Projekt bliźniaczy Wzmocnienie procesu implementacji działań antykorupcyjnych w Polsce Działanie 4.7 Analiza struktur w polskich i niemieckich służbach skarbowych i celnych Henning Erbe, Monachium, urzędnik służby celnej w stanie spoczynku Jochen Vierheilig, Drezno, landtag saksoński

Serdecznie witamy Sprawy organizacyjne Harmonogram Przedstawienie uczestników

Zadanie Zalecenia dotyczące przyszłych struktur organizacyjnych Raport i ocena warsztatu

Zagadnienia podstawowe Jak powinna wyglądać organizacja/struktura administracji, aby była ona odporna na korupcję? Co zrobiły Polska, Niemcy i inne kraje, aby osiągnąć ten cel? Jakie zalecenia istnieją w tym zakresie np. ze strony organizacji międzynarodowych?

Program rządowy w zakresie walki z korupcją „Strategia antykorupcyjna, 1 etap: 2002 – 2004” „Strategia antykorupcyjna, 2 etap: 2005 – 2009” Analiza NIK Lista niedociągnięć za duży zakres kompetencji pojedynczego urzędnika/pracownika za duża uznaniowość nie zwracanie uwagi na dokumentację i zgłoszenia niewystarczająca kontrola wewnętrzna nierówny dostęp do informacji brak odpowiedzialności osobistej brak rozwiązań antykorupcyjnych zbyt duża zależność od usługodawców zewnętrznych omijanie kontroli państwowych konflikt interesów

Uwagi kontrolne Najwyżej Izby Kontroli (NIK) („Threat of Corruption Uwagi kontrolne Najwyżej Izby Kontroli (NIK) („Threat of Corruption...”, summery 2003) Administracja skarbowa skomplikowane regulacje prawne zbyt powszechna praktyka udzielania upustów podatkowych Administracja celna wadliwe zorganizowanie procedur służbowych niedostateczne wyposażenie materialne niedostateczny nadzór służbowy Rozmowa w NIK 13. 01. 2006r.

Acquis Communautaire UE Projekty (blueprints) administracji celnych nr 1 Ustawodawstwo nr 2 Organizacja i zarządzanie nr 3 Human Resource Management nr 4 Customs Ethics nr 5 Szkolenia nr 6 Revenue Collection nr 7 Border and Inland Control nr 8 Investigation and Enforcement nr 9 Customs Laboratories nr 10 Infrastructure and Equipment nr 11 Trade Facilitation and Relations with Business nr 12 Transit and Movement of Goods nr 13 Computerisation

Acquis Communautaire UE Blueprint nr 4 Customs Ethics Kwestie dotyczące etyki zawodowej Wymogi organizacyjne i strukturalne system kontroli zarządzania system rekrutowania personelu system wymiany informacji z sądami, prokuratorami i policją organizacja systemów i procedur w służbie celnej w celu zminimalizowania okazji do dokonywania oszustw przez personel system audytu wewnętrznego system dla informatorów umożliwiający przekazywanie wskazówek przez osoby z zewnątrz na temat oszustw i nieprawidłowości, których dopuszczają się pracownicy administracji

Kompendium WCO „Integrity Best Practices – WCO 2005” Temat: „Reforma i modernizacja” zlikwidowanie praktyk przestarzałych i niewydajnych modernizacja i reforma procedur, aby wykluczyć obejścia przykład Polski

Zalecenia OECD w zakresie podejścia do konfliktów interesów w służbie publicznej z 2003r. Cel: wspieranie organów państwowych w zakresie opracowania skutecznych metod obchodzenia się z „konfliktami interesów” przedstawienie sprawdzonych metod Raporty krajów członkowskich dotyczące postępów i stosowania wytycznych OECD

Czyn karalny Polska Niemcy Sprzedajność / łapownictwo 228, 229 332, 334 Przyjmowanie korzyści / wręczanie korzyści 331, 333 Sprzedajność / łapownictwo w obrocie gospodarczym 296 299, 300 Zmowy przy przetargach ograniczające konkurencję 296a 298 Łapownictwo wyborcze, korumpowanie deputowanych 250a 108e, 108b Łapownictwo zagranicznych funkcjonariuszy w służbie publicznej 228 wewn. ustawa antykor. Handel wpływami 230 Łapownictwo w sporcie zawodowym 296b

