Cel główny badania

Metodologia badania

Udział osób 50+ w populacji Polski w latach (w %) Negatywnym tendencjom w zakresie obniżenia poziomu dzietności w Polsce towarzyszy wzrost udziału osób w wieku 50+ w populacji oraz proces tzw. starzenia się społeczeństwa.

Udział osób 50+ w populacji województwa podlaskiego w latach (w %) Podobnie jak w całym kraju, tak i w województwie podlaskim zmieniają się zasoby pracy. Wzrasta liczba osób w wieku poprodukcyjnym, a zmniejsza się ilość ludności znajdującej się zarówno w wieku przedprodukcyjnym, jak i w produkcyjnym.

AKTYWNOŚĆ I BIERNOŚĆ ZAWODOWA Aktywni i bierni zawodowo w IV kwartale 2010 r. w województwie podlaskim (w tysiącach) WIEKOGÓŁEMAKTYWNI ZAWODOWO BIERNI ZAWODOWO RAZEMpracującybezrobotni OGÓŁEM lat i więcej Wśród biernych zawodowo w województwie podlaskim, największą grupę pod względem wielkości stanowią osoby 55+.

AKTYWNOŚĆ I BIERNOŚĆ ZAWODOWA Liczba bezrobotnych powyżej 50 roku życia ze względu na płeć w latach w województwie podlaskim (stany na koniec roku) Od 2005 roku utrzymuje się liczebna przewaga bezrobotnych mężczyzn nad bezrobotnymi kobietami w wieku 50+ w województwie podlaskim. ROK kobiety mężczyźni OGÓŁEM

AKTYWNOŚĆ I BIERNOŚĆ ZAWODOWA Aktywni i bierni zawodowo w IV kwartale 2010 r. w Polsce (w tysiącach) WIEKOGÓŁEMAKTYWNI ZAWODOWO BIERNI ZAWODOWO RAZEMpracującybezrobotni OGÓŁEM lat i więcej Zarówno w Polsce, jak i w województwie podlaskim, grupa 55+ jest drugą najmniej liczną kategorią, pod względem ilości osób pracujących.

AKTYWNOŚĆ I BIERNOŚĆ ZAWODOWA Aktywni i bierni zawodowo w IV kwartale 2010 r. w UE 27 (w tysiącach) WIEKOGÓŁEMAKTYWNI ZAWODOWO BIERNI ZAWODOWO RAZEMpracującybezrobotni OGÓŁEM (PL* ) (PL ) (PL ) (PL 1 645) (PL 9 106) (PL 5 011) (PL 1 690) (PL 1 293) (PL 396) (PL 3 321) (PL ) (PL 11665) (PL 10732) (PL 933 ) (PL 1896) (PL ) (PL 4 122) (PL 3 807) (PL 316) (PL 3 889) * PL (Polska) Grupa pracujących osób jest bardziej liczna od grupy osób pracujących 15-24, zarówno w UE 27, UE 15 jak i w Polsce.

AKTYWNOŚĆ I BIERNOŚĆ ZAWODOWA Aktywni i bierni zawodowo w IV kwartale 2010 r. w UE 15 (w tysiącach) WIEKOGÓŁEMAKTYWNI ZAWODOWO BIERNI ZAWODOWO RAZEMpracującybezrobotni OGÓŁEM Struktura osób aktywnych i biernych zawodowo w UE 15, jest analogiczna, jak w UE 27.

AKTYWNOŚĆ I BIERNOŚĆ ZAWODOWA Współczynnik aktywności zawodowej w IV kwartale 2010 r., województwo podlaskie, Polska, UE (w %) WIEK WOJEWÓDZTWO PODLASKIE POLSKA OGÓŁEM54,655, ,633, ,885, ,187, ,279,6 55 lat i więcej19,321,3 WIEKUE 27UE 15POLSKA OGÓŁEM (15-64)71,172,465, ,746,133, ,886, ,162,951,5 Współczynnik aktywności zawodowej w IV kwartale 2010 r. dla ogółu ludności w województwie podlaskim wynosił 54,6% co oznacza, że na 100 osób w wieku 15 lat i więcej przypadało blisko 55 osób aktywnych zawodowo.

