Podmioty i kierunki badań w nauce o informacji w Stanach Zjednoczonych i w Polsce Maria Próchnicka, Instytut Informacji Naukowej i Bibliotekoznawstwa UJ Marta Skalska-Zlat, Instytut Informacji Naukowej i Bibliotekoznawstwa UWr Karina Nabiałczyk, Instytut Informacji Naukowej i Bibliotekoznawstwa UWr Podmioty i kierunki badań w nauce o informacji w Stanach Zjednoczonych i w Polsce Podlaskie Forum Bibliotekarzy Białystok, 5 czerwca 2008

Pytania badawcze KTO ZAJMUJE SIĘ BADANIAMI W ZAKRESIE NAUKI O INFORMACJI? W JAKI SPOSÓB PROWADZONE SĄ BADANIA W ZAKRESIE NAUKI O INFORMACJI? JAKI JEST ZAKRES TEMATYCZNY TYCH BADAŃ? określenie środowisk i krajów, z których wywodzą się badacze określenie charakteru zespołów badawczych (indywidualne, zespołowe) określenie struktury zespołów badawczych ze względu na rodzaj instytucji afiliujących ich członków oraz ze względu na kraj afiliacji określenie sposobu korzystania z literatury przedmiotu: jej rozmiaru (liczba cytowanych publikacji), form (książki i czasopisma), wieku wykorzystywanego piśmiennictwa (upływ czasu między opublikowaniem a cytowaniem) określenie kategorii tematycznych zebranego materiału wskazanie preferowanych tematach badawczych przez poszczególne grupy zawodowe

Metodyka badań Analiza bibliometryczna piśmiennictwa naukowego z zakresu nauki o informacji w celu określenia jego cech formalnych i tematycznych

Materiał badawczy Journal of the American Society for Information Science & Technology ( JASIST) – publikowany od 1950 (do 2000 pod tytułem Journal of the American Society for Information Science ) - lata: 1986; 1996 i 2006, łącznie 178 artykułów, które stanowią więcej niż połowę artykułów opublikowanych w każdym z wymienionych wyżej roczników Zagadnienia Informacji Naukowej ( ZIN) (do 1972 pod tytułem Biuletyn Ośrodka Dokumentacji i Informacji PAN, od 1994 wydawany przez Instytut Informacji Naukowej i Studiów Bibliologicznych Uniwersytetu Warszawskiego i Stowarzyszenie Bibliotekarzy Polskich) – lata: 1984,1985, 1986, 1994,1995, 1996, 2004, 2005, 2006, łącznie 108 artykułów

Chronologiczny rozkład całkowitej liczby artykułów i liczby artykułów wg miejsc pracy ich autorów w JASIST i ZIN

Chronologiczny rozkład artykułów wg krajów afiliacji pierwszego autora w JASIST

Chronologiczny rozkład artykułów wg krajów afiliacji pierwszego autora w ZIN

Rozkład artykułów według krajów i afiliacji w JASIST (cz. 1)

Rozkład artykułów według krajów i afiliacji w JASIST (cz. 2)

Rozkład chronologiczny artykułów jedno i wieloautorskich w JASIST i ZIN

Współpraca międzyinstytucjonalna w JASIST i ZIN w poszczególnych latach

Dalszy ciąg opisu do slajdu Współpraca międzyinstytucjonalna w JASIST i ZIN w poszczególnych latach

Współpraca międzyinstytucjonalna i międzykrajowa w JASIST (cz. 1)

Współpraca międzyinstytucjonalna i międzykrajowa w JASIST (cz. 2)

Afiliacja autorów a liczba cytowań, ich rodzaje i wiek w JASIST i ZIN

Tematyka a afiliacja autorów JASIST i ZIN (cz. 1)

Tematyka a afiliacja autorów JASIST i ZIN (cz. 2)

Dalszy ciąg opisu do slajdów Tematyka a afiliacja autorów JASIST i ZIN cz. 1-2

Podsumowanie Dynamika rozwoju piśmiennictwa w JASIST i ZIN JASIST stały wzrost liczby artykułów w każdym kolejnym roku aż do podwojenia się ich liczby w ostatnim z analizowanych latZIN stabilna liczba artykułów w początkowych latach analizowanego czasu, załamanie w połowie omawianego okresu i mozolny powrót do stanu początkowego w ostatnim dziesięcioleciu

