ORGANIZACJA BEZPIECZEŃSTWA I WSPÓŁPRACY W EUROPIE Historia, działalność i struktura

Organizacja Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie, OBWE (ang Organizacja Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie, OBWE (ang. Organization for Security and Co-operation in Europe, OSCE) – ogólnoeuropejska organizacja utworzona w 1994 r. w wyniku przekształcenia KBWE –Konferencji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie.

Organizacja Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie zrzesza obecnie 55 państw, głównie europejskich ale wśród członków organizacji znajdują się również: • USA, • Kanada, • byłe republiki radzieckie. Status współpracujących partnerów posiadają: • Japonia, • Korea Południowa, • Algieria, • Egipt, • Izrael, • Jordania, • Maroko i Tunezja.

OBWE zostało założone jako pierwszy regionalny instrument wczesnego ostrzegania, zapobiegania konfliktom i przywracania pokoju w rejonach wygasłych konfliktów. Działalność organizacji poświęcona jest wielu problemom związanym z szeroko pojętym bezpieczeństwem, takimi jak: • kontrola zbrojeń, • prawa człowieka, • monitorowanie wyborów, • ekonomiczne i ekologiczne bezpieczeństwo. Wszystkie państwa członkowskie mają równy status w ramach organizacji a decyzje zapadają w oparciu o zasadę konsensusu.

Historia OBWE Idea zwołania KBWE narodziła się w latach 60-tych w związku z koniecznością przezwyciężenia i osłabienia rywalizacji polityczno-wojskowej między ówczesnymi państwami kapitalistycznymi i socjalistycznymi. 1972 r. – pierwsze spotkanie przygotowawcze, 1973 r. – rozpoczęcie dwu- i wielostronnych konsultacji oraz konferencji międzynarodowych, 1 sierpnia 1975 r. – podpisanie Aktu końcowego KBWE (35 państw-wszystkie europejskie, oprócz Albanii, oraz USA i Kanada)

Akt Końcowy KBWE – zasady: 1 Akt Końcowy KBWE – zasady: 1. suwerennej równości, poszanowania praw wynikających z suwerenności, 2. powstrzymywanie się od groźby użycia siły lub jej użycia, 3. nienaruszalność granic, 4. integralności terytorialnej państw, 5. pokojowego załatwiania sporów, 6. nieingerencji w sprawy wewnętrzne, 7. Poszanowania praw człowieka i podstawowych wolności, włączając w to wolność myśli, sumienia, religii i przekonań, 8. Równouprawnienia i prawa narodów do samostanowienia, 9. Współpracy między państwami, 10. Wykonywania w dobrej wierze zobowiązań wynikających z prawa międzynarodowego.

Akt Końcowy - trzy dziedziny współpracy niezbędne dla pokojowego rozwoju stosunków międzynarodowych w Europie: I bezpieczeństwo (tzw. pierwszy koszyk) II gospodarkę, naukę i technikę oraz ochronę środowiska naturalnego (tzw. drugi koszyk) III dziedziny humanitarne, obejmujące kontakty międzyludzkie, przepływ idei i informacji, kulturę i oświatę (tzw. trzeci koszyk) Akt końcowy przewidywał kontynuację procesu KBWE w formie spotkań ekspertów z różnych dziedzin, rokowań międzynarodowych oraz konferencji przeglądowych na szczeblu rządowym

Do 1990 roku KBWE funkcjonowało w formie nieregularnych spotkań i konferencji, w których uczestniczyli przywódcy lub przedstawiciele państw członkowskich. W 1990 roku na spotkaniu paryskim zmieniono radykalnie kształt organizacji - w podpisanej wówczas Karcie Paryskiej Nowej Europy KBWE nadano bardziej zinstytucjonalizowany kształt, utworzono biura i struktury organizacyjne. Na podstawie Karty utworzono: • Centrum Zapobiegania Kryzysom w Wiedniu, • Biuro Wolnych Wyborów w Warszawie, • Sekretariat w Pradze.