PRACUJĄCY Struktura pracujących według wieku w IV kwartale 2010 r., województwo podlaskie, Polska i UE (w%) WIEK WOJEWÓDZTWO PODLASKIE POLSKA ,18, ,529, ,925, ,924,3 55 lat i więcej11,612,8 WIEKUE 27UE 15POLSKA ,3 9,7 8, , 64,3 68, ,7 26,0 24,0 W strukturze osób pracujących w województwie podlaskim większy procent stanowią osoby w wieku 45-54, niż ma to miejsce w skali kraju.

PRACUJĄCY Wskaźnik zatrudnienia w IV kwartale 2010 r., województwo podlaskie, Polska i UE (w %) WIEK WOJEWÓDZTWO PODLASKIE POLSKA OGÓŁEM49,650, ,125, ,677, ,881, ,173,6 55 lat i więcej17,720 WIEKUE 27UE 15POLSKA OGÓŁEM (15-64)64,265,559, ,936,925, ,278,479, ,958,747,5 Wskaźnik zatrudnienia osób 50+ w Polsce jest znacząco niższy od średniej Unii Europejskiej.

BEZROBOTNI Struktura osób bezrobotnych w IV kwartale 2010 r., województwo podlaskie, Polska i UE (w %) WIEK WOJEWÓDZTWO PODLASKIE POLSKA ,5 24, ,6 30, ,3 17, ,4 19,3 55 lat i więcej10,28,1 WIEKUE 27UE 15POLSKA ,7 22,8 24, ,2 59,4 56, ,1 17,8 19,2 W strukturze osób bezrobotnych w województwie podlaskim, większy procent stanowią osoby w wieku 55+, niż ma to miejsce w skali kraju.

BEZROBOTNI Stopa bezrobocia w województwie podlaskim, w Polsce i UE w IV kwartale 2010 r. (w %) WIEK WOJEWÓDZTWO PODLASKIE POLSKA OGÓŁEM9,0 9, ,6 23, , ,9 6, ,7 7,6 55 lat i więcej8,16,1 WIEKUE (27)UE (15)Polska OGÓŁEM (15-64) 9,6 9, ,619,923, ,88,98, ,96,77,7 Stopa bezrobocia w grupie osób 55+ jest wyższa w województwie podlaskim, niż w Polsce. Jednocześnie w województwie podlaskim jest mniej bezrobotnych w grupie 45-54, w porównaniu ze średnią ogólnokrajową w tejże grupie wiekowej.

BIERNI ZAWODOWO Struktura osób biernych zawodowo w IV kwartale 2010 r., województwo podlaskie, Polska i UE (w %) WIEK WOJEWÓDZTWO PODLASKIE POLSKA ,5 23, ,8 6, ,3 4, ,9 7,7 55 lat i więcej57,5 57,7 WIEKUE 27UE 15POLSKA ,9 33,8 36, ,3 27,2 20, ,9 39,0 42,7 Udział osób 50+ w strukturze osób biernych zawodowo w województwie podlaskim, jest porównywalny z udziałem osób 50+ w strukturze osób biernych zawodowo w Polsce.

