Przyczynek do dyskusji na temat finansowania (współfinansowania) szkolnictwa wyższego w Polsce Witold Jurek

W. Jurek2 OECD Reviews of Tertiary Education – Poland, September 2007 Podstawowe źródło problemów w Polsce Both teaching and research have been squeezed to the point of serious damage to the aspiration that Polish tertiary education and science should play a full part in the European higher education and research areas.

W. Jurek3

4

5

6 Wnioski Wydatki na studenta są na bardzo niskim poziomie W większości krajów wydatki na studenta nie spadły w okresie 1995 – 2004; w Polsce spadły (bardziej wzrosła liczba studentów niż nakłady na edukację) W Polsce relatywnie dużo środków na szkolnictwo wyższe pochodzi z gospodarstw domowych

W. Jurek7 Struktura kształcenia Rozwój odpłatnych form studiów przyczynił się do: upowszechnienia dostępu do studiów wyższych rozwoju mniej kosztownych kierunków kształcenia (szczególnie to widać wśród szkół niepublicznych)

W. Jurek8 Struktura kształcenia Rezultat: struktura kształcenia studentów odstaje od struktury w rozwiniętych krajach. Niski udział studentów, między innymi: Science & Engineering Medical Sciences Law Zbliżenie struktury studentów według obszarów studiów wyższych będzie wymagało rozwoju kierunków bardziej kosztownych (inżynierskich, medycznych, …)

W. Jurek9 Liczba studentów Przy utrzymaniu (lub niewielkim wzroście) poziomu skolaryzacji: spadek liczebności roczników zainteresowanych studiami będzie miał wpływ na sytuację finansową uczelni: uczelni publicznych (spadek liczby kandydatów na odpłatne studia niestacjonarne) uczelni niepublicznych (spadek liczby kandydatów na studia)

W. Jurek10 Finansowanie – schemat Nie ma studiów bez kosztów. Ktoś te koszty musi ponieść W finansowaniu studiów uczestniczą: studiujący i ich rodziny społeczeństwo (budżet centralny, budżety lokalne) instytucje (osoby) sponsorujące

W. Jurek11 Finansowanie studiów ze środków rodzin studentów

W. Jurek12 Finansowanie – schemat Można zaryzykować stwierdzenie, że obecnie w Polsce istnieje współfinansowanie studiów, ale w nietypowej – biorąc standardy współfinansowania – formie Wszyscy studenci ponoszą koszty utrzymania w czasie studiów Studiujący nieodpłatnie ponoszą koszty w formie podatków Studiujący odpłatnie ponoszą koszty podwójnie w formie podatków przeznaczonych między innymi na edukację płacąc czesne za studia

W. Jurek13 Finansowanie – schemat Polska należy do grupy krajów (w zasadzie Europa Centralna i Wschodnia), w których jest dualny (podwójny) system finansowania szkolnictwa (dotacje państwowe, czesne)

W. Jurek14 Geografia odpłatności za studia

W. Jurek15 Idea współpłatności Początek lat 80. – kryzys w finansowaniu szkolnictwa nawet w najzamożniejszych krajach Grupa krajów europejskich, gdzie od studentów nie pobiera się żadnych opłat i nie dyskutuje się o zmianie sposobu finansowania szkolnictwa wyższego jest coraz mniej liczna Idea współpłatności, w myśl zasady: płaci ten, kto korzysta (częściowo społeczeństwo, częściowo absolwent studiów wyższych) Problemy: proporcje podziału kosztów pomiędzy dwie strony rozłożenie kosztów (i ich zwrotu) w czasie

W. Jurek16 Zalety współfinansowania - państwo Możliwość wpływu państwa na sferę wykształcenia wyższego, nawet na strukturę kształcenia Zwolnienie środków na fundusze, które mogą być przeznaczone na: pomoc materialną różnego rodzaju stypendia, zwolnienia z opłat (lub spłat np. kredytów) kredyty studenckie

W. Jurek17

W. Jurek18 Wnioski Pomoc materialna stanowi (malejący) ułamek wydatków na szkolnictwo wyższe

W. Jurek19 Zalety współfinansowania - uczelnie Uzależnienie dochodów uczelni od oczekiwań kandydatów sprzyja, między innymi: konkurencji na rynku edukacyjnym dywersyfikacji (rozszerzeniu) oferty edukacyjnej

W. Jurek20 Zalety współfinansowania - studenci Materialna odpowiedzialność studenta za swoje decyzje Studia łatwiej dostępne – koniec z postawą:pochodząc z małego ośrodka nie dam sobie rady w dużym ośrodku akademickim Koniec z postawą:co nic nie kosztuje jest nic nie warte

W. Jurek21 Uczestnictwo środków społecznych - powody społeczne inwestowanie w rozwój społeczeństwa eliminowanie przedkładania interesu krótkoterminowego uczelni nad długoterminowy niedoinformowanie młodzieży

W. Jurek22 Uczestnictwo środków społecznych - powody z punktu widzenia jednostki kształcenie wyższe jest działalnością ryzykowną w tym sensie, że rezultat jest niepewny student może być niezdolny do zaabsorbowania korzyści z wyższego wykształcenia wyższe wykształcenie nie zapewnia automatycznie wyższego standardu (w tym: materialnego) życia

W. Jurek23 Zalecenia OECD dla szkolnictwa wyższego w Polsce Zasada podziału kosztów (państwo, beneficjenci) Preferowane rozwiązania: powszechne czesne + system grantów (zwolnienia z opłat) powszechnie dostępne kredyty: warunki spłaty uzależnione od sytuacji materialnej

W. Jurek24 Zalecenia OECD dla szkolnictwa wyższego w Polsce Preferencyjne finansowanie studiów (np. stanowiących nowatorskie przedsięwzięcia edukacyjne) Uproszczenie systemu pomocy materialnej (pomoc materialna według (wyłącznie) potrzeb materialnych) Zarządzanie pomocą materialną różnego typu – agencja rządowa (a nie np. banki czy uczelnie)

W. Jurek25 Rekomendacje OECD Związek kształcenia z rynkiem pracy System śledzenia karier absolwentów System informujący kandydatów na studia i studentów o przewidywaniach dotyczących rynku pracy (wymagania, kwalifikacje, wynagrodzenia, …) Mechanizmy zachęcające uczelnie do reagowania na rynek pracy

W. Jurek26 Mity współfinansowania studiów Fałszywy wybór studia bezpłatne – powszechnie dostępne studia płatne – dostępne dla najzamożniejszych Najbogatsi studiują za darmo Nieodpłatne studia – jednym z praw człowieka. Współfinansowanie – zamach na to prawo

W. Jurek27 Źródła Devising solid bases for funding tertiary education. Synthesis report, OECD 2007 (draft) O. Fulton, P. Santiago, Ch. Edquist, E. El-Khawas, E. Hackl, OECD Reviews of Tertiary Education, OECD J. Komljenovic, Tuition fees and student support in European Higher Education Area, EUA 2007 (provisional draft) A. Kraśniewski, Zalecenia OECD dla szkolnictwa wyższego w Polsce, Prezydium KRASP, październik 2007 Opinia KRASP o istniejących formach odpłatności ze usługi edukacyjne w publicznych szkołach wyższych, załącznik do uchwały Zgromadzenia Plenarnego KRASP, wrzesień 2000