Przepisy prawa służbowego Ustawa o Służbie Publicznej z 18. 12. 1998r. Ustawa o Służbie Celnej z 24. 07. 1999r. Regulacje dotyczące: dostępu do organów administracji ścieżek kariery zawodowej praw i obowiązków etyki zawodowej prawa dyscyplinarnego oświaty uposażenia / płac wykonywania zajęć ubocznych zwalniania ze stosunku służbowego Wykroczenia służbowe częstość występowania korupcji przypadki wykryte / niewykryte walka z korupcją przez centralne jednostki specjalne

Centralne Biuro Antykorupcyjne (CBA) Współpraca przy dochodzeniach / śledztwach Reorganizacja kompetencji

Kontrola skarbowa Ustawa o kontroli skarbowej z 28. 09. 1991r. Nadzór i kontrola majątku państwowego przychodów państwa zarządzania majątkiem innych organów państwa obrotu towarowego z zagranicą uczciwości pracowników służb skarbowych ze szczególnym uwzględnieniem naruszenia przepisów antykorupcyjnych (art. 228 – 231 KK) przestrzegania obowiązków służbowych administracji skarbowej komórek administracji skarbowej (kontrola resortowa)

Grupa antykorupcyjna w Ministerstwie Finansów Pismo z 04. 07. 2003r. (prośba o zajęcie stanowiska wobec uwag NIK-u) Analiza sposobu pracy komórek organizacyjnych MF

Decyzja nr 38 szefa służby celnej z 16. 10. 2003r. Powołanie koordynatorów ds. etyki zawodowej Określenie zakresu zadań

Ocena sytuacji w administracji skarbowej Pismo naczelnika wydziału ds. organizacji administracji skarbowej z dnia 23. 06. 2005r. Problematyczne obszary korupcjogenne złożoność prawa podatkowego zbyt mało kontroli duża uznaniowość w zakresie upustów podatkowych możliwości manipulowania przy przetwarzaniu danych wiążąca interpretacja prawna podatnika po upływie 4 miesięcy niskie zarobki pracowników przechodzenie szczególnie wykwalifikowanego personelu do sektora prywatnego nieprzestrzeganie „zasady wielu par oczu” mała liczba wykrytych przypadków niewystarczająca świadomość łamania prawa u obywateli w zakresie wręczania łapówek przez nich samych

Krytyka Organizacje pozarządowe Fundacja Batorego: znaczna korupcja w urzędach skarbowych i celnych Transparency International: małe zainteresowanie państwa zwalczaniem korupcji Miesięcznik FORBES (5/2006): analiza ankiety przeprowadzonej wśród przedstawicieli polskiej gospodarki

Struktura polskiej i niemieckiej administracji skarbowej Trójetapowość Ministerstwo MF Federalne Ministerstwo Finansów 16 ministerstw finansów krajów związkowych Organy średniego szczebla izby skarbowe, izby celne, organy kontroli skarbowej główne dyrekcje skarbowe Organy lokalne: urzędy skarbowe, (główne) urzędy celne Rozszerzenie UE o kraje Europy Wschodniej Likwidacja urzędów celnych na polskiej granicy zachodniej / niemieckiej granicy wschodniej Rozwój personelu Reorganizacja niemieckiej administracji celnej

Prawne regulacje podrzędne Przepisy wykonawcze w oparciu o uprawnienia ustawowe lub moc organizacyjną Rozporządzenia z mocą ustawy Wytyczne administracyjne Instrukcje służbowe Cel odciążenie ustawodawcy korzyści czasowe w administracji ujednolicenie stosowania prawa ograniczenie uznaniowości wzmocnienie zasady równego traktowania obywateli

Audyt wewnętrzny Polska administracja skarbowa operacyjna komórka śledcza, jednak zapewnienie uczciwości / walka z korupcją nie są głównymi akcentami pracy Niemiecka administracja skarbowa wspieranie nadzoru służbowego i merytorycznego kontrole, analizy słabych punktów wykrywanie naruszeń prawa zalecenia w zakresie działań organizacyjnych i kadrowych

Kontrola zewnętrzna Niemiecka administracja skarbowa stwierdzenie sytuacji podatkowej szerokie obowiązki podatnika w zakresie wspierania i powiadamiania organów skarbowych w przypadku podejrzenia o płacenie łapówek: powiadomienie o podejrzeniu popełnienia przestępstwa Polska administracja skarbowa