Podsumowanie Udział grup zawodowych w tworzeniu nauki o informacji JASIST aktywny udział autorski reprezentantów innych zawodów (48,3%) nieznacznie niższy wskaźnik aktywności przedstawicieli szkół LIS (45,5%) znikomy udział bibliotekarzy (5,2%)ZIN nieznacznie wyższy udział bibliotekarzy (38,9%) nieznacznie niższy wskaźnik aktywności reprezentantów szkół LIS (37%) niewielki udział przedstawicieli innych instytucji (22%)

Podsumowanie Kraje afiliacji autorów JASIST na 178 artykułów 103 (58,5%) jest autorstwa Amerykanów autorzy pozostałych 75 (41,5%) pochodzą z 25 krajów Europę reprezentuje 10 krajów 25 artykułami, tj. 34,2% prac autorów zagranicznych autorzy z trzech krajów (Stany Zjednoczone, Wielka Brytania, Kanada) publikują regularnie w każdym roku tylko Stany Zjednoczone reprezentowane są przez wszystkie trzy wyróżnione grupy zawodowe najwięcej autorów amerykańskich reprezentuje szkoły LIS także z Wielkiej Brytanii i Kanady przeważają reprezentanci LIS szkoły LIS z Europy mają bardzo słabą reprezentację (5 krajów – 12 artykułówZIN na 108 artykułów 101 (93,5%) jest autorstwa Polaków autorzy pozostałych 7 artykułów pochodzą z 5 krajów prawie wszystkie artykuły (6) opublikowano w pierwszej połowie lat 80 a ich autorzy pochodzili z byłego bloku państw socjalistycznych

Podsumowanie Współpraca w nauce o informacji (JASIST) przewaga prac wieloautorskich (97 artykułów) nad jednoautorskimi (82) prace jednoautorskie utrzymują się na podobnym poziomie w każdym interwale czasowym (26-28 artykułów) liczba prac wieloautorskich rośnie z czasem trzykrotny wzrost prac dwuautorskich miedzy rokiem 1986 a 1996 liczba artykułów mających trzech i więcej autorów znacznie wzrosła w 2006 roku najczęściej współpracę podejmują autorzy pochodzący z tych samych typów instytucji (80%) autorzy z innych instytucji częściej podejmują współpracę (49,5% prac współautorskich jest ich udziałem) niż autorzy szkół LIS (31% prac współautorskich) zespoły mieszane: inne instytucje i szkoły LIS podjęły współpracę trzynastokrotnie, w tym 9 razy w 2006 roku najczęściej współpracę podejmują autorzy pochodzący z tego samego kraju (54,3%) jednak aż 45,7% zespołów ma charakter międzynarodowy przeważająca liczba artykułów jest autorstwa zespołów wywodzących się z tego samego kraju (79% artykułów) prawie połowa artykułów współautorskich (47%) jest dziełem Amerykanów współpracujące ze sobą zespoły międzynarodowe najczęściej pochodzą z jednorodnych instytucji

Podsumowanie Współpraca w nauce o informacji (ZIN) tylko 8 prac powstało we współpracy dwie z nich w latach , trzy w latach tylko jedna praca powstała we współpracy trzech autorów współpracę podejmują wyłącznie jednorodne zespoły autorskie, trzykrotnie przedstawiciele innych instytucji między sobą i tyleż samo bibliotekarze brak współpracy międzynarodowej

Podsumowanie Korzystanie z piśmiennictwa (cytowania) za granicą (JASIST) 58,5% cytowań odwołuje się do czasopism, 41,5% do książek średnia liczba cytowań w jednym artykule wynosi 32,3 publikacji, w tym cytuje się średnio 18,9 artykułów i 13, 4 książek najczęściej przywoływaną formą książki jest monografia (37,4%) oraz materiały konferencyjne (37%) zmniejszenie odsetka cytowanych książek o blisko 6 punktów procentowych między 1996 a 2006 rokiem odnośnie wieku cytowań zauważa się generalną tendencję wzrostu liczby cytowanych książek wraz z ich wiekiem tendencja ta utrzymuje się w każdej grupie zawodowej przedstawiciele innych instytucji częściej sięgają do nowszego piśmiennictwa niż informatolodzy

