Marketing w bibliotece J. Miłkowska

Definicja marketingu Marketing - to funkcja zarządzania, która polega na organizacji i kierowaniu wszystkimi działaniami firmy zaangażowanymi w ocenę potrzeb klienta i zamianę siły nabywczej klienta na efektywne zapotrzebowanie na określony produkt lub usługę oraz na przekazywaniu tego produktu lub usługi do końcowego klienta lub użytkownika, tak aby osiągnąć założone zyski lub inny cel. Innymi słowy: marketing jest zyskownym dostarczaniem zadowolenia klientom. Celem marketingu jest przyciągnięcie nowych klientów obietnicą dostarczenia najwyższej wartości oraz zatrzymanie dotychczasowych klientów przez zapewnienie im zadowolenia.

Marketing biblioteczny- strategia postępowania w bibliotekach, która pozwala trafnie zaspokajać potrzeby obsługiwanego środowiska. Promocja – to podstawowy element w systematycznym informowaniu otoczenia o działalności i ofercie instytucji, który kształtuje i utrwala pozytywny jej obraz. Promocja biblioteczna – zespół działań i środków, za pomocą których biblioteka przekazuje otoczeniu informacje charakteryzujące ją, jej zbiory, usługi, kształtuje potrzeby użytkowników oraz pobudza i ukierunkowuje popyt. Strategia marketingowa – to ogół instrumentów i metod działania, które służą realizacji celów marketingowych organizacji.

Współczesna biblioteka- bez względu na jej charakter – chcąc skutecznie funkcjonować w środowisku musi wypracować własną strategię marketingową. Proces planowania marketingowego – składa się następujących elementów: analizy możliwości marketingowych biblioteki, badania i wyboru docelowych rynków działania, opracowanie i wdrożenie programów marketingowych, kontroli i realizacji planu.

ANALIZA MOŻLIWOŚCI MARKETINGOWYCH BIBLIOTEKI Analiza dotyczy wszystkich możliwych do ustalenia prawidłowości, związanych z procesami podaży i odbioru. Przed planowaniem i realizacją musimy się dowiedzieć, co komu oferować oraz w jaki sposób. J. Wojciechowski pisze: „za działania marketingowe w bibliotekarstwie można uznać te, które wprost lub pośrednio odnoszą się do sfery usług. Są to zewnętrzne analizy otoczenia biblioteki, jej środowiska oraz analizy wewnątrzbiblioteczne tych czynników, które mają na realizację usług wpływ”

BADANIA DOCELOWYCH RYNKÓW DZIAŁANIA Badania zewnętrzne – zmierzają do ustalenia oraz charakterystyki tych czynników pozabibliotecznych, które mają lub mogą mieć wpływ na rodzaj, jakość, mnogość usług bibliotecznych. Są to badania nad opinią publiczną, realizowane przez analizę zachowań, wypowiedzi. Badania środowiskowe – obejmują w przypadku bibliotek dwa różne rodzaje środowisk: otwarte i zamknięte. Środowiskiem zamkniętym jest na przykład zbiorowość nauczycielska i uczniowska. Środowiskiem otwartym jest społeczność lokalna, dla której funkcjonują biblioteki publiczne.

Formy analiz otoczenia- wg. Jacka Wojciechowskiego obserwacja, wywiady z wykładowcami, nauczycielami, sondaże w innych bibliotekach, badania własne. Dogłębna analiza relacji biblioteki z otoczeniem pozwala określić mocne i słabe strony biblioteki oraz wyprowadza z nich szanse i zagrożenia dla funkcjonowania biblioteki (analiza SWOT – opis słabych i mocnych stron otoczenia wewnętrznego i zewnętrznego)

Graficzna forma analizy SWOT słabe mocne szanse zagrożenia

Ogólne wytyczne analizy SWOT: - unikanie zagrożeń, - wykorzystywanie szans, - wzmacnianie słabych stron, - opieranie się na mocnych stronach

Działania marketingowe: a) wewnątrzbiblioteczne b) pozabiblioteczne Formy działań wewnątrzbibliotecznych: - bezpośredni kontakt z użytkownikiem ( rozmowy z czytelnikiem, fachowa obsługa, lekcje biblioteczne, konkursy czytelnicze, konferencje, szkolenia, spotkania metodyczne, kiermasze książkowe) - artystyczna ( plakaty informacyjne, wystawki w gablotach, wystawy , spotkania autorskie) - wydawnicza (ulotki informacyjne, informatory, biuletyny, kroniki, gazetki)