Istniejące możliwości wsparcia kształcenia i zatrudnienia osób bezrobotnych powyżej 50 roku życia w województwie podlaskim Powiatowe urzędy pracy z województwa podlaskiego wykorzystują istniejące możliwości w zakresie wsparcia kształcenia i zatrudnienia osób bezrobotnych z grupy 50+ współpracując z instytucjami edukacyjnymi w zakresie kształcenia, szkoleń i aktywizacji zawodowej. Jest to zazwyczaj współpraca na poziomie lokalnym. Respondenci zwrócili jednak uwagę, że brakuje instytucji, które oferowałyby wsparcie skierowane stricte do grupy 50+ (SSI) Można by podejmować dużo więcej inicjatyw, gdyby istniał bardziej rozbudowany rynek w zakresie oferty dla tej grupy (SSI) Świadczona pomoc przez instytucje edukacyjne jest dobrej jakości, jednak jej skala wciąż jest nieadekwatna do wymiaru potrzeb (SSI)

Diagnoza sytuacji osób bezrobotnych powyżej 50 roku życia w województwie podlaskim Skala zjawiska bezrobocia osób powyżej 50 roku życia Bezrobotni powyżej 50 roku życia stanowią około 1/5 ogółu bezrobotnych tak w województwie podlaskim, jak i w skali kraju.

Diagnoza sytuacji osób bezrobotnych powyżej 50 roku życia w województwie podlaskim Struktura osób bezrobotnych powyżej 50 roku życia ze względu na płeć W strukturze płci w ogólnej populacji bezrobotnych w województwie podlaskim dominują kobiety, ta tendencja nie ma jednak odzwierciedlenia w grupie osób 50+. Tu dominującą grupą są mężczyźni.

Diagnoza sytuacji osób bezrobotnych powyżej 50 roku życia w województwie podlaskim Struktura wykształcenia bezrobotnych powyżej 50 roku życia PŁEĆOGÓŁEMROK 2010 WYKSZTAŁCENIE Wyższe Policealne i średnie zawodowe Średnie ogólnokształcące Zasadnicze zawodowe Gimnazjalne i poniżej MężczyźniLiczebność %1003,717,43,132,243,6 KobietyLiczebność %1003,328,411,222,734,4 Zarówno w strukturze bezrobotnych mężczyzn, jak i w strukturze bezrobotnych kobiet, najwięcej jest osób z wykształceniem poniżej gimnazjalnego.

Diagnoza sytuacji osób bezrobotnych powyżej 50 roku życia w województwie podlaskim Bezrobotni powyżej 50 roku życia według czasu pozostawania bez pracy CZAS ROK poniżej powyżej OGÓŁEM Wśród bezrobotnych 50+ najliczniejszą kategorię stanowią osoby pozostające bez pracy powyżej 24 miesięcy.

Diagnoza sytuacji osób bezrobotnych powyżej 50 roku życia w województwie podlaskim Bezrobotni powyżej 50 roku życia według stażu pracy CZAS ROK Do 1 roku – – – Powyżej Bez stażu OGÓŁEM Wśród bezrobotnych 50+ najliczniejszą kategorię stanowią osoby ze stażem pracy lat.

Diagnoza sytuacji osób bezrobotnych powyżej 50 roku życia w województwie podlaskim Bezrobotni powyżej 50 roku życia ze względu na miejsce zamieszkania liczba% % % BEZROBOTNI OGÓŁEM Wieś , , ,8 Miasto , , ,2 BEZROBOTNI Wieś , , ,7 Miasto , , , liczba% % % BEZROBOTNI OGÓŁEM Wieś , ,0 Miasto , ,0 BEZROBOTNI Wieś , , ,0 Miasto , , ,0 W porównaniu ze strukturą bezrobotnych ogółem, mniej osób bezrobotnych 50+ zamieszkuje wieś.

Analiza zjawiska bierności zawodowej wśród osób powyżej 50 roku życia w województwie podlaskim Za bierne zawodowo uważa się jedynie 2% osób 50+ z terenu województwa podlaskiego (CATI) Zdaniem respondentów badania SSI osoby 50+ często też postrzegają same siebie jako stare – co uzasadnia chęć przejścia na emeryturę Czas pozostawania bez pracy, w przypadku 74% osób bezrobotnych z grupy 50+ wynosi powyżej 2 lat (CATI) Pozyskany wynik wyraźnie wskazuje na znaczące różnice między rzeczywistą a rejestrowaną długością czasu pozostawania bez pracy przez osoby z grupy 50+ w województwie podlaskim

