Prawo finansów publicznych Narodowy Bank Polski Prawo finansów publicznych [8] NBP

Zadania bankowości centralnej Emisja pieniądza (monopol władzy na bicie monety) Dbanie o wartość pieniądza, zapewnienie jego wymienialności 1 Zapewnienie bezpieczeństwa systemowi bankowemu Prawo władczego oddziaływania na banki operacyjne Tworzenie standardów dobrych praktyk bankowych 2 Ułatwianie rozliczeń między bankami 3 Współpraca z instytucjami rządowymi w tworzeniu prawa i polityki finansowej 4 [8] NBP

Zarys historii banków centralnych 1668 Bank Centralny Szwecji 1694 Bank Anglii 1800 Bank Francji 1814 Bank Holandii 1828 Bank Polski ( Królestwo Polskie), w roku 1886 przekształcony w oddział Państwowego Banku Rosji 1860 Państwowy Bank Rosji 1913 System Rezerwy Federalnej, USA 1916 Polska Krajowa Kasa Pożyczkowa 1924 Bank Polski 1945 Narodowy Bank Polski [8] NBP

Bank centralny a system bankowy NBP 1945 - 1989 NBP 1990 - ….. Monobank Monopol państwa w sferze finansowo - gospodarczej Połączenie funkcji banku centralnego i głównej instytucji depozytowo - kredytowej Podporządkowanie działalności banku centralnego decyzjom władzy wykonawczej Ograniczenia / zakazy tworzenia innych banków i dokonywania operacji bankowych Współcześnie W eurosystemie: NBP Europejski System Banków Centralnych Instrumenty polityki pieniężnej Krajowe Banki operacyjne Wspólnotowe instytucje kredytowe [8] NBP

NBP – podstawowe dane Biwalentna zdolność prawna Specjalny status - bank centralny RP Podstawy prawne: art. 227 Konstytucji RP 1. Centralnym bankiem państwa jest Narodowy Bank Polski. Przysługuje mu wyłączne prawo emisji pieniądza oraz ustalania i realizowania polityki pieniężnej. Narodowy Bank Polski odpowiada za wartość polskiego pieniądza.+ ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 roku o Narodowym Banku Polskim Art. 3. 1. Podstawowym celem działalności NBP jest utrzymanie stabilnego poziomu cen, przy jednoczesnym wspieraniu polityki gospodarczej Rządu, o ile nie ogranicza to podstawowego celu NBP. Biwalentna zdolność prawna Specjalne zadania w sferze bankowości i finansów Suwerenność jako główny filar funkcjonowania NBP ( Niezależność : instytucjonalna – funkcjonalna – finansowa) [8] NBP

NBP a organy władzy Sejm RP Narodowy Bank Polski Sprawozdania: 1. RPP : założenia polityki pieniężnej do 30 IX (r-1), sprawozdanie z ich wykonania – do 30 V (r+1) 2. Prezes NBP: a. Kwartalne informacje o bilansie płatniczym b. Sprawozdanie finansowe NBP Sejm RP 1. Ustawowe określenie zasad organizacji i funkcjonowania NBP 2. Wybór Prezesa NBP i członków RPP 3. Obowiązek gromadzenia rezerw dewizowych dla obsługi długu publicznego 2. Obowiązek przekazywania zysku NBP do BP 1. Wspieranie polityki gospodarczej rządu, o ile nie ogranicza to podstawowego celu NBP – utrzymania stabilnego poziomu cen Narodowy Bank Polski Rada Ministrów 1. Zakaz zaciągania kredytów i pożyczek w NBP 2. Zakaz ingerencji w wewnętrzne sprawy NBP [8] NBP

Organy banku centralnego Narodowy Bank Polski Prezes NBP Rada Polityki Pieniężnej Zarząd NBP [8] NBP

Struktura organów NBP Prezes NBP Rada Polityki Pieniężnej Zarząd NBP Wybierany przez Sejm na wniosek Prezydenta RP Kadencja wygasa wskutek: Upływu 6 lat ( 1 osoba – max. 2 kadencje) Złożenia rezygnacji Śmierci Odwołania związanego z: Długotrwałą chorobą Wyrokiem za popełnione przestępstwo Wyrokiem Trybunału Stanu zakazującego zajmowania kierowniczych stanowisk Kłamstwa lustracyjnego Rada Polityki Pieniężnej Skład : Prezes NBP + 9 członków wybranych przez: Sejm ( 3 osoby) Senat ( 3 osoby) Prezydenta RP ( 3 osoby) Kadencja trwa 6 lat Zarząd NBP Skład: Prezes NBP + 2 wiceprezesów + 4-6 członków zarządu Wymóg apolityczności ( podobnie jak dla Prezesa i RPP) [8] NBP

Kompetencje organów NBP Prezes NBP Przewodniczenie RPP i zarządowi Reprezentowanie Polski w międzynarodowych instytucjach finansowych Prawo opiniowania aktów normatywnych z zakresu prawa finansowego, bankowego, gospodarczego RPP Ustalanie założeń polityki pieniężnej ( dołączanych do projektu ustawy budżetowej) Planowanie i wdrażanie instrumentów polityki pieniężnej Zarząd NBP Uchwalanie planu finansowego NBP Określanie zasad i nadzorowanie działalności gospodarki finansowej NBP [8] NBP

Zadania banku centralnego Narodowy Bank Polski Bank państwa Bank emisyjny Bank banków [8] NBP

