Współczesne społeczeństwo polskie – wykład piąty, czyli o pracy

O czym będzie mowa? Wprowadzenie Trochę historii… Zmiany na rynkach pracy – tendencje w krajach rozwiniętych Podstawowe wskaźniki Transformacja rynku pracy w Polsce Kto pracuje w Polsce (i ile zarabia)? Kto w Polsce nie pracuje – bezrobocie Opinie Polaków na temat pracy, postrzeganie siebie jako pracowników

Bez pracy nie ma kołaczy! Demografia doprowadziła nas do problemu pracy: wytwarzania „produktu” (składającego się na PKB) decydującego o zamożności społeczeństwa  poziom makro Pozyskiwania dochodu decydującego o poziomie życia ludzi i ich rodzin  poziom mikro

Praca w wymiarze „makro” Kluczowe kwestie: „Zasoby pracy” Liczba ludności w wieku produkcyjnym, wskaźnik aktywności ekonomicznej i wskaźnik zatrudnienia, czyli: ilu może i chce pracować, ile jest zatrudnionych Cechy zasobów pracy: wykształcenie, umiejętności, doświadczenie, dokształcanie, struktura wieku, stan zdrowia Produktywność Wytwarzanie wartości na jednostkę pracy (np. wartość wytworzonych produktów na godzinę pracy: nie tylko kwestia sprawności pracownika, ale też jakości zarządzania!) Mobilność Przemieszczanie się ludzi za pracą (dojazdy, relokacje)

Praca w wymiarze „mikro” Kluczowe kwestie: Dostępność pracy (legalnej) Bezrobocie Praca poniżej kwalifikacji Praca w „szarej strefie” lub na czarno Prawa pracowników BHP (naprawdę ważne!) Kodeks pracy Związki zawodowe Dochody gospodarstw domowych (na GD i na głowę) Sfera godnościowo – motywacyjna Samorealizacja Kariera Godność

1. Trochę historii.. Historyczne przekształcenia Społeczeństwa rolnicze Jedność „pracy” i życia Przekaz międzygeneracyjny „zawodu” Społeczeństwa przemysłowe Praca najemna i fabryka: rozerwanie jedności pracy i życia Powstanie „rynku pracy” Społeczeństwa postindustrialne Dominacja usług Aniu, może warto tu dodać więcej „treści”, zrobić dodatkowy slajd?

1. Trochę historii.. (cd) Rynek pracy Podaż pracy (oferowane zajęcia  pracodawcy prywatni i publiczni); struktura podaży pracy (na kogo jest zapotrzebowanie) Popyt na pracę (pracownicy gotowi zatrudnić się); struktura (kto jest gotów podjąć pracę) bezosobowy mechanizm (np. rynek decyduje o podaży  np. spadek cen węgla  upadek kopalń  spadek zapotrzebowania na górników) Problem dopasowania podaży i popytu Brak pewnego typu pracowników (zawody deficytowe) – brak pracy dla pewnego typu pracowników (bezrobocie) Rola systemu edukacji: współpraca np. uczelni z instytucjami rynku pracy  jakie specjalności/zawody będą potrzebne w przyszłości; dokształcanie dorosłych, przekwalifikowywanie Instytucje rynku pracy w Polsce Urzędy pracy (PUPy, WUPy); organizacje pozarządowe; Rady Zatrudnienia

2. Zmiany na rynkach pracy – tendencje w krajach rozwiniętych Dominacja sektora usług Rdzeń i peryferie = delegowanie pracy wymagającej niskich kwalifikacji do krajów z niskimi kosztami pracy Elastyczne formy zatrudnienia Mobilność pracowników Praca w domu „Working poor” Aniu, nie wiem co tu jeszcze wpisać

3. Podstawowe wskaźniki Aktywni zawodowo = w ciągu ostatniego tygodnia wykonywali pracę przynoszącą dochód przynajmniej przez godzinę (def. BAEL= Badanie Aktywności Ekonomicznej Ludności; LFS = Labour Force Survey) LUB nie wykonywali pracy, ale jej poszukują i są gotowi ją podjąć w ciągu najbliższych 2 tygodni; liczone w odniesieniu do ludności 15+ Aktywni zawodowo = zatrudnieni + bezrobotni Bierni zawodowo = nie pracują i nie poszukują pracy; mogą to być emeryci, renciści, uczący się, i po prostu nie pracujący (np. „gospodyni domowa”) Może tu powinno być więcej wskaźników. Np. o stopie bezrobocia

