Stan kształcenia zawodowego w przededniu projektowanych zmian DEPARTAMENT KSZTAŁCENIA ZAWODOWEGO I USTAWICZNEGO Stan kształcenia zawodowego w przededniu projektowanych zmian Ewa Konikowska-Kruk Gdańsk, 8 grudnia 2009

Zmiany demograficzne Wg danych GUS w 2009 r. jest ok. 1,5 mln młodzieży w wieku 16 -18 lat, czyli o ponad 190 tys. mniej (o ok.12 %) w porównaniu z rokiem 2005 r. W 2030 r. liczba ta spadnie do poziomu ok. 1 mln osób,czyli będzie ona mniejsza o ok. 700 tys. (o ok. 33%) w porównaniu z rokiem 2009. Liczba młodzieży w wieku 16-18 lat. 800 000 1 000 000 1 200 000 1 400 000 1 600 000 1 800 000 2 000 000 2 200 000 2002 2004 2006 2008 2010 2012 2014 2016 2018 2020 2022 2024 2026 2028 2030 rok liczba osób Źródło:prognoza GUS.

Nabór do szkół ponadgimnazjalnych od roku szkolnego 2002/2003 Na stałym poziomie utrzymuje się liczba rozpoczynających naukę w liceum ogólnokształcącym (około 44 % ogółu uczniów klas I). Sukcesywnie spada liczba chętnych do nauki w liceach profilowanych (z 16% w roku 2002/2003 do ok. 3 % w roku 2008/2009). Systematycznie wzrastają jednak odsetki absolwentów gimnazjum podejmujących naukę w szkołach prowadzących kształcenie zawodowe: rośnie liczba chętnych do nauki w technikach (rok szkolny 2002/2003 – 22,5 %, rok 2008/2009 – ok. 33 %) i w zasadniczych szkołach zawodowych (odpowiednio 16,3 % do ok. 20 %). Szacuje się, iż powyższa tendencja utrzyma się również w roku szkolnym 2009/2010.(W dniu przygotowywania niniejszego materiału nie są znane jeszcze ostateczne dane dotyczące naboru na rok szkolny 2009/2010.)

Uczniowie klas I szkół ponadgimnazjalnych w szkołach dla młodzieży w latach 2002-2009. Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS i Systemu Informacji Oświatowej.

Kształcenie w systemie szkolnym – obecnie Kształcenie w 208 zawodach określonych w rozporządzeniu w sprawie klasyfikacji zawodów szkolnictwa zawodowego – z 26 czerwca 2007 r. i 16 lipca 2008 r. (na poziomie kwalifikacji technika – w 125 zawodach oraz na poziomie kwalifikacji zasadniczej szkoły zawodowej – w 83 zawodach) Rynek pracy Zasadnicza szkoła zawodowa (25+57 zawodów) Technikum uzupełniające (48 zawodów) Uzupełniające liceum ogólno- kształcące Szkoła policealna (164 zawody) Technikum (90 zawodów) Liceum ogólnokształcące Liceum profilowane Szkolnictwo wyższe

Zmiany w klasyfikacji zawodów szkolnictwa zawodowego W 2009 roku, na wnioski ministrów właściwych dla zawodów, do klasyfikacji zawodów szkolnictwa zawodowego wprowadzono 4 nowe zawody: technik gazownictwa, technik energetyk, technik tyfloinformatyk (dla niewidomych i niedowidzących), operator maszyn i urządzeń do przetwórstwa tworzyw sztucznych.

Eksperymenty pedagogiczne prowadzone przez szkoły publiczne: zdobnik ceramiki technik turystyki morskiej (w dwóch szkołach) technik gazownictwa

dla prowadzenia zajęć z zakresu kształcenia zawodowego. Zatrudnianie specjalistów nie nauczycieli w szkołach zawodowych (Ustawa z dnia 19 marca 2009 r. o zmianie ustawy o systemie oświaty oraz o zmianie niektórych innych ustaw) Możliwość zatrudniania przez dyrektorów szkół na podstawie Kodeksy pracy - jedynie za zgodą organu prowadzącego, bez konieczności uzyskania zgody kuratora oświaty - osób niebędących nauczycielami, posiadających przygotowanie zawodowe odpowiednie dla prowadzenia zajęć z zakresu kształcenia zawodowego. Dyrektor szkoły może ustalić zatrudnianemu specjaliście wynagrodzenie nie wyższe niż dla nauczyciela dyplomowanego (dotychczas mógł ustalić wynagrodzenie na poziomie nauczyciela kontraktowego) Wydaje się, że będzie to skuteczne zachęta dla „branżowych specjalistów” do podejmowania pracy w szkole, a ponadto korzyść dla szkoły - związanie kształcenia zawodowego z rzeczywistym środowiskiem pracy i wzmocnienie kadrowe poprzez pozyskiwanie osób z wiedzą odpowiadającą nowoczesnym technikom i technologiom funkcjonującym w gospodarce.

