krajobraz pustyni lodowej Arktyka i Antarktyda krajobraz pustyni lodowej Małgorzata Klimaszewska

Arktyka Część kuli ziemskiej, obejmująca zarówno lądy, jak i obszary wodne, stanowiąca strefę polarną na półkuli północnej. Środkową jej część zajmuje Morze Arktyczne, należące do Oceanu Atlantyckiego, wyróżniane niekiedy jako odrębny Lodowaty Ocean Północny. Morze Arktyczne otaczają lądy dwóch kontynentów - Eurazji i Ameryki Północnej, których północne części należą do Arktyki. Ponadto należy do niej także wiele wysp, m.in.: Grenlandia (największa wyspa świata), Ziemia Baffina, Nowa Ziemia, Wyspa Wiktorii, Wyspa Ellesmere'a, Spitsbergen.

Astronomiczną granicą Arktyki jest koło podbiegunowe północne, zamykające obszar o powierzchni ok. 21 mln km2, w którego obrębie występuje zjawisko dnia i nocy polarnej. Obszar Arktyki cechuje się klimatem polarnym lub subpolarnym, z długotrwałymi niskimi temperaturami i małymi opadami. Średnia temperatura najchłodniejszego miesiąca - stycznia, wynosi od -50°C na Grenlandii i na Syberii, do -3°C na południowej granicy Morza Grenlandzkiego, najcieplejszego - lipca, od poniżej 0°C na Grenlandii do 10°C na południowych granicach Grenlandii. Silne wiatry powodują zamiecie śnieżne. W centralnej części Arktyki występuje całoroczne zlodzenie morza.

Lodowiec w Arktyce .

Antarktyda

Powierzchnia Antarktydy bez lodu.

Antarktyda obejmuje obszary lądowe i wodne wokół bieguna południowego i jest najbardziej odizolowanym kontynentem na globie ziemskim.

A n t a r k t y d a Przewężenie między Morzem Rossa i Morzem Weddella dzieli Antarktydę na dwie części: wschodnią - rozległą i zwartą oraz zachodnią - mniejszą i rozczłonkowaną.

Klimat arktyczny Na Antarktydzie najcieplejszym miesiącem jest styczeń, w którym temperatura na wybrzeżach jest bliska 0,0 C, a w lipcu dochodzi do -25,0 C. W centrum kontynentu jest znacznie mroźniej. Zanotowano tam najniższą temperaturę na Ziemi -91,50 C. Przy tak niskich temperaturach ilość pary wodnej w powietrzu jest niewielka, więc opady śniegu są małe /ok.100 mm rocznie/, a często występują osady: szron i szadź. Surowość klimatu Antarktydy potęgują częste i silne wiatry wiejące od środka kontynentu ku jego wybrzeżom.

Oświetlenie W okresie kalendarzowej jesieni /21.03.- 22.06./ i zimy /22.06.- 23.09./  Słońce nie ukazuje się nad horyzontem, trwa noc polarna na biegunie południowym. Im dalej od bieguna, tym noc jest krótsza i na kole podbiegunowym południowym trwa jedną dobę. Dzień polarny na biegunie trwa pół roku /23.09.- 21.03./ i również zmniejsza się do jednej doby na kole podbiegunowym południowym.

Etapy tworzenia się lodu lodowcowego śnieg firn lód lodowcowy LĄDOLÓD - nagromadzone duże masy lodu, tworzące rozległą, wypukłą pokrywę poruszającą się szerokim frontem we wszystkich kierunkach. LODOWIEC SZELFOWY - część lądolodu znajdującego się poniżej poziomu morza, leżącego na jego dnie. FIRN - ziarniste grudki śniegu ( forma przejściowa między śniegiem, a lodem ). PAK LODOWY - wieloletni lód morski, tworzący wielkie pola lodowe, złożone z tafli, grubych na kilka metrów, podzielonych szczelinami. GÓRA LODOWA - ogromna bryła lodu pływająca po morzu, oderwana od lądolodu. NUNATAK - skalisty teren nie pokryty lodem.

Granica wiecznego śniegu. Linia wiecznego śniegu, wysokość, powyżej której utrzymuje się stała pokrywa śnieżna i mogą tworzyć się lodowce. W krajach polarnych granica wiecznego śniegu przebiega na wysokości od ok. 200 do 1000 m n.p.m., na Grenlandii i na Antarktydzie schodzi do poziomu morza.

POKRYWA  LODOWA Niemal całą Antarktydę przykrywa potężna, największa na świecie, pokrywa lodowa zwana lądolodem o średniej miąższości 2300 m. W obszarach depresyjnych grubość lodu dochodzi do 4835 m.

