Ku nowej ekonomii politycznej Shigeto Tsuru Monika Majda

Plan 1. Warunki efektywnego działania rynku konkurencyjnego oraz ich zawodność. 2. Podejście Karola Marksa 3. Rozszerzenie badań ekonomicznych 4. Problem sprawiedliwego podziału 5. Treść GNP 6. Pytania do dyskusji

Mechanizm rynku konkurencyjnego ma normatywne znaczenie jeżeli spełnia warunki: 1. Barometryczne wskaźniki tj. ceny, płace, stopy procentowe wiernie odzwierciedlają zmiany danych ekonomicznych 2. Suwerenność konsumenta 3. Możliwość uznania efektów zewnętrznych za nieistotne

Barometryczne wskaźniki Sztywność stawek płac i stóp procentowych Ceny administrowane …można by sprawić, aby system cen był w gospodarce planowanej bardziej wszechstronny niż w kapitalizmie i wykorzystywany jako narzędzie planowania efektywnej alokacji zasobów, a jednocześnie oddzielony od bezpośrednich konsekwencji w zakresie podziału (O. Lange 1973)

Suwerenność konsumenta Każdy pojedynczy konsument wie – kierując się własnym osądem – co jest dla niego najlepsze, i zgodnie z tym postępuje. ??? Każde działanie człowieka spełnia ten warunek

Suwerenność konsumenta Czy konsument zawsze wie co jest dla niego najlepsze? Podstawowe artykuły konsumpcyjne – TAK Artykuły konsumpcji dyskrecjonalnej – NIE Środki służące do namawiania konsumentów Asymetria informacji o tych artykułach Brak możliwości zgłoszenia zapotrzebowania popytu na pewne dobro

Efekty zewnętrzne Internalizacja efektów zewnętrznych jako koszt ex ante lub ex post w ramach rachunku ekonomicznego Efekty zewnętrzne o charakterze ujemnym wykraczające poza typ rachunku ekonomicznego symulującego rachunek transakcji rynkowych (np. wytwarzanie na wielką skalę energii jądrowej)

Sztywność wskaźników Brak suwerenności Problem z efektami zewnętrznymi niewidzialna ręka nie działa, ktoś musi wziąć na siebie zadanie kierowania gospodarki ku pewnym szczególnym normatywnym celom Ekonomia musi się znowu stać ekonomią polityczną

Podejście K. Marksa do barometrów mechanizmu rynkowego Rozwój jednostki społecznej – produkcja i bogactwo nie opiera się już na bezpośredniej pracy człowieka, ale na jego wiedzy i opanowaniu przyrody dzięki jego społecznemu bytowi Czas pracy musi przestać być miernikiem bogactwa Wartość wymienna musi przestać być miarą wartości użytkowej

Wyznaczanie cen czynników pozbawione obiektywizmu rynkowego – stanie się wynikiem stosunków władzy Wykorzystywanie rynku jako narzędzia do wywierania wpływu na postawy społeczeństwa i działania państwa nowa ekonomia polityczna

Rozszerzenie badań ekonomicznych 1. Ekonomiści powinni być przygotowani do formułowania sądów normatywnych: szczegółowe określenie procesów, za pomocą których można wyprowadzić sądy normatywne ze społecznej zgodności 2. Ekonomiści powinni rozszerzyć zakres badań tak, aby obejmowały one to, co kiedyś uznawano za korzyści i straty zewnętrzne Ekonomia jako nauka otwarta, pozostająca w symbiotycznych kontaktach z sąsiadującymi dyscyplinami

Problem sprawiedliwego podziału Zadanie naglące, wymagające pozytywnych rozwiązań w praktyce Określenie koszyka minimów konsumpcyjnych różnych dla różnych krajów. Dwa sposoby: 1. Zagwarantowanie dochodu 2. Świadczenia w naturze

Treść GNP Miernik zagregowanych działań gospodarczych danego kraju, zawierający bieżąco wytwarzane dobra i usługi Problem szkód i antyszkód

GNP jako wskaźnik dobrobytu a stopień rozwinięcia kraju Zachęcanie do szybkiego wzrostu GNP w najsłabiej rozwiniętych rejonach świata W rozwiniętych krajach kapitalistycznych wzrost GNP nie jest docelowym wskaźnikiem dobrobytu globalny czas społeczny poświęcany na produkcję wg E.F. Schumachera = 3,5% pęd do wydajności i jego konsekwencje praca i robota

Pytania do dyskusji: Czy faktycznie żaden z 3 warunków efektywnego działania mechanizmu rynku konkurencyjnego w dzisiejszych czasach nie jest spełniony? Czy określenie koszyka minimów konsumpcyjnych jest dobrym rozwiązaniem i czy powinien on być taki sam czy różny dla różnych regionów świata? Czy wskaźnik GNP jest faktycznie złym miernikiem dobrobytu w krajach rozwiniętych?

Dziękuję za uwagę