Karta Paryska ustanowiła też trzy fora wielostronnych konsultacji: - Radę złożoną z ministrów spraw zagranicznych państw KBWE, - Komitet Wysokich Przedstawicieli (wspomagający Radę), - regularne spotkania na szczycie szefów państw i rządów. W ciągu kilkunastu miesięcy powstała w Wiedniu tzw. „Grupa Wiedeńska” stałych przedstawicieli państw uczestniczących.

Istotnym osiągnięciem KBWE jest, negocjowany w ramach tej organizacji Traktat o Siłach Konwencjonalnych w Europie (Treaty on Conventional Armed Forces in Europe - CFE). W powyższej umowie ustanowiono limity uzbrojenia, które zobowiązały się przestrzegać państwa członkowskie. Aby te deklaracje nie pozostały jedynie na papierze powołano Wspólną Grupę Konsultacyjną uprawnioną do kontroli wykonania Traktatu. Konsekwencją traktatu CFE był Traktat o Otwartym Niebie podpisany w 1992 r. (Treaty on Open Skies). Na mocy tego traktatu samoloty wojskowe państw-sygnatariuszy mogą, po spełnieniu dodatkowych przesłanek, przelatywać nad terytorium innego państwa w celu obserwacji jego urządzeń o przeznaczeniu wojskowym.

Kolejnym ważnym wydarzeń było spotkanie w Budapeszcie w dniach 5-6 grudnia 1994 r. Przywódcy państw członkowskich uznali, że KBWE nie jest już tylko "konferencją". Nazwę zmieniono na Organizacja Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie i nazwa ta obowiązuje od 1 stycznia 1995r. Na spotkaniu w Budapeszcie ustalono, że współpraca w ramach OBWE opierać się będzie na dwóch kluczowych przesłankach: 1. Koncepcji niepodzielnego i wszechstronnego bezpieczeństwa, obejmującego aspekty polityczno-wojskowe, gospodarcze i prawa człowieka, 2. Koncepcji kooperatywnego bezpieczeństwa, stawiającego sobie za cel współpracę wzajemnie wspierających się struktur bezpieczeństwa.

Struktura i instytucje OBWE Spotkania „na szczycie”: - spotkania szefów państw i rządów, - odbywają się zasadniczo co 2 lata, - określają strategiczne priorytety OBWE i zapewniają konsultacje na najwyższym szczeblu politycznym ostatnie spotkanie – Stambuł 1999 r.) Konferencje przeglądowe: - poprzedzają spotkania „na szczycie”, - ocena całego spektrum działalności OBWE, - debata na temat implementacji postanowień przez kraje członkowskie oraz rozważanie ewentualnych propozycji dotyczących zmian w strukturach organizacji.

• Rada Ministerialna • Wysoka Rada • Stała Rada • Urzędujący Przewodniczący • Sekretarz Generalny i Sekretariat • Forum Współpracy w dziedzinie Bezpieczeństwa • Wysoki Komisarz ds.. Mniejszości Narodowych • Biuro Instytucji Demokratycznych i Praw Człowieka • Przedstawiciel OBWE ds.. Mediów • Zgromadzenie Parlamentarne • Trybunał Koncyliacji i Arbitrażu • Grupa Mińska

Organy OBWE nie mają kompetencji do stanowienia prawa lub działania bez uprzedniej zgody państw członkowskich. Głównym efektem prac OBWE są konwencje zawarte w jej ramach, które jednakże, dla swej skuteczności wymagają ratyfikacji przez zainteresowane państwa. Ogólnie w instytucjach OBWE zatrudnionych jest blisko 270 urzędników, około 3000 osób sprawuje funkcje pomocnicze, głównie w krajach członkowskich. Budżet organizacji na 2004 rok wynosił 191 mln. Euro.