4. Transformacja rynku pracy w Polsce Gospodarka planowa Gospodarka rynkowa Reformy: wymienność złotówki, prywatyzacja polityka pełnego zatrudnienia ukryte bezrobocie „czy się stoi...” rynek pracy bezrobocie oficjalne nowy etos pracy? Myślę, że warto poświęcić temu zagadnieniu więcej miejsca

Zmiany 1992-2007 Aktywność ekonomiczna ludności w wieku 15+ (wartości w %) Dane: GUS

Dynamika aktywności zawodowej w „starej” UE (15) Współczynnik aktywności zawodowej kobiet i mężczyzn w krajach UE (15 krajów) w latach 1970 - 2003 W OECD nie mogłam znaleźć Źródło: OECD 2003

% zatrudnionych w Unii Europejskiej (total) 2007 rok Blado na tle Unii… % zatrudnionych w Unii Europejskiej (total) 2007 rok Eurostat

Wskaźnik zatrudnienia wśród osób w wieku 15-64 lat (w %) Dane: GUS

Zmiany 1992-2007 Przyczyny spadku aktywności zawodowej: Późniejsze podejmowanie pracy (więcej osób 15 – 25 uczy się) Dezaktywizacja (przechodzenie na emerytury): zmiany demograficzne + wcześniejsze emerytury Wzrost odsetka kobiet biernych zawodowo, z różnych powodów: Niemożność podjęcia pracy z powodów rodzinnych (np. migracje mężczyzn  przykład Żnina) Nierejestrowanie się (jako bezrobotne) Duży odsetek z orzeczoną niepełnosprawnością (prawną  renta): ponad 14% ogółu populacji

Nożyce: aktywni zawodowo a ludność w wieku produkcyjnym! Dane w tysiącach Nie znalazłam nowszych danych. Zamiast dodałam kolejny wykres, choć on nie oddaje tego o co chodzi  Źródło: GUS 2003

A w dodatku nie wszyscy aktywni zawodowo pracują (w tys.): Dane: GUS

Lepiej wykształceni, mężczyźni… Kto pracuje? Lepiej wykształceni, mężczyźni…

Kto pracuje? Lepiej wykształceni Dane: GUS Współczynnik aktywności zawodowej według wykształcenia

Tak jest na całym świecie, że im niższe wykształcenie, tym trudniej o pracę, ale: U nas ta zależność jest wyraźniejsza Wszędzie bardziej dotyka to kobiety

% zatrudnionych w kategorii wykształcenia: poniżej średniego

% zatrudnionych w kategorii wykształcenia: poniżej średniego, w rozbiciu na płeć

% zatrudnionych w kategorii wykształcenia: wyższe (dla: 2003), w rozbiciu na płeć

Lepiej wykształceni nie tylko łatwiej znajdują pracę, ale też lepiej zarabiają

„Stopa zwrotu” z inwestycji w wykształcenie: mężczyźni

„Stopa zwrotu” z inwestycji w wykształcenie: kobiety

Kto pracuje? Częściej mężczyźni Dane: GUS Wskaźnik zatrudnienia według płci w latach 1994-2006

Struktura zatrudnienia w głównych sektorach gospodarki w latach 1992-2006 Dane: GUS

Znalazłam nowsze dane, ale nie mam programu żeby to ściągnąć z pliku pdf a przepisywać nie mam siły…

Struktura pracujących według sektorów Dane: GUS

Zmiany w liczbie przedsiębiorstw państwowych w latach 1994-2007 Nie znalazłam 1994 2007

Liczba osób fizycznych prowadzących działalność gospodarczą w latach 1994-2007

Osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą wg sekcji PKD Jakie to są lata?

A to, gdzie się pracuje, przekłada się na dochody Z którego to roku? Proponuję zastąpić to kolejnym slajdem

Przeciętne miesięczne wynagrodzenie brutto (w tys.)

Zmiany struktury zatrudnienia:zawody Kategorie społeczno-zawodowe 1982 1987 1994-1995 1998-1999 2002 Wyższe kadry kierownicze w administracji państwowej, dyrektorzy przedsiębiorstw 0,9 1,8 1,6 1,0 2,4 Inteligencja nietechniczna 3,2 3,3 4,5 3,9 Inteligencja techniczna 3,1 2,6 2,7 2,5 Technicy 7,0 6,2 4,6 6,0 6,1 Pracownicy administracyjni średniego szczebla 9,6 10,7 9,5 11,2 13,0 Pracownicy biurowi 5,0 3,5 4,1 Właściciele firm 3,6 6,6 Pracownicy placówek handlowych 6,4 7,7 10,6 10,3 12,3 Brygadziści 2,1 2,3 1,9 Robotnicy wykwalifikowani 25,7 26,3 27,4 24,8 22,4 Robotnicy niewykwalifikowani w produkcji 5,8 5,7 7,2 Pracownicy fizyczni usług 4,3 5,9 Robotnicy rolni 1,5 2,0 Właściciele gospodarstw 23,5 19,8 13,4 12,2 10,2 Ogółem 100 Nie znalazłam

