Uczeń zdolny w procesie edukacyjnym

Według Pani/a uczeń zdolny to …? Uczeń, który ………….

Akty prawne Konwencja o Prawach Dziecka Ustawa o systemie oświaty Rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej i Sportu

„Jeśli chodzi o identyfikację, to o wiele lepiej jest, gdy na właściwie postawione pytanie otrzymamy nieprecyzyjną odpowiedź, niż gdybyśmy na złe pytanie otrzymali odpowiedź precyzyjną” Joseph S. Renzulli

W przypadku nauczyciela możemy wskazać zasadnicze cele jego działania, ustrukturyzować je. Temat „nauczyciel” sugeruje, że osoba wykonująca tę rolę organizuje i kieruje procesem dydaktycznym, organizuje pracę pozalekcyjną uczniów, współpracuje z instytucjami społecznymi, pogłębia własną wiedzę i doskonali umiejętności pedagogiczne.

Triadyczny model struktury zdolności J. S. Renzulliego ponadprzeciętne zdolności zaangażowanie w zadanie twórczość

zaangażowanie w zadanie ponadprzeciętne zdolności Triadowy model struktury zdolności F. J. Mönksa oparty o teorię J. S. Renzulliego szkoła rówieśnicy zaangażowanie w zadanie ponadprzeciętne zdolności twórczość rodzina

„Zdolności to zespół właściwości złożonych, angażujących wiele sfer osobowości, a także wchodzących w interakcje ze środowiskiem społecznym” F.J. Mönks

rozumie indywidualną właściwość osobowości człowieka, „Przez pojęcie zdolności wielu psychologów rozumie indywidualną właściwość osobowości człowieka, której nie można sprowadzić do wykształconych nawyków, ale dzięki której można kształtować różnego rodzaju nawyki, sprawności i umiejętności” Hornowski 1978

„Zdolnościami nazywamy: takie różnice indywidualne, które sprawiają, że przy jednakowej motywacji i uprzednim przygotowaniu poszczególni ludzie osiągają w porównywalnych warunkach zewnętrznych niejednakowe rezultaty w uczeniu się i działaniu”. Z. Pietrasiński 1976

„Uczeń zdolny to ten, który w sytuacjach szkolnych wykazuje lepsze przystosowanie się do nich dzięki stosunkowo dużej zdolności rozwiązywania problemów, myśleniu twórczemu, osiąganiu wysokich rezultatów w nauce, wykazywaniu wszechstronnych lub specjalnych uzdolnień, żywej wyobraźni, bogatym lecz ukształtowanym zainteresowaniom oraz specyficznemu sposobowi uczenia się, powiązanemu z umiejętnością korzystania z ponadobowiązkowych źródeł wiedzy” W. Panek

Uczeń zdolny „ przewyższa swoich rówieśników uzdolnieniami innymi niż tylko fizyczne; charakteryzują go wysokie możliwości intelektualne i wysokie wyniki w nauce; szybciej niż rówieśnicy rozwija się umysłowo; ma ponadprzeciętne uzdolnienia ogólne lub specjalne; ma dzięki uzdolnieniom duże szanse uzyskania wysokich osiągnięć o znacznej wartości społecznej” G. Hildreth

Za uczniów zdolnych uważa jednostki : o ponadprzeciętnych a także wybitnych zdolnościach umysłowych, ogólnych, równoważnych – z wysokim ilorazem inteligencji – lub zdolnościach kierunkowych (specjalnych). Tyszkowa M 1990

E. Gondzik uczniami zdolnymi nazywa tych, którzy „poza wysoką inteligencją ogólną wyróżniają się w karierze szkolnej możliwością osiągnięć twórczych w jakiejkolwiek dziedzinie społecznie użytecznej (udział w konkursach, olimpiadach); wyróżniają się ponadto twórczą wyobraźnią, wybitnymi zdolnościami specjalnymi, łatwością uczenia się, szerokimi zainteresowaniami oraz dużą dozą samokrytycyzmu i pracowitością”

Cechy charakterystyczne ucznia zdolnego osiąga wysoką inteligencję posiada silną motywację do zajmowania się wybranymi dziedzinami działalności posiada twórczą wyobraźnię, szerokie zainteresowania osiąga wyższy poziom zdolności do uważnego analizowania otoczenia poznaje przyczyny interesujących go rzeczy i zjawisk potrafi dostosowywać swoje czynności uczenia się do różnych sytuacji i wymagań umie przeprowadzić rozumowanie na temat wielu spraw i różnych problemów jest ciekawy, ujawnia wysoki stopień oryginalności pragnie eksperymentować nie boi się posługiwać dobrymi, choć niepełnymi metodami myślenia bądź pomysłami lubi uczyć się przedmiotów trudnych, gdyż uczenie sprawia mu przyjemność analizuje szybko problemy mechaniczne, łamigłówki i pytania podchwytliwe

Według Pani/a uczeń zdolny to …? Uczeń, który ………….

