POMOC PSYCHOLOGICZNO-PEDAGOGICZNA I KSZTAŁCENIE SPECJALNE ROLA I ZADANIA NAUCZYCIELA W ŚWIETLE NOWYCH REGULACJI PRAWNYCH Warszawa 1 1 1

Nowe regulacje prawne Nowe regulacje prawne zawarte zostały w pakiecie rozporządzeń Ministra Edukacji Narodowej z 17listopada 2010 roku. Dotyczą one: organizacji i udzielania pomocy psychologiczno – pedagogicznej organizacji kształcenia specjalnego dla uczniów posiadających orzeczenie o potrzebie takiego kształcenia 2 2

Nowe regulacje prawne zawarte zostały w rozporządzeniach: w sprawie udzielania i organizacji pomocy psychologiczno – pedagogicznej w publicznych przedszkolach, szkołach i placówkach (Dz. U. z 2010 r. Nr 228, poz. 1487) w sprawie warunków organizowania kształcenia, wychowania i opieki dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych oraz niedostosowanych społecznie w przedszkolach, szkołach i oddziałach ogólnodostępnych lub integracyjnych (Dz.U. z 2010 r. Nr 228, poz. 1490) niepełnosprawnych oraz niedostosowanych społecznie w specjalnych przedszkolach, szkołach i oddziałach oraz ośrodkach (Dz.U. z 2010 r. Nr 228, poz. 1489) w sprawie rodzajów i szczegółowych zasad działania placówek publicznych (Dz.U. z 2011 r. Nr 109, poz. 631) w sprawie warunków i sposobu oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów i słuchaczy oraz przeprowadzania sprawdzianów i egzaminów w szkołach publicznych (Dz. U. z 2010 r. poz. 1491) w sprawie ramowych statutów publicznego przedszkola oraz szkół publicznych - projekt w sprawie szczegółowych zasad działania publicznych poradni psychologiczno-pedagogicznych, w tym publicznych poradni specjalistycznych (Dz.U. z 2010 r. Nr 228, poz. 1488) w sprawie ramowego statutu publicznej poradni psychologiczno-pedagogicznej, w tym publicznej poradni specjalistycznej (Dz.U. z 2010 r. Nr 228, poz. 1492) 3 3 3

Specjalne potrzeby edukacyjne uczniów- zadania i wyzwania dla nauczycieli i szkoły 1. Indywidualizacja pracy z uczniem na obowiązkowych i dodatkowych zajęciach edukacyjnych odpowiednio do potrzeb rozwojowych i edukacyjnych oraz możliwości psychofizycznych ucznia 2. Pomoc bliżej ucznia - w szkole do której uczęszcza. 3. Pomoc bliżej rodzica porady, konsultacje, warsztaty (podniesienie ich kompetencji wychowawczych wspólne rozwiązywanie problemów wychowawczych i dydaktycznych) 4. Pomoc bliżej nauczyciela = wzrost kompetencji zawodowych i efektywne wsparcie ucznia wymiana doświadczeń, kształcenie i doskonalenie zawodowe wsparcie ze strony innych nauczycieli i specjalistów pracujących w szkole wsparcie poradni psychologiczno – pedagogicznych 4

Specjalne potrzeby edukacyjne uczniów- zadania i wyzwania dla nauczycieli i szkoły 5. Elastyczność i adekwatność planowanych i realizowanych działań do potrzeb ucznia – likwidacja dotychczas istniejących barier formalnoprawnych (np. odejście od określania minimalnej liczby uczniów na zajęciach). 6. Instytucjonalne i osobowe partnerstwo - zwiększanie efektywności pomocy udzielanej uczniowi spójność przepisów sieć wsparcia (np. szkoła – rodzice – poradnia psychologiczno-pedagogiczna – placówki doskonalenia nauczycieli – inne przedszkola, szkoły i placówki – organizacje pozarządowe oraz instytucje i placówki działające na rzecz rodziny, dzieci młodzieży). 7. Zaufanie profesjonalizm nauczycieli i wychowawców szkoła instytucją „szybkiego reagowania” na specjalne, indywidualne potrzeby uczniów