Analiza zjawiska bierności zawodowej wśród osób powyżej 50 roku życia w województwie podlaskim Porównywalny odsetek osób 50+ z terenu województwa podlaskiego pozostaje bez pracy przez miesięcy (10%), 6-12 miesięcy i 6-12 miesięcy (po 8%) (CATI) Obok pobierania renty (32% wskazań) lub emerytury (32%) do najczęściej wymienianych przyczyn pozostawania bez pracy w grupie 50+ w województwie podlaskim należą: brak ofert pracy (21%) oraz sytuacja osobista pozostających bez pracy (17%) (CATI) Częstym usprawiedliwieniem dla bierności zawodowej podawanym przez osoby z grupy 50+, jest obawa przed stresem związanym z procesem poszukiwania pracy (SSI) Opinia pracodawców o osobach długotrwale bezrobotnych i biernych zawodowo jako potencjalnych pracownikach nie jest najlepsza (IDI pracodawcy)

Analiza zjawiska bierności zawodowej wśród osób powyżej 50 roku życia w województwie podlaskim Zdaniem pracodawców specyficzne cechy grupy 50+ powodują, że jako najkorzystniejsze wyjście bezrobotne 50+ wybierają bierność (IDI pracodawcy) Ostrożność pracodawców w kwestii zatrudniania osób 50+ wynika z postawy samych osób bezrobotnych 50+ (IDI pracodawcy) 83,5% osób 50+ z terenu województwa podlaskiego nie poszukuje aktywnie pracy (CATI)

Doświadczenie zawodowe osób powyżej 50 roku życia w województwie podlaskim (w tym praca za granicą i praca w szarej strefie) 42% zadeklarowało doświadczenie zawodowe wynoszące ponad 30 lat (CATI) Doświadczenie zawodowe osób 50+ można ocenić umiarkowanie pozytywnie. Pracodawcy obawiają się, iż jest ono zdezaktualizowane (IDI pracodawcy) 23% osób 50+ z terenu woj. podlaskiego posiada doświadczenie w pracy za granicą, jest ono jednak najczęściej zdezaktualizowane lub zostało zdobyte przy tzw. pracach prostych (CATI)

Doświadczenie zawodowe osób powyżej 50 roku życia w województwie podlaskim (w tym praca za granicą i praca w szarej strefie) Pracę w szarej strefie zadeklarowało jedynie 0,5 % osób 50+ (CATI) W najtrudniejszej sytuacji, znajdują się osoby 50+, które mogą się wykazać niewielkim doświadczeniem zawodowym (SSI) Wielu badanych twierdzi, że praca wykonywana przed okresem transformacji dawała im dużą dozę swobody (wywiady biograficzne) Według przedstawicieli PUP doświadczenie pracy na czarno jest udziałem przynajmniej 50% bezrobotnych 50+ (SSI)

Potrzeby i oczekiwania osób powyżej 50 roku życia z terenu województwa podlaskiego w zakresie edukacji oraz kształcenia ustawicznego 70% respondentów zadeklarowało brak chęci dokształcania (CATI) O dalszym dokształcaniu się myślą przede wszystkim osoby, które ukończyły edukację przynajmniej na poziomie zdanej matury lub wyższym (CATI)

Potrzeby i oczekiwania osób 50+ z terenu województwa podlaskiego w zakresie edukacji oraz kształcenia ustawicznego STOPIEŃ OCENY Bardzo wysoki Raczej wysoki UmiarkowanyNiskiBardzo niski Razem ( % w wierszu) Kursy językowe Kursy obsługi komputera Kursy obsługi Internetu Szkolenia zawodowe podnoszące kwalifikacje Szkolenia przekwalifikowujące Staże Szkolenia dotyczące umiejętności personalnych Szkolenia dotyczące sposobów szukania pracy Szkolenia dotyczące umiejętności pisania CV i listów motywacyjnych do pracy Najniższy poziom zainteresowania, osoby 50+ w województwie podlaskim, wykazują szkoleniami dotyczącymi umiejętności pisania CV i listów motywacyjnych.