Podsumowanie Korzystanie z piśmiennictwa (cytowania) w Polsce (ZIN) 51, 7% cytowań odwołuje się do książek (10 % więcej aniżeli w JASIST ), 48, 3% do czasopism duże wahania w odsetku cytowanych książek - od ok. 32% w jednym roku do 59% w innym; książka jest dla polskich informatologów najważniejszym źródłem informacji, chociaż rok 2006 może być zapowiedzią zmian z 6 punktowym spadkiem cytowań (45.91%) w stosunku do roku poprzedniego; średnia liczba cytowań w jednym artykule wynosi 13,1 publikacji (dwa i pół razu mniej niż w JASIST ), w tym cytuje się średnio 6,7 książki oraz 6,3 artykułu bezapelacyjna dominacja monografii (średnio powyżej 50% cytowanych książek), ok. 26% udział prac zbiorowych (łącznie ok.77% cytowań) materiały konferencyjne znalazły się dopiero na trzecim miejscu z 8. % udziałem i dużymi wahaniami rocznymi sięgającymi od 0 do prawie 16% w roku nie obserwuje się generalnej tendencji wzrostu liczby cytowanych książek wraz z ich wiekiem, tak jak to jest w przypadku JASIST; autorzy ZIN powołują się częściej na młodsze piśmiennictwo niż autorzy JASIST - różnica wynosi od 2 do 6 punktów procentowych

Podsumowanie Korzystanie z piśmiennictwa (cytowania) w Polsce (ZIN) 51, 7% cytowań odwołuje się do książek (10 % więcej aniżeli w JASIST ), 48, 3% do czasopism duże wahania w odsetku cytowanych książek - od ok. 32% w jednym roku do 59% w innym; książka jest dla polskich informatologów najważniejszym źródłem informacji, chociaż rok 2006 może być zapowiedzią zmian z 6 punktowym spadkiem cytowań (45.91%) w stosunku do roku poprzedniego; średnia liczba cytowań w jednym artykule wynosi 13,1 publikacji (dwa i pół razu mniej niż w JASIST ), w tym cytuje się średnio 6,7 książki oraz 6,3 artykułu bezapelacyjna dominacja monografii (średnio powyżej 50% cytowanych książek), ok. 26% udział prac zbiorowych (łącznie ok.77% cytowań) materiały konferencyjne znalazły się dopiero na trzecim miejscu z 8. % udziałem i dużymi wahaniami rocznymi sięgającymi od 0 do prawie 16% w roku nie obserwuje się generalnej tendencji wzrostu liczby cytowanych książek wraz z ich wiekiem, tak jak to jest w przypadku JASIST; autorzy ZIN powołują się częściej na młodsze piśmiennictwo niż autorzy JASIST - różnica wynosi od 2 do 6 punktów procentowych

Podsumowanie Kategorie tematyczne a afiliacja autorów JASIST udział reprezentantów LIS i innych instytucji w 15 na 16 wyróżnionych kategorii tematycznych, bibliotekarzy tylko w 7 przewaga reprezentantów LIS w liczbie artykułów w 7 kategoriach, przedstawicieli innych instytucji w 8, bibliotekarzy w żadnej przedstawiciele LIS najwięcej do powiedzenia mają na temat analizy i oceny, metod i środków ułatwiających użytkownikom poruszanie się w środowisku webowym, jak i wszelkich problemów występujących na linii człowiek – komputer oraz szerzej człowiek sieć, przedstawiciele innych zawodów w kwestii sposobów ewaluacji piśmiennictwa naukowego, telekomunikacji, lingwistyki komputerowej ZIN udział przedstawicieli LIS w 16 na 19 kategorii tematycznych, bibliotekarzy w 13, reprezentantów innych instytucji tylko w 9; wyższy odsetek artykułów przedstawicieli LIS w 5 kategoriach tematycznych, bibliotekarzy w 6, reprezentantów innych zawodów w 3; przedstawiciele LIS najwięcej do powiedzenia mają na temat języków informacyjnych, analizy i oceny piśmiennictwa, systemów informacji, interakcji człowiek-komputer, bibliotekarze natomiast o opracowaniu zbiorów, potrzebach informacyjnych, efektywności wykorzystywania zbiorów, wyszukiwaniu informacji, zasobach i narzędziach poszukiwania w Internecie, reprezentanci innych zawodów na temat technik i metod usprawniających działalność informacyjną oraz organizacji informacji naukowej w dziedzinach reprezentowanych przez konkretne ośrodki