Od czego zacząć? Wspólna analiza przepisów prawa przemyślany, skuteczny w odniesieniu do danego zespołu nauczycieli sposób (np.: zebranie rady pedagogicznej, analiza aktów prawnych w małych grupach, spotkanie informacyjne z ekspertem zewnętrznym, e-learning wewnątrzszkolny, korzystanie z zasobów platform edukacyjnych i portali, w tym strony internetowe MEN, ORE, Sejmu RP, warsztaty z zakresu praktycznego zastosowania znowelizowanego prawa itp.). Analiza kwalifikacji i kompetencji nauczycieli oraz właściwe ich wykorzystanie. Ogólnoszkolna debata/dyskusja o jakości dotychczasowych rozwiązań oraz zakresie zmian: co już robimy, co robimy dobrze i widzimy efekty, które rozwiązania wpisują się w założenia nowej koncepcji, które sprawdzone rozwiązania można zaadaptować, co trzeba zmodyfikować, co należy wprowadzić nowego , co i kto wzmocni posiadane przez przedszkole/szkołę/placówkę zasoby, z których rozwiązań powinniśmy zrezygnować.

Uczeń ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi (SPE) Indywidualny program,plan działań wspierających Szkoła ogólnodostępna, w tym integracyjna Specjalne: oddział, szkoła lub ośrodek Szkolny zespół nauczycieli i specjalistów Karta Indywid. Potrzeb Ucznia Uczeń ze SPE

Pomoc psychologiczno – pedagogiczna Nauczyciel rozpoznaje indywidualne potrzeby ucznia oraz jego możliwości zauważa i reaguje informuje dyrektora uczestniczy w zespołowym planowaniu wsparcia dla ucznia podejmuje działania na obowiązkowych, dydaktyczno – wyrównawczych i specjalistycznych (jeśli posiada kwalifikacje) zajęciach Specjalistyczna diagnoza pozostaje w rękach specjalistów 8 8 8

Zadania nauczyciela Nauczyciele, wychowawcy grup wychowawczych oraz specjaliści prowadzą w przedszkolu, szkole lub placówce działania pedagogiczne mające na celu: rozpoznanie zainteresowań i uzdolnień uczniów, w tym uczniów szczególnie uzdolnionych, oraz zaplanowanie wsparcia związanego z rozwijaniem zainteresowań i uzdolnień uczniów. rozpoznanie indywidualnych potrzeb rozwojowych i edukacyjnych oraz indywidualnych możliwości psychofizycznych uczniów oraz zaplanowanie sposobów ich zaspokojenia, w tym w szczególności w: przedszkolu – obserwację pedagogiczną zakończoną analizą i oceną gotowości dziecka do podjęcia nauki w szkole (diagnoza przedszkolna), klasach I-III szkoły podstawowej – obserwacje i pomiary pedagogiczne, a także stosują inne metody mające na celu rozpoznanie u uczniów ryzyka wystąpienia specyficznych trudności w uczeniu się, gimnazjum i szkole ponadgimnazjalnej – doradztwo edukacyjno-zawodowe. 9 9