Ocena możliwości znalezienia pracy na lokalnym rynku pracy przez osoby bezrobotne powyżej 50 roku życia w województwie podlaskim Zalety pracowników 50+ wg pracodawców którzy zatrudniają osoby powyżej 50 roku życia: Zdyscyplinowanie; Dyspozycyjność nawet wyższa niż u osób młodych posiadających dzieci; Doświadczenie zawodowe; Cierpliwość; Przywiązanie do pracy; Poczucie odpowiedzialności; Umiejętność planowania i organizacji pracy.

Ocena możliwości znalezienia pracy na lokalnym rynku pracy przez osoby bezrobotne powyżej 50 roku życia w województwie podlaskim Wady pracowników 50+ wg pracodawców którzy zatrudniają osoby powyżej 50 roku życia: Skłonność do wypalenia zawodowego; Choroby; Zmęczenie życiem i mniejsza siła fizyczna; Nadużywanie alkoholu; Konieczność sprawowania opieki nad wnukami; Zdezaktualizowana wiedza; Brak mobilności; Wolne uczenie się; Przyzwyczajenia wyniesione z poprzednich zakładów pracy i tęsknota za dawnym systemem.

Ocena możliwości znalezienia pracy na lokalnym rynku pracy przez osoby bezrobotne powyżej 50 roku życia w województwie podlaskim 60% respondentów bardzo nisko ocenia możliwość znalezienia pracy na lokalnym rynku (CATI) Szczególnie źle są oceniane szanse osób bez doświadczenia zawodowego oraz długotrwale bezrobotnych (IDI pracodawcy) Największą konkurencję dla osób 50+ stanowią na rynku pracy osoby młode, które ukończyły studia (IDI pracodawcy) Ponad 50% badanych jest zdania, że pracodawcy dyskryminują osoby po 50 roku życia (CATI) Pracodawcy bronią się przed zatrudnianiem osób 50+, jeżeli dana osoba nie miała od dawna kontaktu z rynkiem pracy (SSI)

Ocena możliwości znalezienia pracy na lokalnym rynku pracy przez osoby bezrobotne powyżej 50 roku życia w województwie podlaskim

Sposoby poszukiwania pracy przez osoby bezrobotne powyżej 50 roku życia w województwie podlaskim Osoby, które poszukują aktywnie pracy najczęściej czerpią informacje o ofertach pracy z Internetu (28% wskazań), od znajomych (20%), z urzędu pracy (18%) oraz z prasy (15%) (CATI) Najwięcej trudności w poszukiwaniu pracy sprawia osobom 50+ niewystarczająca umiejętność w wyszukiwaniu ofert pracy i kontaktowaniu się z pracodawcą (Internet, poczta elektroniczna), przygotowanie dokumentów aplikacyjnych oraz nieumiejętność zaprezentowania się pracodawcy (IDI) Podczas rozmów kwalifikacyjnych z udziałem osób 50+ często uwidacznia się ich brak wiary w siebie oraz nieumiejętność wyrażenia własnych oczekiwań (IDI pracodawcy)

Postawy osób powyżej 50 roku życia z terenu województwa podlaskiego wobec propozycji szkolenia i zatrudnienia 33% badanych określiło swoją gotowość do podjęcia pracy związanej z codziennymi dojazdami na poziomie bardzo wysokim, a 35% na raczej wysokim (CATI) Zdaniem przedstawicieli PUP i pracodawców osoby 50+ są przywiązane do miejsca zamieszkania i trudno jest im podejmować decyzje o podjęciu pracy wiążącej się z przeprowadzką (SSI, IDI) Dla wielu osób 50+ podjęcie pracy nigdy wcześniej nie wymagało mobilności (wywiady biograficzne) Osoby 50+ zazwyczaj cechuje dobra organizacja i raczej nie są one nieprzychylne dojazdom do pracy (SSI)

