Proces prawotwórczy w orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego Piotr Chybalski Kancelaria Sejmu Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

Zagadnienia: teoretyczne uwarunkowania kontroli konstytucyjności procesu prawotwórczego, proces ustawodawczy w orzecznictwie TK.

Część 1. Teoretyczne uwarunkowania kontroli konstytucyjności procesu prawotwórczego Regulacje konstytucyjne i ustawowe. Problem związania TK granicami wniosku/skargi. Problem wzorców kontroli konstytucyjności.

Regulacje konstytucyjne i ustawowe Umocnienie pozycji ustrojowej TK w Konstytucji RP z 1997 r. Ustawa o TK z 1985 r. – możliwość badania „dochowania ustawowego trybu wymaganego do wydania aktu„ (art. 2) Ustawa o TK z 1997 r. – możliwość badania „dochowania trybu wymaganego przepisami prawa do wydania aktu” (art. 42)

Problem związania TK granicami skargi/wniosku (1) Istota problemu – relacja między art. 42 a art. 66 ustawy o TK Kontrowersje w doktrynie (np. P. Sarnecki, Z. Czeszejko-Sochacki, M. Zubik, M. Wiącek)

Problem związania TK granicami skargi/wniosku (2) K 3/98 – dot. prawa o ustr. sądów powsz. (usuwanie z urzędu sędziów orzekających w procesach politycznych przed 1989 r.) K 39/07 – dot. prawa o ustr. sądów powsz. (przyspieszony tryb uchylania immunitetu sędziowskiego) P 11/08 – dot. art. 148 § 2 k.k. Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

Problem wzorców proceduralnej kontroli konstytucyjności (1) Problem teoretyczny: zakres dopuszczalności badania trybu dojścia aktu prawnego do skutku w zakresie, w jakim tryb ten określają normy inne niż konstytucyjne Problem dotyczy w szczególności kontroli przebiegu postępowania ustawodawczego Źródła problemu: art. 42 ustawy o TK, art. 2 i 7 Konstytucji

Problem wzorców proceduralnej kontroli konstytucyjności (2) U 6/92 – sprawa „listy Macierewicza” – art. 1 Konstytucji z 1952 r. (niezgodność) K 10/94 – konsultacje z zw. zawod. ustawy o metodach kształtowania wynagrodzeń – art. 3 Konstytucji z 1952 r. (nieadekwatność wzorca) 15/03 – nowela ustawy o szkolnictwie wyższym (przesunięcie podwyżek płac) – art. 7 Konstytucji (zgodność)

Problem wzorców proceduralnej kontroli konstytucyjności (3) K 4/06 – ustawa medialna – art. 112 w związku z art. 2 i art. 7 Konstytucji (zgodność) K 31/06 – blokowanie list wyborczych w wyborach samorządowych – preambuła, art. 2, art. 7 i art. 119 ust. 1 Konstytucji (zgodność) K 5/07 – przestępstwo pomówienia Narodu Polskiego – art. 7 Konstytucji (niezgodność) Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

Część 2. Proces ustawodawczy w orzecznictwie TK Zakres konstytucjonalizacji procesu ustawodawczego. Kontrola poszanowania obowiązków konsultacyjnych. Materia poprawek jako problem konstytucyjny. Pozostałe wątki w orzecznictwie TK Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

Zakres konstytucjonalizacji post. ustawodawczego skromny zakres do 1989 r., 1989 r. – restytucja Senatu (opis jego roli w postępowaniu ustawodawczym), przełom w 1992 r. (Mała Konstytucja) – inspiracja pracami konstytucyjnymi z okresu tzw. Sejmu kontraktowego, Konstytucja RP z 1997 r. – niewielkie modyfikacje modelu zawartego w Małej Konstytucji. Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

Konsultowanie projektów ustaw (1) Obowiązek nieprzewidziany explicite w Konstytucji Liczne przepisy ustawowe Art. 34 ust. 3 regulaminu Sejmu Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

Konsultowanie projektów ustaw (2) Z Krajową Radą Sądownictwa: K 3/98, K 39/97, Kp 4/09 – nowela prawa o ruchu drogowym (karanie kierowców przez Gł. Insp. Transportu Drogowego) K 1/12 – zamrożenie wynagrodzeń sędziowskich w 2012 r. (zarzut wycofany) Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