Co w przedszkolu? Obserwacja pedagogiczna zakończona oceną gotowości dziecka do podjęcia nauki w szkole: Informacja dla: nauczyciela przedszkola – potrzebna do opracowania indywidualnego programu wspomagania i korygowania rozwoju dziecka poradni psychologiczno-pedagogicznej – udzielającej, w zależności od potrzeb, specjalistycznego wsparcia rodziców – o stanie gotowości dziecka do podjęcia nauki w szkole podstawowej Dokonywanie diagnozy specjalnych potrzeb edukacyjnych dzieci, w szczególności objętych wychowaniem przedszkolnym, wynika z obowiązującej od 1 września 2009 roku nowej podstawy programowej wychowania przedszkolnego i kształcenia ogólnego w poszczególnych typach szkół. Zadaniem nauczycieli jest prowadzenie obserwacji pedagogicznych mających na celu poznanie możliwości i potrzeb rozwojowych dzieci oraz dokumentowanie tych obserwacji. Celem diagnozy jest zgromadzenie informacji, które mogą pomóc: 1) rodzicom – w poznaniu stanu gotowości swojego dziecka do podjęcia nauki w szkole podstawowej, tak aby mogli je wspomagać odpowiednio do potrzeb w osiąganiu tej gotowości, a w okresie przejściowym (do roku 2011) także podejmować decyzję dotyczącą rozpoczęcia edukacji szkolnej przez ich sześcioletnie dziecko;  2) nauczycielowi przedszkola – przy opracowaniu indywidualnego programu wspomagania i korygowania rozwoju dziecka, który będzie realizowany w roku poprzedzającym rozpoczęcie nauki w szkole podstawowej; 3) poradni psychologiczno-pedagogicznej udzielającej specjalistycznego wsparcia.

Co w szkole podstawowej? Rozpoznawanie przez nauczycieli ryzyka specyficznych trudności w uczeniu się oraz predyspozycji i uzdolnień uczniów: dostrzeżenie oznak trudności, uzdolnień i zainteresowań ucznia zaplanowanie i realizacja obserwacji dziecka postawienie wstępnej hipotezy zaplanowanie i realizacja działań pomocowych sprawdzanie ich skuteczności ewentualna modyfikacja planu wzmocnienie pozytywnych zmian Zobowiązanie szkoły podstawowej do rozpoznawania ryzyka specyficznych trudności w uczeniu się na pierwszym etapie edukacyjnym, co pozwoli wyeliminować przypadki zgłaszania się do poradni absolwentów liceum ogólnokształcącego z prośbą o wydanie opinii potwierdzającej u nich dysleksję rozwojową (uprawniającej do przystąpienia do egzaminu maturalnego w warunkach i formie dostosowanych do indywidualnych ‎potrzeb psychofizycznych i edukacyjnych), Poszerzenie świadczonej pomocy psychologiczno-pedagogicznej o prowadzenie obserwacji pedagogicznych mających na celu poznanie możliwości i potrzeb rozwojowych dziecka. Wymagana jest refleksyjna i twórcza postawa nauczyciela, która sprzyja powodzeniu ucznia. Nauczyciel pracujący na co dzień z uczniem obserwuje jego pracę, wie jaka forma wsparcia będzie najodpowiedniejsza, jakie metody i formy pracy optymalne. Realizując program wsparcia monitoruje postępy, wie jakie dodatkowe działania należy podjąć, jak zmodyfikować program wsparcia. Mamy świadomość, że nie każdy nauczyciel jest gotów do podjęcia takich działań, dlatego niezbędny jest wzrost kompetencji i wspomaganie kadry nauczycielskiej. Wkrótce ruszy projekt systemowy, którego efektem ma być 35 tys. przeszkolonych do pracy z dziećmi z spe, w tym do diagnozy specyficznych trudności w uczeniu się, nauczycieli. Prezentowany schemat postępowania ma służyć diagnozie i wspomaganiu ucznia, wypracowany zostanie przez nauczyciela/zespół nauczycieli. Ma zobrazować etapowość postępowania prowadzącego do pożądanych zmian w funkcjonowaniu dziecka/ucznia.