Cechy charakterystyczne uczniów zdolnych Liczba udzielonych odpowiedzi na tak Liczba udzielonych odpowiedzi na nie wysoka inteligencja osiągnięcia twórcze silna motywacja do zajmowania się wybranymi dziedzinami działalności, które interesują go w sposób szczególny wyróżnia się twórczą wyobraźnią szerokimi zainteresowaniami i pracowitością osiąga wyższy poziom zdolności do uważnego analizowania otoczenia chce znać przyczyny interesujących go rzeczy i zjawisk potrafi dostosowywać własne czynności uczenia się do różnych sytuacji i wymagań jest ciekawy, ujawnia wysoki stopień oryginalności pragnie eksperymentować lubi uczyć się przedmiotów trudnych, gdyż uczenie sprawia mu przyjemność. Razem:

„ Uzdolnione i utalentowane dzieci to te, które zostały zidentyfikowane przez osoby o odpowiednich kwalifikacjach jako te, które mają predyspozycje do wybitnych osiągnięć. Są to dzieci, które wymagają zróżnicowanych programów nauczania i/lub dodatkowych możliwości poza tymi, których dostarczają normalne programy szkolne. Do grupy tej zalicza się zarówno te dzieci, które mają już na swym koncie wybitne osiągnięcia, jak i te, które mają ku temu predyspozycje”.

Czynniki nieuświadomione i świadome: Wpływy nieuświadomione: - zdrowe odżywianie, - atmosfera domu dająca poczucie bezpieczeństwa, - różnorodne bodźce stymulujące wrażenia i doświadczenia. Wpływy świadome: akceptacja dziecka w domu rodzinnym, zaspokajanie jego potrzeb emocjonalnych i uczenie bycia z ludźmi, korygowanie egoizmu, agresji; wsparcie psychiczne w chwilach niepowodzeń; wspomaganie rozwoju umysłowego i zainteresowań dziecka przez rodziców, poświęcenie czasu na rozmowy (od pierwszych lat życia), wspólne zabawy, spacery, hobby, rozmowy o książkach, filmach, szukanie odpowiedniej literatury; dostrzeganie prac i pomysłów dziecka, wyrażanie akceptacji bądź konstruktywnej krytyki, zachęcanie do twórczej pracy; korzystna, stymulująca rozwój intelektu i zainteresowań atmosfera w szkole; otoczenie ucznia zdolnego mądrą opieką pedagogiczną

Negatywne cechy spotykane u niektórych dzieci zdolnych : Zarozumiałość, okazywanie lekceważenia rówieśnikom i nauczycielom. Trudności w przystosowaniu do grupy, np. postawa rywalizacyjna lub chęć stałego imponowania lub dominowania. Demonstrowanie wiedzy encyklopedycznej, trudności w przechodzeniu od wiadomości do umiejętności. Egocentryzm, koncentracja na sobie, „zamęczanie nauczyciela”. Chwiejność emocjonalna, nieśmiałość lub nadpobudliwość psychoruchowa, zachowania agresywne bądź lękowe.

Niektóre z cech powodują, że uczniowie zdolni często funkcjonują w grupach rówieśniczych nieodpowiednio. Zdarza się, że są oni wyobcowani, odizolowani od pozostałych kolegów, nie znajdują wśród nich partnerów o podobnym poziomie intelektualnym. Niejednokrotnie bywa tak, że uczeń np. z powodu częstego zadawania pytań jest kłopotliwy dla nauczyciela, co wpływa na sposób jego oceniania.

Fundamentem nauczycieli niech będzie przekonanie, że: na funkcjonowanie ucznia zdolnego w szkole wpływa zarówno poziom rozwoju intelektualnego jak i zdolność do twórczego myślenia, najkorzystniejszy z punktu widzenia przyszłości ucznia zdolnego jest rozwój wszechstronny i harmonijny, zakłócenia w jednej dziedzinie mogą powodować bowiem ograniczenia w pozostałych, najważniejszym etapem życia, w którym można wpływać na wszechstronny rozwój ucznia zdolnego, jest okres od urodzenia do 10 roku życia, kształtowanie potrzeb poznawczych w tym przedziale czasu daje najlepsze efekty, „dzieci zdolne” wdrożone do twórczego myślenia na początku swojej kariery szkolnej nabierają nawyków samodzielnej, twórczej aktywności w różnych dziedzinach.