Dokumenty związane z realizacją kształcenia w szkołach zawodowych PROGRAM NAUCZANIA DLA ZAWODU Plan nauczania dla zawodu Programy nauczania w układzie: Podstawa programowa kształcenia w zawodzie Przedmiotowym Modułowym Szczegółowe cele kształcenia Materiał nauczania Wskazówki metodyczne dotyczące realizacji programu Propozycje metod sprawdzania i oceny osiągnięć edukacyjnych ucznia Standard wymagań egzaminacyjnych Ramowy plan nauczania dla szkoły zawodowej Dyplom potwierdzający kwalifikacje w zawodzie Suplement Europass do dyplomu potwierdzającego kwalifikacje zawodowe

Aktualna oferta programowa kształcenia w zawodach szkolnych 2009/2010 384 Programy dopuszczone przez MEN Programy o strukturze przedmiotowej 227 Programy o strukturze modułowej 157

Egzaminy potwierdzające kwalifikacje zawodowe Egzamin potwierdzający kwalifikacje zawodowe dla absolwentów zasadniczych szkół zawodowych jest przeprowadzany od 2004 roku, a dla absolwentów innych typów szkół od 2006 roku. W 2004 roku dyplom otrzymało 62% przystępujących do egzaminu absolwentów zasadniczych szkół zawodowych, w 2008 - 79,8%, a w 2009 - 87 %. W przypadku absolwentów technikum w 2006 roku dyplom otrzymało 61,3 % przystępujących do egzaminu, w 2008 - 50,9%, a w 2009 – 56,2%.

Egzaminy potwierdzające kwalifikacje zawodowe Pomimo tego, iż system zewnętrznych egzaminów potwierdzających kwalifikacje zawodowe funkcjonuje od kilku lat, wciąż nie przystępują do nich wszyscy absolwenci szkół. Jedną z przyczyn tego stanu rzeczy jest niedostateczna rozpoznawalność egzaminu zarówno wśród uczniów jak i pracodawców. Pracodawcy nie są świadomi odrębności świadectwa ukończenia szkoły (które dokumentuje poziom wykształcenia) od dyplomu potwierdzającego kwalifikacje w zawodzie. Natomiast szkoły nie zawsze informują uczniów o możliwości uzyskania – wraz z dyplomem – suplementu Europass, ułatwiającego mobilność na terenie UE.

Modernizacja kształcenia zawodowego Minister Edukacji Narodowej powołał w czerwcu 2008 r. Zespół opiniodawczo-doradczy do spraw kształcenia zawodowego, w skład którego weszli przedstawiciele ministrów właściwych dla zawodów, organizacji pracodawców i organizacji branżowych, a także przedstawiciele związków zawodowych oraz środowisk samorządowych i oświatowych. To reprezentatywne forum przez blisko rok pracowało nad przygotowaniem koncepcji zmian w kształceniu zawodowym, która uwzględniałaby zarówno potrzeby edukacyjne młodzieży, jak też potrzeby i wymagania współczesnego rynku pracy.

Cele modernizacji kształcenia zawodowego Uelastycznienie oferty kierunków kształcenia. Poprawa jakości kształcenia.

Kontekst polski modernizacji Potrzeby gospodarki i rynku pracy Strategie rozwoju: kraju, regionów, edukacji Nowe podstawy kształcenia ogólnego

Kontekst europejski modernizacji Strategia uczenia się przez całe życie (LLL) Europejskie i Krajowe Ramy Kwalifikacji (EQF/NQF) Kompetencje kluczowe, ECVET, EQARF, EUROPASS Mobilność i wzajemne uznawanie kwalifikacji w UE

Podstawowe obszary zmian Klasyfikacja zawodów szkolnictwa zawodowego System egzaminów potwierdzających kwalifikacje zawodowe Rozwój doradztwa zawodowego w systemie oświaty Struktura i organizacja kształcenia zawodowego Kształcenie, dokształcanie i doskonalenie nauczycieli Udział pracodawców w kształceniu zawodowym Obudowa programowa kształcenia zawodowego

KLASYFIKACJA ZAWODÓW SZKOLNICTWA ZAWODOWEGO Szybsza ścieżka wprowadzania zawodów do klasyfikacji. Podział zawodu na kwalifikacje, które będą potwierdzane w trakcie nauki.

Przykład podziału zawodu na kwalifikacje w zawodzie elektryk 724[01].

Egzaminy potwierdzające kwalifikacje zawodowe Potwierdzanie odrębnie każdej kwalifikację składowej zestawu kwalifikacji specyficznych dla danego zawodu – niezależnie od trybu, szkolnego lub pozaszkolnego, w jakim ta kwalifikacja została osiągnięta. Całoroczne ośrodki egzaminacyjne, w znacznej części funkcjonujące u pracodawców. Stworzenie banku zadań egzaminacyjnych.

ORGANIZACJA I STRUKTURA KSZTAŁCENIA ZAWODOWEGO Nowe funkcje szkoły zawodowej, która realizuje kształcenie w formach tradycyjnych, jak i kursowych. Wprowadzenie trzyletniego cyklu kształcenia we wszystkich zasadniczych szkołach zawodowych, przy czym decyzję o rozkładzie godzin kształcenia ogólnego i zawodowego, zarówno teoretycznego, jak i praktycznego, w całym cyklu nauki właściwym dla zawodu, pozostawia się dyrektorowi szkoły.