Co w gimnazjum i szkole ponadgimnazjalnej? Planowanie i realizacja przez nauczycieli zadań z zakresu doradztwa edukacyjno-zawodowego, w szczególności: pomoc uczniowi w planowaniu kształcenia i kariery zawodowej gromadzenie, aktualizacja i upowszechnianie informacji dotyczących: możliwości kontynuowania nauki, zawodów i rynku pracy, możliwości funkcjonowania osób niepełnosprawnych w życiu codziennym i zawodowym, możliwości kształcenia dla uczniów z problemami emocjonalnymi i niedostosowanych społecznie udzielanie konsultacji rodzicom i uczniom koordynowanie działalności informacyjno-doradczej prowadzonej przez szkołę Doradztwo edukacyjno-zawodowe. Każdy uczeń i każdy rodzic powinien mieć możliwość uzyskania informacji umożliwiającej podjęcie decyzji-w przypadku ucznia-lub pomoc w podjęciu decyzji-w przypadku rodzica-dotyczącej wyboru dalszego kształcenia i zawodu. W przypadku uczniów niepełnosprawnych szczególnie istotny jest podział zawodu na kwalifikacje i możliwość zdobycia certyfikatu potwierdzającego uzyskanie danych kwalifikacji. Dzięki takiemu działaniu w zasięgu ręki będzie zdobycie określonych 1 lub kilku kwalifikacji zawodowych skałdających się na dany zawód. Książeczka dot. kształcenia zawodowego s.12. Szczególnie istotne dla osób ze spe: możliwości funkcjonowania osób niepełnosprawnych w życiu codziennym i zawodowym możliwości kształcenia dla uczniów z problemami emocjonalnymi i niedostosowanych społecznie Rola ppp, która będzie udzielać wsparcia nauczycielowi realizującemu zadania z zakresu doradztwa edukacyjno-zawodowego. Funkcję doradcy może pełnić nauczyciel lub pedagog jeśli brak doradcy zawodowego. Podsumowanie slajdów 4-6: na każdym etapie edukacyjnym w innym miejscu leży punkt ciężkości w zależności od wieku i potrzeb rozwojowych i edukacyjnych uczniów.

Uczeń niepełnosprawny w szkole Podstawa programowa kształcenia ogólnego: określona została w rozporządzeniu Ministra Edukacji Narodowej z dnia 23 grudnia 2008 r. w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz kształcenia ogólnego poszczególnych typach szkół odrębna podstawa została określona dla uczniów z upośledzeniem umysłowym w stopniu umiarkowanym i znacznym treści podstawy uwzględnione są podczas realizacji indywidualnych programów edukacyjno – terapeutycznych opracowywanych dla uczniów niepełnosprawnych dzieci i młodzież z upośledzeniem umysłowym w stopniu głębokim realizują obowiązek szkolny i obowiązek nauki poprzez udział w zajęciach rewalidacyjno – wychowawczych organizowanych dla nich przez przedszkola, szkoły i placówki oświatowe

Uczeń niepełnosprawny w szkole Indywidualizacja procesu kształcenia uczniów niepełnosprawnych poprzez: możliwość wydłużenia okresu kształcenia na każdym etapie edukacyjnym - co najmniej o jeden rok dostosowanie wymagań edukacyjnych do indywidualnych potrzeb rozwojowych i edukacyjnych oraz możliwości psychofizycznych ucznia niepełnosprawnego na podstawie orzeczenia o potrzebie kształcenia specjalnego realizację indywidualnych programów edukacyjno - terapeutycznych

Uczeń niepełnosprawny w szkole Nauczyciele posiadający kwalifikacje w zakresie pedagogii specjalnej zatrudnieni dodatkowo w szkołach integracyjnych oraz z oddziałami integracyjnymi: współorganizują kształcenie w formach integracyjnych w szczególności: wspólnie z nauczycielami prowadzą zajęcia edukacyjne i pracę wychowawczą realizują zintegrowane działania i zajęcia określone w programie uczestniczą w zajęciach edukacyjnych prowadzonych przez innych nauczycieli oraz w zintegrowanych działaniach i zajęciach, określonych w programie, realizowanych przez nauczycieli i specjalistów udzielają pomocy nauczycielom prowadzącym zajęcia edukacyjne w doborze form i metod pracy z uczniami niepełnosprawnymi