Grupa kontrolna bawarskiej administracji skarbowej Kontrole wszystkich postępowań skarbowych zakończonych przez urząd skarbowy pod określonym aspektem, np. wszystkie zwroty podatku opracowanie określonych kryteriów Stwierdzenie typowych nieprawidłowości Specjalizacja grupy

Atlas zagrożeń Podstawa: analiza ryzyka Określenie stopni zagrożenia Przypisanie określonej czynności abstrakcyjnej stopniowi zagrożenia

Zasada dwóch / wielu par oczu Decyzja nr 17, Dyrektywa nr 3, RWPK ust. 41, 42 Uczestniczenie innej osoby Współkontrolowanie na płaszczyźnie horyzontalnej Kontrola następcza na płaszczyźnie wertykalnej Stosowanie łączone

Rotacja personelu Zmiana kompetencji merytorycznej / miejscowej Decyzja nr 17, Dyr. nr 4, RWPK ust. 43-48 Zmiana kompetencji merytorycznej / miejscowej Zmiana składu zespołu roboczego Przeniesienie posiadacza stanowiska służbowego

Oznaki usiłowania korumpowania (torowanie drogi - nęcenie) Umizgiwanie się do urzędnika Częste kontaktowanie się, zbędne z merytorycznego punktu widzenia Symulowanie zrozumienia dla przeciążenia pracą Sprowokowanie urzędnika do aktywnego działania i odegrania piłeczki Apelowanie do poczucia odpowiedzialności Wręczanie drobnych upominków, np. kalendarzy, długopisów

Oznaki osobowe Rzucająca się w oczy zażyłość z petentami / osobami składającymi wnioski Zaburzenie równowagi psychicznej z powodu problemów rodzinnych lub finansowych Ewidentnie kosztowna stopa życiowa, której też nie można logicznie wyjaśnić Tzw. ryzykowny sposób życia, np. hazard, uzależnienie od alkoholu Ścisłe prywatne powiązania z osobami albo firmami, z którymi istnieje również kontakt służbowy

Oznaki osobowe Kierowanie kompetencji na własną osobę Przejmowanie klientów, petentów Celowe zaniechanie działań zabezpieczających (rezygnacja z zasady dwóch par oczu) Nadmierne argumentowanie za określonym zleceniem Postawa odmowna przy grożącym przeniesieniu (przyklejenie się do stołka) Izolacja względem innych pracowników, stała obecność, rezygnacja z urlopu

Oznaki osobowe Obstawanie petentów / składających wnioski przy jednym określonym referencie Nagła, nie dająca się wyjaśnić zmiana zdania Wykonywanie niedozwolonej działalności dodatkowej Krążące plotki

Warunki dostępu dla nowych pracowników Obiektywność przy wybieraniu personelu określenie minimalnej przeciętnej stopni na świadectwie / stopni egzaminacyjnych pisemne egzaminy przydatności (egzaminy wstępne) wieloosobowe gremium odpowiedzialne za wybór kandydatów Odrzucenie kandydatów o „zbyt wysokich” kwalifikacjach

Struktury uposażenia Odpowiednie wynagrodzenie Orientacja: zawody porównywalne

Działania dydaktyczno-szkoleniowe Zawodowe wykształcenie podstawowe Niemcy korpus oficerów młodszych: 3-letnie studia w wyższej szkole zawodowej 18 miesięcy studium teoretycznego 18 miesięcy praktyk egzamin częściowy po zakończeniu części podstawowej kontrola wybranej ścieżki kariery zawodowej na koniec służby przygotowawczej: „dyplomowany ekonomista” korpus chorążych: 2-letnia służba przygotowawcza 8 miesięcy fachowego studium teoretycznego 16 miesięcy praktycznego kształcenia zawodowego egzamin częściowy po kursie wprowadzającym kontrola wybranej ścieżki kariery zawodowej po kursie końcowym Polska informacje udzielone przez uczestników

Działania dydaktyczno-szkoleniowe Dalsze kształcenie zawodowe Niemcy zawodowe programy towarzyszące dla wszystkich obszarów administracji skarbowej instytucje szkoleniowe wewnętrzne oraz dla całej administracji Polska informacje udzielone przez uczestników