Struktura zawodowa: Polska a świat Kategorie społeczno-zawodowe Anglia Czechy Dania Hiszpania Irlandia Niemcy Polska Szwecja Węgry Inteligencja, wyższe kadry kierownicze i urzędnicy państwowi 18,7 9,8 14,1 6,8 15,0 12,7 10,1 13,5 10,3 Specjaliści średniego szczebla 20,7 17,7 21,5 15,7 18,9 22,1 14,0 24,0 13,9 Pracownicy biurowi 4,9 9,4 6,9 0,5 4,1 10,0 7,3 5,0 6,5 Pracownicy umysłowi w handlu i usługach 7,7 8,8 14,3 8,7 10,7 7,1 Właściciele firm 7,6 6,4 6,3 10,5 7,2 7,8 7,4 8,3 Fizyczni pracownicy nadzoru 3,4 5,3 3,8 2,4 3,5 4,4 2,5 Robotnicy wykwalifikowani 13,8 9,6 11,8 12,9 Robotnicy niewykwalifikowani 32,7 25,2 24,5 32,3 18,3 22,8 27,3 Właściciele gospodarstw i robotnicy rolni 2,1 4,6 12,8 13,0 2,7 8,2 Źródło: H. Domański

Miesięczne wynagrodzenie minimalne w EURO (2005)

Wskaźnik zatrudnienia według wieku w 2006 (w % dla odpowiednich kategorii wiekowych)

Wskaźnik zatrudnienia według wykształcenia w 2006 (w % dla odpowiednich kategorii wykształcenia)

Nadrezeprentacja osób dobrze wykształconych szczególnie silna wśród kobiet Pracujący wg płci i wykształcenia Źródło: GUS 2004

6. Kto w Polsce nie pracuje - bezrobocie Trudności „statystyczne”: Problem rejestracji Problem pracy nierejestrowanej Ważne pojęcia Bezrobocie strukturalne Bezrobocie długotrwałe

Bezrobotni według płci i wykształcenia (2007)

Bezrobocie młodzieży (w % ludności aktywnej zawodowo)

Bezrobocie w UE

Komu zagraża bezrobocie lub dezaktywizacja? gorzej wykształconym bardziej kobietom niż mężczyznom młodym bezrobocie, starszym dezaktywizacja

7. Opinie Polaków na temat pracy, postrzeganie siebie jako pracowników Jaki jest stosunek Polaków do pracy? Czy Polacy czują się zagrożeni bezrobociem?

Zadowolenie ze swojej pracy (styczeń 2008) Dane: CBOS

Jak ocenia Pan(i) sytuację na rynku pracy w Polsce? Teraz kafeteria brzmi inaczej, więc nie mogę uaktualnić. Źródło: CBOS

Jak określił(a)by Pan(i) sytuację na rynku pracy w Pana(i) miejscowości lub okolicy? Czy, Pana(i) zdaniem, obecnie: Dane: CBOS

Czy liczy się Pan(i) z możliwością utraty obecnej pracy (np Czy liczy się Pan(i) z możliwością utraty obecnej pracy (np. zwolnienia, bankructwa, upadku, likwidacji zakładu, gospodarstwa itp.)? Dane: CBOS

Czy liczy się Pan(i) z możliwością utraty pracy (styczeń 2008) Dane: CBOS

Znaczenie pracy dla Polaków (% odpowiedzi „zdecydowanie się zgadzam”) Polska Hiszpania Holandia Pracę powinno się zawsze stawiać na 1-ym miejscu 27 14 4 Człowiek potrzebuje pracy, by w pełni rozwinąć swoje talenty 47 29 10 Ludzie, którzy nie pracują staja się leniwi 35 19 5 Otrzymywanie pieniędzy bez pracy jest upokarzające 11 6 Dziwne te dane, szczególnie dla Holandii. Który to rok? Chyba lepiej wyrzucić?

Waga pracy w Polsce względem innych dziedzin życia i krajów Który to rok?

Czy więc jesteśmy lepszymi pracownikami niż inne nacje? To też już nieco stare dane Źródło: Eurostat 2003