Nauczyciel w pracach zespołu planującego pomoc dla ucznia: Nauczyciel w zespole Nauczyciel w pracach zespołu planującego pomoc dla ucznia: wymienia się doświadczeniami z pracy z uczniem uzupełnia wiedzę innych swoją wiedzą analizuje posiadaną przez szkołę dokumentację ucznia (opinia, orzeczenie) uczestniczy w opracowaniu dla ucznia planu działań wspierających lub indywidualnego programu edukacyjno – terapeutycznego (co zawiera plan i program opisują rozporządzenia, odpowiednio w sprawie pomocy psychologiczno – pedagogicznej i organizacji kształcenia specjalnego) dba o dobrą atmosferę spotkania i przyjazne relacje z rodzicami 16 16 16

Nauczyciel współpracuje współpraca z rodzicami współpraca przedszkoli, szkół i placówek oświatowych w sposób jak najbardziej trafny i efektywny poradnia psychologiczno-pedagogiczna placówka doskonalenia nauczycieli szkoła

opinia, rozpoznanie nauczycieli = karta indywidualnych potrzeb ucznia Nauczyciel wie, że opinia, rozpoznanie nauczycieli = karta indywidualnych potrzeb ucznia + plan działań wspierających Nie dotyczy opinii o potrzebie wczesnego wspomagania rozwoju orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego = indywidualny program edukacyjno – terapeutyczny (IPET) dla ucznia niezależnie od szkoły, do której uczęszcza 18 18 18

Nauczyciel wie, że Jest zobowiązany do indywidualizacji działań pedagogicznych, zarówno na obowiązkowych, jaki i na dodatkowych zajęciach edukacyjnych. Jest zobowiązany do dostosowania wymagań edukacyjnych (na podstawie orzeczenia i ustaleń zawartych w IPET, opinii i ustaleń zawartych w PDW, ustaleń zawartych w PDW jeśli uczeń nie posiada opinii). Ucznia z afazją zwalnia się z nauki drugiego obowiązkowego języka obcego. Rozporządzenie w sprawie warunków i sposobu oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów i słuchaczy oraz przeprowadzania sprawdzianów i egzaminów w szkołach publicznych. 19 19

Nauczyciel wie, że Zmieniła się formuła wydawania uczniowi opinii o specyficznych trudnościach w uczeniu się: opinia wydawana będzie nie wcześniej niż po ukończeniu klasy III szkoły podstawowej i nie później niż do ukończenia przez ucznia szkoły podstawowej, określony został sposób postępowania w przypadku ubiegania się o opinię w terminie późniejszym, wydana opinia jest ważna przez wszystkie lata nauki szkolnej – nie będzie konieczne wydawanie kolejnej opinii na następny etap edukacyjny.

wnioski składane są do dyrektora szkoły Nauczyciel wie, że W uzasadnionych przypadkach Opinia może być wydana po ukończeniu szkoły podstawowej: Na wniosek nauczyciela lub specjalisty prowadzących zajęcia z uczniem w szkole, po uzyskaniu zgody rodziców. Na wniosek rodziców wnioski składane są do dyrektora szkoły Dyrektor szkoły, po zasięgnięciu opinii rady pedagogicznej przekazuje wniosek wraz z uzasadnieniem oraz opinią rady do poradni psychologiczno – pedagogicznej i informuje o tym rodziców.

Nauczyciel wie, że Opinie wydane przed dniem wejścia w życie przepisów znowelizowanego rozporządzenia (w sprawie oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów…): w sprawie dostosowania wymagań edukacyjnych wynikających z programu nauczania do indywidualnych potrzeb ucznia ze względu na stwierdzone u niego specyficzne trudności w uczeniu się, uniemożliwiające sprostanie tym wymaganiom w sprawie przystąpienia do sprawdzianu i egzaminów zewnętrznych w warunkach i formie dostosowanych do indywidualnych potrzeb ucznia ze względu na stwierdzone u niego specyficzne trudności w uczeniu się są podstawą do dostosowania wymagań edukacyjnych wynikających z programu nauczania przez okres kształcenia w gimnazjum i szkole ponadgimnazjalnej podstawą do dostosowania warunków sprawdziany i egzaminu gimnazjalnego, maturalnego oraz zawodowego w sprawie dostosowania wymagań edukacyjnych wynikających z programu nauczania do indywidualnych potrzeb ucznia ze względu na stwierdzone u niego zaburzenia i odchylenia rozwojowe podstawą do dostosowania wymagań edukacyjnych wynikających z programu nauczania