Ocena etatów Cele wynagrodzenie posiadacza etatu według wymogów związanych z wykonywaną pracą wspieranie i nagradzanie gotowości pracowników do wydajnej pracy przejęcie bardziej wymagających funkcji umożliwia awans bodziec do ulepszania kwalifikacji powierzenie bardziej odpowiedzialnego stanowiska, tym samym wyrażenie uznania dla wykonanej pracy utworzenie „katalogów ocen” zapewnia równe stosowanie takich samych kryteriów oceny w przypadku ogłoszeń o wolne miejsca pracy często decydujący punkt odniesienia w celu określenia profilu wymogów Badania prowadzone w ramach oceny etatów mogą stanowić impuls do przeprowadzenia zmian organizacyjnych

Kalkulacja zapotrzebowania kadrowego Cel określenie liczby etatów i miejsc pracy wymaganych w celu wykonania zadań wyniki nieodzowne w celu planowania kadr i podejmowania decyzji organizacyjnych podstawa działań budujących i merytorycznych ważna dla statystyk i pracy nad wizerunkiem publicznym Punkt wyjściowy: zadania administracji Metody kalkulacyjne metoda oparta na miejscu pracy metoda oparta na wartościach charakterystycznych

Sfera zamówień publicznych Zastosowanie IT Pakt o prawości Wykluczenie skorumpowanych przedsiębiorców („czarna lista”)

Unowocześnienie administracji Trzy filary Nowoczesne zarządzanie administracją Zmniejszenie biurokracji E-Government

Nowoczesne zarządzanie administracją / nowy model sterowania Sytuacja wyjściowa problemy finansowe organów administracji przymus do „zorientowania na klienta” koszty połączenia Niemiec przymus do działań ekologicznych i gospodarnych Najważniejsze elementy zorientowanie na wynik zdecentralizowane kompetencje zasobowe zarządzanie kontraktami konkurencja

Public Private Partnership (PPP) Definicja Cel pozyskanie nowych zasobów dla organów administracji odciążenie budżetów zysk na czasie w przypadku kompleksowych projektów Obszary zastosowania zasadniczo wszystkie obszary państwa i administracji przykłady opłata za korzystanie z autostrad przez samochody ciężarowe projekty budowy dróg / tunelów działania z zakresu budowy nowych szkół i modernizowania starych zamek miejski w Berlinie wieczyste umowy budowlane ze spółkami prywatnymi wraz z natychmiastowym najmem obiektu (np. szkoły) logistyka ruchomych towarów handlowych

E-Government / BundOnline 2005 Cel utworzenie federalnej administracji wspieranej przez rozwiązania IT nowe kanały dostępu do urzędów przyspieszenie kontaktu z urzędem bardziej przejrzyste procedury przyspieszenie modernizacji administracji w krajach UE wyraźne odciążenie finansowe urzędów rozbudowa zgodnie z wymogami europejskiej strategii IKT 2010 Stan obecny przestawienie procedur w ponad 100 urzędach federalnych wszystkich resortów opracowanie standardów uniwersalnych i stabilnych struktur w zakresie E-Government Harmonogram 1 faza: 2000 – 2005 2 faza: 2005 – 2010

Model Berlin - Spandau Walka z korupcją poprzez rozbudowaną politykę informacyjną wobec pracowników dużą przejrzystość procedur udzielania zamówień publicznych Element podstawowy: model oparty na trzech filarach grupa kontrolna ds. zwalczania korupcji controlling w zakresie udzielania zamówień publicznych zewnętrzny ombudsman (adwokat zaufania)

Przyjmowanie nagród i prezentów Zasada Wyjątki Nie wymagające pozwolenia Prezenty niskiej wartości Goszczenie Skutki prawne

Polska administracja celna Koordynatorzy ds. etyki zawodowej (PL) Osoby kontaktowe w sprawach prewencji korupcyjnej (D) Polska administracja celna Koordynowanie informacji i dokumentacji Szkolenia Analiza i zwalczanie nieetycznych sposobów zachowania Wspieranie etycznych sposobów zachowania

Współpraca z biurami administracji celnej Współpraca z biurami kontroli wewnętrznej Szerzenie etyki zawodowej poza administracją celną Uczestniczenie w seminariach dot. zagadnień etycznych Współpraca z prasą