Organizacja form pozaszkolnych kształcenia zawodowego Umożliwienie szkołom prowadzącym kształcenie zawodowe organizowania kursów zawodowych. Proponowanie samorządom tworzenia centrów kształcenia zawodowego lub branżowego, gdzie bazą będą CKU, CKP, szkoły młodzieżowe i szkoły dla dorosłych

Proponowana struktura i zadania Centrum Struktura organizacyjna - różne typy szkół dla młodzieży - różne typy szkół dla dorosłych (prowadzące kształcenie w różnych formach) - centrum kształcenia praktycznego - centrum kształcenia ustawicznego - ośrodek dokształcania i doskonalenia zawodowego - ośrodek egzaminacyjny Zadania - prowadzenie szkół dla młodzieży - prowadzenie szkół dla dorosłych, - organizowanie i prowadzenie praktycznej nauki zawodu (w tym praktyk zawodowych) - organizowanie form pozaszkolnych (kursy z zakresu poszczególnych kwalifikacji zawodowych, których organizatorami mogą być szkoły i placówki znajdujące się w Centrum) - organizowanie doskonalenia nauczycieli kształcenia zawodowego - prowadzenie dokształcania teoretycznego młodocianych pracowników - przeprowadzanie egzaminów potwierdzających kwalifikacje zawodowe - realizacja zadań z zakresu poradnictwa i doradztwa zawodowego

Dokształcanie i doskonalenie nauczycieli kształcenia zawodowego Popularyzacja kursów lub studiów podyplomowych pedagogicznych w szkołach wyższych realizujących kształcenie zawodowe. Wprowadzenie dla nauczycieli przedmiotów zawodowych okresowych szkoleń z zakresu nowoczesnych metod kształcenia zawodowego oraz nowoczesnych technik i technologii, obejmujących także staże bądź praktyki w przedsiębiorstwach.

Korzyści dla szkół, wynikające ze współpracy z pracodawcami Możliwość wprowadzenia innowacyjnych programów nauczania - realizacja modułowych programów nauczania. Wyposażenie szkoły w specjalistyczny sprzęt i materiały. Realizacja praktycznej nauki zawodu w rzeczywistych warunkach pracy (u pracodawcy). Możliwość zdobywania certyfikatów honorowanych na rynku pracy. Większe szanse na zatrudnienie absolwentów.

Korzyści dla pracodawców, wynikające ze współpracy ze szkołami Realizacja programu praktycznej nauki zawodu z wykorzystaniem materiałów i technologii przedsiębiorstwa. Promocja materiałów i technologii stosowanych w przedsiębiorstwie w trakcie realizacji praktycznej nauki zawodu. Pozyskanie dobrze przygotowanych pracowników – absolwentów szkoły, znających technologie i materiały stosowane w przedsiębiorstwie.

Chcemy, by pracodawcy stali się w pełni Mechanizmy zachęcające pracodawców do włączenia się w proces kształcenia zawodowego Chcemy, by pracodawcy stali się w pełni partnerami systemu edukacji w procesie kształcenia zawodowego, dlatego w ramach modernizacji szeroko rozumianej edukacji zawodowej zostaną wypracowane mechanizmy zachęcających pracodawców do włączenia się w kształcenie zawodowe przyszłych pracowników.

Kalendarz wdrażania zmian programowych

Kalendarium zmian w systemie egzaminów potwierdzających kwalifikacje zawodowe Rok Egzaminy 2012 Egzaminy na dotychczasowych zasadach 2013 Potwierdzanie wyodrębnionych kwalifikacji 2014 2015 2016 2017 2018

Projekty EFS PO KL wspierające zmiany w kształceniu zawodowym Priorytet III - Wysoka jakość systemu oświaty Dostosowanie podstaw programowych kluczem do modernizacji kształcenia zawodowego (2008-2013) Opracowanie modelu poradnictwa zawodowego oraz internetowego systemu informacji edukacyjno-zawodowej (2009-2012) System wsparcia szkół i placówek oświatowych wdrażających modułowe programy kształcenia zawodowego (2009-2013) Model systemu wdrażania i upowszechniania kształcenia na odległość w uczeniu się przez całe życie (2009-2014) Szkoła zawodowa szkołą pozytywnego wyboru (2010-2013) Modernizacja egzaminów potwierdzających kwalifikacje zawodowe (2010-2013)

9.2. Podniesienie atrakcyjności Działania i Poddziałania w Priorytecie IX PO KL dotyczące kształcenia zawodowego 9.2. Podniesienie atrakcyjności i jakości szkolnictwa zawodowego – projekty konkursowe 9.4. Wysoko wykwalifikowane kadry systemu oświaty – projekty konkursowe

szkołą pozytywnego wyboru Szkoła zawodowa szkołą pozytywnego wyboru Dziękuję za uwagę