Uczeń zdolny, to nie tylko wysoki iloraz inteligencji – to bogata wyobraźnia, oryginalne pomysły, potrzeba ukazania i obrony swoich myśli, wrażeń, emocji, niezależna postawa.

Kwestionariusz wielorakiej inteligencji Wypełnij poniższy kwestionariusz, przypisując wartość liczbową każdemu stwierdzeniu, które twoim zdaniem jest prawdziwe w odniesieniu do ciebie. Jeśli w pełni się z nim zgadzasz, postaw cyfrę 5. Jeżeli sądzisz, że nie masz z nim nic wspólnego - wstaw 0. Użyj cyfr od 5 do O, aby określić stopień prawdziwości poszczególnych stwierdzeń.

Posiadam uzdolnienia manualne Posiadam dobre wyczucie kierunku Posiadam naturalną umiejętność rozwiązywania sporów między przyjaciółmi Łatwo zapamiętuję słowa piosenek Potrafię wyjaśniać w prosty sposób trudne zagadnienia Robię wszystko krok po kroku Dobrze znam samego siebie i rozumiem, dlaczego postępuję tak, a nie inaczej Lubię ćwiczenia grupowe i spotkania towarzyskie Dobrze uczę się, słuchając wykładów i wywodów innych ludzi Słuchając muzyki, doznaję zmian nastroju Lubię krzyżówki, łamigłówki i problemy logiczne Tablice, zestawienia i pomoce wizualne odgrywają dla mnie ważną rolę podczas uczenia się Jestem wrażliwy na nastroje i uczucia otaczających mnie ludzi Najlepiej uczę się, kiedy muszę wziąć się w garść i zrobić coś samemu Zanim zechcę się czegoś nauczyć, muszę zobaczyć, jaką będę miał z tego korzyść Podczas nauki i rozmyślań lubię spokój i samotność Potrafię usłyszeć poszczególne instrumenty w złożonych utworach muzycznych Łatwo przychodzi mi wywołanie w wyobraźni zapamiętanych i wymyślonych obrazów Posiadam bogaty język i potrafię się nim posługiwać Lubię robić notatki Posiadam dobre poczucie równowagi i lubię ruch fizyczny Potrafię dostrzegać strukturę przedmiotów i związki między różnymi rzeczami Potrafię pracować w zespole i korzystać z cudzych doświadczeń Jestem dobrym obserwatorem i często zauważam rzeczy uchodzące uwadze innych Często bywam niespokojny Lubię pracować lub uczyć się niezależnie od innych Lubię komponować muzykę Potrafię radzić sobie z liczbami i problemami matematycznym

KLUCZ DO KWESTIONARIUSZA WIELORAKIEJ INTELIGENCJI typy inteligencji stwierdzenia suma punktów Lingwistyczna 5 9 19 20 Punkty ........................ Matematyczno- logiczna 6 11 22 28 Wizualno- przestrzenna 2 12 18 24 Muzyczna 4 10 17 27 Interpersonalna 3 8 13 23 Intrapersonalna 7 15 16 26 Kinestetyczna 1 14 21 25

Koło wielorakiej inteligencji Howarda Gardnera

Celem pracy z uczniami zdolnymi jest: zdiagnozowanie klasy pod względem ich zdolności, zainteresowań oraz problemów ich dotykających, zadawanie uczniom zdolnym dodatkowych zadań podczas prac klasowych i domowych, korygowanie przez uczniów zdolnych błędów kolegów (szukanie błędów w rozumowaniu), prowadzenie przez uczniów zdolnych fragmentów lekcji (czasami przygotowywanie całej lekcji), zachęcanie ich do czytania czasopism związanych z danym przedmiotem, zwiększanie wymagań, co do ścisłości i precyzji ich wypowiedzi, organizowanie konkursów w rozwiązywaniu zadań trudniejszych, samodzielne poznawanie przez ucznia zdolnego nowego materiału (ewentualne niejasności konsultuje z nauczycielem), przekazywanie pod opiekę stałą lub doraźną uczniów słabych uczniom zdolnym, powierzanie im przewodnictwa w grupach lekcyjnych.

