost zwierząt. U buhajów testosteron, wytwarzany w większych ilościach po osiągnięciu dojrzałości płciowej, pozytywnie wpływa na rozwój mięśni wskutek aktywizacji retencji azotu. Kastracja buhajów przed uzyskaniem dojrzałości płciowej przerywa wytwarzanie androgenów, wskutek czego tempo wzrostu zwierząt (wolców) ulega spowolnieniu. Wpływ płci na wyniki opasania i jakość tuszy przejawia się w różnicach masy ciała i składu tkankowego tusz buhajków, jałówek i wolców w jednakowym wieku. Są one następstwem zróżnicowanego tempa wzrostu i wykorzystania paszy.

WIEK Zwierzęta kończą wzrost z chwilą uzyskania dojrzałości somatycznej, co u bydła następuje to w wieku około 5 lat. Od urodzenia do uzyskania dojrzałości somatycznej bezwzględne, a zwłaszcza względne tempo przyrostu masy ciała ulega spowolnieniu. W poszczególnych okresach intensywność przyrostu tkanki kostnej, mięsnej i tłuszczowej jest różna. Tkanka kostna najintensywniej przyrasta w ciągu pierwszych 15 miesięcy życia, dlatego u młodego bydła jej udział w masie ciała jest większy niż u sztuk dorosłych. Najdłużej intensywny przyrost tkanki mięśniowej trwa u buhajków, krócej zaś u wolców i jałówek. Wynika to z oddziaływania męskich hormonów płciowych na przyswajalność azotu. U zwierząt młodych przyrost tkanki tłuszczowej jest niewielki, wzrasta wraz z malejącym tempem przyrostu tkanki mięśniowej. U zwierząt, które osiągnęły dojrzałość somatyczną przyrost masy ciała jest skutkiem wzrostu otłuszczenia. Najwcześniej odkłada się tłuszcz wewnętrzny jamy ciała, następnie międzymięśniowy, podskórny i na końcu śródmięśniowy.

Największy potencjał wzrostowy masy ciała występuje u bydła między 6 a 12 miesiącem życia. U ras później dojrzewających możliwości te mogą się utrzymać przez następne kilka miesięcy. Między 18 a 30 miesiącem życia możliwości wzrostowe bydła wyraźnie się zmniejszają. W kolejnych miesiącach są one coraz niższe i ustają po osiągnięciu przez bydło dojrzałości somatycznej.

ŻYWIENIE Wzrost intensywności żywienia opasanego bydła, ze względu na ograniczoną możliwość pobierania pasz, można uzyskać zwiększając koncentrację składników pokarmowych w dawce. Dawka pasz w żywieniu intensywnym musi zawierać więcej komponentów zbożowych, co może spowodować wzrost kosztów żywienia. W intensywnym opasaniu młodego bydła należy oczekiwać wyższych przyrostów dobowych masy ciała, mniejszego zużycia składników pokarmowych na 1 kg przyrostu oraz lepszej wydajności rzeźnej zwierząt. Żywienie zbyt intensywne prowadzi jednak do nadmiernego otłuszczenia, pogorszenia cech jakościowych tusz i pogorszenia efektów ekonomicznych opasu. Wykorzystanie pastwiska w opasie wydłuża czas opasania i prowadzi do zmniejszenia dobowych przyrostów masy ciała.

W Polsce mięso wołowe produkowane jest w głównej mierze w stadach bydła mlecznego czarno-białego i czerwono-białego, doskonalonego rasą holsztyńsko-fryzyjską. Odpowiednia intensywność żywienia i wydłużenie czasu opasania mieszańców pozwalają częściowo zniwelować negatywny wpływ krzyżowania z bydłem hf na przebieg opasu. Mieszańce można opasać do masy ciała około 550 – 600 kg. Wzrost intensywności żywienia w końcowej fazie opasania (przyrost ostatnich 200 kg masy ciała) powoduje polepszenie walorów jakościowych mięsa.

WARUNKI UTRZYMANIA Bydło opasowe ma stosunkowo małe wymagania w odniesieniu do pomieszczeń i może być utrzymywane w przystosowanych do tego celu stodołach czy szopach. Można je utrzymywać pojedynczo na stanowiskach uwięziowych ściołowych lub bezściołowych albo grupowo w kojcach ściołowych lub na podłodze szczelinowej. Młode bydło opasowe można utrzymywać w pomieszczeniach otwartych, gdzie jedna ze ścian długich lub jej część jest niezabudowana. Taki system utrzymania zmniejsza koszty budowy i obsługi zwierząt. Podczas mroźnych zim stosuje się zazwyczaj pełne lub siatkowe zasłony ograniczające straty ciepła wytworzonego przez zwierzęta i fermentującą ściółkę.

CZYNNIKI DECYDUJĄCE O OPŁACALNOŚCI HODOWLI I PRODUKCJI BYDŁA MIĘSNEGO W USA ROZRÓD (płodność krów i rozpłodników, cechy macierzyńskie i mleczność matek, sposób zacielania, odchów cieląt przy matkach, sezon ocieleń, profilaktyka: rozrodu, krów w okresie okołoporodowym oraz cieląt w okresie odchowu) DECYDUJE W 64-65 % O WYNIKU EKONOMICZNYM 2. TECHNIKA CHOWU I PRODUKCJI (żywienie, pasze, utrzymanie, pielęgnacja, pomieszczenia itp.) DECYDUJE W 32 % O WYNIKU EKONOMICZNYM 3. GENOTYP (wybór rasy, poubojowa wartość rzeźna, jakość mięsa) DECYDUJE W 3-4 % O WYNIKU EKONOMICZNYM

W POLSCE O OPŁACALNOŚCI PRODUKCJI DECYDUJE RÓWNIEŻ: Organizacja rynku wołowiny kulinarnej Marketing Promocja walorów smakowych i dietetycznych wołowiny Promocja spożycia i przygotowania potraw z udziałem wołowiny kulinarnej Eliminacja nieuczciwych pośredników skupujących żywiec wołowy od producentów

PRODUKCJA WOŁOWINY W GOSPODARSTWACH EKOLOGICZNYCH Rolnictwo ekologiczne kwestionuje intensywne systemy żywienia, utrzymania i dużą koncentrację zwierząt Rolnictwo ekologiczne zakłada wyeliminowanie z produkcji rolniczej środków chemicznych. Ten system produkcji może doprowadzić do nadmiernej obniżki plonów i produkcyjności zwierząt, a więc zmniejszenia jej opłacalności

Intensywne rolnictwo konwencjonalne, oparte na wysokim nawożeniu, powszechnym stosowaniu środków ochrony roślin powoduje degradację środowiska. Intensywne systemy żywienia, utrzymania i duża koncentracja zwierząt odrywają chów zwierząt od uprawy roli (problemy z utylizacją odchodów). Rolnictwo konwencjonalne jest coraz bardziej oderwane od przyrody i prowadzi do zachwiania równowagi biologicznej w środowisku oraz pogorszenia jakości produktów roślinnych i zwierzęcych 2. W sytuacji zagrożenia bezpieczeństwa żywności, względy ekologiczne powinny mieć pierwszeństwo nad ekonomicznymi

„TAK MAŁO, JAK JEST MOŻLIWE I TAK DUŻO JAK JEST KONIECZNE” Wyjściem z sytuacji jest koncepcja „rolnictwa zintegrowanego” Stosowanie agrochemii według zasady: „TAK MAŁO, JAK JEST MOŻLIWE I TAK DUŻO JAK JEST KONIECZNE”