Nauczyciel wie, że Rada Pedagogiczna wyposażona została w nową kompetencję w zakresie dostosowania warunków sprawdzianu i egzaminów zewnętrznych dla uczniów. Rada pedagogiczna wskazuje sposób lub sposoby dostosowania warunków przeprowadzania sprawdzianu i egzaminów do potrzeb i możliwości uczniów: Posiadających orzeczenia o potrzebie indywidualnego nauczania. Posiadających opinie o specyficznych trudnościach w uczeniu się. Posiadających zaświadczenie o ostanie zdrowia wydane przez lekarza Objętych w roku szkolnym, w którym przystępują do sprawdzianu lub egzaminu pomocą psychologiczno – pedagogiczną w szkole ze względu na trudności adaptacyjne, zaburzenia komunikacji językowej, sytuację kryzysową lub traumatyczną, na podstawie pozytywnej opinii rady pedagogicznej. Rada pedagogiczna wybiera spośród podanych w szczegółowej informacji dyrektora CKE. W roku szkolnym 2011/2012 dotyczy egzaminu gimnazjalnego.

W roku szkolnym 2011/2012: Rok szkolny 2011/2012 do 30 września 2011 r. zespół nauczycieli i specjalistów w przedszkolach, gimnazjach i placówkach specjalnych: opracował plan działań wspierających (PDW) dokonał wielospecjalistycznej oceny poziomu funkcjonowania ucznia objętego kształceniem specjalnym dostosował indywidualne programy edukacyjne do wymogów rozporządzenia opracował indywidualne programy edukacyjno – terapeutyczne (IPET) dla uczniów, którzy powinni zostać objęci kształceniem specjalnym od roku 2011/2012 (np. uczniów klas pierwszych) realizuje zadania wynikające z przyjętych ustaleń w zakresie pomocy psychologiczno – pedagogicznej i kształcenia specjalnego oceni efektywność udzielanego wsparcia i zaplanuje działania na rok szkolny 2012/2013

Rok szkolny 2011/2012 Zespół: Dyrektor: W roku szkolnym 2011/2012 dyrektor: w ogólnodostępnej i integracyjnej szkole podstawowej i ponadgimnazjalnej przygotowuje radę pedagogiczną do realizacji zadań wynikających z przepisów prawa, analizuje zasoby szkoły (bazowe, kadrowe) tworzy do 31 marca 2012r. – zespół nauczycieli i specjalistów organizuje pierwsze spotkanie zespołu nauczycieli i specjalistów, prowadzących zajęcia z uczniem na zasadach, wynikających z ustanowionego prawa wewnątrzszkolnego oraz wyznacza osobę koordynującą pracę zespołu lub osobę koordynującą pracę kilku zespołów Zespół: dokonuje oceny efektywności udzielanej dotychczas pomocy zakłada karty indywidualnych potrzeb dla uczniów rekomenduje dyrektorowi rodzaj wsparcia dla uczniów Dyrektor: uwzględnia rekomendacje zespołu w arkuszu organizacji szkoły na rok szkolny 2012/2013 składa arkusz do organu prowadzącego po zatwierdzeniu arkusza informuje na piśmie rodziców ucznia o zaplanowanych dla niego formach pomocy

Edukacja dla wszystkich i dla każdego z osobna Gdyby wszyscy byli tacy sami, nikt nikomu nie byłby potrzebny ks. J. Twardowski Dziękuję bardzo.