Nauczyciel pracując z uczniem zdolnym (…), „powinien” wyznaczyć m.in. takie cele: 1. Rozbudzanie wśród uczniów zainteresowania ……… 2.Wykrywanie i rozwijanie zdolności............... 3.Rozwijanie umiejętności szybkiego i poprawnego…............... 4.Zapewnienie możliwości osiągnięcia sukcesu ……. 5.Szukanie uczniów zdolnych ………………………. 6.Rozwijanie pamięci i myślenia logicznego 7.Doskonalenie języka ………… 8.Przygotowanie do samodzielnego pogłębiania wiedzy i szukania informacji 9.Kształcenie umiejętności stawiania hipotez i formułowania wniosków 10.Nabycie umiejętności argumentacji 11.Obserwowanie przyczyn i przewidywanie skutków 12.Zastosowanie ….. w życiu codziennym i nietypowych sytuacjach.

Odkryć takiego ucznia możemy poprzez: testy osiągnięć szkolnych grupowe i indywidualne testy inteligencji nominacje rodziców nominacje nauczycieli nominacje ekspertów (pedagog) nominacje rówieśników osiągnięcia w konkursach i olimpiadach

Strategie nastawione na szybsze rozwijanie zdolności 1.strategia wcześniej wcześniejsze posyłanie dziecka do szkoły, indywidualny tok nauki 2.strategia więcej wyposażenie w większy zasób wiedzy 3.strategia inaczej umożliwianie uzyskania wiedzy o większym poziomie złożoności 4.strategia lepiej i mądrzej rozwijanie myślenia twórczego

Najnowsze badania potwierdzają: wykład, jako metoda nauczania powoduje zapamiętywanie tylko 5% treści, czytanie – 10%, stosowanie pomocy audiowizualnych – 20%, prezentacja graficzna – 30%, dyskusja w grupie zwiększa zapamiętywanie do 50%, działania praktyczne – 70%, uczenie innych pozwala na zapamiętywanie 90% treści. Rodziewicz

Sposoby wzbogacania treści kształcenia. programy specjalne – przygotowywane głównie dla uczniów szkół średnich i studentów, w których najwięcej uwagi poświęca się treściom z zakresu matematyki, nauk społecznych i języków obcych. Wyniki kształcenia po zastosowaniu programów specjalnych są nadspodziewanie dobre. Uczniowie z powodzeniem uczą się trudnych i nowych treści, na co ma wpływ także silna motywacja związana z zainteresowaniem danym przedmiotem. Dużo wspólnego z powyższym programem mają tworzone programy nauczania dla klas z rozszerzonym językiem niemieckim czy angielskim, zajęcia pozalekcyjne i pozaszkolne – znaczna część działań dydaktyczno – wychowawczych, które poszerzają wiedzę uczniów, odbywa się jednak poza czasem przewidzianym w planach nauczania. Są to dodatkowe zajęcia prowadzone głównie w godzinach popołudniowych w szkołach lub też w klubach, towarzystwach, organizacjach, centrach sportowych i młodzieżowych, indywidualna praca nauczyciela z uczniem zdolnym jest realizowana częściowo na lekcji (dodatkowe zadania, metody pracy motywujące do twórczego i oryginalnego myślenia, twórcze prace domowe), jak również poprzez przygotowywanie danego ucznia do udziału w konkursach przedmiotowych lub olimpiadach.

Nowe rozwiązania sprzyjające przyspieszonemu rozwojowi uczniów zdolnych wcześniejsze podejmowanie nauki szkolnej, czyli przyjmowanie do szkoły dzieci, które nie osiągnęły jeszcze obowiązku szkolnego szybsze opanowanie procesu nauczania „klasy półroczne – semestralne” – uczniom uczącym się szybciej umożliwia się wcześniejsze zrealizowanie programu nauczania danej klasy „podwójna promocja” – najmniej zalecana, uczeń we własnym zakresie opanowuje materiał następnej klasy i będąc w klasie, np. I otrzymuje promocję do klasy II, uczenie się zgodnie z indywidualnym tempem – w niektórych szkołach stosuje się indywidualny tok nauczania, pozwala on na uczenie się w dowolnym tempie i zaliczanie materiału nauczania danej klasy w dowolnym czasie – takie zróżnicowanie tempa kształcenia związane jest z koniecznością uelastycznienia organizacji pracy, zmianę form organizacyjnych i zmusza do zerwania z systemem klasowo – lekcyjnym, przyspieszenie „częściowe” – w kształceniu uczniów zdolnych jest jednym ze sposobów umożliwienia uczniom uczenia się różnych treści programowych (treści z zakresu poszczególnych przedmiotów nauczania) w różnym tempie.