Efekty działań wewnątrzbibliotecznych: - profesjonalnie zrealizowana usługa biblioteczna i zaangażowany personel są dobrze postrzegane przez użytkownika, - biblioteka kojarzona jest z różnymi formami edukacyjnymi, - atrakcyjny sposób prezentacji oferty skutecznie wpływa na jakość świadczonych usług, - zwiększa się wiedza użytkowników o zasobach biblioteki, - bibliotekarze angażują się w organizowanie działań promocyjnych zmierzających do zainteresowania otoczenia działalnością biblioteki.

Formy działań pozabibliotecznych: - lokalna prasa (artykuły do prasy fachowej i lokalnej), - lokalne media (ogłoszenia, reklama radiowa, telewizyjna) - media elektroniczne ( strona internetowa), - współpraca z instytucjami i organizacjami, firmami, władzami regionu ( uczestniczenie w realizacji różnych przedsięwzięciach kulturalnych czy edukacyjnych, włączanie się w ważne wydarzenia społeczności lokalnej, pozyskiwanie sponsorów do wspierania inicjatyw bibliotecznych)

Efekty działań pozabibliotecznych: - dzielenie się doświadczeniami i wiedzą w prasie fachowej, - informowanie społeczności lokalnej o najnowszych działaniach biblioteki, - dobre powiązania z lokalnymi mediami i lokalną prasą sprzyjają rozpowszechnieniu dobrej opinii o bibliotece, - zacieśnienie współpracy, wzajemne wspieranie się bibliotek sprzyja zauważeniu tych bibliotek przez władze lokalne i podnosi rangę w środowisku, - dobra atmosfera wokół biblioteki sprzyja tworzeniu korzystnego wizerunku biblioteki i przychylnemu nastawieniu osób wpływowych

POMYSŁY ZWIĄZANE Z DZIAŁALNOŚCIĄ MARKETINGOWĄ: wprowadzenie opłat za wypożyczenia międzybiblioteczne, racjonalna gospodarka drukami zbędnymi, w tym sprzedaż aukcyjną lub na kiermaszach materiałów wycofanych z księgozbiorów bibliotek, odpłatne wypożyczanie do domu na noc materiałów z czytelni modyfikacja i rozszerzenie działalności informacyjnej bibliotek, w tym: a) przygotowanie dla zakładów pracy ofert, np.: odpłatnego opracowania materiałów historycznych lub specjalistycznych, spisów bibliograficznych b) odpłatne sporządzanie zestawień bibliograficznych dla pracowników naukowych i innych osób zgłaszających tego rodzaju zapotrzebowanie

POMYSŁY ZWIĄZANE Z DZIAŁALNOŚCIĄ MARKETINGOWĄ: - pobieranie niewielkich opłat za wstęp na wybrane, szczególnie atrakcyjne imprezy organizowane przez biblioteki, np.: spotkania z pisarzami, ciekawymi ludźmi, itd.. - organizowanie przy bibliotekach kół zainteresowań oraz klubów hobbystów, - powoływanie zespołów do przeprowadzenia płatnych skontrum i oferowanie tego typu usług bibliotekom innych sieci.

Zadania poprzedzające proces przestawiania bibliotek na samofinansowanie: Przygotowanie bibliotekarzy do szerszych działań organizatorskich i marketingowych, Zmiana przepisów prawnych, aby umożliwiały bibliotekom prowadzenie dochodowej działalności usługowej, Przygotowanie atrakcyjnych programów kulturalno- oświatowych, dających szansę na ekonomiczne ich wykorzystanie, Podjęcie i systematyczne prowadzenie badań potrzeb użytkowników, Reklama nowych form działalności.

Podsumowanie Zastosowanie marketingu w bibliotece jest dzisiaj koniecznością. Biblioteka stosująca dobrą strategię marketingową nie zostaje w tyle, ale nadąża za nowoczesnością, a tym samym, wychodząc naprzeciw potrzebom i oczekiwaniom czytelników, przyciąga i zadowala ich swoją ofertą.