Topnienie lodowca Proces zachodzący w części lodowca położonej poniżej linii wiecznego śniegu, polegający na zmniejszaniu się masy lodowca na skutek topnienia i parowania. Głównymi przyczynami topnienia lodowca są: 1) nasłonecznienie, powodujące m.in. nagrzewanie się kamieni na powierzchni lodowca, 2) oddziaływanie ciepłych mas powietrza i ciepłych wiatrów, 3) opady deszczu, 4) działalność wód lodowcowych, pochodzących z topnienia wyżej położonych części lodowca.

Góra lodowa u wybrzeży nowej Fundlandii.

Schemat pokazujący, jaka część góry lodowej może znajdować się pod wodą

Częściowo wywrócona góra lodowa - na pierwszym planie widoczny niebieski lód.

W przypadku, gdy góra lodowa "wywróci się", tzn W przypadku, gdy góra lodowa "wywróci się", tzn. jej dotąd zanurzona część wynurzy się, zwana jest "górą lodową niebieską". Charakteryzuje się tym, że trudniej ją zobaczyć ze względu na ciemny kolor — za to zjawisko odpowiada warstwa soli, która rozprasza padające światło. Zderzenie z niebieską górą lodową było przyczyną zatonięcia najsłynniejszego statku transatlantyckiego świata - "Titanica" w nocy z 14 na 15 kwietnia 1912 r.

Góra lodowa, z którą prawdopodobnie zderzył się Titanic (zauważono na niej ślady czerwonej farby, jaką pokryta była podwodna część statku).

Jedna z dryfujących szalup z rozbitkami.

Widok na góry lodowca Rossa w 1999.

Lodowiec szelfowy Rossa. Lodowiec szelfowy są to przesuwające się masy lodowe odrywające się od lądolodu, które z czasem pękają i tworzą barierę lodową.

Bariera lodowa, spryżowa — pokrywa lodowa zajmująca miejscowo cały przekrój rzeki i stanowiąca przeszkodę w tranzytowym spływaniu lodu. Powstaje przez połączenie się stref lodu brzegowego lub przez zatrzymanie się lodu spływającego rzeką.

LUDNOŚĆ Terytorium Arktyki jest bardzo słabo zaludnione. Rdzenni mieszkańcy północnych krańców Ameryki - Indianie oraz kanadyjscy Eskimosi - porzucili obecnie koczowniczy tryb życia. Na terenie Eurazji żyją między innymi Lapończycy oraz Nieńcy, Dołganie, Czukcze i inni.

Lapończyk z Tromso, Norwegia.

Czukcze

Nieńcy Dziecko nienieckie w tradycyjnym stroju.

Inuici -1907 Eskimosi

PRZEMYSŁ Najważniejszą gałęzią gospodarki na tych terenach jest rybołówstwo. W południowych wodach Morza Arktycznego poławia się łososie, częste są też polowania na wieloryby i foki. Na terenie Ameryki oraz Eurazji wydobywa się miedź, nikiel i węgiel kamienny. W północnej Kanadzie i na Alasce odkryto bogate złoża ropy naftowej.

ZWIERZĘTA i ROŚLINY Gdy w lecie z północnych krańców kontynentów znika śnieg, szybko pojawiają się trawy, kwiaty oraz karłowate krzewy. Z południa przybywają tu ptaki i ssaki - karibu, wilki, niedźwiedzie oraz gęsi. Stałymi mieszkańcami tych terenów są między innymi woły piżmowe, lemingi, zające bielaki i lisy polarne. Bogate w plankton i ryby wody Morza Arktycznego są dogodnym żerowiskiem dla fok, morsów, wielorybów i niedźwiedzi polarnych.

K a r i b u Zjada trawy, byliny i porosty, zwłaszcza chrobotki. Potrafi strawić zamrożony pokarm.

Renifery Przemierzają lodowce, górskie przełęcze i dobrze pływają. Latem pasą się w niewielkich stadach. Pokarmem są głównie porosty. Praktycznie cała zima to czas postu, na który latem muszą zgromadzić odpowiedni zapas tłuszczu.

Lis polarny Żywi się ptakami (szczególnie ich pisklętami), małymi ssakami (np. lemingami), jajami, rybami i padliną. Przez zimę do wiosny często podążają za niedźwiedziami polarnymi, podobnie jak szakale za lwami, licząc na pozostałości z ich zdobyczy.

Niedźwiedź polarny Wielki drapieżnik Arktyki. Większą część swego życia spędza na dryfujących polach lodowych. Żywi się fokami. Dorosłe samce mogą ważyć do 500-600 kg przy 3 m długości. Biały niedźwiedź potrafi długo, choć niezbyt szybko pływać.