PRACA NAUCZYCIELA Z UCZNIEM ZDOLNYM: 1.Opracowanie indywidualnych planów pracy 2.Opracowanie, dobór skutecznych form i metod pracy 3.Motywowanie, aktywizowanie uczniów 4.Wykorzystanie intelektualnego potencjału ucznia zdolnego 5.Analizowanie osiągnięć 6.Dzielenie się uwagami, doświadczeniami, spostrzeżeniami 7.Nakłanianie uczniów zdolnych do samorealizacji 8.Opracowanie narzędzi badań uczniów uzdolnionych 9.Przyjmowanie roli doradcy, moderatora i organizatora procesu uczenia się 10.Pomoc uczniowi w prawidłowej i szybkiej ocenie swoich pomysłów 11.Korelownie treści przedmiotowych 12.Współpraca z rodzicem ucznia zdolnego

METODY 1.Metody problemowe 2.Metody kształcące poszukiwanie, porządkowanie i wykorzystywanie informacji z różnych źródeł 3.Metody stosowania zdobytej wiedzy w praktyce 4.Metody rozwijania zainteresowań 5.Metody skutecznego porozumiewania się w różnych sytuacjach 6. Metody prezentowania własnych poglądów 7.Metody kształcące umiejętność argumentacji 8.Metody kształcące prawidłowe stosunki interpersonalne 9.Metody aktywizujące 10.Metody pozwalające uczniowi ocenić stan swojej wiedzy

technika swobodnego tekstu metoda rozwijająca ekspresję literacką uczniów. Jest to metoda tworzenia tekstów, w których uczeń ma chęć zapisania swoich myśli, wrażeń, przeżyć. Rozwija wyobraźnię, wdraża do twórczej aktywności, pomaga w śmiałym i swobodnym wyrażaniu swoich myśli i pragnień, a przez to przyczynia się do kształtowania osobowości metoda nauczania aktywizującego myślenie uczniów technika kładąca nacisk na samodzielną pracę uczniów i wyrabianie umiejętności samokształcenia. Tu istotną rolę odgrywa samodzielne dochodzenie do wiedzy, by na podstawie źródeł uczeń sam dochodził do sedna tematu poprzez logiczne wnioskowanie, kojarzenie zjawisk i szukanie między nimi zależności. Uczą się oni samodzielnej pracy i skutecznego myślenia. metoda myślenia konwergencyjnego polega na tym, że uczniowie rozwiązują i przewidują, jaki może być wynik rozwiązania metoda pytań problemowych metoda polegająca na tym, iż pytania pomagają uczniom z obserwowanej rzeczy lub zjawiska wyodrębnić poszczególne cechy pośród których mogą znaleźć cechy istotne, pozwalają też uczniom uchwycić właściwe stosunki między rzeczami lub zjawiskami. Na podstawie pytań zauważa się zbieżność pewnych zjawisk, odkrywa ich współzależność dochodząc w ten sposób do poznania praw naukowych

samodzielne układanie zadań na z góry określoną trudność wspólne rozwiązywanie zadań tekstowych metoda mająca duży wpływ na rozwój uczniów zdolnych. Uczniowie zdolni otrzymują zadnia trudniejsze. W ten sposób przyzwyczajają się do obmyślenia każdego kroku w rozwiązywaniu zadania. Przy błędnych odpowiedziach nauczyciel wymaga samodzielnego poprawiania błędów (a więc samokontrola uczniów). Aby pomóc uczniom w osiąganiu tej sprawności nauczyciel może zadawać pytania pomocnicze typu: „Dlaczego tak sądzisz ? Przekonaj nas, że tak jest rzeczywiście” metoda zwana myśleniem dywergencyjnym metoda polegająca na podaniu kilku poprawnych odpowiedzi na pytanie i wyborze najodpowiedniejszego pomysłu, sprawia, że uczniowie wpadając na pomysł kilku rozwiązań wzajemnie się uzupełniają, a także współdziałają ze sobą. Ćwiczeniom w myśleniu dywergencyjnym pomaga zaangażowanie pamięci, zdolności poznawcze, doświadczenie dzieci w myśleniu konwergencyjnym. Ćwiczenie jednych operacji jest równocześnie przygotowaniem innych, bardziej złożonych rozwiązywanie łamigłówek matematycznych a jeszcze bardziej samodzielne układanie ich także pobudza myślenie uczniów zdolnych samodzielne układanie zadań na z góry określoną trudność metoda polegająca na tym, że uczniowie zdolni zdobywają się na układanie zadań oryginalnych i ciekawych. Są to zadania wymagające głębszego zastanowienia się. Dzięki samodzielnej pracy wzrastają ambicje ucznia