Niemiecka administracja celna Partner do rozmów dla zatrudnionych, obywateli, kierownictwa biur Doradztwo, spotkania informacyjne Kontrola przy oznakach korupcji Doradzanie kierownictwu w przypadku podejrzenia o korupcję Doradzanie w zakresie PR

Kodeks Etyki Służby Celnej Służba dla dobra Rzeczypospolitej, demokracji, obywatela Obowiązki elementarne Przyswojenie, stosowanie i przekazywanie wiedzy i zdolności Obowiązek bezstronnego sprawowania urzędu i niewykorzystywania go do własnych potrzeb Obowiązek bezstronności

Kodeks Etyki Funkcjonariusza Służby Celnej Normy określające właściwą postawę funkcjonariusza Służby Celnej Normy chroniące sumienność / uczciwość funkcjonariusza Służby Celnej Normy regulujące relacje funkcjonariuszy Służby Celnej Normy chroniące godność / prestiż zawodowy funkcjonariusza Służby Celnej

Wytyczne rządu federalnego Bądź wzorem: pokaż swoim zachowaniem, że nie tolerujesz ani nie promujesz korupcji Natychmiast odrzucaj próby korumpowania i poinformuj niezwłocznie swoich przełożonych oraz osobę kontaktową w sprawach zwalczania korupcji Jeżeli przypuszczasz, że ktoś chce Cię poprosić o faworyzowanie niezgodne z obowiązkami, postaraj się o to, by pozyskać kolegę jako świadka Pracuj tak, żeby w każdej chwili można było sprawdzić Twoją pracę…

Zwróć uwagę na oddzielenie służby od życia prywatnego Zwróć uwagę na oddzielenie służby od życia prywatnego. Sprawdź, czy Twoje prywatne interesy mogą prowadzić do kolizji z Twoimi interesami służbowymi Wspieraj swą placówkę służbową w wykrywaniu i wyjaśnianiu korupcji. Poinformuj swoich przełożonych i osobę kontaktową ds. zwalczania korupcji w przypadku wystąpienia oznak zachowania korupcyjnego Wspieraj swą placówkę służbową w rozpoznawaniu błędnych struktur organizacyjnych sprzyjających korupcji Dokształcaj się w zakresie działań antykorupcyjnych

Wytyczne dla przełożonych Przełożony jako wzorzec postępowania Słabe punkty Niewystarczający nadzór służbowy i merytoryczny Ślepe zaufanie do pracowników Rozpoznanie słabych stron charakteru Negatywny przykład przełożonych w zakresie przyjmowania prezentów Brak konsekwencji

Działania przeciw słabym punktom Pouczanie i uwrażliwianie Działania organizacyjne jasna definicja kompetencji decyzyjnych systematyczne uelastycznianie opracowywania procedur wyczerpanie możliwości zasady wielu par oczu profilaktyczna rotacja po upływie 5 lat działania przeciw słabym punktom pouczenie i uwrażliwienie w ramach rozmów z pracownikami działania organizacyjne

Opieka Zwiększona opieka przy podwyższonym zagrożeniu Nieprzerwany dialog z pracownikami Branie pod uwagę służbowych / osobistych problemów pracowników Niedopuszczenie do kolizji interesów Czujność przy przeciążeniu / niedociążeniu pracownika Podwyższona uwaga w przypadku osobistych słabości pracownika Czujność w przypadku wyrażanego niezadowolenia

Nadzór / styl kierowania Wbudowanie mechanizmów kontrolnych Unikanie izolowania / usamodzielniania się poszczególnych pracowników Zwracanie uwagi na oznaki korupcji Kontrole doraźnie w zakresie obszarów uznaniowości Rozmowy z „klientelą administracji“

Środki / działania techniczne Budynki / pomieszczenia o podwyższonym zapotrzebowaniu na ochronę Kontrole wstępu Obszar IT – ochrona danych Protokołowanie dostępu do danych Zasada czystego biurka („Clean Desk”) Zaszeregowanie rzeczy pod zamknięciem Potrzeba ochrony środków komunikacji

Pozyskiwanie informacji Koordynator ds. etyki zawodowej Gorąca linia telefoniczna Adwokat zaufania (ombudsman) Virtual Letter Box / anonimowa platforma komunikacyjna w każdym przypadku ważna jest jednak: możliwość anonimowego przekazywania informacji