NBP = bank państwa / bank emisyjny Bezpieczeństwo walutowe państwa Zapewnienie płynności płatniczej w gospodarce Kształtowanie polityki pieniężnej Usługi bankierskie na rzecz państwa Reprezentowanie Polski w międzynarodowych instytucjach finansowych Wyłączne prawo emisji znaków pieniężnych w RP Ustalanie wzorów i nominałów banknotów i monet Określanie zasad: Wymiany znaków pieniężnych Wycofywania pieniędzy z obiegu Postępowania z fałszywymi znakami pieniężnymi [8] NBP

NBP = bank banków Do 2008 roku – nadzór nad bankami Narodowy Bank Polski Instrumenty polityki pieniężnej BEZPOŚREDNIE (Władcze) Limity (pułapy) kredytowe POŚREDNIE (Niewładcze) Kredyty banku centralnego Rezerwa obowiązkowa Operacje otwartego rynku Do 2008 roku – nadzór nad bankami (obecnie – Komisja Nadzoru Finansowego) [8] NBP

Relacje NBP – banki operacyjne Udzielanie kredytów: Refinansowego Lombardowego Redyskontowego Banki operacyjne: Przekazywanie rezerwy obowiązkowej ( „podatek od wkładów niebanków w bankach”) Wzór: Max. 30% wartości wkładów terminowych + max. 20% wartości wkładów a vista minus 500 000 euro [8] NBP

3. REPO ( repurchase agreement) Operacje otwartego rynku: 1. Skup papierów wartościowych 2. Sprzedaż papierów wartościowych 3. REPO ( repurchase agreement) 4. REVERSE REPO NBP 1. Skup papierów wartościowych z dostawą natychmiastową 2. Odsprzedaż papierów wartościowych z dostawą w późniejszym terminie Bank operacyjny 1 = udzielenie kredytu przez NBP 2= spłata kredytu przez bank operacyjny NBP 1. Sprzedaż papierów wartościowych z dostawą natychmiastową 2. Wykup papierów wartościowych z dostawą w późniejszym terminie Bank operacyjny 1 = przyjęcie lokaty przez NBP 2= wycofanie lokaty przez bank operacyjny [8] NBP

Limity kredytowe Art. 46 ustawy o NBP. W razie zagrożenia realizacji polityki pieniężnej Rada Polityki Pieniężnej może w drodze uchwały wprowadzić: 1) ograniczenie wielkości środków pieniężnych oddawanych przez banki do dyspozycji kredytobiorców i pożyczkobiorców; 2) obowiązek utrzymywania nieoprocentowanego depozytu w NBP od zagranicznych środków wykorzystanych przez banki i krajowych przedsiębiorców. [8] NBP

Nadzór nad bankami operacyjnymi Komisja Nadzoru Finansowego Przewodniczący KNF (powoływany przez Prezesa RM) Przedstawiciel Prezydenta RP Minister Finansów Minister Pracy Prezes NBP Skład: Sektor giełdowy (rynku kapitałowego) Sektor bankowy Zakres nadzoru: Sektor ubezpieczeń gospodarczych Sektor funduszy emerytalnych Bezpieczeństwo środków pieniężnych Zgodność działań banku z prawem Cele nadzoru bankowego: Ad personam: upomnienie / nagana / wniosek o odwołanie / arbitralne zawieszenie w czynnościach Ad rem: zalecenie / upomnienie / kara finansowa / cofnięcie licencji i likwidacja banku Środki nadzoru: [8] NBP

Safety net ( sieć bezpieczeństwa finansowego) Minister Finansów Przygotowanie projektów aktów prawnych Uruchamianie pomocy ze środków publicznych Komisja Nadzoru Finansowego Funkcje licencyjne Funkcje inspekcyjne Funkcje analityczne……….wobec uczestników rynku finansowego Narodowy Bank Polski Udzielanie kredytów refinansowych Udogodnienia w czasie prowadzenia postępowania naprawczego banków Bankowy Fundusz Gwarancyjny Pożyczki i kredyty dla banków zagrożonych upadłością Gwarantowanie wypłaty depozytów i lokat klientom [8] NBP

Safety net – Komitet Stabilności Finansowej Skład: Minister Finansów Prezes NBP Przewodniczący KNF Wybrane zadania: Dokonywanie ocen sytuacji finansowej na rynku krajowym i międzynarodowym Opracowanie procedur awaryjnych na wypadek zagrożenia stabilności systemu finansowego Monitorowanie wskaźnika wypłacalności i płynności finansowej zagrożonych podmiotów Opracowanie zasad finansowania zagrożonych podmiotów ( w tym: ze środków publicznych) [8] NBP

Bank Gospodarstwa Krajowego Istnieje od 1924 roku Bank państwowy (jedyny w rozumieniu przepisów prawa bankowego) Płynność płatnicza i podstawowe fundusze własne są gwarantowane przez Ministra Finansów Główne zadania: Wspieranie rządowych programów społeczno – gospodarczych ( np. obsługa wielu funduszy celowych – Fundusz Dopłat, Fundusz Pożyczek i Kredytów Studenckich, Krajowy Fundusz Drogowy) Wspieranie inicjatyw regionalnych ( BGK jest centralnym płatnikiem środków europejskich) Obsługa systemu finansów publicznych (m.in. gwarancje Skarbu Państwa, obsługa bankowa niektórych JSFP – np. NFZ) [8] NBP