Postawy osób powyżej 50 roku życia z terenu województwa podlaskiego, wobec propozycji szkolenia i zatrudnienia Osoby 50+ są gotowe podjąć pracę wiążącą się z dojazdem do niej, w promieniu 30 kilometrów od miejsca zamieszkania (IDI pracodawcy) Osoby 50+ są w kwestii konieczności dojazdów do pracy bardzo mało elastyczne (IDI pracodawcy) Bezrobotni 50+ są słabo zmotywowani do podjęcia pracy, wolą być klientami pomocy społecznej (ITI) Tylko 10% osób 50+ deklaruje bardzo wysoką gotowość do pracy za granicą (CATI) Wśród ogółu osób 50+ szczególnej uwagi wymagają osoby długotrwale bezrobotne (SSI, ITI, Desk research).

Ocena jakości oferowanego wsparcia i korzyści z niego wynikających, przez osoby powyżej 50 roku życia 21,5% respondentów twierdzi, że instytucje rynku pracy znają potrzeby i oczekiwania grupy osób 50+ (CATI) 21,5% respondentów uważa, że instytucje rynku pracy stosują specjalne działania dotyczące wyłącznie aktywizacji grupy 50+ (CATI) 62% respondentów jest zdania, że instytucje rynku pracy nie wykorzystują wszystkich możliwości, aby wspierać osoby z grupy 50+ (CATI) Osoby 50+ chętnie korzystają z indywidualnego doradztwa zawodowego i dobrze je oceniają (IDI)

Ocena jakości oferowanego wsparcia i korzyści z niego wynikających, przez osoby powyżej 50 roku życia Osoby, które uczestniczyły w projektach finansowanych przez UE, przeznaczonych dla osób 50+ uznały, że skierowane do nich wsparcie było bardzo wysokiej (30%) i wysokiej jakości (35%) (CATI) Osoby 50+ cenią sobie tzw. konkretne umiejętności (ITI) Zdobywanie uprawnień i certyfikatów poprawia samoocenę osób bezrobotnych 50+, przyczyniając się tym samym do zmiany opinii na temat możliwości znalezienia pracy (ITI) Czynnikiem, który decyduje o tym, czy osoba 50+ uczestnicząca w szkoleniu znajduje zatrudnienie po jego zakończeniu, jest umożliwienie jej, w ramach projektu, kontaktu z potencjalnym pracodawcą (ITI) Udział w projektach PO KL przynosi uczestnikom przede wszystkim nabycie nowych oraz podwyższenie już posiadanych kwalifikacji (40%) oraz nabycie nowych umiejętności (36%) (CATI)

I. W związku z prognozowanym wzrostem udziału osób 50+ w populacji województwa podlaskiego, rekomenduje się kontynuację dotychczas prowadzonych oraz intensyfikację przyszłych działań na rzecz grupy 50+ w województwie podlaskim. II. Należy w dalszym ciągu wspierać pracodawców zarówno w zatrudnianiu, jak i w utrzymywaniu stanowisk zajmowanych przez osoby 50+. III. Istniejące możliwości wsparcia, kształcenia i zatrudnienia osób bezrobotnych 50+ są niewystarczające w stosunku do skali potrzeb. IV. Istnieje niska świadomość społeczna w zakresie korzyści podejmowania pracy przez osoby 50+ w województwie podlaskim. Zaleca się przeprowadzenie kampanii społecznej.

V. Należy położyć nacisk na wsparcie zatrudnienia kobiet 50+. VI. Istnieje potrzeba realizacji większej liczby szkoleń o charakterze praktycznym dla grupy bezrobotnych 50+. VII. Należy położyć większy nacisk na konieczność zmiany postaw w grupie 50+ (czynniki mentalnościowe).