Niedźwiedzie polarne żyją ok. 30 lat. Potomstwo wydają raz na 3 lata.

Foka obrączkowana Na lądzie poruszają się niezdarnie. Żywi się rybami i skorupiakami. Zdobycz znajduje głównie za pomocą echolokacji i dzięki turbulencjom wody odbieranym przez niezwykle czułe wąsy.

W zimie foki przebywają pod lodem, wycinając pazurami przednich płetw i utrzymując przeręble oddechowe w lodzie o grubości nawet do 2 m. Każda foka posiada 10 - 15 takich otworów. Co pięć do piętnastu minut foka wynurza się przez otwór oddechowy, głęboko oddycha przez 10 - 30 sekund i nurkuje ponownie.

U c h a t k i W wodzie niezwykle zwinne, mogą przebywać pod jej powierzchnią ok. 15 min, nurkują na głębokość ponad 100 m.

Łatwe do oswojenia i tresury, często spotykane w cyrkach, także tresowane przez zawodowych nurków i badaczy mórz i oceanów jako zwierzęta użytkowe.

Ach, jaki jestem piękny. .

Pingwin królewski Pożywienie:  ryby, kryl, morskie skorupiaki i kałamarnice.

Pożywienie zdobywają nurkując, z reguły na 150-300 m (maksymalna zarejestrowana głębokość - 500 m).

Kolonia pingwinów królewskich na wyspie Georgia Południowa.

karmienie pisklęcia Pingwin cesarski — duży ptak, zamieszkujący wybrzeża Antarktydy. Największy wśród pingwinów, najlepiej przystosowany do życia w ekstremalnych warunkach.

Wieloryb grenlandzki Długość: 14-15 m (maksymalnie do 20 m),masa ciała: 50-60 ton Pożywienie: kryl, inne małe skorupiaki. Występowanie: wody Arktyki Ciąża: 12-16 mies. (noworodek ma długość ok. 4 m i waży tonę) Długość życia: ponad 200 lat (najdłużej żyjący ssak)

Gatunek zagrożony Szacuje się, że na świecie żyje 9-12 tys. osobników.

Kryl arktyczny Stanowi bardzo ważne ogniwo łańcucha pokarmowego, pożywienie morskich ptaków, fok i wielorybów. Można nim żywić także ludzi

Zwierzęta wodne, w większości wolno żyjące. Skorupiaki Zwierzęta wodne, w większości wolno żyjące.

Mchy i porosty to jedyne rosliny Antarktydy.

Psi zaprzęg

Kanada, Ziemia Baffina, fjord Pangnirtung Kanada, Ziemia Baffina, fjord Pangnirtung. Ziemia Baffina jest drugą co do wielkości, po Grenlandii, wyspą Arktyki. Większa jej część znajduje się za kołem podbiegunowym.

Zorza polarna

Zorza to zjawisko świetlne.

Zorza polarna wokół bieguna południowego zarejestrowana 11 września 2005 przez satelitę NASA.

Zachód słońca na Arktyce.

Stacje badawcze Antarktyda jest bezludna, jedynie na stacjach badawczych pracują sezonowo zmieniający się naukowcy.

Stacje badawcze - NIEMCY Stacje badawcze zostały założone między innymi przez: - NIEMCY - ROSJA - BELGIA - JAPONIA - AUSTRALIA - USA -WIELKA  BRYTANIA - ARGENTYNA

Polska stacja badawcza im Polska stacja badawcza im. Henryka Arctowskiego znajduje się w obrębie Antarktyki na wyspie King Georgie w archipelagu Szetlandów Południowych.

Zdjęcia różne

Notatka 1. Przekrój przez lądolód.

3. Etapy tworzenia się lodu lodowcowego śnieg firn lód lodowcowy 2. Pojęcia związane z krajobrazem pustyni lodowej. LĄDOLÓD - nagromadzone duże masy lodu, tworzące rozległą, wypukłą pokrywę poruszającą się szerokim frontem we wszystkich kierunkach. LODOWIEC SZELFOWY - część lądolodu znajdującego się poniżej poziomu morza, leżącego na jego dnie. FIRN - ziarniste grudki śniegu ( forma przejściowa między śniegiem, a lodem ). PAK LODOWY - wieloletni lód morski, tworzący wielkie pola lodowe, złożone z tafli, grubych na kilka metrów, podzielonych szczelinami. GÓRA LODOWA - ogromna bryła lodu pływająca po morzu, oderwana od lądolodu. NUNATAK - skalisty teren nie pokryty lodem. 3. Etapy tworzenia się lodu lodowcowego          śnieg firn    lód lodowcowy