technika podziału klasy na grupy i samodzielna praca w grupach metoda indywidualizowanego nauczania. Stosuje się różne warianty podziału na grupy nauczanie wielopoziomowe polega na podziale klasy na trzy poziomy: uczniów zdolnych, przeciętnych i słabych – poniżej średniego poziomu. Nauczyciel opracowuje ten sam temat lekcji, jednak stawiając pytania lub wyznaczając zadania do samodzielnego rozwiązania, dostosowuje wymagania do poszczególnych poziomów. indywidualizacja zadań domowych metoda polegająca na tym, że uczniowie zdolniejsi otrzymują zadania trudniejsze od pozostałych uczniów. Wykonane zadania domowe prezentowane są na kolejnej lekcji. Nauczyciel wykorzystuje pomoc uczniów zdolnych, którzy wyjaśniają błędne rozwiązania innych, jak i także swoich prac. Uczniowie uczą się oceniać zarówno cudze, głośno odczytywane prace, jak również zadania własne. W ten sposób rozwija się ich myślenie krytyczne zajęcia pozalekcyjne i pozaszkolne to metoda dająca większe możliwości kształcenia uczniów zdolnych. Uczniowie ci biorą udział w pracach różnych kół naukowych oraz w organizacjach dziecięcych, w pracach młodzieżowych domów kultury, uczeniu się języków obcych itd. konkursy i olimpiady przedmiotowe promocje to wyjątkowe przypadki kształcenia stosowane wobec uczniów zdolnych. Pomoc wobec ucznia z wcześniejszą promocją polega na podsuwaniu mu odpowiednich testów podręcznikowych, ćwiczeń lub dodatkowych objaśnień starszych uczniów i nauczyciela uczenie się do mistrzostwa metoda, która pozwala uczniom opanowywać we własnym tempie wiedzę, głównie w przedmiotach o charakterze sekwencyjnym. Uczniowie o dużych zdolnościach i zainteresowaniach w jakiejś dziedzinie nauki mogą szybko przemierzyć materiał, który jest już im znany.

- krótkie, kilkuminutowe rozmowy nauczyciela z uczniem, Formy pracy -          krótkie, kilkuminutowe rozmowy nauczyciela z uczniem, zwykle komentujące w sposób rozszerzający bieżący materiał lub kończące się sformułowaniem problemu, a potem rozwiązaniem go, -          zadawanie dodatkowych zadań podczas prac klasowych i domowych, -          przygotowanie przez ucznia referatów po przeczytaniu odpowiedniej literatury, -          korygowanie błędów kolegów (szukanie błędów w rozumowaniu), -          prowadzenie przez uczniów fragmentów lekcji (czasami przygotowanie całej lekcji), -          zachęcanie do czytanie fachowych czasopism, -          zwiększanie wymagań, co do ścisłości i precyzji ich wypowiedzi, -          stworzenie uczniom okazji do swobodnego wyboru zadań trudniejszych, swobodnej decyzji w podejmowaniu dodatkowych zadań, -          organizowanie konkursów w rozwiązywaniu zadań trudniejszych, -          praca w grupach o podobnym poziomie uzdolnień, gdzie zadawane są zadania trudniejsze dla grup zdolniejszych, -          praca w grupach, w których uczniowie zdolni pełnią rolę liderów, a praca może być formą konkursów.  

Stwarzanie uczniom zdolnym sytuacji wyboru zadań, Praca indywidualna Praca w parach Stwarzanie uczniom zdolnym sytuacji wyboru zadań, ćwiczeń o większej skali trudności lub prac dodatkowych Różnicować stopnia trudności prac domowych i prac klasowych Stopniowe zwiększanie wymagań Przydzielanie uczniom zdolnym specjalnych ról: asystenta, itp. Praca pozalekcyjna

Liczne eksperymenty wskazują, że aktywne postawy umysłowe wywołują tylko te sytuacje szkolne, które wprowadzają uczniów w stan intelektualnego zakłopotania, budzą spontaniczną ciekawość otaczającego świata na lekcjach biologii, chemii, fizyki, języku polskim i in.

DZIĘKUJĘ Violetta Tyborowska