Konsultowanie projektów ustaw (3) Ze związkami zawodowymi: K 14/91 – naliczanie emerytur i rent, K 10/94, K 7/95 – zasiłki chorobowe, K 15/03. Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

Konsultowanie projektów ustaw (4) Z Sądem Najwyższym: K 39/07. Wysłuchanie publiczne: K 31/06. Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

Materia poprawek jako problem konstytucyjny (1) Geneza problemu: okres międzywojenny oraz lata 1989-93 Rozwój orzecznictwa konstytucyjnego w latach 1993-2013 Pojęcie poprawki: „sens techniczny” oraz koncepcja szersza (K 37/03) 16

Materia poprawek jako problem konstytucyjny (2) Zasada ograniczoności materii poprawek: K 5/93 – uprawnienia kombatanckie, K 3/98, K 25/98 – „ustawa warszawska”, K 37/03 – sprawa Głównego Geodety Kraju. 17

Materia poprawek jako problem konstytucyjny (3) Pojęcie „materii”: brak wypowiedzi TK, spory między Sejmem a Senatem w 1990 r., P. Winczorek, glosa do wyroku K 25/98. Pojęcie „celu”: wąskie, np. K 25/97 (paliwo rolnicze), K 25/98 – problem „propozycji alternatywnych”, szerokie – K 5/07, Kp 1/08 (zwolnienia z abonamentu rtv) – „zamysł regulacyjny”. 18

Materia poprawek jako problem konstytucyjny (4) Problem ustaw „nowych” i nowelizujących – K 5/93, K 25/97, K 9/11 (kodeks wyborczy) Zawężanie się granic dopuszczalnej materii poprawek – np. K 18/95, K 3/98, K 25/98 „Głębokość” i „szerokość” poprawek – np. K 3/98, K 11/02 (lustracja – definicja „współpracy”) 19

Materia poprawek jako problem konstytucyjny (5) Poprawki zgłaszane w toku prac sejmowych: szczególne podstawy konstytucyjne – K 37/03, poprawki w fazie komisyjnej: K 45/05 (kontrakty pielęgniarskie), K 53/07 (SKOKi), poprawki z 2. czytania: np. P 11/08 20

Materia poprawek jako problem konstytucyjny (6) Poprawki senackie: szczególne podstawy konstytucyjne – np. K 5/93, materia – np. K 5/93, K 25/97, K 11/02, tryb rozpatrzenia przez Sejm (K 5/93 a K 27/97). 21

Materia poprawek jako problem konstytucyjny (7) Poprawki w szczególnych trybach ustawodawczych: Tryb pilny – K 18/95, K 33/11, Tryb budżetowy – np. K 16/93, Tryb kodeksowy – np. K 5/07, Tryb „europejski” – brak orzecznictwa, Tryb zmiany Konstytucji – brak orzecznictwa. 22

Pozostałe wątki w orzecznictwie TK (1) Prostowanie błędów w ustawach – sprawa o sygn. SK 38/01 – dot. art. 156 § 1 Kodeksu karnego Wersja uchwalona po rozpatrzeniu poprawek Senatu: Kto powoduje ciężki uszczerbek na zdrowiu w postaci (…) ciężkiej choroby nieuleczalnej lub długotrwałej choroby realnie zagrażającej życiu (…) podlega karze pozbawienia wolności od roku do lat 10.  Wersja przekazana Prezydentowi RP do podpisu: Kto powoduje ciężki uszczerbek na zdrowiu w postaci (…) ciężkiej choroby nieuleczalnej lub długotrwałej, choroby realnie zagrażającej życiu (…) podlega karze pozbawienia wolności od roku do lat 10.  23

Pozostałe wątki w orzecznictwie TK (2) Sprawy w toku rozpatrywania: K 31/12 – 1. czytanie projektu ustawy na forum komisji sejmowej, K 41/12 – materia poprawek w postępowaniu w sprawie usunięcia niezgodności z Konstytucją. 24

Dziękuję za uwagę Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego